Uitspraken

UVM heeft, voor zover het het aan[X] vergoede deel van de schade betreft als gesubrogeerd verzekeraar en voor het overige als lasthebber van[X], gevorderd dat Amstel en Y wordt veroordeeld tot betaling van € 91.000,= wegens schade aan de ark en € 19.341,68 wegens buitengerechtelijke kosten, een en ander met rente.

De rechtbank heeft deze vordering integraal afgewezen. Tegen deze beslissing en de daaraan ten grondslag gelegde motivering komt UVM met negen grieven op.

Grief I ziet op de vraag wie de overeenkomst met Amstel en Y heeft gesloten.

De grieven II tot en met VIII zien, vanuit verschillende gezichtspunten, op de vraag of Amstel en Y jegens UVM een beroep op de Sleepconditiën toekomt, zodat zijn aansprakelijkheid voor de schade is uitgesloten. Het hof zal deze grieven gezamenlijk bespreken.

Nu tussen partijen niet langer in geschil is dat de sleepovereenkomst tussen [Y] en Amstel en Y is gesloten behoeft grief I geen bespreking. Voorts is daarmee ook duidelijk dat op die overeenkomst de Sleepconditiën van toepassing zijn. [Y] kende deze condities, [Y] en Amstel en Y behoren beide tot de branche waarin deze condities al decennia algemeen gebruikelijk (industry standard) zijn en tussen hen waren al vele eerdere overeenkomsten gesloten waarop de Sleepconditiën steeds van toepassing waren.

Het geschil spitst zich toe op de gevolgen die die toepasselijkheid heeft voor[X] als schadelijdende derde en voor UVM als in haar rechten gesubrogeerde verzekeraar.

UVM heeft betoogd dat de Sleepconditiën geen reguliere aansprakelijkheidsuitsluiting bevatten, maar aldus dienen te worden uitgelegd dat, indien de eigenaar van het schip niet de contractant is, de schade juist niet voor zijn rekening maar voor rekening van de contractant zal zijn. UVM baseert deze uitleg op de tekst van de Sleepconditiën.

Het hof volgt UVM daarin niet. Het hof is van oordeel dat het onderscheid dat in de Sleepconditiën wordt gemaakt tussen een eigenaar die tevens contractant is en een andere contractant in het stelsel van de Sleepconditiën in dit verband geen diepere betekenis toekomt. De kern blijft dat de sleper jegens de contractant in beginsel niet aansprakelijk is voor schade aan het gesleepte. UVM heeft geen relevante gezichtspunten aangevoerd om tot een andere uitleg te kunnen komen. De uitleg van UVM ligt niet voor de hand en gesteld noch gebleken is dat die uitleg in de branche wordt gevolgd.

Vervolgens ligt de vraag voor of UVM zich deze contractuele aansprakelijkheidsuitsluiting (hierna ook: exoneratie) moet laten tegenwerpen.

Het Burgerlijk Wetboek (BW) bevat voor deze vraag een speciale regeling, nu deze zich manifesteert in het kader van een aanvaring en sprake is van een sleepovereenkomst (een vervoerovereenkomst in de zin van boek 8), te weten de regeling van de art. 8:362-366. In dit geval is naar het oordeel van het hof art. 3:364 BW (en niet art. 3:363 BW) toepasselijk. Art. 3:363 BW vergt een (keten van) exploitatie-overeenkomst(en), die hier niet bestaat. In dit geval is de contractuele band tussen [Y] en[X] immers de koopovereenkomst, die niet (mede) als exploitatieovereenkomst valt te beschouwen. Voor zover UVM dat anders ziet, heeft zij dat standpunt, dat in de tekst van de koopovereenkomst geen steun vindt, niet (voldoende) toegelicht. De door haar als mogelijk veronderstelde nadere mondelinge exploitatieovereenkomst tussen [X] en [Y] is niet meer dan een hypothese die UVM niet concreet heeft onderbouwd.

