Uitspraken

[appellant] heeft in eerste aanleg – kort samengevat – gevorderd dat de maatschap tussen partijen wordt ontbonden met veroordeling van [geïntimeerde] om de goederen van de maatschap aan [appellant] over te dragen en de onroerende zaken te ontruimen.

Aan deze vordering heeft [appellant] in eerste aanleg ten grondslag gelegd dat de samenwerking tussen partijen zodanig verstoord is geraakt dat deze ontbonden moet worden wegens gewichtige redenen (artikel 7A:1684 BW). Volgens [appellant] heeft ontbinding van de maatschap tot gevolg dat de door hem in de maatschap ingebrachte goederen weer aan hem terugvallen. In de conclusie van repliek heeft [appellant] voorts aan zijn vordering ten grondslag gelegd dat, nu hij degene is die op grond van artikel 7A:1684 BW ontbinding van de maatschap heeft gevorderd, hij op grond van de bepalingen van het maatschapscontract (artikel 10 lid 1 sub b en 10 lid 2) recht heeft op het voortzetting van het bedrijf van de maatschap.

[geïntimeerde] heeft verweer gevoerd. Hij heeft zich op het standpunt gesteld dat de maatschap kan voortduren, doch dat hij zich niet verzet tegen de gevorderde ontbinding, mits aan ontbinding van de maatschap de voorwaarde wordt verbonden dat [appellant] hem in de gelegenheid stelt de eigendom van de roerende en onroerende zaken die in de maatschap zijn ingebracht en de woning over te nemen op de wijze als voorzien in artikel 11 van de maatschapsakte tussen partijen. Meer subsidiair heeft hij aanspraak gemaakt op schadevergoeding. De conclusie van zijn "conclusie van antwoord" genaamde processtuk van 5 maart 2014 luidt als volgt:

De rechtbank heeft bij vonnis van 17 december 2014 geoordeeld dat geen sprake is van een door [geïntimeerde] ingestelde vordering in reconventie, omdat niet is voldaan aan de eis van art. 137 Rv. Ten aanzien van de vordering van [appellant] heeft de rechtbank beslist dat de maatschap wordt ontbonden met ingang van 1 januari 2015 en bepaald dat [geïntimeerde] in de gelegenheid moet worden gesteld om het bedrijf van de maatschap voort te zetten en de goederen van de maatschap over te nemen, waarbij de waardering van de goederen dient plaats te vinden op de wijze die in artikel 11 van het maatschapscontract is bepaald.

[appellant] komt in het principaal appel met twee grieven op tegen het vonnis van de rechtbank van 17 december 2014. Grief I komt er op neer dat de rechtbank buiten de rechtsstrijd is getreden door te bepalen dat [geïntimeerde] het recht heeft het bedrijf van de maatschap over te nemen, nu een daartoe strekkende vordering ontbreekt. Grief II is gericht tegen de afwijzing van de door [appellant] jegens [geïntimeerde] ingestelde vordering tot overdracht van de goederen van de maatschap aan [appellant] en ontruiming van de onroerende zaken door [geïntimeerde] . Met deze grief legt [appellant] het geschil in volle omvang aan het hof voor.

[geïntimeerde] heeft incidenteel appel ingesteld, maar alleen voor zover het hof één of meerdere grieven van [appellant] gegrond zou bevinden. Voor dat geval heeft [geïntimeerde] één grief ingesteld die er op neer komt dat de rechtbank ten onrechte de conclusie van antwoord niet tevens als een conclusie van eis in reconventie heeft opgevat. Op die grond vordert [geïntimeerde] vernietiging van het bestreden vonnis en – herhaald – toewijzing van zijn in eerste aanleg geformuleerde vordering tot overdracht van het bedrijf aan hem in overeenstemming met de maatschapsovereenkomst.

