Uitspraken

De rechtbankprocedure

De bezwaren tegen het vonnis

De echtgenote en de dochter voeren aan dat onjuist is dat de agent heeft gehandeld in overeenstemming met artikel 7 Ambtsinstructie (grief I) en dat onjuist is dat (pas) om 21:44:51 uur een situatie was ontstaan die als levensbedreigend kon worden aangemerkt (grief II); zij menen dat hiervan al om 21:20 uur sprake was. Ten onrechte heeft de rechtbank geconcludeerd dat de politie niet in strijd heeft gehandeld met artikel 8 Besluit Beheer Regionale Politiekorpsen (grief III). De echtgenote en de dochter vinden dat de politie aansprakelijk is voor de dood van de man (grief IV): de politie is aansprakelijk voor fouten van haar ondergeschikten; de politie is aansprakelijk voor onrechtmatig handelen als gevolg van de slechte organisatie (die avond) en dan met name door de te late inzet van het AT naast nog zeven andere genoemde omstandigheden (die verderop door het hof besproken zullen worden). De rechtbank heeft ten slotte ten onrechte geoordeeld dat sprake was van noodweer aan de zijde van de agent (grief V).

Het hof zal deze bezwaren tegen het vonnis zo mogelijk gezamenlijk bespreken en beoordelen en waar nodig nog apart.

De toepasselijke regelgeving in deze zaak

De tijdlijn van die avond [in] 2007

In het rijksrechercherapport is (op pag. 12) op basis van de meest relevante telefoon-, mobilofoon- en portofoongesprekken een tijdlijn opgemaakt van de gebeurtenissen die avond. Deze weergave is niet betwist en zal hieronder voor zover relevant voor de beoordeling van dit geschil beknopt worden weergegeven. De betrokken politieagenten worden met hun roepnummer aangeduid; het hof heeft een enkele keer met vierkante haakjes [ ] een toelichting gegeven op bepaalde namen/afkortingen.

Om 21.07.50 uur: de huisartsenpost belt met de politie met het verzoek om met spoed naar het woonadres te gaan waar een vrouw door haar man met een vuurwapen wordt bedreigd.

Verschillende eenheden van de politie gaan hierop af. Bij de meldkamer trekken ze na wie op het woonadres wonen en of zij in mutaties voor komen.

Om 21.12.34 uur: 20.09 [ [D] ] gaat ter plaatse en merkt op dat als andere diensten komen zij de situatie moeten bevriezen.

Om 21.13.48 uur: de centralist krijgt doorgegeven dat de echtgenote al naar buiten is gelopen.

Om 21.14.32 uur: 26.02 wordt gevraagd de achterzijde van de woning in ogenschouw te nemen; bekend is al dat de man boven in de woning zit.

Om 21.15.14 uur: de echtgenote en dochter staan bij 29.51 buiten. Er is sprake van een zwart vuurwapen.

Om 21.17.43 uur: 29.51 meldt dat de man onder invloed is van alcohol en dat hij dan agressief kan reageren; 29.51 oppert de inzet van een AT, waarop de centralist opmerkt dat 20.09 moet beslissen over een AE of een AT.

Om 21.20.10 uur: de meldkamer belt Keizer [de piketcommissaris] en vraagt hem te bellen met [D] [operationele leiding ter plaatse] “i.v.m. een vent in een woning met een vuurwapen”; de meldkamer [ [E] ] oppert dat er mogelijk een AE of AT inzet moet komen.

Om 21.20.53 uur: 20.09 krijgt bericht van centralist dat Keizer contact met hem opneemt. 20.09 vraagt om naam van verdachte en of vuurwapen echt is. De personalia worden doorgegeven, de informatie is nagetrokken en niet bekend is of het vuurwapen echt is.

Om 21.21.54 uur: de centralist meldt dat verdachte de man met het oorlogssyndroom is.

Om 21.22.17 uur: een agent belt de meldkamer en geeft door dat uit een mutatie blijkt dat de man een BBE-er [Bijzonder Bijstand Eenheid van de marine] is geweest. Dit was al bekend.

Om 21.23.17 uur: de centralist geeft aan 20.09 het telefoonnummer van de piketcommissaris en meldt tevens dat de man “een ex-BBE-er is en dat hij is doorgedraaid”.

Om 21.34.11 uur: 21.59 meldt dat er beweging is te zien in de woonkamer; 20.09 geeft instructie dat de status quo gehandhaafd moet blijven en mocht de man naar buiten komen dan moet 21.59 met de man communiceren en dat hij heel duidelijk zijn handen moet laten zien.

Om 21.38.23 uur: [F] meldt (telefonisch) dat hij de aflossing is van de operationele leiding [20.09] en dat het in principe een AT inzet wordt tenzij er andere ontwikkelingen zijn.

Om 21.41.21 uur: 20.09 vraagt om extra auto’s om het gebied ruimer af te zetten. Er is geen mogelijkheid om met de man telefonisch contact te leggen. Er gaat een voorwaarschuwing naar het AT om te kijken of de man uit de woning is te halen.

