Uitspraken

GERECHTSHOF ’s-GRAVENHAGE

Sector Civiel recht

[appellant],

wonende te [woonplaats],

appellant,

hierna te noemen: [appellant],

advocaat: mr. T.J. Zuiderman te Nieuwegein,

1. Stichting Pensioenfonds Fortis Bank Nederland,

gevestigd te Rotterdam,

2. ABN AMRO Bank N.V.,

gevestigd te Amsterdam,

in haar hoedanigheid van (uiteindelijke) rechtopvolgster onder algemene titel

van Fortis Bank (Nederland) N.V., gevestigd te Rotterdam,

geïntimeerden,

hierna te noemen: Pensioenfonds FBN resp. FBN,

advocaat: mr. J.P. Heering te 's-Gravenhage.

Bij exploot van 8 april 2010 is [appellant] in hoger beroep gekomen van het vonnis van de rechtbank Rotterdam, sector kanton, locatie Rotterdam (hierna: de kantonrechter) van 13 januari 2010, gewezen tussen partijen. Bij memorie van grieven (met bijlagen) heeft [appellant] acht grieven tegen voormeld vonnis aangevoerd.

Pensioenfonds FBN en FBN hebben een memorie van antwoord tevens memorie van grieven in incidenteel appel (met bijlagen) genomen, waarin twee grieven zijn aangevoerd.

[appellant] heeft een memorie van antwoord in incidenteel appel, tevens akte ex art. 22 jo. 128, lid 5 Rv (subsidiair ex art. 843a RV) genomen.

Pensioenfonds FBN en FBN hebben een antwoordakte (met producties) genomen.

Op 24 februari 2012 hebben partijen hun standpunten mondeling aan de hand van overgelegde pleitnotities doen toelichten, [appellant] door voormelde advocaat onder overlegging van tevoren toegezonden producties, Pensioenfonds FBN en FBN door mr. W.P.N. Thijssen, advocaat te Heemstede. Van deze zitting is (buiten aanwezigheid van partijen) proces-verbaal opgemaakt.

Tot slot hebben partijen arrest gevraagd op de pleitstukken.

2. De financiering van deze toeslagen zal door middel van een overeenkomst tussen de Stichting en de Bank worden geregeld.

(…)"

2.4. In 2001 heeft FBN Pensioenfonds NCB en andere pensioenfondsen binnen het concern middels een fusie doen opgaan in Pensioenfonds FBN. Ook zijn toen 28 andere pensioenregelingen naar Pensioenfonds FBN overgebracht.

Al hetgeen bij AMEV (toen onderdeel van het Fortis-concern) was (her)verzekerd - een regeling die toen nog liep - is volledig, dus met waarde-overdracht van AMEV naar Pensioenfonds FBN, aldaar ingebracht.

Vanaf 2000/2001 zijn de aanspraken/reserve van alle op dat moment actieven - met inbegrip van hun opbouw tot dat moment - naar Pensioenfonds FBN overgebracht.

Wat overigens (her)verzekerd was bleef (her)verzekerd.

"Nu is het Pensioenfonds NCB een apart fonds: apart in die zin dat er een overeenkomst is gesloten met de bank [hof: lees FBN) welke inhoudt dat de bank tot 1 januari 2001 de indexatieverplichtingen op zich neemt maar tegelijkertijd het fonds in staat stelt om een indexatievoorziening op te bouwen om vanaf 1 januari 2001 zelf aan de indexatieverplichtingen te kunnen voldoen. De bank hoeft dan niet meer te betalen. Dat betekent overigens niet dat het fonds dan zelf maar indexatieverhogingen kan vaststellen; het betekent dat de verhoging die krachtens de CAO worden toegekend uit deze voorziening betaald moeten worden (…)

Het bestuur benadert u thans met de vraag of u kunt instemmen met een fusie van het pensioenfonds v/h Nederlandsche Credietbank met het Pensioenfonds Fortis Bank Nederland waarbij de bank weer de indexatieverplichtingen onverkort op zich neemt. (…)

U heeft allemaal de gelegenheid om van uw mening kennis te geven zoals bepaald in art. 12, lid 13 van de statuten. Zoals dat al vaker is gebeurd in het fonds is de procedure: wie niets laat horen, stemt in met het besluit van het bestuur om te fuseren met de Stichting Pensioenfonds Fortis Bank Nederland. U heeft daarbij de garantie dat uw rechten en aanspraken onverkort gehandhaafd blijven en dat uw uitkeringen verzekerd blijven bij Delta Lloyd. Bovendien zal Fortis Bank (Nederland) ook na 2001 de indexatieverplichtingen van de Fortis-CAO blijven voldoen. Wie tegen dit bestuursbesluit is, dient dit voor 3 november aanstaande schriftelijk te melden aan het bestuur van het fonds."

