Uitspraken

Met ingang van 2011 heeft [A] 5.07 ha landbouwgrond (hierna: de grond) aan [geïntimeerde] verpacht. In 2014 is [A] overleden. De erven zijn zijn echtgenote, [echtgenote] en de drie kinderen [A] . De erven [A] hebben in 2015 de grond aan een derde in gebruik gegeven. Zij hebben [geïntimeerde] de toegang tot de grond geweigerd. [geïntimeerde] heeft daarop een kort geding aanhangig gemaakt en gevorderd dat de erven [A] hem toelaten tot de grond op verbeurte van een dwangsom. Die vordering is toegewezen en de erven [A] hebben de dwangsom tot het maximum van € 15.000 verbeurd en aan [geïntimeerde] betaald.

In 2015 hebben partijen, bijgestaan door hun adviseurs, onderhandeld over de rechtsverhouding tussen de erven [de erven van A] en [geïntimeerde] . In november 2015 is de akte van afgifte legaten verleden. Namens [moeder/echtgenote van A] (moeder) die toen voor de helft als eigenaar en voor de helft als vruchtgebruiker gerechtigd was tot de grond, heeft rentmeester Van Hoven op 31 december 2015 een reguliere pachtovereenkomst met ingang van 1 januari 2016 ondertekend, die [geïntimeerde] ook heeft ondertekend. Daarbij heeft [geïntimeerde] de grond gepacht tegen betaling van een bedrag van € 3.804,57 per jaar. Deze overeenkomst is goedgekeurd door Grondkamer Zuid.

[geïntimeerde] heeft in eerste aanleg een bedrag van ruim € 32.000 gevorderd en dat bedrag gebaseerd op de stelling dat hij de grond met plantuien zou hebben beteeld in dat jaar, waarbij hij een nettowinst van € 6.459 per hectare zou kunnen behalen. De erven [A] hebben gemotiveerd betwist dat [geïntimeerde] voornemens was in het jaar 2015 plantuien te telen op de grond. De pachtkamer heeft dat verweer onder 17 van het (eind)vonnis van 27 september 2019 aangenomen en de schade begroot op het gemiddelde resultaat per hectare. Dit gemiddelde resultaat per hectare had [geïntimeerde] tijdens de zitting meegedeeld en de pachtkamer heeft dit bedrag vermeerderd met mestopbrengsten tot een totaal van € 6.738,03.

De pachtkamer heeft onder 15 van het eindvonnis overwogen dat op de gevorderde schadevergoeding van [geïntimeerde] niet de pacht voor dat jaar (€ 5.000) in mindering was gebracht. De erven [A] voeren in hoger beroep aan dat “de kosten voor de gronden van [de erven van A] ” niet zijn meegenomen. Het hof begrijpt die opmerking zo dat de erven [A] aanvoeren dat de pachtkamer bij de eindberekening vergeten is het bedrag van de pacht in aftrek te brengen. De grief slaagt op dat punt.

In het gemiddelde resultaat per hectare dat de pachtkamer onder 17 van het eindvonnis als uitgangspunt heeft genomen voor de schadeberekening in plaats van de schadeberekening van [geïntimeerde] , zijn de kosten in mindering gebracht, waaronder ook de pacht per hectare moet worden begrepen. Het direct resultaat ziet het hof als een berekening van de jaarlijkse netto-omzet minus de kosten van grond- en hulpstoffen, werk van derden en de huisvestingskosten (waaronder de pacht). Voor een akkerbouwbedrijf waar naast ruim 30 ha mais bijzondere teelten worden verbouwd, is een gemiddelde opbrengt van € 1.029 ook aannemelijk. De berekening van het gemiste resultaat tot een totaal van € 6.738,03 neemt het hof dan ook over als het schadebedrag. Daarop moet het voordeel dat [geïntimeerde] heeft gehad nog in mindering worden gebracht, namelijk de kosten die hij niet heeft betaald voor het gebruik van de grond (€ 5.000). Dan resteert een schadebedrag van € 1.738,03. Dit bedrag zal het hof toewijzen.

Voordat het hof ingaat op de vraag of er een grond voor ontbinding is, moet het hof eerst onder ogen zien dat de pachtovereenkomst is gesloten tussen moeder [moeder/echtgenote van A] en [geïntimeerde] en niet tussen de erven en [A] . De erven [A] hebben de tegenvordering tot ontbinding ingesteld. Moeder [moeder/echtgenote van A] maakt echter als deelgenoot deel uit van de erven [A] . Een deelgenoot kan een tegenvordering instellen zoals in dit geval is gebeurd. De overige erven zijn dan niet-ontvankelijk in hun vordering in reconventie. Bij een verklaring met die strekking heeft [geïntimeerde] echter geen belang, dus het hof houdt het bij deze vaststelling.

