Uitspraken

Bij het tussenarrest van 1 maart 2011 heeft het hof drie deskundigen benoemd om de (omvang van de) aan Steenfabriek [Steenfabriek] toe te rekenen schade te kunnen begroten.

Aan de psychiater drs. [psychiater] zijn de navolgende vragen voorgelegd:

(1) klachten en beperkingen: altijd last van het onderste deel van de rug, uitstralend naar linker heup en linkerbeen; stijve en kromme rug, slecht slapen; deels gevoelloze rechtervoet, pijn in linkerenkel, last van rechterschouder; zeer weinig dagvulling; cannabis gebruik: 4 tot 5 joints per dag gedurende minstens tien jaar; hij woont apart van zijn gezin (zes kinderen); inkomen ongeveer € 1.100,-- p.m.; gefrustreerd en boos. [psychiater] acht de anamnese betrouwbaar in die zin dat deze een duidelijk beeld geeft van de visie van [appellant] en consistent is.

[psychiater] constateert een forse discrepantie tussen het verhaal van [appellant] en de gegevens uit het dossier. [appellant] wendt echter niet bewust klachten of symptomen voor.

[appellant] voldoet aan de criteria voor het stellen van de diagnose pijnstoornis. Er is een forse cannabisverslaving.

Het toestandsbeeld wordt ook bepaald door het overmatige cannabisgebruik. Een definitieve beoordeling acht de psychiater onmogelijk. Er heeft op psychiatrisch gebied vrijwel geen hulpverlening plaatsgevonden en [appellant] wijst dat ook nadrukkelijk van de hand.

(2) Er is onvoldoende informatie om een uitspraak te doen over eventuele predispositie vóór het incident van 15 september 1997.

(3) De psychische problemen zijn, voor zover te beoordelen, geruime tijd na het incident ontstaan. Deze zijn gezien het tijdsverloop in ieder geval niet direct het gevolg van het incident. Er is sprake van een multifactorieel probleem. Het ongeval heeft mogelijk wel enige rol gespeeld bij het ontstaan van de pijnstoornis. De rugpijn kan tot een spiraal van pijn, stress en psychiatrische klachten hebben geleid. De persoonlijkheid van [appellant] (neiging tot somatisatie, regressie en attributie) en het overmatige cannabisgebruik hebben ook een rol gespeeld bij het voortbestaan van het klachtenpatroon.

(4) Zeer waarschijnlijk heeft de wijze waarop [appellant] is omgegaan met zijn klachten, in combinatie met zijn persoonlijkheid, de genezing belemmerd. De andere problemen (gezin, financiële problemen, verlies van zinvolle daginvulling, cannabisgebruik) hebben meer stress, spanning en somatisering veroorzaakt. [psychiater] vreest dat [appellant] niet gemotiveerd is voor enige vorm van psychiatrische behandeling en is om die reden pessimistisch over de prognose.

(5) (Geen).

a. de scoliose, de niet optimaal vitale disci L4-5 en L5-S1 en de lichte afwijking van de statiek;

b. de eventuele psychiatrische predispositie;

c. de eventuele psychiatrische klachten als gevolg van het incident;

d. de eventuele psychiatrische klachten als gevolg van een eventuele andere oorzaak.

De deskundige [registerarbeidsdeskundige] heeft de vragen als volgt beantwoord, kort en zakelijk

weergegeven.

(1) Uitgaande van het door [verzekeringsarts] opgestelde belastbaarheidsprofiel A (per 15 september 1997) is [appellant] volledig arbeidsongeschikt voor zijn vroegere werk in Steenfabriek [Steenfabriek]. Uitgaande van het belastbaarheidsprofiel B (per datum medische eindtoestand), dus ook rekening houdend met de pijnstoornis, geldt hetzelfde.

(2) (Geen).

Ook heeft de deskundige [registerarbeidsdeskundige] aan de hand van de getuigenverklaringen in eerste aanleg,

afgezet tegen de (ook in 1997 geldende) ARBO-wetgeving, nog een onderzoek ingesteld

naar de taken en werkzaamheden en daarbij behorende belastingaspecten van de vroegere

functie van [appellant] (productiemedewerker) bij Steenfabriek [Steenfabriek]. Zij concludeert

daaruit dat er sprake was van overbelastende arbeid ten aanzien van het houdings- en

bewegingsapparaat in het algemeen en de rug in het bijzonder.

