Uitspraken

Ingevolge artikel 7 van de Msw is het verboden in enig kalenderjaar op een bedrijf meststoffen op of in de bodem te brengen.

In artikel 8 van de Msw is bepaald dat het in artikel 7 gestelde verbod niet geldt indien de op of in de landbouwgrond gebrachte hoeveelheid meststoffen in het desbetreffende jaar geen van de volgende normen overschrijdt:

In artikel 12 van de Msw is bepaald dat voor de toepassing van artikel 8, aanhef en onderdelen a,b en c, de op of in de bodem gebrachte hoeveelheid meststoffen worden bepaald door bij elkaar op te tellen de in het desbetreffende jaar op het bedrijf geproduceerde, aangevoerde en per saldo uit opslag gekomen hoeveelheden meststoffen, en de uitkomst te verminderen met de in dat jaar van het bedrijf afgevoerde hoeveelheid meststoffen. De hoeveelheden worden uitgedrukt in kilogrammen stikstof dan wel fosfaat.

Op grond van artikel 51, eerste lid, van de Msw kan de Minister een overtreder een boete opleggen ter zake van overtreding van onder meer artikel 7 van de Msw.

In artikel 57, eerste lid, onder a, b en c, van de Msw is bepaald dat ingeval van overtreding van artikel 7 de bestuurlijke boete bedraagt: € 7 per kilogram stikstof waarmee de gebruiksnorm voor dierlijke meststoffen is overschreden, vermeerderd met € 7 per kilogram stikstof waarmee de stikstofgebruiksnorm is overschreden, en vermeerderd met € 11 per kilogram fosfaat waarmee de fosfaatgebruiksnorm is overschreden. In artikel 57, tweede en derde lid, is bepaald dat indien zowel de gebruiksnorm voor dierlijke meststoffen, als de stikstof-en fosfaatgebruiksnormen zijn overschreden voor de kilogrammen stikstof en fosfaat die overeenkomen met de kilogrammen stikstof waarvoor reeds wegens overschrijding van de gebruiksnorm voor dierlijke meststoffen een boete is opgelegd een bedrag van € 3,50 respectievelijk € 5,50 wordt gerekend.

Artikel 5:41 Awb bepaalt dat het bestuursorgaan geen bestuurlijke boete oplegt voor zover de overtreding niet aan de overtreder kan worden verweten.

Artikel 5:46, derde lid, Awb bepaalt dat indien de hoogte van de bestuurlijke boete bij wettelijk voorschrift is vastgesteld, het bestuursorgaan niettemin een lagere boete oplegt indien de overtreder aannemelijk maakt dat de vastgestelde bestuurlijke boete wegens bijzondere omstandigheden te hoog is.

In hoger beroep voeren appellanten aan dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat zij niet bestrijden dat op 25 maart 2009 en in de periode 9 april 2009 tot en met 11 april 2009 31 vrachten met dierlijke mest over hun percelen zijn uitgereden. Dit bestrijden zij wel degelijk. Zoals de door appellanten meegebrachte getuige bij de rechtbank heeft verklaard is de betreffende mest weliswaar afgeleverd in één van de containers die destijds stonden opgesteld bij percelen die behoren tot het bedrijf van appellanten, maar is de betreffende mest uitgereden op percelen die daar niet toe behoren. Het bewijs dat er meststoffen op of in de bodem zijn gebracht van tot het bedrijf van appellanten behorende grond en dat door appellanten de gebruiksnormen zijn overschreden is niet geleverd.

Appellanten bestrijden voorts, subsidiair, dat indien meststoffen op hun gronden zijn gebracht zij aan te merken zijn als overtreder. Zij hebben de meststoffen niet zelf op of in de bodem gebracht. De in artikel 7 van de Msw vervatte norm richt zich tot de fysieke dader; appellanten worden om die reden ten onrechte aangesproken op de overtreding. Zij verwijzen in dit verband naar een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRS) van 25 juli 2012 (met nummer 201111907/1/A1).