Om 21.41.33 uur: de piketcommissaris belt met de meldkamer; hij heeft het idee dat er een voorwaarschuwing naar het AT uit moet. De piketcommissaris zegt dat hij eerst moet bellen met de officier van justitie.

Om 21.43.19 uur: er komen diverse berichten over de positie’s [van de man]. De man steekt een middelvinger op naar de politieagenten.

Om 21.44.41 uur: er is bericht dat de man iets zwarts in zijn hand heeft, maar het is onduidelijk wat het is.

Om 21.44.51 uur: 29.51 meldt dat “de verdachte zojuist het vuurwapen op hen heeft gericht. Hij zwaait met het vuurwapen.”

Om 21.45.39 uur: 20.09 vraagt om assistentie van een collega om bij te houden wat er nu beslist is “want anders is het straks niet meer te reproduceren wat er gebeurd is”.

Om 21.45.21 uur: de man is nu weer aan de achterzijde van de woning.

Om 21.47.21 uur: de man probeerde aan de achterzijde weg te komen en is toen aangesproken, waarop de man weer naar binnen is gegaan. Hij is zichtbaar in de woonkamer. Iemand roept dat hij duidelijk een handvuurwapen in zijn hand heeft.

In de daaropvolgende tien minuten blijkt uit de tijdlijn dat de man in de woning in de gaten wordt gehouden.

Om 21.56.23 uur: de piketcommissaris belt met de meldkamer en zegt dat hij in contact wil komen met een onderhandelaar. De piketcommissaris is onderweg naar het woonadres.

Om 22.01.09 uur: 20.09 vraagt de meldkamer of de piketcommissaris is bereikt en de burgemeester en de hoofdofficier van justitie. 20.09 wil ook weten of de piketcommissaris nu met een onderhandelaar spreekt. De centralist meldt dat hij contact zal opnemen met de piketcommissaris.

Om 22.02.37 uur: de man staat bij de achterdeur en begint te schreeuwen “kom op dan”.

Om 22.03.39 uur: 20.09 meldt dat indien er een hond ingezet moet worden dit dan ook gedaan moet worden.

In de daarop volgende vier minuten worden de bewegingen van de man gevolgd en weergegeven.

Om 22.07.37 uur: Aan de voorzijde van de woning is de man zichtbaar met het vuurwapen in de rechterhand en wijst in de richting [van de politie]. 20.09 wil de status quo handhaven en wil zoveel mogelijk ruime afzetting.

Om 22.12.11 uur: de man zwaait met wapen in de rechterhand aan de achterzijde van de woning.

Om 22.12.34 uur: de man richt op collega’s achter de schutting.

In de daaropvolgende minuten worden de bewegingen van de man weer gevolgd (van voorzijde naar achterzijde).

Om 22.19.08 uur: een bericht voor [G] de begeleider van een andereter plaatse aanwezige politiehond]: “als hij jouw kant op zou komen dan laat jij de hond los. Als hij deze kant op komt laten wij de hond los.”

Om 22.20.06 uur: de man kijkt door de poort. “Hij richt het vuurwapen op ons.”

Om 22.21.47 uur: 20.09 meldt dat hij op last van de onderhandelaar de collega’s zoveel mogelijk achteruit wil hebben om zo min mogelijk prikkels te geven. De man loopt achter de woning en richt op collega met het wapen in zijn rechterhand. Hij staat/kijkt boven de schutting uit.

Om 22.23.28 uur: de man blijft maar roepen ‘kom maar op’.

Om 22.24.42 uur: de man heeft de vinger aan de trekker.

Om 22.25.18 uur: 25.02 meldt dat hij samen met het AT onderweg is naar het woonadres.

Om 22.28.50 uur: AT gearriveerd bij 27.02. Graag omsturen naar 20.09. De man (verdachte) is bij de schutting.

Om 22.28.59 uur: de man staat nu in het pad en gaat naar rechts toe. De hond is ingezet.

Om 22.29.38 uur: er is geschoten. “Verdachte neer.”