Partijen zijn in de gelegenheid gesteld te reageren op het conceptrapport van mevr.

[registerarbeidsdeskundige], maar hebben daar geen gebruik van gemaakt.

Uit de, pas na de tussenarresten van 29 juli 2008 en 24 november 2009 verschenen, rapporten en conclusies van de deskundigen [psychiater] en [verzekeringsarts] – welke laatste zich nadrukkelijk aansluit bij de conclusies van [orthopedisch chiriurg] - , die het hof overneemt en tot de zijne maakt, is immers gebleken dat de klachten van [appellant] een multifactoriële oorzaak hebben, dat de psychische klachten in elk geval niet een direct gevolg van het incident zijn, dat het ongeval “mogelijk wel enige rol” heeft gespeeld bij het ontstaan van de pijnstoornis, en dat er niet een heel duidelijk medisch causaal verband vermeld kan worden tussen het incident en het ontstaan van de pijnstoornis. [orthopedisch chiriurg] had al geconcludeerd dat op de vraag in hoeverre een (te) grote belasting bij het werk een rol heeft gespeeld, niet met zekerheid is te zeggen dat er pre-existente rugafwijkingen waren, dat enige beïnvloeding door chronische overbelasting een factor kan zijn geweest die heeft bijgedragen tot het ontstaan van de klachten, maar dat van blijvende posttraumatische afwijkingen geen sprake is, en dat de klachten multifactorieel bepaald zijn.

Deze bevindingen geven aan dat het werk bij Steenfabriek [Steenfabriek] en het incident op 15 september 1997 – dat [orthopedisch chiriurg] niet ziet als een oorzaak van de chronische pijnklachten van [appellant] - mogelijk gedurende korte tijd in enig causaal verband hebben gestaan tot de bij [appellant] geconstateerde pijnstoornis. Die kans acht het hof niet zeer groot, noch zeer klein. Voor de klachten van [appellant], met name voor het jarenlang voortduren daarvan, zijn echter meer oorzaken aan te wijzen (“multifactorieel”), die in de risicosfeer van [appellant] liggen. Onder die laatste factoren vallen de forse cannabisverslaving en de afwezigheid van enige gemotiveerdheid om zich te laten behandelen voor de rugproblemen en de psychische problemen waardoor de klachten op beide gebieden jarenlang zijn blijven voortbestaan en zijn verergerd. Daaronder vallen ook de pre-existente degeneratieve veranderingen in de onderrug.

Het hof dient derhalve een gemotiveerde schatting te maken van de mate waarin de laatstgenoemde, aan [appellant] toe te rekenen omstandigheden gedurende de hiervoor bedoelde korte tijd aan het ontstaan en het voortbestaan van de schade hebben bijgedragen.

Een afzonderlijk oordeel van een deskundige over de hoegrootheid van de kans dat de schade in die periode is veroorzaakt door het tekortschieten van de werkgever acht het hof in dit geval niet nodig, aangezien de deskundigen [orthopedisch chiriurg], [psychiater] en [verzekeringsarts] zich daarover reeds in voldoende mate hebben uitgelaten en niet te verwachten is dat daarover meer concrete gegevens naar boven zullen kunnen komen. Daarbij tekent het hof aan dat het buitengewoon lastig is een onderbouwd beeld van de situatie van [appellant] in de afgelopen jaren te krijgen, omdat de gegevens over [appellant] zeer fragmentarisch zijn en de verschillende deskundigen steeds vermelden dat ook [appellant] zelf geen duidelijk overzicht kan geven van de diverse behandelingen. Het cannabisgebruik kan daaraan overigens mede debet zijn ([psychiater] p. 7, 14).

