Uitspraken

Het kantorenpark ‘De Bovenlanden’ te Amstelveen is ontwikkeld door/in opdracht van de inmiddels ontbonden vennootschap Ingenieursbureau Planontwikkeling Jonk De Rooij B.V. (hierna: Jonk De Rooij). Jonk De Rooij heeft in eerste instantie gewerkt met architectenbureau [Y] . In dit stadium is kort gezegd het casco van het gebouwencomplex bepaald: de placering van de gebouwen op het terrein, de parkeergarage als fundament voor het complex, de plaatsing en het formaat van de ramen, de plaats van de ingangen en de liften en de kettingstructuur van de gebouwen.

Jonk De Rooij was niet tevreden met het gevelontwerp van [Y] en heeft in 1988 de opdracht gegeven aan Architectenbureau [A&X] B.V.., dat sinds 2014 is opgegaan in [A&X] International Architects B.V. (hierna: [A&X] ) voor het ontwerp van de gevel en het interieur. [A&X] heeft vervolgens een ontwerp gemaakt, passend in de stijl van de zogenoemde organische architectuur en heeft dat ontwerp verder uitgewerkt. [Z] was op dat moment als architect in dienst bij [A&X] .

In 1990 is [A&X] in financiële problemen gekomen voordat de opdracht voor Jonk De Rooij was afgerond. Jonk De Rooij heeft toen het personeel van [A&X] overgenomen en heeft [Z] gevraagd het ontwerp van de gevel en het interieur af te maken. [Z] heeft dat ook gedaan, eerst in dienst van Jonk De Rooij en later als zelfstandig projectarchitect.

Van de onder 3.1.6 bedoelde bouwplannen maken onderdeel uit enkele door [Z] vormgegeven impressies.

Op 25 januari 2016 heeft een bespreking plaatsgevonden tussen CRI en [X] . [X] heeft verklaard bereid te zijn om het ontwerp van het gebouw zodanig aan te passen dat, met behoud van de ‘ziel’ van het huidige gebouw, het geschikt zal zijn voor bewoning. CRI heeft medegedeeld zich op dat voorstel intern te willen beraden.

Op 11 februari 2016 heeft [X] de dagvaarding in kort geding uitgebracht.

[X] voert aan dat het raampatroon van het huidige gebouw niet reeds aanwezig was in het ontwerp [Y] en het raampatroon wel degelijk een kenmerkend stijlelement is van [A&X] , welk architectenbureau zowel in Nederland als in het buitenland wordt erkend als één van de belangrijkste representanten van de organische architectuur. Het voor het werk van [X] zo kenmerkende raampatroon blijft in de plannen van CRI gehandhaafd en alleen al om die reden is er geen sprake van een totale vernietiging. Realisering van die plannen betekent een aantasting van zijn persoonlijkheidsrechten, aldus [X] .

Ook indien het raampatroon als een kenmerkend stijlelement moet worden beschouwd, betekent dit niet (en [X] heeft dit ook niet aangevoerd, laat staan aannemelijk gemaakt) dat dit raampatroon als zelfstandig werk voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. Nu voorshands niet van een auteursrechtelijk beschermd raampatroon kan worden gesproken, komt [X] te dien aanzien dus ook geen beroep toe op schending van zijn persoonlijkheidsrechten. De grief faalt.

[X] voert aan, samengevat, dat de totaalindruk van het nieuwe ontwerp onder omstandigheden kan worden geassocieerd met de oorspronkelijke architect zonder dat voor hem kenmerkende stijlelementen behouden zijn gebleven en omdat er sprake is van een blijvende isomorfie (gelijkvormigheid) een ieder het nieuwe gebouw zal blijven associëren met het alsdan gesloopte complex. Daarbij komt dat, behalve het kenmerkende raampatroon, een vijfde van het gebouw niet zal worden gesloopt/gerestyled zodat er reeds daarom geen sprake is van totale vernietiging van het gebouw, zoals bedoeld door de Hoge Raad in zijn arrest Jelles/Zwolle. De voorziene sloop en restyling van De Bovenlanden kunnen opdrachten van [X] als organisch architect doorkruisen, hetgeen aanzienlijke, dreigende vermogensschade betekent, aldus [X] .

De stelling van [X] dat een vijfde deel van het gebouw (hierna ook: de ATOS-vleugel) niet zal worden gesloopt/gerestyled, heeft CRI aan de hand van stukken (producties 16a-b en 20a-b) en bij pleidooi gemotiveerd weersproken. Naar het voorlopig oordeel van het hof is voldoende gebleken dat, indien ATOS op deze locatie blijft, de ATOS-vleugel dusdanig zal worden gewijzigd dat de totaalindruk een geheel andere is dan de bestaande vleugel. en niet van wijziging of aantasting in de zin van art. 25 Auteurswet, terwijl hetgeen over grief 2 is overwogen meebrengt dat het niet gaat om een zelfstandig werk dat wordt vernietigd en waarop [X] persoonlijkheidsrechten toekomen. Als [X] heeft willen betogen dat de mogelijkheid van associatie van de totaalindruk van het nieuwe ontwerp met hem als oorspronkelijke architect van het oude ontwerp reeds een aantasting van zijn persoonlijkheidsrechten oplevert wordt dat betoog, als zonder grond in de Auteurswet, verworpen. Indien de mogelijkheid van associatie het criterium is, zou dit betekenen dat - naar CRI terecht aanvoert - transformatie van De Bovenlanden in het geheel niet mogelijk is. Ten slotte heeft [X] onvoldoende aannemelijk gemaakt dat de voorziene sloop en restyling van De Bovenlanden leidt tot het verkleinen van zijn kans op opdrachten. De grief faalt.

Aangezien [X] zich beroept op artikel 3:13 lid 2 BW (misbruik van bevoegdheid) dient hij binnen het kader van dit kort geding aannemelijk te maken dat vernietiging zijn belangen dusdanig onevenredig zwaar schaadt dat dit misbruik van bevoegdheid door CRI oplevert. Nog daargelaten hetgeen hiervoor onder grief 2 is overwogen, heeft [X] op geen enkele wijze aannemelijk gemaakt dat de voorziene sloop en restyling van De Bovenlanden zijn belangen onevenredig schaadt; zoals hiervoor onder 3.5.2 werd overwogen is zelfs niet aannemelijk dat dit leidt tot het verkleinen van zijn kans op opdrachten. De enkele omstandigheid dat in het buitenland de sloop wellicht wordt gezien als oneervol is niet voldoende voor de aannemelijkheid van onevenredig zwaar nadeel. CRI heeft immers overtuigend en onderbouwd aangevoerd en ter zitting toegelicht dat zij na zes jaar leegstand, waarbij aanzienlijk verlies is geleden, nu groot belang heeft bij sloop. Dat CRI door over te gaan tot vernietiging misbruik van bevoegdheid maakt is derhalve niet aannemelijk geworden. De enkele stelling van [X] dat hij heeft aangeboden het gebouw aan te passen en geschikt te maken voor bewoning werpt geen ander licht op de zaak, nu niet aannemelijk is dat een aldus aangepast gebouw door CRI te verhuren zou zijn zoals zij thans met haar (eigen) bouwplannen beoogt. De grief faalt.