Uitspraken

Nu vaststaat dat er in 2010 en 2011 vier vrachten aan mest zijn afgeleverd op het perceel van eiser moet naar het oordeel van de rechtbank worden aangenomen dat eiser afnemer in de zin van de Msw is, tenzij eiser aannemelijk maakt dat hij niet de afnemer van de mest is, ondanks de aflevering van de mest op zijn perceel. In dit verband wijst eiser erop dat niet is aangetoond dat hij mest heeft ontvangen en op/in de bodem heeft gebracht. Eiser heeft zijn afgescheiden kelder aan [naam 2] verhuurd. Er is ter zake een huurovereenkomst gesloten en [naam 2] heeft eiser huur betaald. De rechtbank overweegt dat het door eiser als huurovereenkomst overgelegde document geen huurperiode, geen ondertekening van eiser en geen datum van ondertekening bevat. Ook maakt het document niet duidelijk voor welke hoeveelheid mest de opslag bedoeld is. De door eiser ter zitting naar voren gebrachte stelling dat de betaling van december 2010 door [naam 2] betrekking heeft op de aflevering van mest in de jaren 2010 en 2011 volgt de rechtbank niet. Uit het betalingsbewijs blijkt niet ten behoeve waarvan betaald is door [naam 2] aan eiser. Bovendien heeft eiser eerder in de procedure aangegeven dat de betaling van december 2010 door [naam 2] alleen betrekking heeft op het jaar 2010 en dat er over het jaar 2011 maar geen betaling volgde door [naam 2] . Verder acht de rechtbank het opmerkelijk dat de betaling van december 2010 door [naam 2] ziet op een bedrag van € 1.020,60, mede in aanmerking genomen de hoeveelheid afgeleverde mest in kubieke meters in 2010. Gelet op de in het betalingsbewijs vermelde hoeveelheid kubieke meters aan mest heeft [naam 2] € 7,-- per aangeleverde kubieke mest betaald aan eiser, zodat naar het oordeel van de rechtbank aannemelijk is dat de betaling geschiedde voor de afgifte van de mest. Hierbij acht de rechtbank van belang dat dit ook volgt uit de door [naam 2] afgelegde verklaring in het kader van het opsporingsonderzoek en uit het feit dat de naam van eiser in het notitieboekje van [naam 2] voorkomt onder het kopje ‘zwarte mest’. In hetgeen eiser heeft aangevoerd, ziet de rechtbank geen aanleiding om geen waarde aan de door [naam 2] afgelegde verklaring te hechten. Gelet op de voorgaande overwegingen is de rechtbank van oordeel dat eiser er niet in geslaagd is om aannemelijk te maken dat hij in dit geval niet als afnemer in de zin van de Msw beschouwd dient te worden. Deze grond van eiser slaagt niet.

