Uitspraken

Partijen hebben over en weer grieven gericht tegen het vonnis van de rechtbank, die ertoe strekken dat de vorderingen die betrekking hebben op de onrechtmatigheid van de waardering alsnog worden afgewezen (grieven I tot en met XIV in principaal hoger beroep) en dat de vorderingen die betrekking hebben op de verstrekking van informatie over de inzender van de waardering alsnog worden toegewezen (grieven I en II in incidenteel hoger beroep). Patiëntenfederatie heeft ook nog bezwaar gemaakt tegen de proceskostenveroordeling die de rechtbank heeft uitgesproken (grief XV in principaal hoger beroep) en de wettelijke rente die over de proceskosten is toegewezen (grief XVI in principaal hoger beroep). Het hof zal de grieven en de toelichting daarop van partijen hierna onderwerpsgewijs bespreken.

Grief I in het principaal hoger beroep is gericht tegen de feitenweergave van de rechtbank, meer in het bijzonder de wijze waarop de rechtbank de inhoud van de gedragscode heeft weergegeven. Het hof heeft de feiten hiervoor (onder 4.) opnieuw vastgesteld. Voor zover Patiëntenfederatie in haar toelichting op deze grief heeft betoogd dat de rechtbank de gedragscode onjuist en/of onvolledig in haar beoordeling heeft betrokken, zal dat hierna aan de orde komen.

In geschil is of ZorgkaartNederland onrechtmatig heeft gehandeld jegens [geïntimeerde] door de waardering te plaatsen en geplaatst te houden. Het gaat in dit geval niet om aansprakelijkheid van de persoon die de waardering heeft geschreven, maar om de aansprakelijkheid van ZorgkaartNederland die een waardering van een derde na voorafgaande toetsing op haar website heeft geplaatst.

Op basis van de stukken en het verhandelde ter zitting kan de werkwijze van ZorgkaartNederland als volgt worden vastgesteld.

Na het inzenden van een waardering wordt een verificatiemail verstuurd naar het opgegeven e-mailadres van de inzender. In deze e-mail staat een bevestigingslink. Pas als op deze link is geklikt, komt de waardering terecht bij de redactie van ZorgkaartNederland. Hierdoor wordt het gebruik van valse e-mailadressen en misbruik van het e-mailadres van een derde zoveel mogelijk voorkomen.

De redactie van ZorgkaartNederland toetst de ingezonden waarderingen vervolgens inhoudelijk aan de gedragscode, het beleid oneigenlijke waarderingen en de interne redactiecode.

5. Houd u aan fatsoensnormen. We plaatsen geen waarderingen met onfatsoenlijk taalgebruik, bedreigingen, oproepen tot actie, scheldwoorden, Godslastering en discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras of geslacht.

6. Beschrijf feiten of ervaringen en geen vermoedens. We plaatsen geen suggesties over of beschuldigingen van strafbare feiten zoals mishandeling, fraude en oplichting.(…)

Na het doorlopen van voorgaand proces en goedkeuring van de redactie, wordt de waardering door de redactie op de website van ZorgkaartNederland geplaatst.

Het plaatsen van de waardering op de website van ZorgkaartNederland kan worden gezien als een meningsuiting die valt onder het bereik van artikel 10 EVRM en artikel 7 van de Grondwet. Dit recht is niet absoluut. Een beperking daarvan is toegestaan als deze bij wet is voorzien en noodzakelijk is in het belang van onder meer de rechten en vrijheden van anderen (artikel 8 lid 2 EVRM) respectievelijk de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen (artikel 10 lid 2 EVRM).

ZorgkaartNederland beroept zich op dit grondrecht van vrijheid van meningsuiting en betwist dat zij onrechtmatig heeft gehandeld jegens [geïntimeerde] door het enkel plaatsen van de waardering op haar website. In dat verband beroept Patiëntenfederatie zich op arresten van 16 juni 2015 (Delfi/Estland), 2 februari 2016 (MTE en Index/Hongarije), 9 maart 2017 (Phil/Zweden) en 19 maart 2019 (Hoiness/Noorwegen) van het EHRM2. ZorgkaartNederland stelt dat zij is aan te merken als of althans gelijk te stellen is aan een internetplatform als bedoeld in deze arresten, zodat een lichter aansprakelijkheidsregime van toepassing is.

