Uitspraken

Met wat hiervoor is geoordeeld is niet gezegd dat betrokkene in het rapport had moeten adviseren de waarde van de aandelen van [naam 3] op de peildatum te bepalen op een bedrag dat was gerelateerd aan de prijs betaald door [naam 14] en de prijs betaald aan [naam 9] . Daarmee is alleen gezegd dat betrokkene in het rapport met het oog op de voorlichting van de rechtbank veel minder stellig dan hij heeft gedaan, had moeten oordelen dat de waarde van de aandelen gesteld moest worden op € 126.200,--. Voor deze benadering bestond te meer reden, gezien het grote verschil tussen dit bedrag en het bedrag dat meer aansluit op de prijzen betaald door [naam 14] en betaald aan [naam 9] en gezien de omstandigheid dat dit verschil mede werd veroorzaakt door het slechte resultaat van [naam 5] over 2010 tegenover de (veel) betere resultaten in 2009 en 2011. De [naam 7] -methode berekent immers een genormaliseerd resultaat op basis van 3x het afgelopen jaar, 1x het voorgaande jaar en 2x de prognose voor het komende jaar.”

Appellant stelt dat de accountantskamer bij de beoordeling van deze klachtonderdelen impliciet ervan uit lijkt te gaan dat er geen afspraak zou bestaan tussen de aandeelhouders. Om de waarde in het economisch verkeer te kunnen bepalen, heeft appellant beoordeeld of de participatie van [naam 3] in de onderneming overdraagbaar is en of er ten aanzien van een overdracht juridische afspraken zijn gemaakt. De participanten bleken een overeenkomst te hebben gesloten. Daarin hebben zij onder meer afspraken gemaakt over de manier waarop de prijs moet worden bepaald in het geval dat één van hen zijn participatie in de onderneming wil overdragen. Dit is beschreven op bladzijde 16 van zijn (concept)rapport. Tijdens het onderzoek heeft appellant zowel het bestaan van deze afspraken vastgesteld als de wijze waarop daarmee is omgegaan in de situatie dat participanten daadwerkelijk zijn uitgetreden. Hierbij heeft hij uitgebreid beoordeeld wat de onderliggende redenen zijn geweest voor het gedeeltelijk afwijken van de gemaakte afspraken, zoals in het geval van [naam 9] , en heeft hij zelfs partijen, hun adviseurs en de onderhandelaar namens [naam 5] ( [naam 11] ) voor een overleg op zijn kantoor uitgenodigd.

Ook betoogt appellant dat de accountantskamer op basis van de onjuiste veronderstelling dat er tussen de aandeelhouders geen afspraak zou bestaan, stelt dat hij als deskundige meerdere opties had moeten verkennen om de waarde van de aandelen te bepalen. Die opties zijn ook verkend, maar ze waren er eenvoudigweg niet, omdat de aandeelhouders concrete juridische afspraken hadden gemaakt waaraan zij waren gehouden. Dat is uit zijn onderzoek gebleken en in het (concept)rapport ook expliciet beschreven. Het bestaan van deze juridische afspraken staat bij de echtelieden ook helemaal niet ter discussie en was dan ook geen onderdeel van de klacht. Juist als hij deze overeenkomst niet als uitgangspunt had genomen, zou er mogelijk sprake zijn geweest van een ondeugdelijke grondslag en daarmee mogelijk van een klachtwaardige situatie.

Appellant stelt verder dat de accountantskamer ten onrechte op de stoel van de burgerlijke rechter is gaan zitten. De rechtbank heeft hem als deskundige gevraagd de waarde per 1 september 2010 te bepalen. Dit houdt in dat de rechtbank van de deskundige een concreet antwoord of advies wil, namelijk wat volgens hem de waarde per die datum is, uiteraard gebaseerd op een deugdelijke onderbouwing. Die vraag heeft appellant in zijn rapport op basis van een deugdelijke onderbouwing concreet beantwoord. Het kan niet zo zijn dat de accountantskamer dan vervolgens gaat stellen dat hij meerdere alternatieven had moeten onderzoeken. Het is bovendien volstrekt onduidelijk wat de accountantskamer met ‘alternatieven’ bedoelt. Deze alternatieven heeft hij wel degelijk onderzocht, maar ze waren gegeven de aandeelhoudersovereenkomst niet aan de orde. Daarbij komt dat als de rechtbank had gemeend dat er alternatieven zijn, zij daar na lezing van het rapport naar had kunnen vragen, maar dat is niet gebeurd. Appellant wijst erop dat zijn rapport een advies is aan de rechtbank waarop partijen mogen reageren en dat het uiteindelijk de rechter is die, alles overwegende, beslist tegen welke prijs de aandelen in de vermogensafwikkeling worden betrokken.