Zoals het College eerder heeft overwogen (zie onder meer de uitspraak van 5 november 2013, ECLI:NL:CBB:2013:223) blijkt uit de artikelen 7 en 8 van de Msw en uit de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel “Wijziging van de Meststoffenwet (invoering gebruiksnormen)”(Kamerstukken II, 2004-2005, 29 930, nr. 3, blz. 67-72 en 112-113) dat het systeem van normstelling, waarin de wetgever bij invoering van de gebruiksnormen heeft voorzien, uitgaat van een algeheel verbod op het op of in de bodem brengen van meststoffen, waaraan de agrariër die meststoffen heeft gebruikt slechts kan ontkomen als aan de voorwaarden voor opheffing van het verbod is voldaan. De materiële bewijslast ten aanzien van de naleving van de gebruiksnormen ligt volgens dit systeem dus primair bij degene die de meststoffen op of in de bodem brengt of laat brengen. Laatstgenoemde zal, om een geslaagd beroep op de opheffing van het verbod in zijn geval (‘strafuitsluitingsgrond’) te kunnen doen, aannemelijk moeten maken dat de gebruiksnormen niet door hem zijn overschreden. De weg waarlangs het aannemelijk maken van naleving van de gebruiksnormen geschiedt, ligt in zoverre vast dat de wet niet alleen regelt aan de hand van welke elementen wordt bepaald hoeveel stikstof of fosfaat op of in de bodem is gebracht, maar bovendien de agrariër de verplichting oplegt om, mede ten behoeve daarvan, bepaalde gegevens over de meststoffenhuishouding van het landbouwbedrijf te administreren en over te leggen. Dit neemt niet weg dat de agrariër aan de hand van alternatieve gegevens en bepalingswijzen die voldoende zijn onderbouwd en betrouwbaar zijn om als bewijs te kunnen dienen, aannemelijk kan maken dat de gebruiksnormen niet zijn overschreden. Dat degene die in weerwil van het algehele verbod van artikel 7 van de Msw meststoffen op of in landbouwgrond brengt, dient te verantwoorden dat hij de voor het betreffende jaar geldende gebruiksnorm(en) niet overschrijdt, laat onverlet dat de staatssecretaris, indien hij ter zake een bestuurlijke boete wil opleggen, op basis van concrete feiten en omstandigheden dient aan te tonen dat de overtreding is begaan. Het op de landbouwer rustende deel van de bewijslast geldt niet slechts voor de op of in de bodem gebrachte hoeveelheid meststoffen, maar ook voor het aantal hectaren tot het bedrijf behorende landbouwgrond; de hoeveelheid landbouwgrond is immers bepalend voor de hoogte van de in het concrete geval geldende gebruiksnormen.

Uit deze maatstaf volgt dat de staatssecretaris weliswaar moet aantonen dat de overtreding is begaan, maar dat de materiële bewijslast van de overtreding op de agrariër berust. Concreet betekent dit dat, indien de staatssecretaris de aanwezigheid van mest (door aanvoer of eigen productie) heeft aangetoond, wordt aangenomen dat deze mest in of op de grond van de betreffende agrariër is gebracht. Het is dan aan de agrariër om aannemelijk te maken dat de mest niet in of op zijn grond is gebracht.

Appellant heeft ten aanzien van twee vrachten gesteld dat de staatssecretaris niet heeft aangetoond dat die zijn aangevoerd en gelost in zijn mestput. Het betreft twee vrachten waarvan de GPS-meldingen aangeven dat ze op een heel andere plaats zijn gelost. De staatssecretaris heeft gesteld dat het bij de desbetreffende, in het systeem geregistreerde, GPS-meldingen (die op de betreffende twee vrachten betrekking hebben) gaat om foutmeldingen, en tevens betoogd dat met de overige bevindingen uit het onderzoek toch is aangetoond dat die twee vrachten zijn aangevoerd en in de mestput van appellant zijn gelost.

Met de door hem overgelegde AGR/GPS-identificatieresultaten, behorende bij de betreffende vervoersbewijzen dierlijke mest (VDM nummer 1084891565 en VDM nummer 1084891549), heeft de staatssecretaris voldoende aannemelijk gemaakt dat bij de GPS-meldingen ter zake van de betreffende twee vrachten sprake was van storingen. Daarmee zijn die GPS-meldingen (de stippen op de kaart) niet bruikbaar. Zij zijn dus ook niet bruikbaar om als bewijs te dienen voor de stelling dat de betreffende vrachten niet zijn gelost in de mestput van appellant maar op een andere plaats of op andere plaatsen. Nu de GPS-meldingen van deze twee vrachten niet bruikbaar zijn, dient de staatssecretaris op andere wijze de aanvoer van de twee vrachten mest aan te tonen. Daarin is de staatssecretaris naar het oordeel van het College geslaagd, nu op de betreffende VDM’s de postcode van appellant is vermeld als ‘postcode losplaats’, op de opdrachtfax van 24 maart 2011 van [naam 2] aan de vervoerder van de mest staat dat vier vrachten mest bij appellant moeten worden gelost en de vier VDM’s doen zien dat, in overeenstemming met de opdracht, er niet lang daarna, op 29 en 30 maart 2011, vier vrachten mest zijn vervoerd. In zo verre bieden de vervoersbewijzen hier steunbewijs. Daarbij komt de eigen verklaring van [naam 2] , opgenomen in het afdoeningsrapport, waarin hij zijn werkwijze uiteen zet en waarin hij aangeeft dat de huurcontracten die hij met boeren heeft afgesloten waardeloos zijn en dat wat daarop staat onjuist is.