Vastgesteld wordt dat ZorgkaartNederland zeggenschap heeft over de plaatsing van waarderingen op haar website en dat zij de inhoud van die waardering vooraf toetst aan de gedragscode ZorgkaartNederland, het beleid oneigenlijke waarderingen ZorgkaartNederland en de interne redactiecode. Vanwege die betrokkenheid bij de plaatsing en deze inhoudelijke bemoeienis, kwalificeert ZorgkaartNederland niet als een internetplatform als bedoeld in de genoemde arresten van het EHRM zodat het hof het daarop gebaseerde betoog van ZorgkaartNederland zal verwerpen.

Het beroep op de vrijheid van meningsuiting vrijwaart ZorgkaartNederland dan ook niet van elke aansprakelijkheid voor het plaatsen van waarderingen op haar site die als onrechtmatig kunnen worden aangemerkt. ZorgkaartNederland is op grond van haar eigen werkwijze gehouden is waarderingen te weren die (evident) in strijd zijn met de gedragscode en/of het beleid oneigenlijke waarderingen. In de gedragscode ligt onder meer besloten dat ZorgkaartNederland optreedt tegen onwettige uitlatingen. Een verdergaande verplichting voor ZorgkaartNederland om waarderingen voorafgaand aan de plaatsing daarvan te controleren en op zoek te gaan naar onrechtmatige inhoud, bestaat daarentegen naar het oordeel van het hof niet. Ter zitting heeft [geïntimeerde] gewezen op de Implementatiewet van de Richtlijn modernisering consumentenbescherming (Richtlijn (EU) 2019/2161) maar deze wet is pas op 28 mei 2022 in werking getreden. Toepassing daarvan is in deze zaak niet aan de orde.

In dit geval gaf het e-mailadres van de inzender en de controle die ZorgkaartNederland daarop heeft uitgevoerd geen aanleiding om te twijfelen aan de authenticiteit daarvan. Wat betreft de waardering zelf stelt het hof vast dat het subjectieve kritiek op de zorgverlening door [geïntimeerde] bevat, wat op zich is toegestaan en waarvoor ZorgkaartNederland juist is bedoeld. Op de verschillende onderdelen is het cijfer 2 gegeven voorzien van een algemene toelichting. Dit is in overeenstemming met de gedragscode, die voorschrijft dat een toelichting bij de cijfers moet worden gegeven. Hieruit kan niet worden opgemaakt dat een toelichting per cijfer vereist is. Het online formulier is daar ook niet op ingericht. Van onfatsoenlijk taalgebruik of een andere overschrijding van de fatsoensnormen zoals omschreven in de gedragscode, is geen sprake. Evenmin is enige uitlating in de beschreven ervaring te kwalificeren als een beschuldiging in strafrechtelijke zin.

Het hof concludeert dat van een waardering die (evident) is strijd is met de gedragscode en/of het beleid oneigenlijke waarderingen geen sprake is. Anders dan de rechtbank oordeelt het hof dat het plaatsen van de waardering door ZorgkaartNederland dan ook niet onrechtmatig is jegens [geïntimeerde] .

De volgende vraag is of ZorgkaartNederland deze waardering ook geplaatst mocht houden nadat zij door [geïntimeerde] op de hoogte is gesteld van de (vermeende) onrechtmatigheid ervan. Hierbij komt het aan op een afweging tussen het recht van [geïntimeerde] op eerbiediging van haar persoonlijke levenssfeer, waaronder ook het recht op bescherming van eer en goede naam valt, en het recht op de vrijheid van meningsuiting van ZorgkaartNederland.

Het hof volgt ZorgkaartNederland niet in haar beroep op het recht van vrijheid van vereniging en vergadering als bedoeld in artikel 11 EVRM. Dat recht ziet op het oprichten van en het zich aansluiten bij verenigingen en het houden van en het deelnemen aan vergaderingen. Dit recht wordt door de vorderingen die [geïntimeerde] heeft ingesteld niet beperkt.