Volgens appellant heeft [naam 2] ter zitting van de accountantskamer opgemerkt dat de aandeelhoudersovereenkomst niet is ondertekend. Dit is vervolgens een eigen leven gaan leiden, zodanig dat hem nu iets wordt verweten dat feitelijk niet aan de orde is. Het op bladzijde 16 van het (concept)rapport expliciet genoemde document “getekend 18 juli 2017” en de “daaraan gehechte” concept-aandeelhoudersovereenkomst had de accountantskamer bij hem of [naam 2] moeten opvragen. Als [naam 2] over het bestaan van de afspraken een klacht had geformuleerd, dan had hij de expliciet in zijn rapport genoemde documenten ingebracht. In een zorgvuldige procedure zou de accountantskamer aan de pas ter zitting gemaakte opmerking van [naam 2] over de ondertekening van de overeenkomst geen doorslaggevend gewicht mogen toe kennen. De accountantskamer is naar de mening van appellant tekortgeschoten doordat zij heeft verzuimd de documenten op te vragen die de basis vormden voor zijn waardering. Zij heeft een veronderstelling gedaan en daarbij uit het oog verloren dat het opvragen van de documenten een procedure bij het College had kunnen besparen.

Het College stelt voorop dat een tuchtrechtelijke procedure als de onderhavige er niet toe strekt om de inhoud of de wijze van totstandkoming van een deskundigenbericht, opgesteld in het kader van een civielrechtelijke procedure, opnieuw en integraal te onderzoeken. Beoordeeld dient te worden of de accountant bij het opstellen van zijn deskundigenbericht in strijd heeft gehandeld met de voor hem geldende beroeps- en gedragsregels (ECLI:NL:CBB:2016:389). Van die beroeps- en gedragsregels maakt onderdeel uit dat bevindingen en conclusies in een deskundigenbericht dienen te worden voorzien van een deugdelijke grondslag (ECLI:NL:CBB:2018:663).

De stelling van appellant dat de accountantskamer de wijze waarop hij als gerechtelijk deskundige de aandelen van [naam 3] heeft gewaardeerd ten onrechte niet marginaal, maar vol heeft getoetst, volgt het College niet. De accountantskamer heeft de klachten voor zover gericht tegen de inhoud of de wijze van totstandkoming van het (concept) rapport beoordeeld in het licht van bovenstaand toetsingskader. Terecht heeft de accountantskamer getoetst of appellant bij de uitvoering van zijn opdracht de fundamentele beginselen heeft nageleefd.

Het College is met de accountantskamer van oordeel dat appellant het verwijt treft dat hij het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid heeft geschonden. Het College stelt vast dat de concept-aandeelhoudersovereenkomst zelf niet is ondertekend, maar dat de aandeelhouders op 18 juli 2007 schriftelijk hebben verklaard dat zij, vooruitlopend op de ondertekening van de concept aandeelhoudersovereenkomst, hebben besloten dat deze leidend is, ingeval van overlijden of ziekte van een van de natuurlijke personen/aandeelhouders. Dat appellant daarvan is uitgegaan acht het College daarom op zichzelf begrijpelijk. Desondanks blijkt dat de aandeelhouders in twee gevallen – de uittreding van [naam 9] in 2010 en de toetreding van [naam 14] in 2011 – in relevante mate van de concept-aandeelhoudersovereenkomst zijn afgeweken. Appellant heeft in het (concept)rapport bij de waardebepaling van de participatie van [naam 3] (via [naam 4] B.V.) in [naam 5] geen rekening gehouden met deze twee gevallen. Daarmee heeft hij het uitgangspunt dat de aandeelhoudersovereenkomst aan de waardebepaling ten grondslag moet worden gelegd onvoldoende gerelativeerd. Appellant had meer aandacht had moeten besteden aan de (veel hogere) waardering die heeft plaatsgevonden bij de uittreding van [naam 9] en de toetreding van [naam 14] , waaruit blijkt dat betrokken partijen zich kennelijk niet gebonden achtten aan de wijze van waardering zoals voorzien in de concept aandeelhoudersovereenkomst. Appellant heeft, ook naar het oordeel van het College, te stellig gerapporteerd dat de waarde van de aandelen gesteld moest worden op het door hem berekende bedrag, ontleend aan de [naam 7] -methode. Het betoog van appellant tegen de (gedeeltelijke) gegrondverklaring van de klachtonderdelen b, j en l faalt dan ook.

9. Appellant kan zich evenmin verenigen met de gegrondverklaring van de klachtonderdelen e, k en f. Deze klachtonderdelen betreffen, kort gezegd, de manier waarop appellant is omgegaan met de door [naam 2] (en [naam 3] ) verstrekte gegevens in de overzichten van uitgaven in onderscheiden perioden. Hierover heeft de accountantskamer het volgende overwogen:

