Uitspraken

Hierover oordeelt het hof als volgt.

Ingevolge artikel 161 Rv levert een in kracht van gewijsde gegaan, op tegenspraak gewezen vonnis waarbij de Nederlandse strafrechter bewezen heeft verklaard dat iemand een feit heeft begaan, dwingend bewijs op van dat feit. Dwingend bewijs houdt volgens artikel 151 lid 1 Rv in dat de rechter verplicht is de inhoud van bepaalde bewijsmiddelen als waar aan te nemen dan wel verplicht is de bewijskracht te erkennen die de wet aan bepaalde gegevens verbindt. De rechter moet dus de bewezenverklaring onder 3.2 als waar aannemen. Volgens lid 2 staat echter, ook tegen dwingend bewijs, tegenbewijs vrij. Naar vaste rechtspraak moet tegenbewijs wel worden aangeboden, maar behoeft een dergelijk bewijsaanbod in beginsel niet, ook niet in hoger beroep, te worden gespecificeerd. Dit sluit overigens niet uit dat degene die met tegenbewijs belast is, zijn daaraan voorafgegane betwisting voldoende moet hebben gemotiveerd.

Met een beroep op een schriftelijk advies van prof. mr. [naam professor] van 25 juni 2007 voert [appellante] aan dat zij in een hoger beroep in de strafzaak een aanzienlijke kans zou hebben gehad om te worden vrijgesproken van het achterhouden van informatie en met name van het niet te bewijzen opzet. Dit schriftelijk advies luidt als volgt:

“Het eerste onderdeel betreft de vraag of de rechtbank terecht bewezen heeft verklaard dat [appellante] ([appellante], hof) op de hoogte was van de moordplannen. U zult begrijpen dat ik die vraag slechts marginaal toetsend kan beantwoorden. Gelet op de vrijheid die de feitenrechter toekomt bij de selectie en waardering van de bewijsmiddelen moet het antwoord op die vraag - in termen die de cassatierechter bezigt - luiden dat het oordeel van de rechtbank niet onbegrijpelijk is. Niet blijkt van lacunes, innerlijke tegenstrijdigheid of inconsistenties in de bewijsredenering, afgezien van het punt dat hieronder ter sprake komt. Dat wil niet zeggen dat terecht bewezen is verklaard. Over de vraag of in hoger beroep het rechterlijk oordeel op dit punt gelijkluidend zou zijn kan ik op basis van de stukken waarover ik beschik niets zinnigs zeggen. Overigens zou dat mogelijkerwijs niet anders zijn wanneer ik over het gehele dossier zou beschikken.

Uw tweede deelvraag luidt of aan [appellante] een beroep op een strafuitsluitingsgrond zou hebben toegekomen. Die vraag moet ontkennend worden beantwoord, omdat [appellante] volgens de gedragsdeskundigen niet volledig, doch slechts verminderd toerekeningsvatbaar was. Maar naar aanleiding van deze deelvraag kom ik tot een opmerkelijke onvolkomenheid in de uitspraak in haar geheel genomen, die tot een tegenstrijdigheid in de motivering ervan leidt, en uiteindelijk toch weer terugslaat op de bewezenverklaring, ook al is de rapportage van de gedragsdeskundigen niet voor het bewijs gebruikt.

De rechtbank heeft het verweer dat (voorwaardelijk) opzet zou ontbreken verworpen en daaraan een nadere bewijsoverweging gewijd. De kern daarvan is dat de rechtbank aan de hand van enkele feiten en omstandigheden vaststelt dat [appellante] de diverse uitlatingen van de daders niet als volstrekt ongeloofwaardig terzijde heeft geschoven. Het valt op dat in de nadere bewijsoverweging wordt voorbijgegaan aan een mijns inziens cruciaal element in het bewijsverweer. In de pleitnota is dat als volgt verwoord:

‘Ook hier zijn voor de beoordeling van de situatie de rapportages van belang. [naam psycholoog] stelt (p. 5) dat er sprake is van een stoornis in het besef van de realiteit. Als [appellante] op cognitief niveau wist van de bedreigingen van [medegedaagde 2], is het mogelijk dat de betekenis van die bedreigingen door haar niet adequaat ingeschat konden worden (vergelijk ook [naam psychiater], o.m. pag. 11). Als [appellante] de situatie inderdaad zó heeft ingeschat, ontbreekt het vereiste opzet op het misdrijf. Het misdrijf is dan immers door [appellante] niet als een reële, aanmerkelijke kans gezien, laat staan dat zij die kans welbewust op de koop toe heeft genomen’.