Het Pensioenfonds v/h Nederlandse Credietbank is in 1990 met de Bank (destijds CLBN) overeengekomen dat:

1) voor het fonds de indexaties van de CAO gelden

2) de bank deze indexaties tot en met het jaar 2000 zou betalen

3) het fonds in staat zou worden gesteld om een voorziening op te bouwen om daaruit vanaf 01-01-2001 de CAO-verhogingen te kunnen bekostigen.

De omstandigheden zijn sinds 1990 fors gewijzigd.

De Raad van Bestuur heeft met instemming kennisgenomen van uw voornemen tot fusie met het Pensioenfonds Fortis Bank Nederland.

Teneinde voor iedere gepensioneerde eenvormig beleid te hebben, is de bank bereid om ook vanaf 01-01-2001 de indexatieverplichtingen krachtens de CAO te continueren.

Uw bestuur is van mening dat de overname van de verplichting, in combinatie met de toereikendheid van het fonds en de strengere sterftegrondslagen, de aanwezigheid van een afzonderlijke voorziening overbodig maken. U zult dit ook aan de deelnemers voorleggen.

Als overeenkomstige besluitvorming plaatsvindt wil de bank daarbij het volgende vastleggen:

Als de CAO in de toekomst aan aktieven een loonsverhoging geeft in tijd in plaats van in geld, dan zal de bank zich tot het uiterste inspannen om toch een adequate indexatie van de pensioenen te bewerkstelligen. Met andere woorden; een situatie zoals die ontstond voor de gepensioneerden bij de overgang naar de 36-urige werkweek, zal daar niet meer ontstaan."

2.8. Tot 1 juni 2000 golden de CAO's voor het Bankbedrijf zoals deze van tijd tot tijd algemeen verbindend zijn verklaard. Zowel in de CAO voor de periode 1 april 1988 tot 1 april 1990 (van toepassing ten tijde van de pensionering van [appellant]) als in alle CAO's daarna tot en met de laatste CAO met die (exacte) naam, te weten die voor de periode 1 januari 1999 tot 1 juni 2000, werd in artikel 10 (inkomensaanpassingen) geregeld (kort gezegd en voor zover hier van belang):

lid 1: dat, wanneer en met welke percentages de (schaal)salarissen van de werknemers worden verhoogd;

lid 2: in de CAO voor de periode 1 april 1988 tot 1 april 1990:

dat de ingegane ouderdomspensioenen (etc) worden verhoogd, waarbij feitelijk dezelfde data en percentages worden vermeld als in lid 1 ),

in de CAO's daarna:

dat lid 1 ook van toepassing is op de ingegane ouderdomspensioenen (etc.).

2.9. De Algemene Bank CAO voor de periode 1 juni 2000 tot 1 juli 2001 bepaalt in artikel 10 (inkomensaanpassingen) als volgt:

lid 1: dat, wanneer en met welke percentage de (schaal)salarissen van de werknemers worden verhoogd;

lid 2: "Het bepaalde in lid 1 is eveneens van toepassing op :

- ingegane ouderdomspensioenen,

(…)

tenzij volgens een bestendig beleid in de onderneming een andere -over een reeks van jaren gelijkwaardige- gedragslijn ten aanzien van de ingegane pensioenen wordt gehanteerd."

De Algemene Bank CAO voor de periode 1 juli 2001 - 1 april 2003 bepaalt in artikel 10 (inkomensaanpassingen) als volgt:

lid 1: dat, wanneer en met welke percentages de (schaal)salarissen van de werknemers worden verhoogd;

lid 2: "Indien in het geldende pensioenreglement de aanpassing van de:

- ingegane ouderdomspensioenen,

(…)

niet is geregeld, geldt ten aanzien daarvan het bepaalde in lid 1."