Daarnaast bepleiten appellanten een verlichting van hun bewijspositie, met verwijzing naar een annotatie bij de uitspraak van het College van 12 april 2012, ECLI:NL:CBB:2012:BW3286, gepubliceerd in AB 2013/67, alsmede naar artikel 5:41 Awb.

De rechtbank heeft voorts ten onrechte geoordeeld dat de overtreding aan appellanten kan worden verweten. Van een overtreding die redelijkerwijs aan hen kan worden toegerekend is geen sprake. Appellanten stellen niets van de 31 op 25 maart 2009 en in de periode van 9 april 2009 tot en met 11 april 2009 aangevoerde vrachten mest te hebben geweten. Zij hebben wel mest besteld bij [naam 6], maar dat gaat niet om deze vrachten. De door hen bestelde mest hebben appellanten geregistreerd bij de Dienst Regelingen. De niet geregistreerde mest is, zo heeft [naam 6] verklaard, door de broers [naam 7] besteld. Appellanten hebben de mest ook niet betaald en hebben de mest niet laten uitrijden. Zij hebben voor deze vrachten geen enkele bemoeienis gehad met de uitbetaling van de loonwerkers. De percelen waarover de mest zou zijn uitgereden bevinden zich op 20 kilometer afstand van de huiskavel van appellanten. Zij hadden daar dus niet direct zicht op. Appellanten stellen ten slotte dat zij aanvankelijk zelf de verklaringen van [naam 6] hebben ingebracht en hem hebben meegenomen als getuige naar de zitting van de rechtbank. Zij realiseren zich – achteraf – dat hij onbetrouwbaar is en dat zij het slachtoffer zijn geworden van criminele praktijken. Om die reden hebben zij ook een andere raadsman in de arm genomen, die niet zoals de vorige raadsman, betaald wordt door [naam 6]. Met klem willen zij benadrukken dat er geen sprake is van een crimineel samenwerkingsverband waar zij deel van uit maken. Zij hebben inmiddels aangifte gedaan tegen [naam 6] en zijn een procedure wegens wanprestatie begonnen.
De berekening van het boetebedrag voor de overschrijding van de fosfaatnorm is voor appellanten onnavolgbaar. Naar hun indruk is sprake van dubbeltellingen in strijd met artikel 57 Msw.
Appellanten zijn van mening dat de boete moet worden gematigd. Het is de eerste keer dat zij in hun bedrijfsvoering te maken hebben gehad met het uitrijden van teveel mest en dit geheel tegen hun wil en buiten hun schuld. Zij hebben direct geïnvesteerd in een eigen systeem van mestopslag met voldoende opslagcapaciteit om het uitrijden van mest geheel zelfstandig uit te kunnen voeren. Het opbrengen van extra mest leidt niet tot meeropbrengsten, maar is juist ongunstig voor de teelt van aardappelen. Nu zij ook geen vergoeding hebben ontvangen voor de illegaal uitgereden mest hebben zij geen economisch voordeel behaald. Appellanten wijzen in dit verband op de uitspraak van het College van 28 februari 2012, ECLI:NL:CBB:2012:BV8605. Ook op grond van de beperkte financiële draagkracht van appellanten ligt matiging van de boete in de rede. Ten slotte heeft de procedure onredelijk lang geduurd. Tussen het opmaken van het boeterapport en de verzending van het primaire boetebesluit ligt meer dan een half jaar, zodat al om die reden aanspraak gemaakt kan worden op matiging met 10%. Voorts is de redelijke termijn tussen de aanvang van de strafvervolging en zowel de uitspraak van de rechtbank als de uitspraak in hoger beroep overschreden. De matiging zou naar de mening van appellanten ten minste 25% moeten bedragen.