In het deskundigenrapport van prof. dr. [naam psycholoog] en dr. [naam psychiater] wordt de vraag of [appellante] lijdende is aan een ziekelijke stoornis en/of gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens bevestigend beantwoord. De diagnose houdt onder meer in ‘stoornis in het besef van de realiteit’. Deze diagnose geldt ook voor het tijdstip van het plegen van het tenlastegelegde, en de stoornis verklaart volgens de deskundigen de gedragingen ten tijde van het tenlastegelegde zodanig dat het tenlastegelegde daaruit mede (‘ten dele’) verklaard kan worden. Het is volgens de deskundigen mogelijk dat de betekenis van de bedreigingen door [medegedaagde 2], waarvan [appellante] kennis nam, door haar niet adequaat konden worden ingeschat. Er zou bij haar sprake zijn van een stoornis in het realiteitsbesef waardoor de realiteit vertekend wordt waargenomen. Dit brengt de rapporteurs tot de conclusie dat er sprake is van verminderde toerekeningsvatbaarheid.

De rechtbank verenigt zich met deze conclusie en maakt die tot de hare. Dat geldt kennelijk niet alleen de verminderde toerekeningsvatbaarheid, maar ook het onvermogen van [appellante] de betekenis van [medegedaagde 2]’s bedreigingen in te schatten.

Op dit punt is het vonnis naar mijn mening tegenstrijdig. De overwegingen met betrekking tot de strafbaarheid van de verdachte komen niet overeen met de nadere bewijsoverweging met betrekking tot het opzet. Wanneer bij die laatste de overwegingen omtrent het onvermogen tot adequate inschatting betrokken zouden zijn, zou de rechtbank niet tot de conclusie hebben kunnen komen dat [appellante] willens en wetens de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat [naam dochter] metterdaad om het leven zou worden gebracht.

Mijn conclusie luidt dat het oordeel van de rechtbank op dit punt zo aanvechtbaar is dat er een zeer reële mogelijkheid aanwezig is dat het gerechtshof, oordelend in hoger beroep, tot een ander oordeel zou zijn gekomen, en wel een oordeel ten gunste van de verdachte.“

Mét de rechtbank in rov. 4.17 van het tussenvonnis oordeelt het hof dat de dwingende bewijskracht niet aan een strafgewijsde komt te ontvallen doordat de veroordeelde, [appellante], zoals zij aanvoert, goede kansen zou hebben gehad op een vrijspraak indien zij daartegen hoger beroep zou hebben ingesteld. Dit heeft zij nu eenmaal niet gedaan, om welke reden het strafvonnis in kracht van gewijsde is gegaan. [appellante] heeft te bewijzen aangeboden dat haar kansen op vrijspraak zeer aanmerkelijk waren door het volledige procesdossier uit de strafzaak te overhandigen aan prof. mr. [naam professor], dan wel een andere hoogleraar strafrecht, teneinde te beoordelen welke de kansen op succes zou zijn geweest. Dit bewijsaanbod strandt hierop dat het in deze civiele zaak niet gaat om haar kansen op een vrijspraak in een gemist strafappel alsook dat het tegenbewijs moet worden geleverd tegen de als waar geldende feiten, ten overstaan van de burgerlijke rechter en niet aan de hand van een advies van een hoogleraar strafrecht gericht op de - niet meer aanwezige - kansen op succes van [appellante] in hoger beroep.

Ook kan niet de opvatting van [appellante] worden gevolgd dat een eventuele aansprakelijkheid moet worden beoordeeld naar het leerstuk verlies van een kans. Het gaat in deze civiele procedure immers niet om de kans van slagen van een strafappel. Bij het tegenbewijs gaat het erom of [appellante] al dan niet kennis heeft gedragen van het voornemen tot moord en (toen die moord nog voorkomen had kunnen worden) al dan niet opzet heeft gehad op haar (op zich wel vaststaande) nalaten daarvan tijdig voldoende kennis te geven. Tegen het door de strafrechter daarvan aanwezig geoordeelde bewijs heeft [appellante] niet aangeboden tegenbewijs te leveren.