Voor het antwoord op de vraag of [geïntimeerde] een eis in reconventie heeft ingesteld, is niet de kop van het desbetreffende processtuk doorslaggevend maar de uitleg daarvan. Naar het oordeel van het hof had de rechtbank het processtuk van [geïntimeerde] in eerste aanleg van 5 maart 2014 zonder meer als conclusie van antwoord in reconventie moeten aanmerken, nu in de conclusie een helder geformuleerd petitum staat waaruit voldoende duidelijk blijkt wat [geïntimeerde] wil (kortweg: ontbinding met bepaling dat hij mag voortzetten) en waartegen [appellant] zich dus goed kon verweren en gelet op de tussen partijen gevoerde discussie ook heeft verweerd. Deugdelijke argumenten om tot een andere uitleg te komen ontbreken. Dat [geïntimeerde] , althans diens advocaat, zoals [appellant] stelt maar [geïntimeerde] uitdrukkelijk betwist, ter zitting heeft gezegd dat de conclusie van antwoord niet als conclusie van eis in reconventie hoefde worden gezien, doet hier niet aan af. Met het processtuk van 5 maart 2014 heeft [geïntimeerde] een conclusie van eis in reconventie ingesteld en daarmee een vordering ingesteld. Indien [geïntimeerde] ter zitting (comparitie) geen beoordeling (meer) wenste van zijn reconventionele vordering of deze niet langer wenste te handhaven, dan had hij dat slechts kunnen bereiken door zijn vordering in te trekken. Door [appellant] is niet gesteld dat [geïntimeerde] zijn eis in reconventie heeft ingetrokken. Het bewijsaanbod van [appellant] is dan ook niet ter zake dienend. Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat (mede) ter beoordeling aan de rechtbank voorlag, de reconventionele vordering van [geïntimeerde] . Het dictum (dat aan [geïntimeerde] het recht op voortzetting toekomt) in het vonnis van de rechtbank is derhalve gebaseerd op een hiermee corresponderend petitum. De rechtbank is dan ook niet getreden buiten de grenzen van de rechtsstrijd zoals zij die grenzen had moeten stellen, zodat de eerste grief van [appellant] faalt.

Tegen het oordeel van de rechtbank dat er gewichtige redenen zijn die nopen tot ontbinding en tegen de uitgesproken ontbinding met ingang van 1 januari 2015, is geen grief gericht, zodat de ontbinding van de maatschap wegens gewichtige redenen per die datum vaststaat. Met zijn tweede grief komt [appellant] op tegen het oordeel van de rechtbank dat de onderneming van de maatschap door [geïntimeerde] voortgezet mag worden met overname van de goederen die de vennoten gezamenlijk toebehoren alsmede de goederen die in gebruik en genot zijn ingebracht, onder de verplichting aan [appellant] te betalen hetgeen hem aan vermogen toekomt, waarbij als waarderingsgrondslag voor de over te nemen goederen geldt de regeling in de maatschapsovereenkomst (artikel 11).

Het hof overweegt dienaangaande als volgt. In beginsel leidt ontbinding van een maatschap er toe dat er vereffend en verdeeld dient te worden, tenzij er sprake is van een voortzettingsbeding. Het hof constateert dat (in hoger beroep) tussen partijen niet (meer) in geschil is dat het voortzettingsbeding, zoals opgenomen in artikel 10 lid 2 van het maatschapscontract, ook van toepassing is op de onderhavige situatie waarin de maatschap door de rechter wordt beëindigd op grond van gewichtige redenen. Het hof zal hen daarin volgen.

[appellant] heeft aangevoerd dat de maatschapsovereenkomst is gesloten “onder het oogmerk” dat als de samenwerking stuk zou lopen partijen op grond van artikel 10 makkelijk uit elkaar zouden kunnen waarbij het bedrijf aan [appellant] zou terugvallen. Het hof begrijpt deze stelling aldus dat het de bedoeling van partijen was dat in geval de samenwerking niet zou slagen, [appellant] op grond van artikel 10 lid 2 van het maatschapscontract het recht op voortzetting zou hebben. Ter onderbouwing van de door hem gestelde partijbedoeling verwijst [appellant] naar het hiervoor geciteerde e-mailbericht van [B] d.d. 21 augustus 2013 (rov. 2.11) en naar een brief d.d. 11 april 2016 van de heer [D] van Flynth Adviseurs en Accountants B.V overgelegd als productie 4 bij akte d.d. 10 mei 2016 van de zijde van [appellant] . [geïntimeerde] heeft de door [appellant] gestelde uitleg betwist. [appellant] heeft voorts aangevoerd – zo begrijpt het hof – dat nu hij de maatschap op de voet van artikel 7A:1684 BW heeft opgezegd, hij ook het recht heeft op voortzetting aangezien onder de vennoot aan wie het einde van de maatschap niet kan worden toegerekend mede wordt verstaan de vennoot die opzegt overeenkomstig artikel 10 lid 1 sub b van het maatschapscontract.