Het College is derhalve van oordeel dat, hoewel bruikbare GPS-meldingen van de twee betreffende vrachten mest ontbreken, met de overige bevindingen uit het onderzoek in samenhang bezien is aangetoond dat die twee vrachten zijn aangevoerd.

Voorts heeft appellant gesteld dat de mest niet aan hem is geleverd, maar aan [naam 2] . Hij had immers in 2010 en 2011 zijn in geding zijnde mestput verhuurd aan [naam 2] . Ten bewijze van deze stelling wijst appellant op een huurovereenkomst en een betaling door [naam 2] aan hem. Daarnaast heeft appellant aangevoerd dat de mest niet op zijn grond is uitgereden en dat er aanwijzingen zijn dat [naam 2] de in zijn opdracht in de mestput geloste mest weer heeft afgevoerd, dan wel heeft laten afvoeren.

Met de rechtbank is het College van oordeel dat appellant niet voldoende aannemelijk heeft gemaakt dat zijn mestopslag in 2010 en 2011 daadwerkelijk verhuurd is geweest aan [naam 2] . Appellant onderbouwt zijn stelling met een schriftelijke huurovereenkomst en een bankafschrift. Op die huurovereenkomst ontbreken evenwel gegevens met betrekking tot de huurperiode, de huurlocatie (er staat alleen ‘mestput’), de ondertekening door appellant en de datum van ondertekening. Op het bankafschrift staat dat appellant op 15 december 2010 € 1.020,60 heeft ontvangen voor ‘mestdistributie’. Los van het feit dat onduidelijk is wie dit heeft overgemaakt, blijkt hier geen verhuur van de mestput uit.

Voorts is het College van oordeel dat hetgeen appellant heeft aangevoerd onvoldoende is om aan te nemen dat de betreffende mest niet op of in zijn grond is gebracht. Appellant onderbouwt zijn stelling dat de mest niet bij hem is uitgereden door te wijzen op verklaringen van derden. Zo heeft appellant een verklaring van [naam 3] overgelegd. [naam 3] verklaart: ‘Bij [naam 5] mest geleverd’. Het College vermag niet in te zien hoe deze verklaring bewijst dat de op naam van [naam 5] in de mestput van appellant afgeleverde mest niet bij appellant is uitgereden, maar bij [naam 5] . Overige concludente verklaringen over beweerdelijke afvoer van de in de mestput van appellant geloste mest en het (doen) uitrijden van die mest op grond van anderen, ontbreken,

Appellant heeft voorts nog aangevoerd dat matiging van de boete op haar plaats is vanwege bijzondere omstandigheden. Hij beroept zich daarbij op de omstandigheid dat hij geen economisch voordeel heeft genoten. Voorts heeft appellant, met verwijzing naar de eerdergenoemde uitkomsten van de bemonsteringen van zijn grond, gesteld dat daaruit is gebleken dat van milieuschade geen sprake is. Tot slot heeft appellant een beroep gedaan op het gelijkheidsbeginsel, waarbij hij heeft verwezen naar de matiging van 50% die de staatsecretaris heeft toegepast in zaken waarin compost was aangeleverd.

Ook dit betoog faalt. Dat appellant geen financieel voordeel zou hebben genoten kan op zichzelf niet tot matiging leiden (zie bijvoorbeeld de uitspraken van het College van 13 juli 2016, ECLI:NL:CBB:2016:209, en 15 juli 2016, ECLI:NL:CBB:2016:211). De bemestingsonderzoeken in het kader waarvan de bemonsteringen van de grond worden genomen, zien op de landbouwkwaliteit van de grond en niet op risico’s voor het milieu. Dat met de overschrijding van de gebruiksnormen schade wordt veroorzaakt aan het milieu wordt daarmee dus niet tegengesproken. De vergelijking die door appellant is gemaakt met de zogenoemde Comgoed-zaken leidt niet tot het door hem gewenste resultaat. In die zaken was sprake van omstandigheden op grond waarvan de staatssecretaris verminderde verwijtbaarheid heeft aangenomen. Niet is gebleken dat de omstandigheden die in die zaken aan de orde waren in relevante mate overeenkomen met de positie waarin appellant verkeert (zie de uitspraak van het College van 29 oktober 2014, ECLI:NL:CBB:2014:397). Het College is dan ook van oordeel dat er geen aanleiding is voor matiging van de boete wegens de door appellant aangevoerde omstandigheden.