[medegedaagde 2] ging eigenlijk vanaf het begin dat hij [naam dochter] niet mocht, praten over het afmaken van [naam dochter]. Hij had haar, [appellante], verteld dat hij alle plannen om [naam dochter] te vermoorden met [medegedaagde 1] had besproken, zoals het uiteindelijk is gebeurd. [medegedaagde 2] had haar ook over een plan verteld om [naam dochter] pillen toe te dienen, zodat [naam dochter] zou overlijden aan een overdosis.

De dinsdag voor haar verjaardag, dus voor [datum verjaardag] 2003 hoorde zij dat [medegedaagde 2] tegen [medegedaagde 1] zei: "[appellante] wil [naam dochter] ook dood" of iets wat daarop leek. [medegedaagde 2] wilde toen dat zij ook tegen [medegedaagde 1] zou zeggen dat zij [naam dochter] dood wilde hebben. Zij had toen ook tegen [medegedaagde 1] gezegd dat zij [naam dochter] dood wilde hebben, maar niet met de bedoeling dat zij dat ook echt wilde, maar omdat zij eigenlijk niets anders durfde te zeggen. Het was voor haar een beetje voor de gein gezegd. Hierna hadden [medegedaagde 2] en [medegedaagde 1] het er vaker over gehad om [naam dochter] dood te maken.

Op een woensdagmiddag (mogelijk 12 november 2003) hoorde zij [medegedaagde 2] zeggen dat het jammer was dat zij de pillen nog niet hadden, waarmee hij doelde op het plan om [naam dochter] door middel van drugs om het leven te brengen.

Over het chatgesprek van 12 november 2003 tussen haar en [medegedaagde 2]:
(inhoudend p. 40/41:

[medegedaagde 2]: toen ik zij kom we gaan hier da shit oproken bij die brug ik wou haar daar pakken en dan weggaan, was zo boos, maar ik kon me betje inhouden (helpt wel tot 10 tellen) ik ga me aan mij plan houden weet je.

[appellante]: wou je dat daar doen? Vandaag?

[medegedaagde 2]: jah. Ik ging kapot van binnen man.

[appellante]: maar egt ik smeek je ik wil niet dat het gebeurd waar ik bij ben ok. [medegedaagde 2]. Ik wil da egt niej.)

[medegedaagde 2] had in dit gesprek met "het daar pakken bij de brug" bedoeld het slaan of vermoorden van [naam dochter]. Zij, [appellante], had met dit gesprek toen willen zeggen dat zij niet wilde hebben dat [medegedaagde 2] [naam dochter] zou pakken waar zij bij was en dat met "pakken" bedoeld kon zijn het afmaken van [naam dochter]. Zij had dit toen echter van [medegedaagde 2] niet serieus genomen. Zij weet niet waarom zij [medegedaagde 2] toen had gesmeekt om er niet bij te zijn, terwijl zij het niet serieus had opgevat.

Zij zag het chatgesprek over de brug waar [medegedaagde 2] [naam dochter] wilde afmaken niet als een plan, maar als een verhaal dat [medegedaagde 2] gewoon tegen haar vertelde. Ze zag het verhaal met de pillen meer als een plan.

Zondag 16 november 2003 vertelde [medegedaagde 2] haar dat hij [naam dochter] zou vertellen dat zij naar autoraces zouden gaan, maar in werkelijkheid zouden zij [naam dochter] gaan afmaken. Zij, [appellante], belde hierna met [naam dochter]. [naam dochter] bleek al te weten dat zij met [medegedaagde 2] naar autoraces zou gaan kijken.

Zij, [appellante], wist wel van het plan van [medegedaagde 2] om [naam dochter] zondag 16 november 2003 om het leven te brengen, maar weet niet meer precies of [medegedaagde 2] had gezegd hoe hij [naam dochter] zou gaan afmaken. Zij heeft wel op die zondag met [medegedaagde 2] over "[naam dochter] doodmaken "gesproken. Zij had op die zondag van [medegedaagde 2] begrepen dat hij [naam dochter] op die zondag wilde afmaken. Zij wist niet hoe [medegedaagde 2] [naam dochter] zou vermoorden.

Deze verklaringen van [appellante] vinden steun in de verklaringen van [medegedaagde 2] (p. 39 midden, p. 46, p. 47 midden, p. 50/51) en [medegedaagde 1] (p. 39, eerste helft en p. 51 midden).