Het hof stelt voorop dat de vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding tussen partijen is geregeld, niet kan worden beantwoord op grond van uitsluitend een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van het contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (Hoge Raad 13 maart 1981 ECLI:NL:HR:1981:AG4158). Voorts volgt uit Hoge Raad 20 februari 2004 (ECLI:NL:HR:2004:AO1427) dat bij de uitleg van een dergelijk geschrift telkens van beslissende betekenis zijn alle omstandigheden van het concrete geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen, alsmede dat in praktisch opzicht vaak van groot belang is de taalkundige betekenis van de bewoordingen van het geschrift, gelezen in de context ervan als geheel, die deze in (de desbetreffende kring van) het maatschappelijk verkeer normaal gesproken hebben. Verder komt bij de uitleg betekenis toe aan de aard van de transactie, de omvang en gedetailleerdheid van de contractsbevestiging, de wijze van totstandkoming ervan - waarbij van belang is of partijen werden bijgestaan door (juridisch) deskundige raadslieden - en de overige bepalingen ervan (Hoge Raad 29 juni 2007 ECLI:NL:HR:2007:BA4909 en Hoge Raad 19 januari 2007 ECLI:NL:HR:2007:AZ3178).

Het hof overweegt als volgt. [D] was destijds niet bij de totstandkoming van het maatschapscontract en de gesprekken daarover betrokken. Diens brief van 11 april 2016 kan dan ook niet anders worden beschouwd dan als de juridische visie van [D] op het maatschapscontract. Daarbij stemt de feitelijke situatie, zoals [D] die schetst in zijn brief, niet overeen met de feiten zoals die in deze procedure aan de orde zijn gekomen. De gehele analyse van [D] lijkt te zijn gestoeld op de aanname dat [appellant] het contract medio 2012 heeft opgezegd, waarvan in de onderhavige procedure evenwel niet is gebleken. Uit de e-mail van [B] d.d. 21 augustus 2013 haalt [appellant] voor zijn uitleg van de maatschapsovereenkomst de navolgende zinsneden aan: “Ik heb waarschijnlijk aangegeven dat inbrengen voor gebruik en genot in dit geval het beste is omdat [geïntimeerde] geen familie is van [appellant] en dat de toekomst nog moet leren of de samenwerking onderling optimaal is. Mocht dit niet het geval zijn dan kan de maatschap vrij eenvoudig worden beëindigd dit t.o.v. een maatschap met economische inbreng” en “Echter dat betekend niet automatisch dat de overdracht gaat plaatsvinden. Als tussentijds onenigheid ontstaat tussen de beide maten kan de maatschap worden beëindigd zoals omschreven in artikel 10 van het maatschapscontract.” Hierin valt echter niet te lezen dat in het geval van het mislukken van de samenwerking het de bedoeling was dat alleen aan [appellant] het recht op voortzetting toe zou komen. Maar ook indien [appellant] en [B] onderling hebben gesproken over artikel 10 lid 2 van het maatschapscontract in de door [appellant] bedoelde zin, dan brengt dit nog niet met zich dat [geïntimeerde] in de gegeven omstandigheden artikel 10 van het maatschapscontract in de door [appellant] voorgestelde zin had moeten opvatten, nu vaststaat dat [geïntimeerde] geen enkele bemoeienis heeft gehad met het opstellen van het maatschapscontract. Het maatschapscontract is in opdracht van [appellant] opgesteld en [geïntimeerde] is daarbij niet betrokken geweest. Door [appellant] is ook niet gesteld op grond van welke mededelingen en gedragingen [geïntimeerde] de bedoeling van artikel 10 lid 2 van het maatschapscontract, zoals door [appellant] gesteld, had moeten begrijpen. Het hof is daarom van oordeel dat het bewijsaanbod van [appellant] op dit punt niet ter zake dienend is en gepasseerd moet worden. Daarbij strookt ook de tekst van artikel 10 lid 2 niet met de door [appellant] gegeven uitleg en ook uit de verdere context van het maatschapscontract, waaronder de regeling opgenomen in artikel 13, had [geïntimeerde] de door [appellant] gestelde bedoeling niet hoeven te begrijpen. Gelet op het vorenstaande is er onvoldoende aanleiding om tot de slotsom te komen dat artikel 10 in de door [appellant] voorgestelde zin moet worden uitgelegd.