Ten slotte heeft appellant aangevoerd dat de behandeling van zijn zaak dermate lang heeft geduurd dat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en fundamentele vrijheden (EVRM) is overschreden. Om die reden moet de boete verder worden gematigd. Dienaangaande overweegt het College als volgt.

De procedure waarin aan appellant voor overtreding van artikel 7, in samenhang met artikel 8, van de Msw een boete is opgelegd, valt binnen de werkingssfeer van artikel 6 EVRM (zie bijvoorbeeld de uitspraak van 10 april 2015, ECLI:NL:CBB:2015:129). Die procedure moet binnen een redelijke termijn zijn voltooid. Het College dient te beoordelen of de hier bedoelde redelijke termijn al dan niet is overschreden en of op grond daarvan de boete (verder) gematigd moet worden. Bij de beoordeling of de redelijke termijn is overschreden geldt, zoals ook uit de jurisprudentie van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) naar voren komt, dat de redelijkheid van de termijn niet in abstracto kan worden bepaald maar steeds moet worden beoordeeld in het licht van de omstandigheden van het specifieke geval, waarbij onder meer in aanmerking moet worden genomen de ingewikkeldheid van de zaak, het processuele gedrag van partijen en het belang dat in het geding is.

De redelijke termijn neemt een aanvang wanneer door het bestuursorgaan jegens de betrokkene een handeling wordt verricht waaraan deze in redelijkheid de verwachting heeft ontleend, en in redelijkheid ook de verwachting heeft kunnen ontlenen, dat hem wegens overtreding van de Msw een boete zal kunnen worden opgelegd. Als een zodanige - met een instelling van strafvervolging vergelijkbare - handeling moeten hier de boetevoornemens van 27 september 2013 worden aangemerkt. Naar het oordeel van het College kan in dit geval als uitgangspunt worden gehanteerd dat een redelijke termijn is overschreden indien de rechterlijke beoordeling in eerste aanleg niet is afgerond binnen twee jaar nadat de termijn is aangevangen. De redelijke termijn van de rechterlijke behandeling in hoger beroep dient ook op twee jaar te worden gesteld, zodat de redelijke termijn derhalve in totaal vier jaar beslaat. Het College wijst in dit verband op het arrest van de Hoge Raad van 22 april 2005 (ECLI:NL:HR:2005:AO9006), het arrest van de Hoge Raad van 19 februari 2016 (ECLI:NL:HR:2016:252) en de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 11 mei 2016 (ECLI:NL:RVS:2016:1258). Nu er, gerekend vanaf 27 september 2013, nog geen vier jaren zijn verstreken, moet worden vastgesteld dat de redelijke termijn niet is overschreden.

7. Gelet op het vermelde in punt 5, slaagt het hoger beroep. Het College ziet hierin aanleiding de aangevallen uitspraak, waarbij de rechtbank de hoogte van de boetes heeft vastgesteld, op dit punt te vernietigen en zelf de boetes vaststellen, en wel op € 13.478,40 voor 2010 en € 11.098,80 voor 2011. Deze boetes zijn passend en geboden.

8. Het College veroordeelt verweerder in de door appellant gemaakte proceskosten. Deze kosten stelt het College op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op € 1.237,50,- (1 punt voor het indienen van het hogerberoepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting bij het College en 0,5 punt voor het verschijnen ter nadere zitting bij het College anders dan na tussenuitspraak met een waarde per punt van € 495,- en wegingsfactor 1).