Uitspraken

Tata heeft in eerste aanleg gevorderd [appellant] - uitvoerbaar bij voorraad - te veroordelen tot betaling van € 6.191,-, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 23 oktober 2015 tot aan de dag van algehele voldoening, alsmede in de proceskosten met nakosten en rente.

[appellant] heeft zich tegen deze vordering verweerd. De kantonrechter heeft de vordering toegewezen. De kantonrechter heeft daartoe, kort samengevat, het volgende overwogen. [appellant] heeft de opleiding Vapro C niet binnen de verwachte termijn afgerond, ook niet nadat deze termijn tot twee keer toe is verlengd. [appellant] heeft betoogd dat de vermeende nalatigheid, het overschrijden van de overeengekomen studieduur, hem niet te verwijten is, omdat Tata hem onvoldoende heeft begeleid, maar tegenover de gemotiveerde betwisting van Tata heeft [appellant] dat betoog onvoldoende onderbouwd. [appellant] kan geen beroep doen op overmacht, reeds vanwege de omstandigheid dat hij die niet eerder aan Tata heeft gemeld, hetgeen op grond van de overeenkomst wel had dienen te gebeuren. De kantonrechter acht de terugvordering van de studiekosten ook niet in strijd met de redelijkheid en billijkheid. Dat Tata zijn beleid ten aanzien van het terugvorderen van studiekosten mogelijkerwijs heeft gewijzigd betekent niet dat de naleving van de met [appellant] gemaakte afspraken niet kan worden gevorderd, en de omstandigheid dat [appellant] nog bij Tata in dienst is maakt niet dat ten aanzien van hem een andere norm dient te worden gehanteerd dan ten aanzien van vertrokken werknemers, aldus tot zover de kantonrechter.

[appellant] bestrijdt dit vonnis en de daarin opgenomen overwegingen en voert daartoe twaalf grieven aan. Met de eerste negen grieven bestrijdt [appellant] het oordeel van de kantonrechter dat aan de zijde van [appellant] sprake is geweest van nalatigheid in de zin van artikel 9 van de Opleidingsovereenkomst voor de Vapro C-opleiding, dat geen sprake is geweest van overmacht als bedoeld in dit artikel en dat [appellant] dientengevolge gehouden is studiekosten terug te betalen. Grief 10 heeft betrekking op de hoogte van het bedrag, en grief 11 of dit een bruto of netto bedrag betreft. Grief 12, ten slotte, is gericht tegen de proceskostenveroordeling. Het hof zal de eerste negen grieven gezamenlijk behandelen.

Het eerste gedeelte van artikel 9 van de Opleidingsovereenkomst met betrekking tot de Vapro C opleiding (zoals hierboven weergegeven onder 2.4) bepaalt dat, indien de werknemer nalatigheid kan worden verweten, de werknemer de door de werkgever in het kader van de studieovereenkomst gemaakte studiekosten dient terug te betalen. Het tweede gedeelte van artikel 9 omschrijft het begrip nalatigheid.

Tata voert aan dat, behoudens het geval van “persoonlijke, uitzonderlijke omstandigheden (overmacht)”, altijd van nalatigheid sprake is indien de werknemer de opleiding niet tijdig heeft afgerond”. Tata stelt: “Door niet tijdig de studie af te ronden staat de nalatigheid vast”. Daarbij is de opsomming van situaties die tot nalatigheid leiden volgens Tata niet limitatief, gelet op de toevoeging van het woord ‘bijvoorbeeld’. [appellant] voert aan dat indien sprake is van de in het artikel genoemde omstandigheden, zulks tot nalatigheid kán leiden, maar dat dit niet noodzakelijkerwijs het geval hoeft te zijn. Volgens [appellant] moet sprake zijn van verwijtbaar gedrag van de werknemer, alvorens sprake is van nalatigheid. Verder kan zich overmacht aan de zijde van de werknemer voordoen, aldus [appellant] .

Partijen verschillen hiermee van mening over de uitleg van genoemd artikel. De Opleidingsovereenkomst is tussen Tata en [appellant] gesloten, zodat voor de uitleg van de betreffende bepaling niet alleen een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract van belang is, maar dat ook acht moet worden geslagen op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Van belang is verder dat Tata een Regeling Studiefaciliteiten kent, waarvan in de versie van 22 december 2009 – dit is de versie die gold toen partijen de Opleidingsovereenkomst sloten - artikel 4 als volgt luidt: “Ten aanzien van alle soorten opleidingen geldt een terugbetalingsregeling voor de opleidingskosten en de EV-dagen, indien de werknemer nalatigheid kan worden verweten; zulks ter beoordeling van de chef. Van nalatigheid kan bijvoorbeeld sprake zijn indien de werknemer de opleiding tussentijds beëindigt, onvoldoende studieresultaten heeft behaald c.q. niet voor de opleiding is geslaagd, zonder dat er sprake is van persoonlijke, uitzonderlijke omstandigheden (overmacht).”.