De inzet van het AT in het algemeen in 2007

Op grond van artikel 8 lid 1 BBRP kon in 2007 een AT ingeschakeld worden als redelijkerwijs mocht worden aangenomen dat sprake was van levensbedreigende omstandigheden. De inzet van een AT moest formeel goedgekeurd worden door de hoofdofficier van justitie, maar in de aanloop daarnaartoe kon alvast een zogenoemde ‘voorwaarschuwing’ gegeven worden, zodat de leden van het AT werden geactiveerd om ter plaatse te gaan. Volgens de verklaring ter zitting in hoger beroep door de heer [H] (toentertijd teamchef AT en als zodanig bijna 18 jaar in die functie werkzaam geweest) werkte het toenmalige AT voor acht regio’s en de leden van het AT waren ook verspreid over het hele gebied, dat groot was. Verder heeft hij het volgende verklaard. Er waren toen maar een paar teams in Nederland. Het ‘aanrijden’ in zo’n groot gebied kost gewoon tijd; er was toen ook niet sprake van een maximale aanrijdtijd zoals bij ambulances. Als zij gebeld worden gaan ze direct rijden; “de formele toestemming voor de inzet komt later wel”. Het AT treedt als eenheid op (en bestaat uit 8 leden en de commandant). Meestal is wel 50-60 minuten nodig voordat het AT ook daadwerkelijk ingezet kan worden, vaak zelfs anderhalf uur. Het AT mag pas optreden als hiervoor formeel toestemming is. Als er eerder AT leden ter plaatse zijn mogen zij pas optreden na toestemming hiervoor van de chef AT, tenzij sprake is van een levensbedreigende situatie. Als het complete AT team aanwezig is kan het nog niet direct in actie komen: er vindt eerst nog een zogenoemde ‘kofferbakbriefing’ plaats waarvoor al gauw een kwartier tot een half uur nodig is. “Als je het doet, moet je het goed doen”, aldus de verklaring van de heer [H] . Als de situatie ter plaatse onder controle is dan moet het AT ook voorbereid handelen. Dat vraagt voorbereiding en daarom moet ‘men’ ook niet te lang wachten met bellen, aldus nog steeds de heer [H] ter zitting.

Degene die beleidspiket had (dit was toen commissaris Keizer ) kon via de piketofficier van justitie de inzet van een AT vragen. Degene die beleidspiket had stond weer in direct contact met de chef van dienst (dit was toen [D] ): dit is degene die ter plaatse (operationeel) verantwoordelijk is voor de politie-inzet en de coördinatie daarvan.

De inzet van het AT [in] 2007

Hoofdagent [I] (29.51) heeft als eerste over de inzet van het AT in de onderhavige situatie gesproken. Hij verklaart hierover onder meer bij de rijksrecherche op 2 augustus 2007: Na het gesprek sprak ik met de vrouw over het vuurwapen van haar man. Zij deelde mij mede dat zij dit nog nooit eerder had gezien. Hij had het vuurwapen in het bijzijn van haar en haar dochter tegen zijn eigen hoofd gezet. Voorts vertelde zij dat haar man bij een specialistische eenheid, de BBE had gezeten. Ik heb haar achter onze bus gezet en mijn informatie, die van de arts en van de vrouw, over de portofoon doorgegeven aan de meldkamer. Ik heb toen direct aan de meldkamer doorgegeven dat dit geen klus was voor ons en dat er een specialistische eenheid zoals het arrestatie team, nader te noemen AT, gewaarschuwd diende te worden.

Een centralist op de meldkamer, volgens mij heet hij [E] , antwoordde dat het inroepen van een AT een beslissing was voor [de] chef van dienst. Vervolgens heb ik niets meer gehoord over een AT inzet.

Als getuige in het voorlopig getuigenverhoor van 18 januari 2010 verklaart [I] hierover: Daarna heb ik met [de echtgenote] gesproken. Zij vertelde dat zij bedreigd was met een vuurwapen en dat haar man het wapen op zijn eigen hoofd had gezet en dat hij had gezegd dat hij zichzelf van kant zou maken. Ook vertelde ze dat hij marinier was geweest en dat hij bij de BBE had gezeten. (…) Ik heb haar gevraagd of zij het vuurwapen kon omschrijven en zij omschreef dit als een zwart handvuurwapen van ongeveer tien tot vijftien centimeter groot. Dit leek mij niet een situatie voor ons, de basispolitiezorg. Ik heb daarop contact gezocht met de meldkamer via mijn portofoon en heb alle informatie die ik toen had doorgegeven, met het verzoek een speciale eenheid te sturen. Daarmee bedoel ik ofwel een AT dat optreedt in levensbedreigende situaties en bij vuurwapengevaarlijke betrokkenen ofwel een AE die optreedt in minder gevaarlijke situaties. De meldkamer gaf door dat die beslissing werd overgelaten aan de chef van dienst, de heer [D] . De chef van dienst heeft een portofoon bij zich en luistert op die manier mee met de gesprekken via de portofoon. De chef van dienst overlegt vervolgens met degene die beleidspiket heeft. Ik heb de banden van de meldkamer later afgeluisterd en heb zodoende gehoord dat er is bevestigd dat degene met beleidspiket is gewaarschuwd.

Uit de tijdlijn die hiervoor onder rechtsoverweging 3.5 is weergegeven blijkt dat na de melding van [I] (om 21.17.43 uur) de centralist van de meldkamer (om 21.20.10 uur) belde met de beleidspiketcommissaris Keizer met het verzoek om contact op te nemen met de operationele leiding ter plaatse ( [D] ) over een man met een vuurwapen in een woning en over de mogelijkheid van de inzet van een AE (aanhoudingseenheid) of AT.

In het ambtsbericht van de officier van justitie van 18 juni 2008 (dat in het kader van de artikel 12 Sv procedure is geschreven) staat onder meer over de inzet van het AT: Om 21.24 uur (uitdraai mobiel [D] ) wordt Keizer gebeld door [D] die Keizer informeert over de situatie en aangeeft dat de inzet van een aanhoudingseenheid danwel het AT wenselijk zou zijn. Keizer , die toen nog niet ter plaatse was, ging er op dat moment van uit dat het om een echtelijke ruzie ging die met minder ingrijpende middelen dan een AT-inzet op te lossen zou zijn (gesprek duurde bijna 4 minuten) ….