Patiëntenfederatie wijst verder nog op het verschil tussen de vrijheid van meningsuiting van ZorgkaartNederland en die van de inzender van de waardering. Dit verschil is echter niet van betekenis voor de algemene principes die gelden bij de belangenafweging die in dit geval in het kader van de artikelen 10 en 8 EVRM dient plaats te vinden.

Bij deze belangenafweging, moet het antwoord op de vraag welk van deze beide grondrechten zwaarder weegt worden gevonden door een afweging van alle ter zake dienende omstandigheden. Wat betreft de bij de afweging in aanmerking te nemen omstandigheden, zijn in de (Europese) rechtspraak een aantal gezichtspunten ontwikkeld, waaronder de bijdrage aan het algemeen belang of maatschappelijk debat en de juistheid, de inkleding, de vorm en de gevolgen van de uitlating. Om een inbreuk op artikel 8 EVRM te kunnen aannemen, moet er sprake zijn van een serieuze aantasting van privéleven.

[geïntimeerde] heeft ter onderbouwing van de inbreuk gesteld dat de waardering vals is omdat zij en haar collega’s zich niet in het beeld herkennen dat in de waardering van haar wordt geschetst en [geïntimeerde] de casus niet kan achterhalen. Het enkele feit dat de waardering niet herkenbaar is en [geïntimeerde] het niet eens is met de inhoud van de recensie, maakt echter niet dat de recensie vals is. Patiëntenfederatie heeft met de schriftelijke verklaring en toelichting van [naam1] en de bij de notaris afgelegde anonieme verklaring van de inzender voldoende aannemelijk gemaakt dat de waardering daadwerkelijk van een (ex-)patiënt van [geïntimeerde] afkomstig is en is gebaseerd op een echte patiëntervaring. De mogelijkheid dat de waardering niet is gebaseerd op een eigen ervaring van een patiënt van [geïntimeerde] , maar bijvoorbeeld afkomstig is van een collega of een vakgenoot die haar een hak wil zetten, is door [geïntimeerde] gesuggereerd maar niet concreet gemotiveerd onderbouwd. [geïntimeerde] heeft geen feiten of omstandigheden over de valsheid van de waardering aangevoerd die, indien bewezen, tot een andere beslissing zouden moeten leiden. Daarom passeert het hof het bewijsaanbod dat [geïntimeerde] op dit punt heeft gedaan.

[geïntimeerde] heeft verder bezwaar tegen de bewoordingen en de (volgens haar onterechte) beschuldigingen die in de waardering staan. Voorop moet worden gesteld dat een patiënt de vrijheid heeft om ervaringen met een bepaalde zorgverlener op internet te delen, ook als dit negatieve ervaringen zijn. Uit de context en de bewoordingen zelf volgt duidelijk dat de inzender van de waardering een eigen ervaring beschrijft en toelicht hoe dit is beleefd. Het hof volgt [geïntimeerde] niet in haar standpunt dat hierbij sprake is van onnodig grievende, lasterlijke of anderszins schadelijke uitlatingen. In de gegeven omstandigheden bestaat onvoldoende basis om de waardering vanwege de gekozen bewoordingen onrechtmatig te achten. Waardeoordelen als “een vreselijke dokter”, “beslissingen niet aan patiënt overlaat”, “beledigend”, “buiten het boekje gegaan omtrent haar eigen mening” en “totaal geen respect gehad voor onze mening en beslissing” zijn in deze context niet onrechtmatig.