10. Appellant stelt dat in de conceptfase van een rapport niet alles meteen duidelijk hoeft te zijn. Hij ziet niet in waarom het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid zou vereisen dat wijzigingen die in door partijen verstrekte gegevens zijn doorgevoerd ook al in een conceptrapport moeten worden toegelicht. In zijn conceptrapport heeft hij de door [naam 2] aangeleverde gegevens gebruikt, maar dat betekent niet dat hij alles een-op-een heeft overgenomen. Het conceptrapport heeft hij vervolgens uit zorgvuldigheid, in het kader van hoor en wederhoor, aan partijen toegestuurd met het verzoek hierop te reageren. Omdat [naam 2] tot de bevinding kwam dat zij niet alle door hem gehanteerde bedragen kon aansluiten op de cijfers die zij had aangeleverd, heeft appellant dit voor haar (en de rechter) verduidelijkt in zijn reactie op bladzijde 13 van zijn rapport. Achteraf gezien was het mogelijk beter geweest om deze toelichting al in het conceptrapport op te nemen, maar verwijtbaar is dit niet. Het is juist om deze reden dat hij eerst een concept voor commentaar naar partijen heeft gestuurd. De reactie van [naam 2] heeft er vervolgens toe geleid dat een en ander alsnog is toegelicht. De accountantskamer heeft er volgens appellant geen oog voor dat hij juist uit zorgvuldigheid zijn conceptbevindingen eerst aan partijen heeft voorgelegd. Het is immers mogelijk dat hij iets over het hoofd heeft gezien of verkeerd heeft geïnterpreteerd. In dit geval kwam hierdoor naar voren dat [naam 2] bepaalde informatie niet direct kon aansluiten op het conceptrapport. Een conceptrapport hoeft niet altijd volledig juist en volledig foutloos te worden opgesteld voordat het aan partijen wordt toegestuurd. Verder is appellant het niet eens met de overweging van de accountantskamer dat met een toelichting de voortgang van het onderzoek was gediend en (waarschijnlijk) voorkomen had kunnen worden dat [naam 2] appellant had verweten dat hij anders omging met haar gegevens dan met die van [naam 3] . Die overweging is nergens op gebaseerd en is niet meer dan een veronderstelling, waarvan de juistheid ten zeerste te betwijfelen, gezien het aantal klachten van [naam 2] en de strekking daarvan. Ook is appellant het niet eens met hetgeen de accountantskamer aan het slot van overweging 4.14.3 van de bestreden uitspraak heeft opgemerkt over zijn toelichting op de aangebrachte wijzigingen op bladzijde 25 van het rapport. Het citaat waarnaar de accountantskamer verwijst om een uitspraak te doen over de door appellant aangebrachte wijzigingen, betreft zijn reactie op de beschuldiging van [naam 15] RA, directeur van forensisch onderzoeksbureau [naam 16] , dat het feit dat appellant op het specifieke onderdeel van de door [naam 2] overgelegde informatie werkzaamheden heeft verricht, terwijl hij eerder had gemeld dat niet te zullen doen, duidt op willekeur. Appellant heeft op bladzijde 25 van zijn rapport daarop geantwoord dat het erop lijkt “dat het in de visie van [naam 15] in het geval dat geen accountantscontrole wordt toegepast, niet gebruikelijk is omissies te constateren, correcties door te voeren en waar nodig en/of onmogelijk (voor de hand liggende) aansluitingen vast te stellen.” Anders dan de accountantskamer stelt, heeft appellant ook geen toelichting gegeven op de aangebrachte wijzigingen op bladzijde 25 van het rapport.

11. Het College onderschrijft het betoog van appellant niet. De accountantskamer heeft terecht geoordeeld dat uit het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid voortvloeit dat appellant al in het conceptrapport uiteen had moeten zetten dat en waarom hij aanleiding heeft gezien wijzigingen aan te brengen in de gegevens in de overzichten van [naam 2] . Zoals ook in paragraaf 5.3.2, punt 25, van de Leidraad deskundigen in civiele zaken is aangegeven, bevat het conceptrapport de volledige onderzoeksbevindingen van de gerechtelijk deskundige. Het ‘concept’-aspect van het rapport houdt, aldus (ook) deze leidraad, slechts in dat het deskundigenbericht pas definitief is en naar de rechter kan worden gezonden nadat aan partijen gelegenheid is gegeven opmerkingen te maken en verzoeken te doen en de deskundige deze heeft verwerkt. Overigens is gebleken dat de wijzigingen die appellant had aangebracht, ook volgens [naam 2] , van geringe betekenis zijn en dat er naar aanleiding van de gemaakte opmerkingen een correctie heeft plaatsgevonden in de definitieve versie van het rapport. De stelling van appellant dat de aan het slot van overweging 4.14.3 van de bestreden uitspraak bedoelde toelichting zijn reactie is op de beschuldiging van willekeur baat hem niet. Die stelling doet er namelijk niet aan af dat appellant ook in het concept zowel de wijzigingen als de reden daarvoor had behoren vermelden en toelichten, zodat dit voor partijen inzichtelijk/controleerbaar was geweest en dat hem, omdat hij dit achterwege heeft gelaten, het verwijt treft het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid te hebben geschonden.

12. De slotsom is dat het hoger beroep ongegrond is.

13. De beslissing op dit hoger beroep berust mede op hoofdstuk V van de Wet tuchtrechtspraak accountants.