Hieruit blijkt, in onderling verband en samenhang beschouwd, dat [appellante] in de laatste twee weken voor de moord herhaaldelijk en indringend is meegedeeld dat [medegedaagde 2] [naam dochter] zou vermoorden, waartoe verschillende methoden zijn genoemd, zodat tot haar moet zijn doorgedrongen dat het leven van [naam dochter] door de steeds concretere moordplannen ernstig in gevaar kwam. Zij wist ervan af, wilde zelfs helpen de moord op een zelfingenomen overdosis te laten lijken, heeft [medegedaagde 2] gesmeekt dat hij [naam dochter] niet zou afmaken als zij erbij zou zijn en wist ten slotte zelfs concreet dat [medegedaagde 2] op zondagavond 16 november 2003 [naam dochter] meelokte, zogenaamd voor autoraces, maar, naar moest worden gevreesd, ter uitvoering van zijn moordplan. Daarom overtuigt niet dat [appellante] een en ander niet serieus zou hebben genomen.

Tegen deze achtergrond ontzenuwen de opvattingen van de psychiater en de psycholoog niet dat [appellante] kennis droeg van [medegedaagde 2] moordvoornemen en dat zij opzettelijk [naam dochter] of politie en/of justitie daarvoor niet heeft gewaarschuwd. Dit wordt niet anders doordat [appellante] destijds amper 15 jaar was, verliefd was op [medegedaagde 2] en tussen oudere jongens van omstreeks 18 jaar verkeerde. In dit verband is van belang dat [appellante] [naam dochter] heel eenvoudig met een sms-je of anderszins telefonisch of mondeling had kunnen waarschuwen voor het levensgevaar dat voor haar van [medegedaagde 2] uitging, zeker als zij alleen met hem mee zou gaan. Dat [appellante] dit met opzet heeft nagelaten, hoewel zij [naam dochter] diezelfde dag nog aan de telefoon heeft gehad, wordt overtuigend aangetoond doordat zij kort tevoren zichzelf jegens [medegedaagde 2] bereid had verklaard om de voorgenomen moord als een zelfingenomen overdosis te verhullen en doordat zij [medegedaagde 2] had gesmeekt er niet bij te zijn als hij [naam dochter] vermoordde. [appellante] heeft het misdrijf van artikel 136 lid 1 Sr. gepleegd en dat is onrechtmatig jegens [naam dochter].

De grieven I en II falen daarom.

Het hof onderschrijft echter hetgeen de rechtbank hierover in haar tussenvonnis, rov. 4.21, heeft overwogen en beslist.

Het beroep van [appellante] op het vonnis van de rechtbank Assen van 16 juli 2003, LJN AI0153 gaat al niet op omdat [appellante], anders dan de psychotherapeut die de tbs-er in de Assense zaak behandelde, heel concreet kennis droeg van het voornemen van [medegedaagde 2] om [naam dochter] te vermoorden en deze moord ook kort nadien is gevolgd.

Voor zover het oordeel van de gedragsdeskundigen in de strafzaak voor het hof onvoldoende betrouwbaar zou zijn, biedt [appellante] bewijs aan door opnieuw een psychiatrisch onderzoek te ondergaan om aan te tonen dat zij in 2003 en de daaraan voorafgaande jaren niet in staat was weerstand te bieden aan anderen, meer in het bijzonder [medegedaagde 2], en dat het haar vanwege haar persoonlijkheid niet te verwijten viel dat zij [naam dochter] en/of de autoriteiten niet heeft gewaarschuwd voor de moordplannen en dat haar zwijgen haar niet kan worden toegerekend.

Enerzijds acht het hof het oordeel van de gedragsdeskundigen in de strafzaak niet onvoldoende betrouwbaar. Anderzijds valt zonder nadere toelichting, die ontbreekt, in redelijkheid niet in te zien wat een psychiatrisch onderzoek van een volwassene in 2013 nog aan het licht zou kunnen brengen omtrent de geestestoestand van dezelfde persoon op jeugdige leeftijd in 2003. Daarom komt deze vorm van bewijsvoering niet aan de orde.

Grief III wordt verworpen.

Hierover oordeelt het hof als volgt.