Zowel in de Opleidingsovereenkomst als in de Studiekostenregeling wordt er daarmee melding van gemaakt dat bij tussentijdse beëindiging van de studieovereenkomst door de werknemer, onvoldoende studieresultaten c.q. het niet slagen voor de opleiding (hierna ook: onvoldoende studieresultaten), sprake kán zijn van nalatigheid. Indien de uitleg die Tata aan de betreffende bepaling geeft juist zou zijn, valt niet in te zien waarom de formulering niet luidt: ‘Van nalatigheid is onder andere sprake indien ….(onderstreping hof)’. De toevoeging van het woord ‘kan’ duidt er in het algemeen op dat het behalen van onvoldoende studieresultaten nalatigheid in de zin van het artikel kan betekenen, doch niet automatisch. Voorts heeft de term ‘nalatigheid’ een negatief karakter: van nalatigheid in het algemeen is slechts sprake indien de betrokkene iets kan worden verweten. In het algemeen is het zo dat indien een werknemer, ondanks zijn inspanningen, bijvoorbeeld als gevolg van onvoldoende capaciteiten, er niet in slaagt een opleiding af te ronden, niet zonder meer, en wellicht zelfs in het geheel niet, sprake is van nalatigheid. Een dergelijk ‘niet-kunnen’ hoeft niet te betekenen dat ook sprake is van persoonlijke, uitzonderlijke omstandigheden (overmacht). In de onderhavige casus is niet gebleken dat partijen bij het sluiten van de overeenkomst specifiek aandacht hebben besteed aan de terugbetalingsverplichting. [naam 3] heeft verklaard [appellant] te hebben gewaarschuwd de studie “niet te licht” op te nemen, doch die waarschuwing duidt niet op de ene of op de andere lezing van de contractsbepaling. De hierboven genoemde uitleg van de tekst en de genoemde omstandigheden wijzen er sterk op dat de lezing die Tata aan genoemd artikel geeft onjuist is, en [appellant] terecht aanvoert dat van nalatigheid slechts sprake is indien betrokkene ook een verwijt kan worden gemaakt. Daar komt het volgende bij. Partijen hebben de Opleidingsovereenkomst gesloten nadat Tata de wens van [appellant] om de betreffende opleiding te gaan volgen, had goedgekeurd. De opleiding toont een sterke verwevenheid met de door [appellant] voor Tata verrichte werkzaamheden. Zo staat bij Cursusgegevens voor de cursus Operator C (niveau 4) vermeld: ‘De 3 leerarrangementen zijn op je eigen werkplek afgestemd’. De voortgang bij de opleidingen speelt ook een (belangrijke) rol bij de reguliere beoordeling door Tata van werknemers. Zo staat in het Prestatiegesprek 2013 (eindoordeel over het jaar 2012/2013) van [appellant] : “Het eindoordeel is een R (redelijk, toevoeging hof). Dit heeft te maken met het niet nakomen van afspraken die er gemaakt zijn mbt opleidingen. [meneer] heeft zijn opleiding niet afgemaakt binnen de afgesproken tijd.” En in het prestatiegesprek 2014 staat iets vergelijkbaars. Het slagen voor de cursus Operator 4 is voorwaarde om bij Tata leidinggevende te kunnen worden. Het slagen voor de betreffende cursus dient daarmee een belang van Tata. Partijen verschillen van mening of Tata er ook profijt van heeft indien de betreffende opleiding gedeeltelijk is afgerond. Desalniettemin past het faciliteren door Tata van de betreffende opleiding in de algemene behoefte van Tata aan (vanwege de toegenomen complexiteit van het productieproces en de regelgeving op het gebied van veiligheid) geschoold personeel. Het hof gaat er daarom van uit dat Tata ook bij het niet geheel afronden van de opleiding enig profijt heeft. Op basis van het bovenstaande is het hof van oordeel dat het enkele niet tijdig afronden van een opleiding door een werknemer nog niet tot nalatigheid in de zin van genoemd artikel leidt, doch dat de werknemer hiervan ook een verwijt moet kunnen worden gemaakt. Dat genoemd artikel ook een uitzondering maakt voor het geval van persoonlijke, uitzonderlijke omstandigheden (overmacht), doet daaraan onvoldoende afbreuk.

Beoordeeld dient daarom te worden of [appellant] ten aanzien van de voortgang van zijn studie verwijtbaar heeft gehandeld. Het hof acht daarbij de volgende omstandigheden van belang:

- uit het verslag van 14 september 2014 blijkt dat Tata niet langer bereid was de studie van [appellant] te faciliteren. Dat [appellant] de studie tussentijds heeft beëindigd is niet gebleken. Integendeel: [appellant] heeft steeds te kennen gegeven de studie te willen continueren.

- Er is sprake van het behalen van onvoldoende studieresultaten door [appellant] . De opleiding Vapro C kent een reguliere studieduur van twee jaar. [appellant] heeft het Voorschakeltraject voor Vapro C afgesloten in september 2010. In september 2014 had hij nog niet alle onderdelen van Vapro C met goed gevolg afgerond. In ieder geval de eindscriptie was niet klaar. [appellant] heeft aangevoerd dat hij eind 2013 een burn out heeft gehad, maar hij heeft niet met voldoende gegevens onderbouwd dat dit tot een studievertraging van twee jaar heeft geleid. Dat betekent dat [appellant] onvoldoende studieresultaten heeft behaald.