Op de op 25 maart 2009 geloste vrachten heeft het afdoeningsrapport 57851 betrekking. In dat rapport, in bijlage D2, staan de GPS-coördinaten vermeld van de loslocaties van 3 vrachten mest die overeenkomen met het vestigingsadres van de maatschap. Het betreft het erf van het bedrijf. De geregistreerde lostijden zijn rond 20:00 uur. De vastgestelde loslocaties en tijdstippen, alsmede de geregistreerde kentekens van de vrachtauto’s zijn ook vermeld op bij Dienst Regelingen geregistreerde vervoersbewijzen dierlijke meststoffen, waardoor hoeveelheid, soort mest en samenstelling van de mest bekend zijn. In het rapport staat voorts vermeld dat het aanvullende bewijs voor de lossing van deze drie vrachten bij het adres van appellanten een handgeschreven notitie betreft uit de administratie van [naam 6] met daarop de naam en het adres van appellanten. Deze notitie, alsmede de vervoerbewijzen, zijn als bijlage bij het rapport gevoegd. Op de vervoersbewijzen is als afnemer [naam 8] vermeld, maar uit onderzoek is gebleken dat dit een fictieve afnemer betreft, zo vermeldt het rapport. De directeuren van [naam 8] hebben verklaard dat het bedrijf valselijk op vervoersbewijzen is vermeld om daarmee grote hoeveelheden afgevoerde mest te verantwoorden, terwijl het bedrijf zelf slechts beschikte over 2 hectare landbouwgrond.

Het College is van oordeel dat de staatssecretaris met de bovenvermelde samenhangende gegevens voldoende bewijs heeft geleverd dat voormelde 3 vrachten mest op het erf van appellanten zijn gelost. Nu appellante niet aannemelijk heeft gemaakt, door middel van haar mestboekhouding of anderszins, dat de mest is afgevoerd dan wel is opgeslagen, is de staatssecretaris er terecht van uitgegaan dat de mest op of in de bodem is gebracht van de tot het bedrijf van appellanten behorende landbouwgrond.

Voor de overige 28 vrachten is het bewijs in het afdoeningsrapport 59841 neergelegd. De geregistreerde GPS-coördinaten zijn neergelegd in overzicht D2 bij dat rapport. Voor twee van de vrachten is vermeld dat er sprake is van een “onjuiste losmelding, storing”. De losdata en tijden komen bij deze vrachten niet overeen; de lostijd staat op een andere dag genoteerd dan de losdatum, zodat van deze gegevens niet kan worden uitgegaan. Een andere onderbouwing voor deze twee vrachten ontbreekt. Dat betekent dat voor deze twee vrachten (als 27 en 28 vermeld op overzicht D2) geldt dat hiervoor onvoldoende bewijs is geleverd. Voor de overige 26 vrachten geldt dat de GPS-registraties een losplaats identificeren op of aan de [adres] te [plaats 2]. Op het overzicht staat per vracht tevens het vrachtwagencombinatienummer en het kenteken vermeld, alsmede de vervoerder. Daarnaast staat de hoeveelheid en de samenstelling van de geloste mest vermeld. De in het overzicht vermelde coördinaten van de loslocaties, de losdata en –tijden, de vrachtwagencombinatienummers en kentekens corresponderen met de op de vervoerbewijzen vermelde gegevens. Voor alle 26 op het overzicht vermelde vrachten heeft de vervoerder ([naam 9]), een werknemer van de vervoerder ([naam 10], in dienst bij loon-en transportbedrijf [naam 11]) of een mesthandelaar ([naam 12]) bevestigd, volgens door de AID opgetekende verklaringen (waarbij ook verwezen is naar de afdoeningsrapporten 58493, 58689, 58773 en 58580, die zich richtten op de firma [naam 11] en die zich in het dossier bevinden) dat de mest is gelost in containers aan de [adres] van waaruit de mest direct werd geïnjecteerd op verschillende percelen gelegen aan de [adres]. Volgens verweerder blijkt uit de perceel-registratie dat de betreffende percelen behoren tot het bedrijf van appellanten.

Er zijn geen aanwijzingen dat de GPS- registraties niet kloppen; appellanten hebben deze ook niet betwist. Nu voorts uit de verklaringen van de betrokken vervoerders en loonwerkers blijkt dat de mest is uitgereden op percelen gelegen in de nabijheid van de loslocaties bij de [adres], waar de percelen van appellanten zijn gelegen, is het College van oordeel dat het door de staatssecretaris gepresenteerde bewijs toereikend is voor de conclusie dat de 26 vrachten mest zoals vermeld in bijlage D2 van rapport 59841 in de periode van
9 tot en met 11 april 2009 op of in de bodem zijn gebracht van gronden die behoren tot het bedrijf van appellanten.