De stelling van [appellant] dat, nu hij heeft opgezegd op de voet van artikel 7A:1684 BW, hij recht heeft op voortzetting, berust op een uitleg van artikel 10 die onvoldoende is onderbouwd, nog daargelaten dat [appellant] het maatschapscontract niet heeft opgezegd (hij bedoelt, naar het hof aanneemt, dat hij de ontbinding heeft gevorderd). Volgens de tekst van artikel 10 lid 2 van het maatschapscontract is bepalend aan welke vennoot het einde van de maatschap niet kan worden toegerekend. Het artikel stelt voorts buiten kijf dat dit ook de vennoot kan zijn die opzegt op grond van artikel 10 lid 1 sub b van het maatschapscontract. Dit wil evenwel nog niet zeggen dat de vennoot die opzegt per definitie de vennoot is aan wie het einde niet kan worden toegerekend. Voor zijn anders luidende uitleg heeft [appellant] in het licht van de hiervoor toepasselijke maatstaf (zie rov. 4.8) onvoldoende feiten en omstandigheden aangevoerd. Dit brengt mee dat uit het enkele feit dat [appellant] het einde van de maatschap heeft ingeleid door ontbinding te vorderen, niet volgt dat het einde van de maatschap daarom niet aan hem kan worden toegerekend.

De vraag die vervolgens ter beantwoording voorligt bij het hof is dan ook aan wie “het einde van de maatschap niet kan worden toegerekend”. Het hof legt deze bewoordingen aldus uit dat degene aan wiens handelen of gedragingen de (noodzaak tot) beëindiging van de maatschap niet kan worden toegeschreven het recht heeft het bedrijf van de maatschap voort te zetten. Het hof leest de stellingen van partijen aldus dat ook zij van een zodanige uitleg uitgaan, althans leest het hof in die stellingen geen betoog voor een andere uitleg.

[appellant] heeft in hoger beroep aangevoerd dat het einde van de maatschap niet aan hem kan worden toegerekend, zodat aan hem het recht toekomt het bedrijf voort te zetten. [appellant] heeft ter onderbouwing hiervan gesteld dat de oorzaak van het einde van de maatschap bij [geïntimeerde] ligt en hij maakt [geïntimeerde] in dat verband ook een aantal verwijten, zo valt uit de verschillende processtukken op te maken. [geïntimeerde] voert verweer en stelt dat hij recht heeft op voorzetting, juist omdat het einde van de maatschap niet aan hem kan worden toegerekend. [geïntimeerde] maakt op zijn beurt [appellant] ook een aantal verwijten.