Daarna werd het [D] na bevestiging van en aanvulling op de eerdere informatie (onder meer gesprek met [de echtgenote]) duidelijk dat de inzet van een AT toch

noodzakelijk was (…). Hierop belde [D] om 21.38 uur weer met Keizer en

gaf aan dat de inzet van een AT geboden was. Om 21.41 belde Keizer de meldkamer voor het telefoonnummer van de dienstdoende officier van justitie.

Op dat moment gaat ook een voorwaarschuwing uit naar het AT uit en belt Keizer

met de piketofficier van justitie. (…) In dit verband is ook van belang nog op te merken dat Keizer direct na het tweede telefoongesprek met [D] contact opnam met de dienstdoende officier van justitie. Bovendien ging een voorwaarschuwing naar het AT uit.

Artikel 8 lid 1 Besluit Beheer Regionale Politiekorpsen (BBRP)

Schending van artikel 8 lid 1 BBRP?

De echtgenote en dochter stellen dat het AT te laat is ingezet; zij menen dat al sprake was van een levensbedreigende situatie om 21.20 uur (en niet pas om 21.44.51 uur zoals de rechtbank heeft geoordeeld).Zij verwijzen hiervoor ook naar het telefoongesprek vanuit de meldkamer met Keizer om 21.20.10 uur waarin de inzet van een AT is geopperd.

Het hof gaat hierin niet mee en motiveert dat als volgt.

Artikel 7 van de Ambtsinstructie

1°. waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van vier jaren of meer is gesteld, en

2°. dat een ernstige aantasting vormt van de lichamelijke integriteit of de persoonlijke levenssfeer, of

3°. dat door zijn gevolg bedreigend voor de samenleving is of kan zijn.

De feiten en omstandigheden betreffende het neerschieten van de man;

de verklaring van [B]

De verschillende andere getuigenverklaringen

Door de rijksrecherche zijn ook verschillende getuigen hierover gehoord. Zo verklaart adspirant van politie [K] dat ze zeker ongeveer drie kwartier bij de uitgang van de brandgang hebben gezeten en dat zij steeds werden geconfronteerd met een verdachte die kennelijk met een vuurwapen naar buiten kwam, steeds schreeuwde en zich kennelijk niets aantrok van de bevelen van de andere politieagenten om zich over te geven en zijn wapen weg te leggen. [K] was aanwezig aan de kant van [B] . Toen de man op een gegeven moment in de brandgang hun richting op kwam zag hij dat de man in zijn rechterhand een op een vuurwapen gelijkend wapen had. Hij hoorde op dat moment diverse collega’s roepen dat hij het wapen moest laten vallen. Hij zag dat de man met het vuurwapen in zijn rechterhand van links naar rechts bewoog. Hij heeft de man ook horen zeggen “wat doen jullie nu, ik heb me toch al lang overgegeven” of soortgelijke woorden. Hij zag de man ook doorlopen met het vuurwapen in de hand. Ik vond op dat moment de situatie zo dreigend worden dat ik mijn vuurwapen uit voorzorg ter hand heb genomen. Hij is zelf toen naar achteren gelopen om een meer veilige afstand te creëren omdat [B] (waar hij achter stond) in zijn vuurlinie zou komen als hij zou schieten. Hij heeft [B] zien schieten.

Hoofdagent [L] heeft onder meer het navolgende voor de rijksrecherche verklaard. Hij stond aan de zijde van [B] bij de uitgang van de brandgang. Hij hoorde zijn collega’s aan de andere zijde van de brandgang roepen “Halt politie. Handen omhoog. Laat je wapen vallen.” Hij zag dat de man op hen af kwam lopen; hij zat zelf schuin achter [B] . Hij zag de man met het vuurwapen lopen en hij riep “Politie! Laat dat vuurwapen vallen! Handen omhoog!” Ook andere collega’s riepen dit, onder wie [B] . Hij had op enig moment even de indruk dat de man het wapen ging neerleggen toen hij door zijn knieën zakte. Dat deed hij echter niet. De man liep door en riep iets in de trant van “ik heb me overgegeven… wat moet ik doen dan?” De man werd echter steeds aangeroepen dat hij het wapen moest laten vallen. Hij bleef echter doorlopen. Langzaam. Daarna riep [B] “Laat vallen of ik zet de hond in” of iets dergelijks. De hond werd ook ingezet maar hij beet de man niet. De man liep daarna weer verder op hen af. Ik zag [B] zijn vuurwapen trekken. Ik had mijn hand op mijn wapen. Weer werd de man aangeroepen door collega’s en door [B] : Laat vallen of ik schiet. Hij heeft dat [B] meerdere keren horen roepen. Toen de man dichterbij was gekomen (op een meter of tien) heeft hij het schot van [B] gehoord.