Anders oordeelt het hof over de uitlating dat [geïntimeerde] “onjuiste zorg oftewel geen zorg” heeft verleend. Dit betreft een feitelijke beschuldiging aan het adres van [geïntimeerde] die de kern van haar professie en haar reputatie raakt. Een dergelijke uitlating moet als onrechtmatig worden aangemerkt omdat niet is gebleken dat deze een deugdelijke feitelijke grondslag heeft. Juist is de stelling van ZorgkaartNederland dat de uitlating plaats vond in het kader van het maatschappelijk belang en dat [geïntimeerde] in haar professionele hoedanigheid als arts niet gevrijwaard is van in het openbaar geuite kritiek op haar zorgverlening, maar [geïntimeerde] verdient - mede gezien de beperkte mogelijkheid om zich tegen een anonieme geuite waardering te verweren - wel bescherming tegen ongefundeerde beschuldigingen, in die zin dat openbare beschuldigingen die de kern van haar professie raken, niet lichtvaardig mogen worden gedaan. Daarom dient een dergelijk openlijk geuite ernstige beschuldiging met voldoende concrete feiten onderbouwd te worden. Bij gebrek daarvan lag het op de weg van ZorgkaartNederland de inzender te verzoeken om aanpassing van de waardering of over te gaan tot verwijdering daarvan. ZorgkaartNederland heeft dat ten onrechte nagelaten en de waardering tot 1 oktober 2018 op haar website te laten staan.

[geïntimeerde] stelt dat zij materiële en immateriële schade heeft geleden als gevolg van het onrechtmatig handelen van ZorgkaartNederland. De in dit verband gevorderde verklaring voor recht en verwijzing naar de schadestaatprocedure zullen worden afgewezen.

Voor de gestelde materiële schade, bestaande uit advocaatkosten, is een verwijzing naar de schadestaat niet aan de orde.

Volgens rechtspraak van de Hoge Raad bevatten de artikelen 237-240 Rv, behoudens bijzondere omstandigheden, een zowel exclusieve als limitatieve regeling van de kosten waarin de partij die bij uitspraak in het ongelijk wordt gesteld kan worden veroordeeld. Deze regeling derogeert ingevolge artikel 6:96 lid 3 BW in verbinding met artikel 241 Rv aan artikel 6:96 lid 2 BW. Zij derogeert eveneens aan het uitgangspunt dat hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, verplicht is de schade die de ander daardoor lijdt volledig te vergoeden.

In dit geval is niet gebleken dat naast een proceskostenveroordeling als bedoeld in artikel 241 Rv grond bestaat voor een afzonderlijke vergoeding op de voet van artikel 6:96 lid 2 BW. De enkele sommatiebrief van 12 september 2018 kan niet tot toewijzing van buitengerechtelijke kosten leiden en van andere buitengerechtelijke werkzaamheden die in verband staan met de onrechtmatige daad van ZorgkaartNederland is niet gebleken. Voor zover [geïntimeerde] het oog heeft op de advocaatkosten die zij in het kader van de AVG-verzoekschriftprocedure en het achterhalen van de identiteitsgegevens heeft moeten maken, rechtvaardigen deze kosten geen vergoeding. De AVG-verzoeken van [geïntimeerde] zijn door de rechtbank in een afzonderlijke procedure afgewezen en uit het hiernavolgende blijkt dat afgifte van de identiteitsgegevens ook niet voor toewijzing in aanmerking komt. De advocaatkosten die in verband hiermee zijn gemaakt zijn niet noodzakelijk geweest ter vaststelling van aansprakelijkheid voor de schadeveroorzakende gebeurtenis, ter vaststelling of van de schade of ter verkrijging van voldoening buiten rechte. Daarmee voldoen deze kosten niet aan de in artikel 6:96 lid 2 BW besloten liggende dubbele redelijkheidstoets en komen zij daarom niet voor vergoeding in aanmerking.

Buitengewone omstandigheden die een volledige vergoedingsplicht ter zake van proceskosten rechtvaardigen zijn evenmin aangevoerd of gebleken. Bij buitengewone omstandigheden dient te worden gedacht aan misbruik van procesrecht en onrechtmatig handelen, bestaande uit het voeren van een evident ongegrond verweer of het instellen van een evident ongegronde vordering. Daarvan is hier geen sprake.

Nu [geïntimeerde] ter zake van de schade niet aan haar stelplicht heeft voldaan, wordt aan bewijslevering ten aanzien daarvan niet toegekomen.