Deze hoger beroepsgrond slaagt niet. In de wetsgeschiedenis (Memorie van Toelichting, Kamerstukken II, 29 930, nr. 3, p. 112) staat als toelichting op (thans) artikel 7 van de Msw het volgende vermeld.

“Artikel 5a ziet op het mestgebruik op landbouwbedrijven, op de tot het

bedrijf behorende oppervlakte landbouwgrond, als gedefinieerd in artikel

1, eerste lid, onderdeel m. (..).

De omschrijving in artikel 5a van de verboden gedraging als het «op of in

de bodem brengen van meststoffen» sluit geheel aan bij de in bijlage III,

onderdelen 1, onder 3, van de Nitraatrichtlijn ten aanzien van de gebruiksnormen

gebruikte terminologie en ook bij het begrip «gebruiken», als

gedefinieerd in artikel 1 van het Besluit gebruik meststoffen. De omschrijving

van de gedraging moet in de ruimste betekenis worden begrepen. Zij

omvat elk handelen of nalaten waardoor meststoffen op of in de bodem

belanden. Het gaat volgens de definitie van artikel 2, onderdeel h, in ieder

geval om elk «toevoegen van stoffen aan het land door verspreiding op

het bodemoppervlak, injectie in de bodem, onderwerken of vermenging

met oppervlaktelagen». Ook het weiden van vee, waardoor dierlijke mest

op de bodem wordt verspreid, valt onder de gedraging. Bijlage III, onderdeel

2, van de Nitraatrichtlijn spreekt in dat verband over de mest die door

de dieren zelf wordt opgebracht.

Niet alleen degene die door zijn fysieke handelingen de bestanddelen van

het delict vervult, maar ook de functionele dader kan voor overtreding van

het verbod strafrechtelijk of bestuursrechtelijk aansprakelijk worden

gehouden. (…)

Het woord «gedraging» in de definitie van het begrip «overtreding», moet

in de ruimst mogelijke zin worden opgevat: elk handelen of nalaten wordt

daaronder begrepen.(…) Dat kan zijn degene die door zijn fysieke handelingen de bestanddelen van het delict vervult, maar ook de functionele dader (vergelijk het

zogenoemde ijzerdraad-arrest: HR 23 februari 1954 NJ 1954, 378). Functioneel

dader is degene in wiens machtssfeer de fysieke handelingen liggen

waardoor de overtreding is begaan en die voorts de handelingen heeft

aanvaard of in het algemeen placht te aanvaarden. Van dit laatste is in

beginsel reeds sprake als de functionele dader is tekortgeschoten in

hetgeen redelijkerwijs van hem mocht worden verwacht om wederrechtelijke

handelingen te voorkomen. “

Het College is van oordeel dat appellanten, in het licht van deze toelichting, als functionele dader kunnen worden aangemerkt. Het aanvoeren van de mest kan hen, gelet op de hoeveelheid, de frequentie en het seizoen, niet zijn ontgaan. Appellanten hebben bovendien bevestigd – in dezelfde periode – zelf vrachten mest te hebben besteld bij [naam 6] en mest hebben laten uitrijden. Van appellanten had mogen worden verwacht dat zij, toen zij het bemesten aan [naam 6] overlieten, precieze, op schrift gestelde afspraken met hem zouden hebben gemaakt en op de naleving daarvan toezicht zouden houden. Appellanten hebben onvoldoende toezichtmaatregelen genomen om overtreding van de gebruiksnormen te voorkomen. Zij waren niet aanwezig bij het lossen van de mest en hebben dit toezicht ook niet door een ander voor hen laten doen. Dat de betreffende percelen op 20 kilometer van hun huiskavel liggen maakt niet dat dit niet van hen kon worden verlangd, nu zij zeggenschap over deze percelen hadden. Onder deze omstandigheden is het College van oordeel dat appellanten terecht als overtreder van artikel 7 van de Msw zijn aangemerkt.