Getuige [M] had vanuit haar woning zicht op de brandgang. Zij heeft meerdere keren horen roepen “Leg je pistool neer. Laat je handen zien. Kom naar buiten.” Nadat [B] zijn hond had losgelaten hoorde zij de man nog roepen “Ik geef mij toch over” of iets dergelijks.

Getuige [N] heeft vanuit zijn woning deels de gebeurtenissen buiten gezien en gehoord. Op enig moment hoorde hij de man zeggen “ik geef me over… ik geef me over”. Hij heeft ook gehoord dat politieagenten naar hem riepen dat de man zijn wapen moest weggooien. Dat werd zeker drie keer geroepen.

Getuige [O] was die avond aanwezig in een nabijgelegen woning en heeft onder meer tegenover de rijksrecherche verklaard dat de man “speelde met de politie”. Hij heeft hem onder meer horen zeggen “Ik heb negen kogels. Het kunnen er negen zijn.” Hij heeft de man ook horen zeggen dat de politie maar moest schieten, want “hij had in zijn leven wel meer kogels moeten ontwijken.” Hij heeft de man ook horen zeggen dat hij bij de mariniers had gezeten. Hij hoorde op een gegeven moment de man mompelen “Nou ben ik het zat. Nou ga ik me overgeven.” Hij heeft geen enkele keer gehoord dat de man duidelijke opdrachten kreeg hoe hij zich moest overgeven. Toen de man doorliep naar het einde van de brandgang hoorde hij diverse keren door de politie schreeuwen “Gooi je wapen weg.” Hij hoorde de man toen mompelen, maar wel duidelijk verstaanbaar: “ik geef me toch over”.

Het oordeel van het hof over het handelen in strijd met artikel 7 Ambtsinstructie

Een ambtenaar van politie mag in de uitoefening van zijn functie gebruik maken van een vuurwapen wanneer redelijkerwijs mag worden aangenomen dat de aan te houden persoon (de verdachte) “een voor onmiddellijk gebruik gereed zijnd vuurwapen bij zich heeft” en dit tegen personen zal gebruiken. De term ‘redelijkerwijs’ geeft de politieambtenaar enige beslissingsruimte aan de hand van de inhoud van de melding, de verklaringen van getuigen en de controleerbare kennis van de politie (op dat moment) over de vuurwapengevaarlijkheid van de aan te houden persoon. Naar het oordeel van het hof heeft [B] gehandeld overeenkomstig artikel 7 Ambtsinstructie: er is melding gemaakt van een man met een vuurwapen (dat als zodanig ook door de politie is herkend), de toen bekende informatie was dat de man marinier en BBE-er is geweest, de man is ‘doorgedraaid’, legt zijn vuurwapen niet neer maar houdt het in zijn hand, komt op [B] af ondanks waarschuwingen van zijn kant dat de man zijn wapen moest neerleggen. Toen de man desondanks bleef doorlopen en tot ongeveer acht meter was genaderd tot [B] , kon en mocht [B] gebruik maken van zijn vuurwapen door dit op de man te richten en te schieten. Dat achteraf is gebleken dat het wapen in de hand van de man een ongeladen gaspistool was en dat de man geen BBE-er is geweest doet voor de toetsing of [B] [in] 2007 omstreeks 22.25 uur handelde in overeenstemming met de Ambtsinstructie niet ter zake: hij wist dat niet en kon dat ook niet weten omdat die informatie pas bekend is geworden nadat het schietincident had plaatsgevonden. Dat de man zich al overgegeven zou hebben, zoals de echtgenote en dochter aanvoeren en [B] dus niet meer zijn vuurwapen had mogen gebruiken, blijkt naar het oordeel van het hof niet uit de door de meeste getuigen waargenomen feiten: de man heeft zijn wapen niet neergelegd, zijn (beide) handen niet omhoog gedaan en is met het wapen in zijn hand blijven doorlopen in de richting van [B] . Anders gezegd: zijn woorden strookten dus niet met zijn daden.

Concluderend oordeelt het hof dat [B] (de politie) niet in strijd heeft gehandeld met artikel 7 van de Ambtsinstructie – en daarmee niet onrechtmatig, nu sprake is van een rechtvaardigingsgrond als bedoeld in artikel 6:162 lid 2 BW (zie hierna verder onder 3.23). De grieven I en II slagen niet.

Is er sprake van noodweer?

In de avond [in] 2007 is de man met een vuurwapen (daarvan mocht [B] toen uitgaan) op [B] afgekomen. De man heeft toen niet de bevelen van de politie en [B] opgevolgd om het wapen weg te gooien en zijn handen omhoog te steken. De man is door blijven lopen en tot op acht meter [B] genaderd, die in een brandgang stond van ongeveer anderhalve meter breed en die door schuttingen aan beide zijden niet opzij kon gaan om een confrontatie uit de weg te gaan. Bij de politie en [B] was op dat moment bekend dat de man een oud-BBE-er was die daarom als een getraind persoon in het gebruik van een vuurwapen werd beschouwd. Toen de man tot op acht meter [B] was genaderd en zijn vuurwapen niet had neergelegd maar in zijn hand hield (waarbij [B] ervan uit kon en mocht gaan dat de man als oud-BBE-er een direct dreigend gevaar vormde), kon en mocht [B] gericht op de man schieten om dit onmiddellijk dreigende gevaar af te wenden. Of, zoals [B] zelf verklaarde: het was hij of ik, ik kreeg maar één kans om (raak) te schieten. Niet weersproken is nog dat de politieagenten in opleiding leren dat zij bij ‘noodweerschieten’ op de romp moeten schieten.

