Uitspraken

[appellante] heeft in deze procedure gevorderd dat [geïntimeerde] zal worden veroordeeld tot betaling van € 100.000,-, vermeerderd met rente en kosten, ter zake van de boete die [geïntimeerde] op grond van artikel D van de aandeelhoudersovereenkomst heeft verbeurd. [geïntimeerde] heeft verweer gevoerd. Zij heeft kort gezegd aangevoerd dat met de bepalingen in de vaststellingsovereenkomst (artikelen 1.2 en 1.5) is vastgelegd dat van enige aanspraak uit hoofde van de aandeelhoudersovereenkomst en de benoemingsdiscussie geen sprake meer kan zijn.

De rechtbank heeft in het tussenvonnis van 30 maart 2011 [appellante] overwogen dat aan de hand van de tekst van de vaststellingsovereenkomst en de voorliggende stukken de strekking van de bepaling onder 1.2 van die overeenkomst niet zonder meer kon worden vastgesteld. De rechtbank heeft [appellante] opgedragen te bewijzen dat de vaststellingsovereenkomst niet bedoelt dat door [appellante] kwijting wordt verleend voor de boete die is gesteld op overtreding van de bepaling onder C van de aandeelhoudersovereenkomst. Na indiening van aanvullende producties door [appellante], getuigenverhoren en conclusies na enquête, heeft de rechtbank in het eindvonnis van 1 februari 2012 geoordeeld dat [appellante] niet in het bewijs is geslaagd. De rechtbank heeft de vorderingen daarom afgewezen en [appellante] veroordeeld in de proceskosten.

[appellante] komt met vier grieven tegen voormeld tussenvonnis en eindvonnis op. Haar conclusie strekt ertoe dat het hof de bestreden vonnissen zal vernietigen en de vorderingen van [appellante] alsnog zal toewijzen. In het incidenteel hoger beroep voert [geïntimeerde] één grief aan. Zij vordert dat het hof de bestreden vonnissen zal vernietigen, voor zover de rechtbank is voorbij gegaan aan haar primaire verweer dat de vaststellingsovereenkomst kwijting inhoudt voor de door [appellante] ingestelde vordering, en het (eind)vonnis voor het overige, onder aanvulling en/of verbetering van gronden, zal bekrachtigen.

Met grief 1 in het principaal hoger beroep klaagt [appellante] over onvolledigheid van de door de rechtbank vastgestelde feiten. Deze grief kan op zichzelf niet leiden tot vernietiging van de bestreden vonnissen. Niet wordt immers gesteld dat de vastgestelde feiten onjuist zijn. Waar nodig zal het hof bij de beoordeling van het geschil in hoger beroep op de nader door [appellante] gestelde feiten ingaan.

Met grief 2 in het principaal hoger beroep keert [appellante] zich tegen de door de rechtbank in het tussenvonnis aangenomen bewijslastverdeling en de daarop gebaseerde bewijsopdracht. Deze grief slaagt. Met haar stelling dat in de vaststellingsovereenkomst besloten ligt dat [appellante] kwijting heeft verleend voor aanspraken uit hoofde artikel C en D van de aandeelhoudersovereenkomst, beroept [geïntimeerde] zich immers op een grond waarop de vordering van [appellante] is teniet gegaan. Ingevolge de hoofdregel van artikel 150 Rv rust de bewijslast van deze stelling op [geïntimeerde]. In het navolgende zal het hof vanuit dit vertrekpunt de stellingen van partijen en het tot nu toe geleverde bewijs opnieuw bezien.

De vraag of [appellante] met de vaststellingsovereenkomst aan [geïntimeerde] kwijting voor de onderhavige aanspraak heeft verleend, betreft allereerst een kwestie van uitleg van de relevante bepalingen in de vaststellingsovereenkomst. Volgens vaste rechtspraak kan de vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding tussen partijen is geregeld, niet worden beantwoord op grond van alleen maar een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van het contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. De bewoordingen en context van de contractsbepalingen zijn daarbij uiteraard wel van belang.