- Voorafgaand aan de opleiding Vapro C, heeft [appellant] de eveneens door Tata gefaciliteerde opleiding Vapro B gevolgd en afgerond. Voor het kunnen volgen van de Vapro B opleiding was, in verband met de beperkte reguliere vooropleiding van [appellant] , een vooropleiding nodig. Ook om met Vapro C te mogen starten, was een vooropleiding (‘voorschakel’) nodig. Bij de intreetoets voor Vapro C op 13 oktober 2009 scoorde [appellant] op de onderdelen wiskunde en procesbeheersing tussen 30% en 70% (hetgeen noopte tot: voorschakelen) en op het onderdeel scheikunde onder 30% (onvoldoende). Op geen van deze onderdelen haalde hij meer dan 70% (voldoende). [appellant] had in plaats van de geschatte duur van 6 maanden voor de voorschakelperiode 11 maanden nodig (van oktober 2009 tot september 2010). De Programma Coördinator [naam 3] heeft schriftelijk verklaard dat hij [appellant] er bij aanvang van de Vapro C op heeft gewezen de studie niet te licht op te vatten, “omdat ik wist dat [meneer] moeite had gehad met zijn vorige opleiding voor Vapro B”.

- Volgens opgave van Tata had [appellant] in september 2014 nog een studieduur van zeven maanden te gaan. Dat betekent volgens Tata dat [appellant] van het voorgeschreven programma van 24 maanden al 17 maanden had afgerond. Op basis daarvan kan niet worden aangenomen dat [appellant] (zoals door Tata wel is gesteld) aan zijn studie “nauwelijks tijd had besteed” en “nauwelijks voortgang” had geboekt. Anderzijds heeft [appellant] niet aannemelijk gemaakt dat hij de eindscriptie met goed gevolg tussen 13 september 2014 en 11 oktober 2014 had kunnen afronden. Uit de door hem verstuurde e-mails van 18 mei 2014, 12 en 17 augustus 2014 en 11 september 2014 blijkt dat hij er niet veel verder mee kwam en dat hij op 11 september 2014 heeft geschreven dat er nog heel wat moet gebeuren. Daarmee staat voldoende vast dat de opleiding ook op 11 oktober 2014 niet volledig zou zijn afgerond.

- [appellant] betwist dat hij nog 7 maanden studie moest afronden. [appellant] erkent dat zijn eindscriptie niet was afgerond. Partijen verschillen van mening of [appellant] ook de toetsen Rekenen, Nederlands en Engels diende af te leggen. Het hof acht dit aspect voor de beslissing niet van belang: vast staat namelijk dat de opleiding niet tijdig zou zijn afgerond.

- Uit de door [appellant] verstuurde e-mails van 18 mei 2014, 12 augustus 2014, 17 augustus 2014 en 11 september 2014 blijkt dat hij zich inzette voor de scriptie, maar dat het hem eenvoudigweg niet lukte. Op 18 mei 2014 schreef hij moeite te hebben dat wat in zijn hoofd zat, op papier te krijgen en op 12 augustus 2014 dat hij “stug door ging”. [appellant] heeft onweersproken gesteld dat hij familieleden heeft gevraagd hem te helpen, en ook dat hij met de namens Tata door zijn begeleiders gegeven aanwijzingen niet goed uit de voeten kon.

- [appellant] verwijt Tata onvoldoende begeleiding bij zijn opleiding. Hij wijst er op dat hij drie elkaar opvolgende studiebegeleiders heeft gehad. Tata heeft onweersproken gesteld dat de aanvankelijke studiebegeleider Zegwaard in november 2012 met een onderbreking van slechts enkele dagen werd opgevolgd door [naam 3] , die begeleider bleef tot het moment dat [naam 2] deze taak overnam. Uit de e-mailcorrespondentie (onder andere van 11 oktober 2013 en 6 mei 2014) blijkt dat er namens Tata veelvuldige en intensieve begeleiding heeft plaatsgevonden, juist ten aanzien van de eindscriptie, die [appellant] niet tijdig heeft afgerond. Het hof acht het door [appellant] aan Tata gemaakte verwijt daarom niet terecht.

- Tata ging in oktober 2013 slechts akkoord met verlenging van de opleidingsfaciliteiten, indien [appellant] de hiermee gepaard gaande kosten (€ 1.680,-) zelf zou betalen. [appellant] heeft daarmee ingestemd en de betreffende kosten ook betaald. Die houding past eerder bij een ‘wel voldoende inzet’ dan bij verwijtbare nalatigheid ten aanzien van het studeren.

Het vonnis waarvan beroep zal worden vernietigd en de vorderingen van Tata worden afgewezen. Tata zal worden veroordeeld tot terugbetaling aan [appellant] van hetgeen hij ter uitvoering van het bestreden vonnis aan Tata reeds heeft voldaan. Tata zal als de in het ongelijk gestelde partij worden verwezen in de kosten van het geding in beide instanties, met nakosten.