[appellant] verwijt [geïntimeerde] dat zijn privé-opnames te hoog zijn waartegenover [geïntimeerde] [appellant] verwijt dat juist hij door te hoge privé-opnames debet is aan de zorgelijke liquiditeitspositie van het bedrijf. [geïntimeerde] heeft zijn stellingen op dit punt onderbouwd met overzichten (“Resultaatsverdeling & vermogensontwikkeling vennoten [appellant] / [geïntimeerde] ” en “Beschikbare middelen en verplichtingen uit maatschap en PO voor de heer [appellant] ”) en de brief d.d. 20 februari 2014 van ing. J [E] van Alfa Accountants en Adviseurs. [appellant] heeft de door [geïntimeerde] overgelegde overzichten niet betwist noch heeft hij betwist dat de stand van zijn kapitaalrekening is afgenomen, maar hij heeft aangegeven dat dit komt door de gewijzigde winstverdeling. [appellant] heeft in dat kader een overzicht overgelegd van het verloop van de kapitaalrekening van partijen uitgaande van een 50/50 winstverdeling. Uit de door [geïntimeerde] overgelegde stukken blijkt dat het met name [appellant] is die liquiditeiten aan de maatschap onttrekt om aan zijn betalingsverplichtingen te kunnen voldoen. Door de aankoop van de woning in 2010 is de liquiditeitsbehoefte van [appellant] bovendien nog vergroot in verband met de financiering van die woning (rente en aflossing), hetgeen volgt uit de bijlage bij de door [geïntimeerde] overlegde brief van [E] en het overzicht “Beschikbare middelen en verplichtingen uit maatschap en PO voor de heer [appellant] ” (productie 4 en 5 bij conclusie van antwoord eerste aanleg). Door in te teren op zijn vermogen, onttrekt [appellant] liquiditeiten aan de maatschap met alle gevolgen van dien voor het werkkapitaal van de maatschap. Gelet hierop is het verwijt van [appellant] aan het adres van [geïntimeerde] niet steekhoudend.

Vaststaat dat partijen de maatschap zijn aangegaan met als doel dat [geïntimeerde] in de toekomst het bedrijf zou overnemen. Waar de samenwerking tussen partijen eerst goed verliep is de relatie tussen partijen echter gaandeweg verslechterd, mede door een verschil van inzicht ten aanzien van de bedrijfsvoering in het algemeen en de te plegen investeringen in het bijzonder. In de loop van 2011 heeft [appellant] aan de orde gesteld dat [geïntimeerde] het bedrijf maar moest overnemen, hetgeen er toe heeft geleid dat partijen eerder dan verwacht hebben gesproken over overname van het bedrijf door [geïntimeerde] . In dat kader heeft overleg plaatsgevonden met Countus en de bank. Tijdens deze overleggen is duidelijk geworden dat de overnamesom zoals die voortvloeide uit artikel 11 van het maatschapscontract van een heel andere orde was dan de overnamesom van ongeveer 3,5 miljoen die [appellant] in zijn hoofd had. Medio 2012 is overleg gevoerd met de bank en uit de brief d.d. 3 juli 2012 van de Rabobank volgt dat een bedrag van € 1,7 miljoen (op dat moment) het maximaal haalbare is om te financieren. Nadien is de relatie verder verslechterd en sinds 2013 oefent [geïntimeerde] het bedrijf van de maatschap feitelijk alleen uit omdat [appellant] niet meer op het werk verschijnt. Hoewel partijen hebben getracht er in der minne uit te komen en [geïntimeerde] de maatschap wel wil voortzetten, ook om mogelijk een hogere overnamesom te kunnen financieren, is het niet gelukt een oplossing te vinden en heeft [appellant] uiteindelijk bij dagvaarding d.d. 28 november 2013 ontbinding van de maatschap verzocht.

Uit het vorenstaande valt af te leiden dat [appellant] niet meer verder wilde. Het is de keuze van [appellant] geweest om de maatschap te beëindigen, terwijl de aan het adres van [geïntimeerde] gemaakte verwijten niet valide zijn gebleken en [geïntimeerde] de maatschap juist voort wilde voortzetten om voor eenieder een beter resultaat te krijgen. Tegen deze achtergrond kan het hof niet anders concluderen dan dat het einde van de maatschap niet aan [geïntimeerde] valt toe te rekenen, terwijl deze conclusie niet voor [appellant] kan worden getrokken. Hieruit volgt dat aan [geïntimeerde] het recht op voortzetting van het bedrijf van de maatschap ex artikel 10 lid 2 van het maatschapscontract toekomt. De vordering van [appellant] , voor zover die betrekking heeft op de overdracht van de goederen en de ontruiming van de onroerende zaken, is dan ook terecht afgewezen. Dit betekent dat de grief faalt.