In de CAO FBN voor de periode 1 juli 2003 tot 1 juli 2004 is in artikel 5.8 (Inkomensaanpassing) bepaald:

lid1: dat de salarissen van werknemers per 1 december 2003 worden verhoogd met 2,5%;

lid 2: "In tegenstelling tot hetgeen is bepaald in lid 5.8.1 is met ingang van 1 december 2003 eenmalig een afwijkende indexatie van 1,5% (mits het bestuur van de Stichting Pensioenfonds Fortis Bank Nederland hiermee instemt) van toepassing op:

- de ingegane ouderdomspensioenen,

(…)".

In de CAO FBN voor de periode 1 juli 2004 tot 1 januari 2005 is in artikel 5.8 (Inkomensaanpassing) bepaald:

lid 1: dat aan de werknemers met een actief dienstverband een eenmalige, niet pensioengevende, uitkering wordt betaald van 1% over 12 maandsalarissen;

lid 2: "Hetgeen is bepaald in lid 1 is niet van toepassing op:

- de ingegane ouderdomspensioenen,

(…).".

In de CAO FBN voor de periode 1 januari 2005 tot 1 januari 2006 is in art. 5.8 (Inkomensaanpassing) bepaald:

lid 1: voor de werknemers geldt een salaris(schaal)verhoging van 1,1%;

lid 2: de indexatie van de ingegane ouderdomspensioenen (etc) met ingang van 1 januari 2005 wordt uitgevoerd door en onder verantwoordelijkheid van Pensioenfonds FBN, waarbij wordt verwezen naar art. 10.5.1 en 10.5.2. van de CAO FBN.

Eventuele indexatie van pensioen(aanspraken) is mede afhankelijk van de financiële positie van het Pensioenfonds en is daardoor voorwaardelijk. Aanpassing van pensioenen zal plaatsvinden volgens het door het bestuur van het Pensioenfonds geformuleerde voorwaardelijke indexatiebeleid (er is geen recht op toekomstige indexatie;, de indexatie in enig jaar wordt vastgesteld door het bestuur van het Pensioenfonds).

(…)

10.5.2. Overgangsregeling indexatie pensioenen

Tot en met de eventuele indexering per 1 januari 2010 zal de werkgever ernaar streven - indien en voor zover daartoe de financiële middelen aanwezig zijn - de volgende overgangsregeling toe te passen:

1. indien het indexatiebeleid op basis van de beleidsstaffel van het Pensioenfonds leidt tot een korting op de indexatie ten opzichte van de prijsindex:

- aanvulling tot de volledige prijsindex;

2. indien de som van de cumulatieve algemene inkomensaanpassingen krachtens de CAO (rekeninghoudende met de korting van 40% in verband met de ingroeiregeling voor de deelnemersbijdrage als bedoeld in lid 10.8.4 van deze CAO) groter is dan de som van de door het Pensioenfonds vastgestelde cumulatieve prijsindex vanaf 1 januari 2005:

- aanvulling tot de som van de cumulatieve algemene inkomensaanpassing krachtens de CAO (rekening houdend met de hiervoor vermelde korting).

De overgangsregeling sub 2 geldt voor de per 31 december 2004 bestaande groep gepensioneerden en gewezen deelnemers wier aanspraken tot 31 december 2004 vielen onder de indexatieafspraak op basis van de algemene inkomensontwikkeling krachtens de CAO. De werkgever zal in voorkomend geval de benodigde actuariële koopsom te beschikking stellen."

3. Het principaal hoger beroep betreft de afwijzing van de vorderingen van [appellant].

Het incidenteel hoger beroep stelt onder meer de vraag aan de orde of art. 20 van het pensioenreglement 1989 (zie hierboven sub 2.2.; hierna: Artikel 20) meebrengt dat sprake is van een "indexeringsondergrens" (zoals de kantonrechter heeft overwogen).

6. In de eerste plaats moet worden beoordeeld welke CAO vanaf 1 juni 2000 (het moment waarop de laatste CAO voor het Bankbedrijf afliep) heeft te gelden als de voor de toepassing van Artikel 20 relevante CAO: de Algemene Bank CAO (standpunt [appellant]) dan wel de CAO FBN (standpunt FBN en Pensioenfonds FBN).