Uit de tekst van de vaststellingsovereenkomst komt het volgende naar voren.

Blijkens de considerans, met name het vermelde onder d., e. en f., was de aanleiding voor de in de vaststellingsovereenkomst gemaakte afspraken dat [geïntimeerde] in april 2008 had aangegeven haar aandelen in [naam vennootschap 1] te willen verkopen, dat [appellante] vervolgens in september 2008 [geïntimeerde] verwijten was gaan maken over haar functioneren als directeur van [naam vennootschap 1] en dat dit laatste tot een enquêteprocedure bij de Ondernemingskamer had geleid. Zoals onder f. van de considerans is vermeld, zijn partijen met elkaar in overleg getreden om tot een minnelijke regeling van de gerezen geschillen te komen en om een moeilijk werkbare situatie te vermijden die bij aanblijven van [geïntimeerde] als directeur en 50% aandeelhouder zou bestaan. Dit overleg heeft tot het in de overeenkomst vastgelegde resultaat geleid. De regeling komt erop neer dat [appellante] het enquêteverzoek zou intrekken, partijen over en weer afstand deden van diverse mogelijke aanspraken, [appellante] de aandelen van [geïntimeerde] in [naam vennootschap 1] voor € 650.000,- overnam en [geïntimeerde] zou worden ontslagen als bestuurder van [naam vennootschap 1], onder verlening van décharge aan beide bestuurders voor het gevoerde beleid tot aan de datum van de aandelenoverdracht. Ter bescherming van [naam vennootschap 1] werden diverse afspraken over de toekomstige activiteiten van [geïntimeerde en bestuurder] gemaakt. Voorts werden afspraken gemaakt aangaande de relatie tussen [naam vennootschap 1] en [naam vennootschap 2]. In essentie werd daarmee een einde aan de samenwerking van partijen in [naam vennootschap 1] en diverse daarmee samenhangende geschillen gemaakt.

De bepalingen in artikel 1 van de vaststellingsovereenkomst houden geen algehele finale kwijting voor eventuele aanspraken op basis van de tot dan toe bestaande rechtsverhouding tussen partijen in. Wel houden de afspraken in dat [appellante] afstand deed van eventuele aanspraken die zij jegens [geïntimeerde en bestuurder] zouden kunnen doen gelden ter zake van hetgeen in het enquêteverzoekschrift en in de brief van haar advocaat van 26 september 2008 aan de orde was gesteld, terwijl [geïntimeerde en bestuurder] afstand deden van eventuele aanspraken die zij jegens [appellante]/[naam vennootschap 1] c.s. zouden kunnen doen gelden ter zake van hetgeen in het verweerschrift in de enquêteprocedure en in een brief van hun advocaat aan de orde was gesteld (artikelen 1.2 en 1.3). Als sluitstuk is hierbij de verklaring van partijen opgenomen dat op het moment van ondertekening van de vaststellingsovereenkomst geen andere omstandigheden bekend waren die tot aansprakelijkheid zouden kunnen leiden (artikel 1.5).

In artikel 1.2 wordt in het algemeen gesproken over eventuele aanspraken ter zake van hetgeen in het enquêteverzoekschrift en de brief van 26 september 2008 aan de orde is gesteld. Een verdere beperking (bijvoorbeeld ten aanzien van de aard van de aanspraken/de onderwerpen waarop deze betrekking hebben) bevat de bepaling niet. De meest voor de hand liggende taalkundige uitleg van de bepaling is dan ook dat de afstandsverklaring geldt voor eventuele aanspraken, uit welke hoofde ook, ten aanzien van alle onderwerpen die in het enquêteverzoek en de brief aan de orde zijn gesteld (en dus niet uitsluitend voor aanspraken wegens wanbeleid of iets dergelijks).

[appellante] stelt zich echter op het standpunt dat uit het verloop van de onderhandelingen voorafgaand aan de totstandkoming van de vaststellingsovereenkomst blijkt dat [geïntimeerde] er niet gerechtvaardigd op mocht vertrouwen dat [appellante] heeft beoogd om ook kwijting te verlenen voor haar aanspraken uit hoofde van artikel D van de aandeelhoudersovereenkomst. Volgens [appellante] is met het bepaalde in artikel 1.2 van de vaststellingsovereenkomst enkel bedoeld dat [appellante] afstand deed van eventuele aanspraken die verband hielden met de enquêteprocedure. De formulering in artikel 1.5 zag volgens haar uitsluitend op mogelijke “lijken in de kast” (zaken die geen onderdeel vormden van het enquêteverzoek, maar waarop [appellante] later nog zou kunnen stuiten en die [appellante] de mogelijkheid zouden bieden om [geïntimeerde en bestuurder] daarvoor verantwoordelijk te stellen) en niet op feiten die al waren gebleken en waarvan de aansprakelijkheid vaststond, zoals bij de onderhavige boete. Ter ondersteuning hiervan beroept [appellante] zich op de inhoud van de diverse concepten die aan de uiteindelijke vaststellingsovereenkomst zijn voorafgegaan en op de getuigenverklaringen van [naam bestuurder], [getuige 1] (bestuurder van [appellante]) en [getuige 2] (commercieel manager van [appellante]).

De getuigenverklaringen van [naam bestuurder], [getuige 1] en [getuige 2] houden samengevat het volgende in (voor een uitgebreidere weergave verwijst het hof naar rov. 2.8, 2.10 en 2.13 van het eindvonnis van de rechtbank).

[getuige 1] verklaart dat uit de vierde versie van de vaststellingsovereenkomst bleek dat [geïntimeerde en bestuurder] volledige kwijting wilden. Dat was echter niet besproken en zij ([getuige 2] en [getuige 1]) wilden dat per se niet. Zij hebben dat er dus uit laten halen en uiteindelijk is die finale kwijting er niet ingekomen. Er is wel een soort overeenkomst gekomen dat [appellante] [geïntimeerde en bestuurder] niet voor toekomstige zaken kon aanspreken. Finale kwijting wilden zij er niet in hebben met het oog ook op de boete. Dit is niet met [geïntimeerde] besproken. Zij wisten niet of [geïntimeerde] dit wist, maar ze vermoedden dat wel. [getuige 1] zag de enquête los van de discussie over de boete in verband met de schending van de aandeelhoudersovereenkomst. Die boete was in een kort geding bepaald en lag in het verleden. De enquête zou in de toekomst nieuwe feiten aan het licht kunnen brengen. In artikel 1.5 van de vaststellingsovereenkomst leest [getuige 1] de woorden "tot aansprakelijkheid zouden kunnen leiden" zo dat de boete die al verbeurd was er niet onder valt. Die boete was al een vaststaand feit. Zij hebben de boete niet eerder opgeëist, omdat zij een commercieel belang hadden. [naam bestuurder] was belangrijk voor de verkoop en kon in de toekomst nog wel iets voor [appellante] betekenen. Het zou mooi zijn om later als een soort bonus de boete kwijt te schelden als iedereen zich aan de afspraken hield, aldus [getuige 1].

De verklaring van [getuige 2] sluit hierop aan. Hij verklaart dat, nadat er een aantal versies van de vaststellingsovereenkomst waren gewisseld, de zaak in versie 4 werd omgegooid. Er kwam een finale kwijting in en dat wilden zij ([getuige 1] en [getuige 2]) niet. Zij zouden bij een finale kwijting de boete die in hun ogen verbeurd maar nog niet betaald was, kwijt zijn. De boete was nog niet geïnd omdat zij afhankelijk waren van [naam bestuurder]. Er zat een aantal grote projecten aan te komen en zij waren bang voor het gedrag van [naam bestuurder] als zij de boete zouden innen. Ook in de vaststellingsovereenkomst was de mogelijkheid van verdere samenwerking nog opengehouden. Er was alle reden om de voortgang van het bedrijf boven het incasseren van de € 100.000 te stellen. Daarom is de boete niet besproken. Hij hing wel in de lucht. Dat was de reden waarom zij geen finale kwijting wilden. De beperkte kwijting in de vaststellingsovereenkomst ging over alles wat in het kader van de enquête aan wanbeleid naar voren kwam. Na de datum van het enquêteverzoek was [appellante] met de dag wijzer geworden. [naam bestuurder] had gezien wat er bekend was. In dat verband is de uitdrukking gebruikt dat er steeds meer lijken uit de kast kwamen. [naam bestuurder] wilde niet dat er nog meer dingen naar voren zouden komen. Daarop duidt artikel 1.5 nadat er kwijting was gegeven in verband met het enquêteverzoek. Over de beperkte kwijting, vooral ten aanzien van het enquêteverzoek, was gesproken. Daarin lag het grote belang van [naam bestuurder]. Het leek hen dat met het voorstel over finale kwijting op een handige manier de boete er in gefietst werd. Dat risico zagen ze en daarom gingen zij er absoluut niet mee akkoord. Toen [naam bestuurder] reageerde met de mededeling "dat willen jullie niet" en er niet op door hamerde, begreep [getuige 2] dat ook [naam bestuurder] inzag dat het leuk geprobeerd maar niet gelukt was. De aanvullende versie die er later in kwam, zag op wat er gebeurd was buiten dat wat in het enquêteverzoek stond en niet op de boete. [getuige 2] had de indruk dat [naam bestuurder] wist dat het niet accepteren van de finale kwijting daarop zag en dat zij niet wilden accepteren dat zij de boete loslieten. Dit leidde [getuige 2] af uit het feit dat vervolgens wel de regel werd geaccepteerd die over wanbeleid ging, datgene waarover [naam bestuurder] en hij het oorspronkelijk hadden gehad.

Uit deze verklaringen komt naar voren dat partijen tijdens de onderhandelingen over de vaststellingsovereenkomst niet over de boeteaanspraak van [appellante] in verband met de benoemingskwestie hebben gesproken. [naam bestuurder] heeft dat niet gedaan, omdat hij begreep dat [appellante] de kwijting beperkt wilde houden tot alles wat op het moment van ondertekening van de vaststellingsovereenkomst bekend was, om de vrijheid te houden op te treden als nog zou blijken van andere “lijken in de kast”. In die benadering viel de boeteaanspraak onder de te verlenen kwijting, omdat deze een op dat moment al bekende kwestie betrof. [getuige 1] en [getuige 2] hebben de boeteaanspraak bewust niet ter sprake gebracht, hoewel deze in hun visie wel relevant bleef, omdat zij vreesden voor de reactie van [naam bestuurder] en vanwege de zakelijke belangen van [naam vennootschap 1] de relatie tussen partijen op dat moment niet op het spel wilden zetten. [getuige 1] en [getuige 2] veronderstelden daarbij dat [naam bestuurder] wel begreep dat zij geen finale kwijting wilden accepteren omdat zij de boeteaanspraak wilden handhaven. Voor die veronderstelling ziet het hof echter onvoldoende grond. Uit de opmerking van [getuige 2] dat er steeds meer lijken uit de kast kwamen, kon [naam bestuurder] zeer wel opmaken dat dit de reden was waarom [appellante] niet wilde instemmen met finale kwijting. De door [naam bestuurder] ter vervanging van de bepaling over finale kwijting voorgestelde verklaring is daarmee in overeenstemming: daarmee wordt vastgesteld dat er, afgezien van hetgeen in de genoemde brieven en het enquêteverzoek aan de orde was gesteld, op dat moment geen andere feiten of omstandigheden bekend waren die tot aansprakelijkheid zouden kunnen leiden. Die vaststelling laat de mogelijkheid open dat er nog wel feiten of omstandigheden over de voorafgaande periode aan het licht zouden kunnen komen (die ten tijde van ondertekening van de vaststellingsovereenkomst nog niet bekend waren) waaraan aansprakelijkheidsgevolgen zouden kunnen worden verbonden. De tegenovergestelde lezing van [getuige 1] en [getuige 2] berust op een interpretatie van de artikelen 1.2, 1.3 en 1.5 waarvoor de tekst ervan geen duidelijke steun geeft.

[appellante] heeft verder nog aangevoerd dat [geïntimeerde] ook vanwege de specifieke feiten en omstandigheden van het geval, waaronder met name de gedragingen van [naam bestuurder] in de periode tot december 2008, niet gerechtvaardigd erop mocht vertrouwen dat [appellante] heeft bedoeld ook kwijting voor de boeteaanspraak te verlenen. Zij doelt daarbij op haar stelling dat [geïntimeerde en bestuurder] zich schuldig hebben gemaakt aan onaanvaardbare belangenvermenging en voorts op volstrekt oneigenlijke gronden hebben geweigerd gevolg te geven aan verzoeken van [appellante] om te worden benoemd tot bestuurder van [naam vennootschap 1].

Dit standpunt volgt het hof echter niet. De door [appellante] genoemde verwijten over belangenvermenging en benadeling van [appellante] en [naam vennootschap 1] door [geïntimeerde en bestuurder] waren tussen partijen in geschil en vormden onderwerp van de enquêteprocedure. Intussen had de kwestie van de door [appellante] verzochte, maar door [geïntimeerde] afgehouden bestuursbenoeming gespeeld. Die kwestie was na het kort geding tot een oplossing gekomen, maar de opstelling van [geïntimeerde] daarin werd in het enquêteverzoek nog wel als mede redengevend voor het verzoek genoemd. Met de vaststellingsovereenkomst hebben partijen een regeling getroffen, waarmee aan diverse geschillen een einde werd gemaakt. In dat kader zijn partijen overeengekomen dat het enquêteverzoek zou worden ingetrokken en dat partijen over en weer afstand deden van eventuele aanspraken over onderwerpen die in dat kader speelden. Aan de inhoud van de door [appellante] genoemde verwijten en aan de opstelling van [geïntimeerde] in de benoemingskwestie kan daarom geen argument worden ontleend om aan te nemen dat het vertrouwen van [geïntimeerde] dat de kwijting zich ook over de boeteaanspraak uitstrekte niet gerechtvaardigd was.

Naar het oordeel van het hof mocht [geïntimeerde], gelet op het voorgaande, uit het bepaalde in de artikel 1.2 en 1.5 van de vaststellingsovereenkomst redelijkerwijs afleiden dat [appellante] ook kwijting voor de boeteaanspraak in verband met de benoemingskwestie had verleend. [appellante] heeft die bepalingen redelijkerwijs ook in die zin moeten opvatten. Dit betekent dat [geïntimeerde] zich terecht op het standpunt stelt dat de desbetreffende vordering is tenietgegaan. Het hof deelt dan ook het oordeel van de rechtbank dat de vordering moet worden afgewezen.

Het voorgaande betekent dat de grieven 2 tot en met 4 in het principaal hoger beroep [appellante] niet kunnen baten. De grief in het incidenteel hoger beroep slaagt, wat echter niet leidt tot een andere beslissing.

Grief 2 in het principaal hoger beroep is terecht voorgesteld, maar dit leidt slechts tot vernietiging van het bestreden tussenvonnis. De overige grieven in het principaal hoger beroep falen of kunnen niet tot vernietiging leiden. Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen, zal het eindvonnis worden bekrachtigd. De incidentele grief slaagt, al leidt dit niet tot een ander resultaat.

Het hof zal [appellante] als de in het ongelijk te stellen partij veroordelen in de kosten van het principaal en incidenteel hoger beroep. De kosten van het principaal hoger beroep zullen aan de zijde van [geïntimeerde] worden vastgesteld op € 1.815,- voor verschotten (griffierecht) en € 2.632,- voor salaris advocaat (1 punten x tarief V). De kosten van het incidenteel hoger beroep zullen aan de zijde van [geïntimeerde] worden vastgesteld op nihil, nu de incidentele grief een herhaling bevat van hetgeen [geïntimeerde] in principaal hoger beroep naar voren heeft gebracht en [geïntimeerde] hiervoor dus (nagenoeg) geen extra kosten heeft gemaakt.