[geïntimeerde] stelt dat ZorgkaartNederland op grond van artikel 843a Rv en het arrest Lycos/Pessers3 gehouden is haar de identiteitsgegevens van de inzender van de waardering te verstrekken.

ZorgkaartNederland betwist dat aan de voorwaarden van artikel 843a Rv is voldaan en stelt dat gewichtige redenen in de zin artikel 843a lid 4 Rv aan verstrekking van de gegevens in de weg staan. Aan de criteria voor toepassing van het arrest Lycos/Pessers is volgens ZorgkaartNederland niet voldaan.

Daargelaten of aan de vereisten voor toepassing van artikel 843a Rv en/of het arrest Lycos/Pessers is voldaan, stelt het hof voorop dat zowel in het kader van artikel 843a Rv (zie lid 4, op grond waarvan een gewichtige reden aan verstrekking in de weg kan staan) als in het kader van de gestelde onrechtmatigheid van een weigering gegevens te verstrekken (zie het arrest Lycos/Pessers), een afweging van de betrokken belangen dient plaats te vinden. Het hof gaat er van uit dat de hier te maken belangenafweging voor beide grondslagen op dezelfde wijze dient plaats te vinden en dus niet tot een andere uitkomst kan leiden. Het hof zal zich daarom beperken tot een afweging van de in het geding zijnde belangen.

Het belang van [geïntimeerde] bij afgifte van de gegevens is erin gelegen dat zij de inzender aansprakelijk wil stellen om haar schade vergoed te krijgen. Daarnaast wil zij kunnen toetsen of er iets is misgegaan en zo nodig lering trekken uit de casus. Het financieel belang gaat niet op gelet op hetgeen hiervoor over de schade is overwogen. Van een valse waardering is geen sprake en de daarin geuite en onrechtmatige geachte beschuldiging acht het hof niet dermate ernstig dat er een overduidelijk belang bestaat voor [geïntimeerde] om de onderste steen over deze casus boven te krijgen en de inzender van de waardering te confronteren met toepassing van een gerechtelijke maatregel waarbij haar anonimiteit wordt opgeheven. Het gaat hier om een eenmalige uitlating en [geïntimeerde] heeft de mogelijkheid gehad daarop via de website te reageren. Het hof kent om deze redenen aan het belang van [geïntimeerde] om de identiteitsgegevens van de inzender te verkrijgen een gering gewicht toe.

ZorgkaartNederland heeft er belang bij dat bezoekers van de website bereid blijven waarderingen in te sturen, waarvoor naar haar inschatting de mogelijkheid van anonimiteit een belangrijke rol speelt. ZorgkaartNederland accepteert dat aan haar positie als exploitante van deze website en de werkwijze die zij hanteert, inherent is dat zij betrokken kan worden bij discussies naar aanleiding van de anonieme waarderingen en toont zich bereid daarvoor zo nodig verantwoordelijkheid te nemen.

Het belang van de inzender betreft het belang om de zelfverkozen anonimiteit te behouden. ZorgkaartNederland heeft in het kader van het onderhavige geschil de inzender gevraagd of ZorgkaartNederland diens identiteitsgegevens aan [geïntimeerde] mag verstrekken, maar hierop is negatief geantwoord. Aan dit privacybelang komt gewicht toe, maar het is niet onbegrensd. Bij ernstige beschuldigingen is er eerder aanleiding de anonimiteit te doorbreken dan bij minder ernstig beschuldigingen, zoals hier aan de orde.

De hiervoor beschreven belangen afwegend komt het hof tot het oordeel dat het belang van [geïntimeerde] niet zwaarder weegt dan de andere betrokken belangen van ZorgkaartNederland en de inzender. Dit betekent dat het hof de vordering tot afgifte van de identiteitsgegevens van de inzender net als de rechtbank niet zal toewijzen.

Hiervoor is het hof ingegaan op een aantal specifieke bewijsaanbiedingen van [geïntimeerde] . Ook overige bewijsaanbiedingen van [geïntimeerde] worden gepasseerd. Er zijn geen feiten of omstandigheden aangeboden te bewijzen die tot een ander oordeel kunnen leiden.