De erven [A] hebben de stelplicht en bij betwisting de bewijslast dat [geïntimeerde] geen bedrijfsmatige landbouw meer bedrijft, waarbij geldt dat van [geïntimeerde] kan worden gevergd dat hij stukken aanreikt waarmee de erven [A] hun stellingen kunnen onderbouwen. Dat heeft [geïntimeerde] in voldoende mate gedaan. Hij heeft de gecombineerde opgaven 2012-2021 en jaarrekeningen 2016-2019 overgelegd. Daaruit volgt dat [geïntimeerde] een akkerbouwbedrijf heeft van (nu) 48 ha pachtgrond waarop hij de afgelopen jaren steeds meer mais teelt (rond 30 ha) en daarnaast speciale teelten als knolselderij, sperziebonen en consumptieaardappelen. [geïntimeerde] behaalt wisselend een negatief en positief resultaat, heeft ondernemingsvermogen en weinig schulden. Hij heeft een klein machinepark en investeert alleen in machines (een rotorkopeg in 2018 en een klepelmaaier in 2020). [geïntimeerde] heeft ter zitting toegelicht dat hij voor zijn machines een deel van een loods huurt, de speciale teelten naar eigen inzicht en voor eigen rekening verbouwt en op deze manier altijd zijn agrarische onderneming heeft uitgeoefend. De speciale teelten verkoopt hij vanaf het land of hij huurt koelruimtes. In de jaarstukken zijn kosten voor loonwerk, gebouwen, zaai- en teeltgoed en dergelijke verantwoord en daarvan zijn ook rekeningen overgelegd. Ook zijn er rekeningen van gehuurde koelruimtes. Het hof heeft geen aanleiding te veronderstellen dat al deze stukken vervalst zijn of alleen voor onderhavige zaak gefabriceerd. De erven [A] hebben voor dit standpunt ook geen concrete feiten gesteld. De bij memorie van grieven door hen ingebrachte stukken werpen geen ander licht op de bedrijfsuitoefening door [geïntimeerde] .

De erven [A] hebben gevorderd dat [geïntimeerde] stukken in het geding brengt van speciale teelten. [geïntimeerde] heeft al heel wat stukken overgelegd (bij memorie van antwoord nog alle facturen over 2017 en 2019, de erven [A] beschikken al over de facturen 2018). Welke zij nu nog missen en op papier staan, hebben de erven [A] niet toegelicht. De speciale teelten zijn bovendien niet op het gepachte geteeld, zodat voor de stelling dat er geen persoonlijk gebruik meer is, de stukken niet relevant kunnen zijn. Op basis van de aanwezige stukken van de onderneming van [geïntimeerde] , heeft het hof geoordeeld dat sprake is van bedrijfsmatige landbouw. Niet valt in te zien dat de erven [A] een redelijk belang hebben bij nog meer stukken, omdat niet valt in te zien dat andere stukken over de bijzondere teelten zouden kunnen meebrengen dat er toch geen sprake zou zijn van bedrijfsmatige landbouw. De erven [A] hebben dat belang ook niet toegelicht.

De erven [A] waren in eerste aanleg in de proceskosten veroordeeld. Ook daartegen komen zij op in hoger beroep, waarbij zij er van uit gaan alsnog in het gelijk te worden gesteld. Nu dat niet het geval is, blijft ook de proceskostenveroordeling in stand.

Bij deze stand van zaken hoeven de grieven verder geen bespreking meer en dat geldt ook voor de andere stellingen en verweren van partijen. Als het hof die wel zou bespreken, zou dat namelijk niet tot een ander oordeel leiden.

De door partijen gedane bewijsaanbiedingen passeert het hof, omdat de te bewijzen aangeboden feiten en omstandigheden, indien bewezen, niet tot een andere conclusie kunnen leiden.

Het hoger beroep slaagt op één onderdeel, verder faalt het. Het hof zal in conventie in plaats van € 6.738,03 een bedrag van € 1.738,03 toewijzen en het vonnis verder bekrachtigen. De vordering in het incident moet worden afgewezen. Als de overwegend in het ongelijk te stellen partij zal het hof de erven [A] in de kosten van het hoger beroep en het incident veroordelen. De kosten van [geïntimeerde] stelt het hof vast op € 741 aan griffierecht en op € 2.785 aan salaris advocaat (2,5 punten x tarief II), dus in totaal € 3.526.