Het hof oordeelt gezien deze feiten en omstandigheden in onderlinge samenhang beschouwd, dat sprake is geweest van noodweer; hetzelfde heeft (de strafkamer van) het hof in het kader van de artikel 12 Strafvordering beslist in de beschikking van 21 januari 2009: Gezien het voorgaande is het hof van oordeel dat voldoende aannemelijk is geworden dat beklaagde [ [B] , toev. hof] uit noodweer heeft gehandeld en dat het waarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, een beroep op noodweer zal honoreren. Het hof acht derhalve de beslissing om beklaagde niet te vervolgen te billijken.

Grief V slaagt dus niet.

De organisatie van de politie [in] 2007

Ten slotte voeren de echtgenote en de dochter aan dat op de avond [in] 2007 sprake was van een slechte organisatie van de politie, waardoor er veel is mis gegaan en vertraging is ontstaan, waardoor de man uiteindelijk is neergeschoten. Zij wijzen op de navolgende aspecten (in de toelichting op grief IV): te laat inschakelen van het AT, het te laat inschakelen van een onderhandelaar, de onbevoegdheid van teamchef [D] , de communicatie met Keizer die niet beschikte over een portofoon, niet actief informeren naar de psychische toestand van de man, geen prikkelarme omgeving creëren, de politiehond was ongeschikt voor zijn taak en de afweging van [B] om gericht te schieten op de romp.

Het hof zal deze aspecten zo mogelijk tezamen bespreken, behalve de verwijten over het te laat inschakelen van het AT en het gericht op de romp schieten door [B] nu deze verwijten hiervoor al zijn besproken en beoordeeld.

Na de melding via de huisartsenpost om 21.07.50 om naar de woning van de man te gaan in verband met dreiging met een vuurwapen zijn verschillende eenheden van de politie hierop afgegaan. Tegelijkertijd is in de meldkamer nagegaan wie er op het woonadres woonden en of er zogenoemde ‘mutaties’ waren (dus eerdere meldingen van incidenten bij de politie). Toen de echtgenote naar buiten was gekomen (om 21.15 uur) heeft zij aan de politie ( [I] ) verteld, zo blijkt uit haar getuigenverklaring voor de rijksrecherche op 7 juli 2007, dat de man bij de mariniers had gezeten, dat hij leed aan een posttraumatische stressstoornis en dat zij hem een Oxazepam tablet (kalmeringsmiddel) had gegeven. Zij vertelde ook dat de man een pistool had en dat hij hulp wilde. Dit heeft [I] toen doorgegeven aan de meldkamer. Daarna meldt de meldkamer (tussen 21.17-21.23 uur) dat de man agressief kan reageren onder invloed van alcohol, dat de man een oorlogssyndroom heeft, een oud-BBE-er is geweest en is doorgedraaid.

Anders dan de echtgenote en de dochter menen ziet het hof niet in dat de politie met deze informatie nog meer aanvullende medische informatie had moeten opvragen en met welk doel (waarbij het hof nog terzijde opmerkt dat [I] die als één van de eersten ter plaatse was en met de echtgenote heeft gesproken, ook nog gebeld heeft met de huisarts omstreeks 21.15 uur). Het hof heeft al eerder geoordeeld dat de informatie die toen bekend was nog niet betekende dat al een AT ingeschakeld moest worden (zie onder rechtsoverweging 3.15).