De vraag die vervolgens aan de orde komt, is tegen welke som [geïntimeerde] het bedrijf van maatschap kan overnemen. Niet in geschil daarbij is dat de overnamesom op grond van artikel 11 van het maatschapscontract vastgesteld dient te worden. Het verweer van [appellant] richt zich echter op de geldigheid en/of de werking van het artikel in de gegeven omstandigheden.

Allereerst beroept [appellant] zich op dwaling. Aan de zijde van [appellant] is sprake van een onjuiste voorstelling van zaken nu hij er vanuit ging dat de maatschap eenvoudig kon worden beëindigd en de overnamesom rond de 3,5 miljoen euro zou liggen terwijl nu blijkt dat de in artikel 11 van het maatschapscontract opgenomen maatstaf tot een ander – aanzienlijk lagere – overnamesom leidt, aldus [appellant] . Op welke dwalingsgrond [appellant] zich beroept en welke juridische consequenties [appellant] nu precies aan zijn beroep op dwaling wil verbinden, is niet duidelijk. In eerste aanleg heeft de rechtbank gemeend dat [appellant] zich op wederzijdse dwaling beriep. Niet duidelijk is of [appellant] het beroep op wederzijdse dwaling in hoger beroep heeft gehandhaafd of zich beroept op de dwalingsgronden van artikel 6:228 lid 1 sub a en b BW. [appellant] heeft evenwel, gelet op de betwisting van [geïntimeerde] dat hij wist dat [appellant] een overnamesom van € 3.500.000,- wilde ontvangen, onvoldoende onderbouwd dat [geïntimeerde] bij het sluiten van het maatschapscontract van dezelfde onjuiste voorstelling van zaken is uitgegaan als [appellant] . Gelet hierop faalt de grief. Voor zover [appellant] zich beroept op de dwalingsgrond van artikel 6:228 lid 1 sub a en b BW, faalt ook dit beroep. Van schending van de inlichtingenplicht (lid 1 sub a) of mededelingsplicht (lid 1 sub b) door [geïntimeerde] is geen sprake. Het concept van het maatschapscontract is immers opgesteld door [B] en [geïntimeerde] heeft daar geen enkele bemoeienis mee gehad. Uit de verklaring van [B] blijkt voorts dat hij [appellant] heeft uitgelegd wat de consequenties waren en dat er bewust geen bedrag in het maatschapscontract is opgenomen omdat de markt continue verandert, hetgeen [appellant] ter zitting in eerste aanleg ook heeft bevestigd.

Voorts stelt [appellant] , met een beroep op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid (artikel 6:248 lid 2 BW), dat artikel 11 van het maatschapscontract buiten toepassing gelaten dient te worden.

De tweede grief treft daarom evenmin doel.

Het vorenstaande leidt tot de slotsom dat beide grieven van [appellant] falen, zodat het hof aan de behandeling van de voorwaardelijke incidentele grief van [geïntimeerde] niet toekomt. De ontbinding van de maatschap kan in stand blijven nu daartegen geen grief is aangevoerd. De rechtbank heeft op juiste gronden de vordering van [appellant] tot overdracht van de goederen van de maatschap en ontruiming van de onroerende zaken afgewezen en de reconventionele vordering van [geïntimeerde] toegewezen. Dat komt erop neer dat [geïntimeerde] het recht heeft het bedrijf van de maatschap over te nemen tegen de conform artikel 11 van het maatschapscontract vast te stellen waarde. Het vonnis van de rechtbank zal dan ook door het hof worden bekrachtigd onder verbetering van de gronden.

- griffierecht € 311,-

- salaris advocaat € 2.682,-- (3 pt punten x € 894,- (tarief II))

Totaal € 2.993,-