Uitspraken

De Inspecteur heeft aan belanghebbende een aanslag erfbelasting van € 62.886 opgelegd naar een belaste erfrechtelijke verkrijging uit de nalatenschap van [Y] . Daarbij is aan belastingrente berekend € 1.451.

De Inspecteur heeft bij uitspraak op bezwaar de aanslag gehandhaafd.

Belanghebbende heeft tegen de uitspraak op bezwaar beroep bij de Rechtbank ingesteld. Er is € 46 aan griffierecht geheven. De Rechtbank heeft het beroep gegrond verklaard, de uitspraak op bezwaar vernietigd, de aanslag verminderd tot € 53.086 met dienovereenkomstige vermindering van de belastingrente en de Inspecteur veroordeeld tot een proceskostenvergoeding van € 1.251 en vergoeding van het griffierecht van € 46.

De Inspecteur heeft tegen de uitspraak van de Rechtbank hoger beroep ingesteld. Belanghebbende heeft een verweerschrift ingediend.

De mondelinge behandeling van de zaak heeft plaatsgehad ter zitting van het Hof van 14 maart 2019, gehouden te Den Haag. Aldaar zijn beide partijen verschenen. Van het verhandelde ter zitting is door de griffier een proces-verbaal opgemaakt.

[In] 2015 is de moeder van belanghebbende, [Y] , (de moeder) overleden. Belanghebbende is de enig erfgename.

De moeder en belanghebbende bewoonden gezamenlijk een woning te [Z] (de woning). Tot 17 december 2014 was de woning eigendom van de moeder; op die dag heeft de moeder de woning verkocht en geleverd aan belanghebbende voor een prijs van € 155.000.

Deze prijs is gebaseerd op een taxatierapport dat op 1 december 2014 is opgemaakt in verband met de voorgenomen verkoop van de woning aan belanghebbende. In het taxatierapport is het volgende - voor zover van belang - vermeld:

Ook na de verkoop van de woning aan belanghebbende, zijn belanghebbende en de moeder de woning gezamenlijk blijven bewonen.

Namens belanghebbende is op 4 januari 2016 verzocht om uitstel van de aangifte erfbelasting ter zake van de nalatenschap van de moeder (de aangifte) en is daarbij per abuis de naam van de moeder vermeld als de erfgenaam.

Naar aanleiding van het verzoek om uitstel heeft de Inspecteur aan de moeder op 9 februari 2016 een voorlopige aanslag erfbelasting opgelegd van € 38.348 te vermeerderen met € 281 rente (de voorlopige aanslag). Belanghebbende heeft de voorlopige aanslag betaald.

Belanghebbende heeft op 6 oktober 2016 aangifte erfbelasting gedaan en daarin het volgende vermeld:

- bank- en spaarrekeningen en contant geld € 300.527

- schuld aan [belanghebbende] (i.v.m. aandeel

nalatenschap eerder overleden vader) € 69.449 -/-

- andere schulden € 1.945 -/-

- begrafeniskosten € 10.502 -/-

- saldo van de nalatenschap € 218.631.

Op 14 februari 2017 heeft de Inspecteur aan de moeder een definitieve aanslag erfbelasting opgelegd voor een te ontvangen bedrag van € 38.348 te vermeerderen met € 281 rente.

De Inspecteur heeft op 14 februari 2017 aan belanghebbende de in geschil zijnde aanslag opgelegd van € 62.886 vermeerderd met € 1.451 aan belastingrente. Daarbij heeft hij het aangegeven saldo van de nalatenschap verhoogd met € 204.000 wegens de – fictieve – verkrijging van de woning binnen 180 dagen voor het overlijden van de moeder. Hij heeft daarbij de waarde van de woning met toepassing van artikel 21, vijfde lid, van de Successiewet 1956 (hierna: SW) vastgesteld op de WOZ-waarde. De schenkbelasting heeft de Inspecteur in mindering gebracht op de totaal verschuldigde erfbelasting. De berekening is als volgt:

In geschil is of belanghebbende bij het overlijden van de moeder fictief krachtens erfrecht (de WOZ-waarde van) de woning wordt geacht te hebben verkregen. Belanghebbende beantwoordt de vraag ontkennend en de Inspecteur in tegenovergestelde zin.

Belanghebbende concludeert tot bevestiging van de uitspraak van de Rechtbank.

De Inspecteur heeft geconcludeerd tot vernietiging van de uitspraak van de Rechtbank, vernietiging van de uitspraak op bezwaar en tot vermindering van de aanslag erfbelasting tot € 58.333.