[D] was die avond ‘chef van dienst’ en in opleiding voor ‘teamchef’. [D] had die avond dus de operationele leiding ter plaatse (en is rond 21.30 bij de woning gearriveerd). Daarnaast was commissaris Keizer belast met beleidspiket, dat wil zeggen dat Keizer meer op afstand van de feitelijke operatie ter plaatse stond en dat hij in die hoedanigheid, in overleg en in contact met de chef van dienst [D] , kon beslissen om een AT in te zetten (de voorwaarschuwing en het doorlopen van het formele traject). Keizer beschikte niet over een portofoon of mobilofoon, maar wel over een telefoon. Ter zitting in hoger beroep is hierover nog toegelicht door de heer [P] van de politie dat het in het toenmalige korps Twente gebruikelijk was dat iemand van de korpsleiding telefonisch bereikbaar was voor bijzondere zaken. Diegene is dan niet bij de operatie zelf nodig, want daarvoor is de teamchef. Mensen in de functie van Keizer toetsen dan of de operationele uitvoering goed gaat. Zij stellen dan in dat kader ook ‘checkvragen’. Zij kunnen makkelijk van een afstand opereren en meekijken. Omdat een situatie als de onderhavige heel hectisch kan zijn, is er voor gekozen dat degene die beleidspiketdienst had niet meeluisterde met de portofoon. Degene die beleidspiketdienst had overlegde met de operationeel leidinggevende, aldus nog steeds de heer [P] . Uit de tijdlijn in het rapport van de rijksrecherche (ook weergegeven in rechtsoverweging 3.5) blijkt dat er steeds telefonische contacten zijn geweest tussen [D] [20.09] en Keizer . Ook heeft [D] zelf regelmatig contact met de meldkamer. Voorts heeft [D] regelmatig over de portofoon de leiding genomen met een instructie om de man te benaderen als hij naar buiten komt (om 21.34.11 uur), om extra auto’s om het gebied af te zetten (om 21.41.21 uur), gevraagd om assistentie van een collega om bij te houden wat er is beslist (nadat bekend was gemaakt dat de man met een wapen op de politie had gericht) (om 21.45.39 uur), gevraagd aan de meldkamer of de piketcommissaris is bereikt en of deze ook al met een onderhandelaar heeft gesproken (om 22.01.09 uur), dat indien nodig een hond ingezet moet worden (om 22.03.39 uur). Als om 22.07.37 uur de man zichtbaar is aan de voorzijde van de woning wil [D] de status quo handhaven en een zoveel mogelijk ruime afzetting. Om 22.21.47 uur meldt [D] dat hij op last van de onderhandelaar zoveel mogelijk collega’s achteruit wil hebben om hem zo min mogelijk prikkels te geven.

Uit de hiervoor weergegeven feiten en omstandigheden in onderling verband gezien blijkt naar het oordeel van het hof genoegzaam dat [D] die avond de operationele leiding had en nam.

Wat betreft het handelen van Keizer oordeelt het hof als volgt. Dat Keizer die met beleidspiket was belast niet beschikte over een portofoon betekent niet dat hij niet voorzien was van de nodige informatie door de operationele leiding ter plaatse [D] . Uit de weergave in de tijdlijn volgt dat Keizer om 21.20.10 uur door de meldkamer is geïnformeerd over de situatie ter plaatse en dat hij met [D] moet bellen. Keizer heeft vervolgens contact gezocht met de piketofficier van justitie en in overleg met haar koos hij ervoor om eerst meer informatie in te winnen alvorens een voorwaarschuwing uit te laten gaan (zie hierover in rechtsoverweging 3.8). Om 21.41.33 uur belt Keizer met de meldkamer dat hij het idee heeft dat er een voorwaarschuwing AT uit moet gaan en dat hij gaat bellen met de officier van justitie. Om 21.56.23 uur belt Keizer met de meldkamer dat hij contact met een onderhandelaar wil en dat hij onderweg is naar de woning. Keizer heeft vervolgens gesproken met onderhandelaar [002] (zie onder rechtsoverweging 3.10) en afgesproken dat de onderhandelaar de voorwaarschuwing uit zou laten gaan en dat hijzelf het formele traject zou afwerken, hetgeen hij niet heeft gedaan. Gezien deze feiten en omstandigheden in onderling verband gezien is het verwijt dat de communicatie met Keizer niet goed is gelopen of in ieder geval beter had gekund zonder grond omdat er wel steeds telefonische contacten zijn geweest met de meldkamer en/of [D] . Onderhandelaar [002] heeft tegenover de rijksrecherche verklaard dat hij vond dat de onderhandelaars eerder gebeld hadden moeten worden, omdat zij op een andere manier met een verdachte praten dan een politieagent uit de surveillancedienst. De onderhandelaar merkt hierbij eerst op dat “de casus mogelijk anders was gelopen”, maar daarna nuanceert hij dit door te erkennen dat als zij wel waren ingezet “de afloop soortgelijk had kunnen zijn”. Hij meent dat er mogelijk sprake is geweest van een inschattingsfout van Keizer . Dit laatste wordt ook bevestigd door (de strafkamer van) het hof in het kader van een artikel 12 Sv procedure tegen Keizer in de beslissing van 4 oktober 2010, al ging het in deze procedure om de klacht dat Keizer te laat een AT inzet heeft gedaan. Het hof begrijpt uit de stelling van de echtgenote en de dochter dat als de onderhandelaar eerder was ingeschakeld, dat dan ook eerder een voorwaarschuwing was uitgegaan (door de onderhandelaar). Het hof heeft in rechtsoverweging 3.15 al geoordeeld dat om 21.44.51 uur redelijkerwijs sprake van een situatie van levensbedreigende omstandigheden tegen de politie en dat toen een voorwaarschuwing aan het AT had moeten uitgaan. Als in die situatie ook al de onderhandelaar was ingeschakeld, dan was het AT pas op zijn vroegst om 22.50 uur operationeel geweest. Onderhandelaar [002] heeft verklaard (zie onder rechtsoverweging 3.10) dat de onderhandelingen met de man “face-to-face” moesten gebeuren waarvoor dan ook altijd een AT geregeld moet worden. Dat betekent dan ook dat een eerdere inzet van de onderhandelaars (om 21.45 uur) niet had geleid tot een andere afloop, omdat het AT nog niet operationeel was. Niet gesteld of gebleken is dat de onderhandelaar nóg eerder bij de zaak betrokken hadden moeten worden dan om 21.45 uur. Dat als gevolg van de late inzet van de onderhandelaars nog geen prikkelarme omgeving was gecreëerd betekent niet dat deze (enkele) omstandigheid er aan heeft bijgedragen dat het schietincident heeft plaatsgevonden.

Uit de hiervoor weergegeven feiten en omstandigheden in onderling verband gezien blijkt naar het oordeel van het hof genoegzaam dat voor zover de communicatie met/door Keizer al adequater had kunnen verlopen dit hooguit ertoe heeft geleid dat later dan had gemoeten een voorwaarschuwing voor de inzet van een AT is gedaan. Hiervoor in rechtsoverweging 3.16 is echter al uiteengezet dat indien het AT was gewaarschuwd op het tijdstip waarop dat had gemoeten de afloop van de gebeurtenissen niet anders was geweest.

Uit het verhoor van [B] voor de rijksrecherche op 7 juli 2007blijkt het volgende. Hij is vanaf augustus 2002 hondengeleider en daarvoor ook gecertificeerd; ook de hond [J] is gecertificeerd. Zijn ervaringen met [J] zijn goed. Toen hij in de brandgang stond en op ongeveer vijftien meter van de man was verwijderd heeft hij [J] het commando ‘stellen’ gegeven. [J] rende vervolgens op de man af en op het moment dat hij bij de man kwam ging hij snuffelen. Ik riep “Vast”, maar de hond beet hem niet. Het leek alsof de hond het niet begreep. Op de vraag of [B] weet hoe dit kwam antwoordde hij: Dit was de eerste keer dat ik de hond los liet om een verdachte van afstand te laten bijten. In een oefensituatie schreeuwt de pakwerker [degene die in een pak voor verdachte speelt, zo begrijpt het hof] meestal, maar deze verdachte schreeuwde ook niet. Ik denk dat de hond de situatie niet snapte. De man bleef op [B] aflopen en [J] was een tuintje in gegaan. Toen riep [B] weer de hond, die naar hem toe kwam. Ik riep de hond nog eens om te stellen en ook riep ik tegen de verdachte dat hij zijn wapen moest laten vallen. De man was toen ongeveer tien meter van hem verwijderd. Nadat hij de man had neergeschoten zag [B] dat [J] de man in zijn onderarm beet. Ik denk dat de hond beet omdat er geschoten was en dit bekender was voor de hond. Door het bijten liet de verdachte zijn wapen los.

De andere hondengeleider [G] is op 12 juli 2007 door de rijksrecherche gehoord en hij heeft onder meer het navolgende verklaard. Hij hoorde [B] tegen de man roepen dat hij de hond ging stellen als de man zou doorlopen. Ik zie dat de verdachte doorloopt en [B] stelt de hond. Hij roept: “Stellen!” De hond rent naar de verdachte toe, die op dat moment halverwege de brandgang was schat ik. De hond deed echter niets, hij snuffelde alleen wat aan de linkerhand van de verdachte en liep om de verdachte heen. Ik hoorde dat [B] de hond aanriep en nogmaals riep “Stellen!” gevolgd door “Vast!”. De hond deed niets. Hij bleef maar om de verdachte heen lopen. (…) De hond van [B] stelde de verdachte niet…. Die hond laat [het] nooit afweten! Die verzaakt nooit! De hond heeft zes jaar ervaring…. Tijdens de hondentrainingen hoorde ik dat ongeveer twee of drie maanden geleden de hond van [B] perfect heeft gewerkt bij een bedreiging met een mes. Toen heeft de hond ook een burger gebeten. Daar vertrouw je dan op als hondengeleider.

Uit de schriftelijke verklaring van [Q] blijkt dat hond [J] drie punten gekort werd voor het onderdeel achtervolging. [Q] verklaart nader over de oefening ‘schijnstellen’, waarbij de verdachte zich overgeeft. Dit toont hij door stil te gaan staan als de hond hem op ongeveer 35 meter genaderd is. De hond mag dan niet bijten. Dit is voor een hond een minder leuke oefening waarbij de pijn [van hond [J] , toev, hof] dan stimuleert om de achtervolging minder goed te doen.

Samenvattend oordeelt het hof dat op de hierboven genoemde onderdelen in onderlinge samenhang gezien en beoordeeld geen sprake was van een slechte organisatie van de politie, waardoor er veel is mis gegaan en vertraging is ontstaan, waardoor de man uiteindelijk is neergeschoten. Er is geen sprake geweest van een opeenstapeling van grote en minder grote fouten, zoals de echtgenote en de dochter aanvoeren. Er was die avond sprake van hectiek maar dat wil nog niet zeggen dat de organisatie van de politie daarom niet deugde en dat dit de oorzaak is geweest voor de trieste afloop.

Dat betekent ook dat grief IV niet slaagt.