Het systeem van art. 8:364 BW brengt mee, dat de aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad van Amstel en Y jegens[X]/UVM niet verder gaat dan de contractuele aansprakelijkheid van Amstel en Y jegens [Y] (zie lid 1 van dat artikel).

Jegens [Y] zou Amstel en Y, vanwege de exoneratie uit de Sleepconditiën, naar blijkt uit hetgeen onder 3.5 werd overwogen in beginsel niet aansprakelijk zijn.

Opzet of grove schuld

Dat sprake was van opzet is gesteld noch gebleken.

Van grove schuld is in het aanvaringsrecht sprake in geval van handelen of nalaten dat roekeloos en met de wetenschap dat schade er waarschijnlijk uit zou voortvloeien is geschied (HR 04-02-2000, LJN AA4731, de Solon).

Het hof is van oordeel dat, hoewel het handelen van de kapitein zeker verwijtbaar is, en niet goed te begrijpen valt dat hij zo onachtzaam heeft kunnen zijn, onvoldoende is komen vast te staan dat hij zich het gevaar op het relevante moment heeft gerealiseerd en toen desondanks is doorgevaren. Dat betekent, dat van de vereiste grove schuld geen sprake is, zodat het beroep op de exoneratie daarop niet afstuit.

Grijze lijst-beding

UVM meent dat dit beroep naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar geacht moet worden omdat het gaat om een bepaling die, als zij voorkomt in algemene voorwaarden in een overeenkomst met een consument, onredelijk bezwarend is in de zin van art. 6:236-237 BW. De zwarte en grijze lijst zijn volgens UVM zonder meer bepalend voor de reikwijdte van het tweede lid van art. 6:248 BW; de consumentenbescherming brengt dit in haar visie mee. Nu[X] een consument is (en UVM in haar rechten is gesubrogeerd) is het beroep op de exoneratie derhalve onaanvaardbaar, aldus UVM. Amstel en Y bestrijdt dit betoog.

Zelfs als die vraag bevestigend moet worden beantwoord zou dat[X] niet baten.

In de eerste plaats geldt dat het hier niet een zwarte lijst-beding, maar een grijze lijst-beding (dat van art. 6:237 f BW) betreft. Dat brengt mee, dat slechts sprake is van een vermoeden dat het onredelijk bezwarend is. Het hof acht het beding in de gegeven (hierna onder 3.13 te bespreken) omstandigheden echter niet onredelijk bezwarend.

In dit geval staat vast dat de Sleepconditiën al zeer lang “industry standard” zijn, zodat vermoedelijk elk sleepcontract met elke professionele sleper van de ark deze bepaling zou hebben bevat.[X] had zich in het kader van de koopovereenkomst akkoord verklaard met de bepaling dat het transport voor haar risico zou zijn.[X] is voorts door [Y] al voor het sluiten van de koopovereenkomst in niet mis te verstane bewoordingen gewaarschuwd voor precies deze situatie (de sleper hanteert de Sleepconditiën en is nagenoeg nooit aansprakelijk) en heeft het advies gekregen had zich daartegen te verzekeren. Dat advies heeft zij ook opgevolgd, zodat het nu voornamelijk gaat om verschuiving van de schade die de verzekeraar aan haar heeft vergoed. Verder betreft het hier zaaks- en vermogensschade, geen letselschade. Tenslotte is Amstel en Y een eenmanszaak.

Daartegenover staat in het voordeel van UVM/[X] dat de schade aanzienlijk is. Het gaat om een exoneratie, die meebrengt dat UVM/[X] in een ongunstiger positie verkeert dan de wet meebrengt.[X] zal een deel van de schade

ad € 8.000,= zelf dienen te dragen. De kapitein, en dus Amstel en Y, heeft meer dan lichte schuld aan het ontstaan van de schade. Tenslotte heeft ook Amstel en Y een verzekering die vermoedelijk, als de vordering wordt toegewezen, dekking biedt.