Het derde lid van artikel 10 Sw bepaalt dat voor de toepassing van dit artikel de erflater geacht wordt een genot van een vruchtgebruik te hebben gehad van de in het eerste lid bedoelde goederen indien hij tegenover het genot dat hij van de goederen heeft aan degene ten laste van wie dat genot komt niet jaarlijks daadwerkelijk een bedrag betaalt dat ten minste gelijk is aan het percentage, bedoeld in artikel 21, veertiende lid, van de waarde van de goederen in onbezwaarde staat.

In artikel 18 Sw wordt voor de toepassing van deze wet, voor zover hier van belang, onder vruchtgebruik mede verstaan gebruik en bewoning.

14. Van 'genot van een vruchtgebruik' als bedoeld in artikel 10 Sw is niet alleen sprake indien in juridische zin een vruchtgebruik is gevestigd, maar ook indien daarvan sprake is in economische zin (Hoge Raad 6 juni 2008, nr. 43209, ECLI:NL:HR:2008:BB3392).

15. [ De Inspecteur] stelt dat nu de moeder na de overdracht in het huis is blijven wonen, materieel sprake is van de overdracht van de woning met voorbehoud van het recht van bewoning en gebruik. Aangezien de moeder daarvoor aan [belanghebbende] geen vergoeding heeft voldaan, wordt zij daarom op grond van artikel 10, derde lid, Sw geacht een genot van vruchtgebruik te hebben gehad.

16. Noch uit de akte van levering noch uit de aangifte blijkt dat de woning is verkocht onder het voorbehoud van gebruik en bewoning zodat geen sprake is van een in juridische zin gevestigd vruchtgebruik. Het enkele feit dat de moeder na de overdracht in de woning is blijven wonen en, zoals [de Inspecteur] ter zitting heeft gesteld de gehele woning mocht gebruiken, is onvoldoende om te stellen dat daarmee een recht van gebruik en bewoning in economische zin is ontstaan. Ook [belanghebbende] kon immers de gehele woning gebruiken zodat geen sprake is van een situatie waarin [belanghebbende] enkel het bloot eigendom had van de woning en de moeder het (uitsluitende) recht van gebruik en bewoning. Dat de moeder tezamen met [belanghebbende] in de woning mocht blijven wonen kan dan ook slechts worden beschouwd als een persoonlijk gebruiksrecht dat door [belanghebbende] aan de moeder is toegekend.

[De Inspecteur] heeft dan ook ten onrechte de waarde van de woning als fictieve verkrijging in aanmerking genomen.

17. Het voorgaande neemt evenwel niet weg dat de moeder op 17 december 2014 aan [belanghebbende] bij wijze van kwijtschelding van de koopsom een bedrag van € 150.000 heeft geschonken. Deze schenking dient op de voet van artikel 11 Sw wel in aanmerking te worden genomen. Het saldo van de nalatenschap dient daarom te worden vastgesteld op € 373.631 (€ 218.631 + € 155.000). Uitgaande van een bedrag aan vrijstelling voor de erfbelasting van € 20.047 en rekening houdend met het bedrag van € 5.500 aan schenkbelasting dat ter zake van de schenking is voldaan, resulteert dit in een te betalen bedrag aan erfbelasting van € 53.086.

18. [ Belanghebbende] heeft geen afzonderlijke gronden aangevoerd tegen de rentebeschikking. Niet is gebleken dat de rentebeschikking in strijd met het bepaalde in artikel 30g, tweede lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen is vastgesteld. Deze beschikking dient evenwel gezien het hiervoor onder 17 is overwogen te worden verminderd.

19. Gelet op wat hiervoor is overwogen, dient het beroep tegen de aanslag gegrond te worden verklaard.

20. De rechtbank veroordeelt [de Inspecteur] in de door [belanghebbende] gemaakte proceskosten. Deze kosten stelt de rechtbank op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op € 1.251 (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift met een waarde per punt van € 249, 1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 501 en een wegingsfactor 1).”

Het Hof acht nu het hoger beroep van de Inspecteur gegrond is inzake het hoger beroep geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten als bedoeld in artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht.

De Rechtbank heeft belanghebbende een vergoeding voor de in bezwaar en beroep gemaakte proceskosten toegekend alsmede de vergoeding van het in beroep betaalde griffierecht gelast. Deze veroordeling zal het Hof in stand laten omdat in beroep al vaststond dat in geval de Inspecteur in het gelijk wordt gesteld belanghebbende recht heeft op vermindering van de aanslag met de hiervoor in 5.14 vermelde bedragen.