Naar het oordeel van het hof hebben FBN en Pensioenfonds FBN hier - in beginsel - het gelijk aan hun zijde. Immers, de "branche" waarvoor de Algemene Bank CAO van toepassing is, wijkt wezenlijk af van die waarvoor de CAO voor het Bankbedrijf gold. Laatstgenoemde CAO gold voor (nagenoeg) alle banken (lees: grote en kleine), terwijl de Algemene Bank CAO expliciet de "grootbanken" van haar werking uitsluit. Verder is de CAO FBN onweersproken afgesloten met dezelfde werknemersorganisaties als die welke partij waren bij de CAO voor het Bankbedrijf. Voorts speelt een rol dat FBN niet betrokken was bij de totstandkoming van de Algemene Bank CAO (die overigens ook de daarin niet expliciet genoemde banken met een eigen ondernemings-CAO van haar werking uitsluit).

Mede gelet op zijn hierboven sub 2.1. vermelde functie destijds, had [appellant] naar het oordeel van het hof (anders dan hij heeft gesteld) niet zonder eerst navraag te doen, hetgeen niet is gesteld of gebleken, mogen aannemen dat de verwijzing naar de Fortis CAO, dus de CAO FBN, in de hierboven sub 2.5. geciteerde brief in zijn geval op een vergissing berustte.

Ook hetgeen [appellant] overigens in dit verband heeft aangevoerd is onvoldoende om tot een ander oordeel dan hierboven vermeld te komen.

11. Het hof begrijpt de stellingen van [appellant] - in het licht van de eerste grief in het incidenteel hoger beroep en het partijdebat zoals dat zich t/m het pleidooi in hoger beroep heeft ontwikkeld - aldus dat hij zich onder meer op het standpunt stelt dat de inhoud van de hierboven sub 2.5. geciteerde brief er toe leidt dat hij er in redelijkheid geen rekening mee behoefde te houden dat er in de toekomst minder financiële ruimte zou zijn voor indexering dan uit instandhouding van de daar bedoelde voorziening voor indexeringen - en financiering van de verleende indexeringen daaruit - zou zijn voortgevloeid.

Het hof deelt voormeld standpunt van [appellant]. Indien Pensioenfonds FBN de mogelijkheid van "aftopping" had willen openhouden had het op haar weg gelegen om er voor zorg te dragen dat dit op ondubbelzinnige wijze aan [appellant] werd gecommuniceerd . Nu dat niet het geval is ligt er aldus een "bodem" in het voor indexeringen vanaf 1 januari 2001 voor (degenen voor wie de destijds vrijgevallen voorziening voor indexeringen tot dan toe was bestemd, waaronder) [appellant] beschikbare c.q. beschikbaar te (doen) stellen financiële ruimte en kan geen sprake zijn van "aftopping" van de prijsindexering op grond van gebrek aan financiële ruimte zolang deze "voorziening" niet is "uitgeput".

13. Alvorens verder te beslissen wil het hof nadere informatie ontvangen ten aanzien van de volgende onderwerpen:

a) wat was het bedrag per 1 januari 2001 van de voorziening voor indexeringen vanaf 1 januari 2001, althans wat zou dat bedrag zijn geweest indien de Voorziening onverkort tot aan voormelde datum verder zou zijn opgebouwd op basis van de destijds daarover gemaakte afspraken tussen FBN en Pensioenfonds NCB (zie hierboven sub 2.5., 2.6. en 2.7.);

b) wat zou het verloop zijn geweest van de hierboven sub a) bedoelde voorziening tussen 1 januari 2001 en 1 januari 2005, waarbij inzichtelijk dient te worden gemaakt wat het (positieve of negatieve) rendement dat Pensioenfonds FBN op haar vermogen heeft gerealiseerd, enerzijds, en welke bedragen waren gemoeid (met wijze van berekening) van de financiering van de in voormelde periode toegekende indexeringen, anderzijds;

c) als b) maar dan voor de jaren nadien (of zoveel eerder als de voorziening aldus zou zijn uitgeput.