Anders dan [appellante] aanvoert, vereist artikel 136 lid 1 Sr. niet dat door het voornemen tot het plegen van moord al levensgevaar wordt veroorzaakt. Die eis verbindt dit artikellid alleen aan een der in Titel VII van dat wetboek omschreven misdrijven en aan een terroristisch misdrijf.

Het hof onderschrijft de toepassing door de rechtbank in rov. 4.23 van in de rov. 4.22 uiteengezette omkeringsregel, omdat [appellante] opzettelijk heeft nagelaten kennis te geven van het concreet te duchten gevaar dat [medegedaagde 2] [naam dochter] binnen een of enkele dagen zou vermoorden, strafbaar gesteld in artikel 136 lid 1 Sr. Deze norm beoogt specifiek te beschermen tegen de verwezenlijking van het bij [appellante] bekende voornemen tot moord. [appellante] heeft deze specifieke beschermingsnorm geschonden. Daartoe is, anders dan [appellante] aanvoert, niet vereist dat zij daadwerkelijk de dood van [naam dochter] heeft gewild. Het specifieke gevaar waartegen deze norm bescherming beoogt te bieden, heeft zich kort na haar schending verwezenlijkt. Daarmee is het condicio sine qua non verband tussen het misdrijf van [appellante] en de dood van [naam dochter] gegeven krachtens de omkeringsregel, niet artikel 161 Rv., een en ander behoudens tegenbewijs. Volgens [appellante] zou [medegedaagde 2] [naam dochter] ook hebben vermoord na en ondanks een waarschuwing door [appellante] aan [naam dochter] en/of de autoriteiten en zou een dergelijke waarschuwing de moord niet hebben voorkomen. Het hof deelt de opvatting van [appellante] over dit hypothetisch verloop niet. Indien [appellante] [naam dochter] zou hebben gewaarschuwd, had deze passende maatregelen kunnen nemen om [medegedaagde 2] zoveel mogelijk te ontwijken en/of om zichzelf te beschermen. Indien [appellante] de politie en/of justitie zou hebben gewaarschuwd, dan zou de politie preventief hebben kunnen optreden en [medegedaagde 2] mogelijk enige tijd hebben kunnen weerhouden van zijn moordplan of zelfs van zijn plan hebben kunnen afbrengen. Dat de politie volgens [appellante] geen geloof zou hebben gehecht aan de mededeling van een veertien- of vijftienjarig meisje dat haar vriendje haar beste vriendin wilde vermoorden, is niet zonder meer aannemelijk. [appellante] heeft bewijs aangeboden door het horen van [medegedaagde 2] als getuige dat een waarschuwing aan [naam dochter] hem niet zou hebben weerhouden van de moord. Dit aanbod is echter niet ter zake omdat de uitvoering van zijn voornemen om [naam dochter] op zo korte termijn (zondagavond 16 november 2003) te vermoorden, een aanmerkelijke kans maakte te worden verhinderd indien [naam dochter] en/of de politie/justitie zouden zijn gewaarschuwd. Niet van belang is of [medegedaagde 2] zou menen dat hij [naam dochter] later toch wel ooit zou hebben vermoord. Dat hij dit plan in een later stadium alsnog zou hebben kunnen uitvoeren, is immers afhankelijk van vele omstandigheden, die hij niet (alle) zou kunnen beheersen. Daarom wordt dit bewijsaanbod gepasseerd.

Naar het oordeel van het hof heeft [appellante] wel de norm van artikel 136 lid 1 Sr. geschonden, welke ertoe strekt om een moord te voorkomen, en daarom met dit misdrijf onrechtmatig jegens [naam dochter] gehandeld met de daaruit voortvloeiende verplichting tot vergoeding van de kosten als bedoeld in artikel 6:108 lid 2 BW. Zoals de rechtbank terecht in haar tussenvonnis, rov. 4.31 heeft overwogen, rust op de moordenaars en [appellante] een verplichting tot vergoeding van diezelfde schade, zodat [appellante] naast hen uit hoofde van artikel 6:102 lid 1 BW hoofdelijk verbonden is.

De grief wordt verworpen.

Als de in het ongelijk te stellen partij zal het hof [appellante] in de kosten van het hoger beroep veroordelen.

De kosten voor de procedure in hoger beroep aan de zijde van [geïntimeerden] zullen worden vastgesteld op: