Uitspraken

Bij de overeenkomst van geldlening d.d. 5 december 2010 zijn partijen overeengekomen dat het na terugbetaling door de man van € 100.000 resterende bedrag van € 48.000,00 werd omgezet in een renteloze lening zolang de man zou leven. In rov. 2.8 tot en met 2.10 van het eindvonnis heeft de rechtbank de getuigenverklaringen samengevat en in rov. 2.11 tot en met 2.13 de door de vrouw ingeroepen vernietiging van deze overeenkomst gegrond verklaard wegens misbruik van omstandigheden door de man op grond van de volgende overwegingen:

“2.11 Op 5 december 2010 waren louter partijen aanwezig op het moment van ondertekenen van overeenkomst VII. De vrouw heeft verklaard dat zij zich door de man bedreigd voelde (…). De man heeft een andere lezing van hetgeen op die datum is voorgevallen. De verklaring van de vrouw kan, nu zij partijgetuige is, geen bewijs in haar voordeel opleveren tenzij deze verklaring strekt ter aanvulling van onvolledig bewijs. Beoordeeld dient te worden of de verklaringen van de door de vrouw voorgebrachte getuigen als dergelijk onvolledig bewijs kunnen gelden. Het betreft zonder uitzondering getuigenissen van horen zeggen (testimonium de auditu). De verklaringen zijn daardoor echter niet minder relevant, omdat de getuigen verklaren over hetgeen de vrouw hen op of kort na 5 december 2010 heeft verteld over hetgeen volgens haar op die datum was gebeurd. De verklaringen zijn consistent; de getuigen verklaren dat de vrouw overstuur was omdat zij zich, naar eigen zeggen, gedwongen had gevoeld overeenkomst VII te ondertekenen.

Gelet op die slotsom is overeenkomst VII vernietigbaar. (…)”.

Hiertegen richt de man zijn grief VII, die de vrouw bestrijdt.

Het hof onderschrijft dit oordeel van de rechtbank en neemt dit hier over. De ondertekening van deze akte heeft zich slechts afgespeeld tussen de man en vrouw. Het komt bij misbruik van omstandigheden nogal eens voor dat derden daarbij niet aanwezig en daarvan niet rechtstreeks getuige zijn. Tegen deze achtergrond ligt het voor de hand dat de andere getuigen dan de man en de vrouw slechts kunnen verklaren van horen zeggen, maar hier staat tegenover dat die getuigen de vrouw op of binnen enkele dagen na 5 december 2010, dus bijna heet van de naald, met haar emoties over de door haar geschetste toedracht hebben gehoord, zodat daaraan des te meer realiteitsgehalte en gewicht moet worden toegekend. Uit de verklaringen dat de vrouw volgens [getuige 1] in een hysterische staat verkeerde en volgens de [getuige 2] geobsedeerd was door de relatie, terwijl haar wens om het goed te maken op die getuige een beetje obsessief overkwam, volgt niet dat de door de andere getuigen, onder wie de vrouw, geschetste toedracht onjuist is geweest.

Daarnaast neemt de man inmiddels in hoger beroep het standpunt in dat ook hij belang heeft bij de vernietiging van deze overeenkomst. Dat ontneemt hem reeds het belang bij deze grief. Overigens verzet hetgeen hiervoor is overwogen zich ertegen dat juist de man onder invloed van een druk, dreiging en/of misbruik van omstandigheden de overeenkomst van 5 december 2010 zou hebben gesloten, zodat zijn beroep op vernietiging ook moet worden verworpen.

De grief faalt hoe dan ook.

Onder zijn grieven V, VI, VIII en IX komt de man op tegen de afwijzing in rov. 2.14 en 2.15 van het eindvonnis van zijn beroep op vernietiging van de overeenkomst van 13 september 2010 (de verklaring) wegens bedreiging. In hoger beroep baseert de man zijn beroep op vernietiging van de overeenkomst wegens bedreiging, bedrog en misbruik van omstandigheden door de vrouw op het volgende.

Op 12 september 2010 heeft de vrouw de man in zijn woning bezocht, opgemerkt dat zij nog € 48.000 van hem tegoed had en dat zijn zoektocht naar de kwitantie vergeefs zou zijn, waarop de man ontdekte dat die uit zijn hypotheekmap was verdwenen. Toen de man haar meedeelde dat hij haar verklaring van 1 november 2009 nog had bewaard, ontstak de vrouw in woede en dreigde zij dat zij de man kapot zou maken door naar de deken van de orde van advocaten te gaan, politieaangifte te doen en hem zwart te maken bij familie, vrienden, cliënten, collega advocaten et cetera. Daarna is zij naar zijn vriend [getuige 1] gegaan. Deze heeft daags erna de man opheldering gevraagd. In zijn bijzijn heeft de man toen met de vrouw gebeld, die tekeer ging met dezelfde forse bedreigingen en zei dat zij hem zwart zou maken bij collega advocaten en cliënten waarvan zij de gegevens uit zijn kantoor had gehaald. De man voelde zich hierdoor zeer ernstig bedreigd omdat ook een valse aangifte bij de politie en klacht bij de deken erg veel spanning en onzekerheid zouden geven, terwijl hij verder werd bedreigd in de uitoefening van zijn praktijk doordat de vrouw kennelijk beschikte over de gegevens van de cliënten van het kantoor, hetgeen tot ernstige financiële schade zou kunnen leiden. Door dit alles onder druk gezet, heeft de man, die zich daardoor zeer ernstig bedreigd voelde, zeer tegen zijn wil deze onjuiste verklaring opgesteld en ondertekend, hetgeen hij anders nooit zou hebben gedaan.

De vrouw heeft een en ander gemotiveerd betwist.

Voor zijn oordeel verwijst het hof allereerst naar de getuigenverklaring van [getuige 1] , een vriend van de man, van 19 september 2013, welke verklaring onder meer het volgende inhoudt:

"Ik herinner mij dat [geïntimeerde] op een gegeven moment in volkomen hysterische staat, op het hyperventilerende af, bij mij op de stoep stond. (…) wij hebben aan de keukentafel een gesprek gevoerd. [geïntimeerde] vertelde mij dat [Appellant] dingen van haar wilde en haar onder druk had gezet. Ik kon dit niet geloven, want zo ken ik [Appellant] niet. Ik ken hem al vanaf 1986 als een sociale, behulpzame man. Ik heb [geïntimeerde] voorgesteld naar [Appellant] te gaan en een verklaring op te maken waarin alles wat eerder was getekend geannuleerd werd, zodat het probleem uit de wereld was. [geïntimeerde] zei: doen. Ik ben na dit gesprek naar [Appellant] gegaan om te vragen hoe het zat. [Appellant] heeft toen gebeld met [geïntimeerde] . Ik hoorde dat er van alles overhoop gehaald zou worden door [geïntimeerde] , zoals het inschakelen van De Deken. Daarna heeft [Appellant] iets opgeschreven, daar stond ik bij, en die verklaring heb ik aan [geïntimeerde] gegeven. Naar mijn idee was daarmee de storm uit de lucht. (…) Ik weet dat het tussen [geïntimeerde] en [Appellant] ging over geld dat zij van hem wilde.

(…) Op de vraag (…) wat het antwoord was van [Appellant] toen ik hem vroeg hoe het zat, antwoord ik dat hij ontkende. Ik heb hem gesuggereerd alle eerdere verklaringen in te trekken. Toen [Appellant] aan de telefoon was met [geïntimeerde] stond ik erbij in zijn kantoor. De dingen die toen gezegd zijn, hebben ertoe geleid dat de verklaring kwam waarin alle eerdere verklaringen geannuleerd werden.

(…) Op de vraag wat [geïntimeerde] zou doen als niet gebeuren (zou , hof ) wat zij wilde, antwoord ik dat zij vertelde dat er verschillende wegen openstonden. Ze kon naar De Deken gaan, naar collega's of de andere mensen in de omgeving van [Appellant] en een actie op touw zetten om [Appellant] stuk te maken. [geïntimeerde] wilde geld van [Appellant] ."

Het hof wil wel aannemen dat de vrouw druk op de man heeft uitgeoefend om te bereiken dat hij het volgens haar aan hem voorgeschoten c.q. uitgeleende bedrag van € 48.000 voor zijn dood en wel binnen een afzienbare termijn zou terugbetalen. Haar bedreiging met een (valse) politieaangifte, een (valse) klacht bij de deken en/of zwartmaken bij zijn familie, vrienden, cliënten, collega advocaten en cliënten waarvan zij de gegevens uit zijn kantoor had gehaald, moet echter ingevolge artikel 3:44 lid 2 BW wel zodanig zijn, dat een redelijk oordelend mens daardoor kan worden beïnvloed. De man was destijds ongeveer 16 jaar praktiserend advocaat en moet vanuit die achtergrond redelijkerwijs hebben geweten op welke wijze hij zich kon verweren tegen een in zijn optiek valse politieaangifte en/of een valse klacht bij de deken, waarbij hij zich had kunnen realiseren dat die instanties wel vaker zullen worden geconfronteerd met klachten van teleurgestelde ex-partners, zodat daaraan niet al te veel gewicht moest worden toegekend. Natuurlijk kan ook een advocaat worden bedreigd, zeker wanneer het gaat om openbaarmaking van cliëntgegevens door zijn ex-partner of vroegere telefoniste/secretaresse, maar dan moet ook worden bedacht dat de man als advocaat bij uitstek wist dat hij zich daartegen kon weren door bijvoorbeeld diverse verboden in kort geding tegen de vrouw te vorderen. Daar komt bij dat uit de getuigenverklaring van [getuige 1] , een vriend van de man, naar voren komt dat de vrouw wel dreigde, maar niet zichtbaar wordt dat de man daardoor onder serieuze pressie is geraakt. Juist de aanwezigheid en (niet per se inhoudelijke) betrokkenheid van [getuige 1] , een vriend van de man, vormt een contra indicatie om aan te nemen dat de dreiging zodanig is geweest dat de man daardoor voldoende ernstig werd beïnvloed. Veelzeggend is ook dat de man in eerste aanleg alleen maar heeft gesteld dat hij zich destijds "nogal bedreigd" voelde. Tenslotte valt op dat de vrouw zich toen heeft verbonden tot betaling van € 9.000 aan de man ter compensatie van de eerder genoemde regelingen. Een dergelijke tegemoetkoming van de zijde van de vrouw valt moeilijk te rijmen met een van haar afkomstige ongeoorloofde bedreiging.

Al met al heeft de man onvoldoende gesteld voor de door hem ingeroepen bedreiging waardoor de verklaring van 13 september 2010 tot stand zou zijn gekomen, zodat hij niet aan de door hem aangeboden bewijslevering toekomt en deze grondslag hem niet kan baten.

Voor bedrog eist artikel 3:44 lid 3 BW dat iemand een ander tot het verrichten van een bepaalde rechtshandeling beweegt door enige opzettelijk daartoe gedane onjuiste mededeling, door het opzettelijk daartoe verzwijgen van enig feit dat de verzwijger verplicht was mede te delen, of door een andere kunstgreep. Uit het voorgaande blijkt niet en de man heeft ook niet gesteld dat de vrouw zich heeft schuldig gemaakt aan zodanige onjuiste mededeling, verzwijging of andere kunstgreep. Daarom faalt ook deze grondslag.

Voor de in artikel 3:44 lid 4 BW geregelde vernietigingsgrond van misbruik van omstandigheden heeft de man niet met zoveel woorden aangevoerd dat hij door bijzondere omstandigheden, zoals noodtoestand, afhankelijkheid, lichtzinnigheid, abnormale geestestoestand of onervarenheid werd bewogen tot het aangaan van deze overeenkomst. Een bedreiging met openbaarmaking van cliëntgegevens zou de man als advocaat mogelijk treffen in een noodtoestand of afhankelijkheid, maar hiervoor is reeds uiteengezet dat en op welke wijze hij zich als advocaat daartegen zou kunnen verweren. Deze grondslag gaat dus ook niet op, terwijl bewijslevering niet aan de orde komt.

De overeenkomst in de verklaring d.d. 13 september 2010 is derhalve niet vernietigbaar.

De grieven wat dit betreft worden verworpen.

Wat betreft de kwitantie d.d. 25 augustus 2009 heeft de man het volgende uiteengezet.

Voordat de rentevast periode van zijn hypotheek eindigde per 1 september 2009, op welke datum hij boetevrij kon aflossen, had hij ruim € 50.000 contant in huis, afkomstig uit de verkoop van zijn boot medio 2008 en een gitaar medio 2009. Hij was er onzeker over of hij de contante betaling van zijn boot moest melden in het kader van de Wet MOT (wat hij nog niet had uitgezocht) en wat wellicht de fiscale consequenties zouden zijn van een storting daarvan op de bank na bijna een jaar, mede gezien het feit dat hij met zijn eigen kantoor door de fiscus als zelfstandig werd aangemerkt. Zijn spaardeposito van € 100.000 zou pas enkele weken na 1 september 2009 vrijvallen. Daarop heeft hij het aanbod van de vrouw aanvaard om het contante geld op haar rekening te storten en vervolgens zijn totale hypothecaire geldlening vanaf haar bankrekening af te lossen, waarna hij het spaardeposito van € 100.000 na vrijval in de loop van september 2009 aan haar zou overmaken. Voor het op 25 augustus 2009 door hem aan de vrouw contant overhandigde bedrag van € 48.068,48 heeft zij de kwitantie opgesteld, ondertekend en aan hem afgegeven. Maar de vrouw heeft de kwitantie op enig moment uit de hypotheekmap van de man weggenomen, hetgeen hij in het gesprek met de vrouw op 12 september 2010 heeft ontdekt. Toen de procedure in eerste aanleg al ver was gevorderd, heeft de man, op zoek naar iets anders, medio oktober 2012 in zijn huis nog een achtergebleven ordner van de vrouw aangetroffen waarin de kwitantie was opgeborgen, waarna hij deze, na schriftonderzoek naar de handtekening van de vrouw, bij akte van 9 januari 2013 in de procedure heeft overgelegd, aldus de man.

Hierover oordeelt het hof als volgt.

De kwitantie, waarvan de ondertekening door de vrouw niet stellig is ontkend, levert wel ten gunste van de man dwingend bewijs op van de waarheid van de verklaring van de vrouw dat zij op 25 augustus 2009 van hem € 48.068,48 in contanten heeft ontvangen. De in artikel 158 lid 1 Rv neergelegde uitzondering geldt niet aangezien het hier niet gaat om een akte waarin een verbintenis tot voldoening van een geldsom is aangegaan of vastgelegd. Tegenbewijs tegen de kwitantie is echter mogelijk. Maar uiteindelijk rust toch op de vrouw de bewijslast van de geldlening. Een en ander heeft zij bewezen door de in de overeenkomst/verklaring d.d. 13 september 2010 opgenomen wijzigingsovereenkomst en de verklaring van de man dat er verder geen documenten waren. Daarbij komt dat het steeds weer wisselende verhaal van de man is uitgemond in een zo nodeloos ingewikkelde lezing dat deze niet geloofwaardig is. Onduidelijk is waarom de man ervoor heeft gekozen om aanvankelijk in rechte een volgens hemzelf niet op de waarheid berustende lezing van de feiten te presenteren. Het enkele feit dat hij daarvoor geen bewijs had, omdat de vrouw de kwitantie weggenomen zou hebben, kan daarvoor geen rechtvaardiging bieden. Het moest voor de man, advocaat, bovendien vrij gemakkelijk worden geacht uit te zoeken of er daadwerkelijk consequenties waren verbonden aan het bezit van € 50.000 contant in huis wat betreft de fiscus en de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (waarin de Wet MOT inmiddels was opgegaan). Dit tweede aspect had hij kunnen voorleggen aan (het bureau van) de deken. Daarbij moet worden bedacht dat ook aan de betaling door de vrouw van de gehele hypotheekschuld van de man fiscale consequenties verbonden konden zijn. Het hele verhaal over de diefstal van de kwitantie en ontdekking daarvan in een door de vrouw in de woning van de man achtergelaten ordner komt zonder enige verankering in ook maar enig vaststaand feit ongeloofwaardig voor. Als zodanig kan ook niet worden aangemerkt de schriftelijke verklaring van de [getuige 2] (productie 20 bij memorie van grieven): aan haar konden geen, desnoods confronterende, vragen worden gesteld en haar verklaring dat de man haar die kwitantie zou hebben laten zien in het begin van 2010 is niet duidelijk aan andere feiten of omstandigheden gerelateerd, zodat aan dat tijdstip onvoldoende geloof kan worden gehecht. Voorts moet worden bedacht dat alle andere documenten er steeds van uitgaan dat de man ook het bedrag van ongeveer € 48.000 van de vrouw had geleend (ook al in de brief van 1 november 2009, waarvoor de man nu de vergezochte verklaring geeft dat dit een creatieve oplossing was van de vrouw om de zaak administratief in orde te maken). Ten slotte is nog van belang dat ook de boekhouder van de man, [boekhouder] blijkens de e-mailreeks van 18 september 2013 (productie 5 bij conclusie na enquête van de vrouw) er op grond van een e-mail van de man van 23 november 2009 van uitging dat hij € 45.000 van de vrouw had geleend om de hypotheek af te lossen, om welke reden de boekhouder deze lening in 2009 heeft opgenomen in de aangifte IB 2009 van de man. Ter comparitie in hoger beroep heeft de man bevestigd dat hij het in 2009 zo extern aan de belastingdienst heeft gepresenteerd. Al met al oordeelt het hof de betwisting van de man dan ook onvoldoende gemotiveerd en het door hem gepresenteerde tegenbewijs (in de vorm van de kwitantie van 25 augustus 2009) ontoereikend. Ander (tegen)bewijs heeft [Appellant] op dit punt niet aangeboden. Daarmee staat de door de vrouw gestelde geldlening in rechte vast.

De grieven falen ook wat dit betreft.

Hierover oordeelt het hof als volgt.

De door de vrouw aangevoerde omstandigheid dat de hypothecaire lening op de woning van de man inmiddels was afgelost, zegt niet alles. De man heeft onweersproken uiteengezet dat hij borg stond voor de overbruggingslening van zijn zoon voor de bouw van een woning van € 269.000 en dat het de bedoeling was dat hij de benodigde financiën zou opbrengen uit zijn kantoorresultaat, hetgeen volgens prognose in de loop van 2015 zou lukken. Volgens de man was zijn financiële situatie ten tijde van het eindvonnis negatief en moesten de geleende bedragen voor de woning van zijn zoon nog worden betaald. De man heeft geld moeten lenen om aan het vonnis te kunnen voldoen. Volgens de vrouw daarentegen was het de man die per se een huis voor zijn zoon wilde kopen. Naar het oordeel van het hof bestond deze situatie reeds ten tijde van de verklaring d.d. 13 september 2010. Het had vervolgens op de weg van de vrouw gelegen om, al was het maar enigszins financieel onderbouwd, uiteen te zetten dat en waarom de man eerder dan de overeengekomen vijf jaarstermijn, welke afliep op 1 september 2015, al financieel in staat was tot vervroegde aflossing over te gaan. Daarom moet worden aangenomen dat de reeds eerder door de vrouw opgeëiste lening pas opeisbaar is geworden op 1 september 2015 en dat de man sedert het verstrijken van die termijn ingevolge artikel 6:83, aanhef en onder a. BW in verzuim was met de terugbetaling, zodat hij pas vanaf die datum de wettelijke rente hierover is verschuldigd.

De grieven zijn in zoverre terecht voorgesteld. De wettelijke rente zal eerst met ingang van 1 september 2015 worden toegewezen.

Hierover oordeelt het hof als volgt.

Nu van de rechtsgeldigheid van de overeenkomst van geldlening d.d. 11 december 2010 moet worden uitgegaan, valt zonder nadere toelichting van de man, die ontbreekt, niet in te zien dat een door de man daarop gedane terugbetaling van € 9.000 hem nog een tweede keer zou baten doordat deze tevens in mindering wordt gebracht op de geldlening van € 48.000.

De grief wordt in zoverre verworpen.

Met de rechtbank oordeelt het hof dat niet is komen vast te staan dat partijen zouden hebben afgesproken dat de vrouw een woonvergoeding zou betalen, terwijl een eenmalige betaling door haar van € 700 als “bijdrage woonlasten” (productie 14 bij conclusie van antwoord) daarvan nog geen bewijs oplevert. Ook in hoger beroep heeft de man, op wie ter zake stelplicht en bewijslast rust, verder geen bewijs van deze stelling aangeboden.

De grief treft dus geen doel.

In dit opzicht staan tussen partijen de volgende feiten vast.

Toen de vrouw de auto van de man bestuurde, heeft zij twee aanrijdingen gehad. Op een parkeerterrein bij Albert Heijn in De Bilt heeft zij met de rechterzijde een betonnen bol of paal geraakt, hetgeen krassen heeft veroorzaakt aan de onder(zij)kant van de auto. Verder heeft zij bij een invoegmanoeuvre vanaf een oprit naar de snelweg met de linkerzijde van de auto van de man een op die snelweg rijdende auto geschampt, hetgeen tot enkele krassen heeft geleid. Autoschadehuis De Bilt B.V. heeft op verzoek van de man een schadecalculatie d.d. 15 februari 2010 (productie 15 bij conclusie van antwoord in conventie) opgemaakt tot herstel van het portier links en de dorpel rechts alsmede de zijpanelen links en rechts, hetgeen vervanging nodig maakte van de stootlijsten van de portieren links en rechts en de lijsten van de zijpanelen links en rechts. Volgens deze schadecalculatie bracht dit de noodzaak mee van in- en uitbouw van daklijsten, portiergrepen, slotcilinders, afdichtingen, ruitgeleidingen, sierlijsten en buitenspiegels alsmede zijbekledingen, wielkuipen, wielen en sierlijsten, spuiten etc. Het rapport sluit op reparatiekosten ad € 3.241,98 inclusief btw.

Naar het oordeel van het hof is van algemene bekendheid dat schijnbaar kleine aanrijdingen met een auto veelal tot substantiële schadeposten leiden, aanzienlijk hoger dan de bestuurder had gehoopt en verwacht. De in de schadecalculatie opgenomen posten zijn zeer wel verenigbaar met deze beide aanrijdingen. Met name heeft de vrouw geen argumenten aangevoerd waarom het geen passende schadecalculatie zou betreffen of waarom daarin posten zouden zijn opgenomen die niet samenhingen met of gerechtvaardigd werden door de reparatie van beide aanrijdingsschades. Er bestond daarom geen aanleiding om, zoals de rechtbank heeft gedaan, de schadevergoeding te beperken tot € 1.000.

De beide grieven slagen, zodat ook het meer gevorderde zal worden toegewezen met de wettelijke rente.

In rov. 4.7 van het tussenvonnis van 27 maart 2013 heeft de rechtbank de vordering tot vergoeding van de kosten ad € 1.279,50 van de forensisch schriftexpert afgewezen. Deze had onderzoek gedaan naar de echtheid van de handtekening van de vrouw onder de kwitantie d.d. 25 augustus 2009.

Hiertegen richt de man zijn grief IV. Volgens hem spreekt de vrouw over veel zaken niet de waarheid en heeft hij, om te voorkomen dat de procedure door een ontkenning van de vrouw van haar handtekening langer zou duren, waarna hij zou moeten wachten totdat hij zou worden toegelaten tot het bijbrengen van het bewijs, het forensisch onderzoek direct laten verrichten. Deze omstandigheden zijn naar de opvatting van de man aan de vrouw toe te rekenen, om welke reden zij de kosten daarvan dient te dragen. De vrouw heeft een en ander gemotiveerd betwist.

Hierover oordeelt het hof als volgt.

Geconfronteerd met de kwitantie heeft de vrouw haar handtekening daaronder niet stellig ontkend. Het schriftonderzoek bleek dus achteraf overbodig. Hetgeen de man heeft aangevoerd om dit onderzoek op voorhand te laten uitvoeren, is onvoldoende en vormt geen grondslag om de vrouw te belasten met de kosten ervan.

De grief wordt verworpen.