Het hof stelt vast dat de gevolgen van het incident van 15 september 1997 van zeer kortdurende aard zijn geweest, en dat tussen de werkzaamheden bij Steenfabriek [Steenfabriek] in algemene zin, zelfs als uitgegaan wordt van de visie van [appellant] op de werkomstandigheden, en de schade van [appellant] niet langer dan gedurende een jaar na het incident van 15 september 1997 een volledig causaal verband kan worden aangenomen. Gelet op deze beperkte looptijd en het feit dat, zoals reeds overwogen, niet te verwachten is dat meer concrete gegevens naar boven zullen komen, wijst het hof het verzoek van Steenfabriek [Steenfabriek] om een aanvullend deskundigenbericht als niet relevant en onvoldoende geconcretiseerd, af. Uit het chronologisch overzicht van de medische gegevens (rapport [orthopedisch chiriurg] p. 6 e.v.) blijkt dat [appellant] in november 1997 in verband met (met name) rugpijn naar de neuroloog ([neuroloog]) is verwezen. Deze constateert in januari 1998 een “bulging disc L4-5” en adviseert fysiotherapie. In oktober 1998 schrijft de orthopedisch chirurg [chirurg] dat [appellant] voor de rugklachten inmiddels is gezien door de huisarts, neuroloog, internist en uroloog en dat geen afwijkingen zijn gevonden. Ook [chirurg] constateert geen afwijkingen, behalve een lichte deviatie in de wervelkolom. De periode gedurende welke tussen de werkzaamheden bij Steenfabriek [Steenfabriek] en het incident op 15 september 1997, en de klachten van [appellant] een volledig causaal verband kan worden aangenomen, moet toen naar het oordeel van het hof als geëindigd worden beschouwd. Het hof tekent daarbij aan dat in deze periode zich nog niet de factoren voordeden die voor risico van [appellant] komen, op de pre-existente degeneratieve veranderingen in de onderrug en wellicht ook buik- en nierklachten na. Nu niet meer is na te gaan welke invloed deze laatste pre-existentie gedurende dat eerste jaar heeft gehad, laat het hof dat buiten beschouwing en zal hij voor het eerste jaar, tot 15 september 1998, uitgaan van 100% causaal verband, en toerekenbaarheid, tussen de werkzaamheden bij Steenfabriek [Steenfabriek] en de schade van [appellant].

Voor de periode daarna ligt dat echter anders. In die periode komen de factoren die voor rekening van [appellant] zijn, veel meer op de voorgrond. Zo schrijven de orthopedisch chirurg [chirurg] in december 1998 en de orthopedisch chirurg [ortopedisch chirurg] in juni 2001 dat zij fysiotherapie resp. een training op het rugadviescentrum adviseren. In elk geval dat laatste advies heeft [appellant] niet opgevolgd. Vanaf ongeveer 2001 gebruikt [appellant] dagelijks cannabis; [psychiater] kenmerkt dit gebruik als hoog, frequent, langdurig en geïntegreerd in het dagelijks leven van [appellant], zodat er volgens [psychiater] sprake is van cannabisverslaving ([psychiater] p. 8, Bijlage I p. 3). Vanaf in elk geval 2002 neemt de psychische problematiek een steeds belangrijker plaats in in de medische gegevens. [neuroloog] concludeert eind 2002 tot een depressief syndroom bij een dysfoor gestemde man die zich miskend voelt en in een conflict is gewikkeld met controlerende en uitkerende instanties; [appellant] is volgens [neuroloog] niet toegankelijk voor psychiatrische hulp ([psychiater] p. 4). In juli 2004 verklaart [orthopedisch chiriurg] dat het beeld wordt overheerst door psychische en psychiatrische factoren en dat dat het moeilijk maakt om de orthopedische situatie goed in te schatten. [orthopedisch chiriurg] vermeldt verder dat de degeneratieve rugklachten en de lichte afwijking in de statiek van de rug al voor de gebeurtenis op het werk bestonden, dat er geen sprake is van posttraumatische afwijkingen en dat de problematiek wordt overheerst door een slechte verwerking van problemen die zijn opgetreden na de ziekmelding, waarna psychische, mogelijk psychiatrische problemen zijn ontstaan ([psychiater] p. 4, 13).

Bij gebrek aan concrete en betrouwbare gegevens is het zeer lastig aan te geven wat in de periode na het eerste jaar (tot 15 september 1998) de kans is dat de schade ook toen nog in causaal verband stond tot de klachten van [appellant], en in welke mate de aan [appellant] toe te rekenen omstandigheden vanaf dat moment tot de schade hebben bijgedragen. Het hof schat op grond van de hiervoor vermelde gegevens in dat de schade van [appellant] vanaf 15 september 1998 tot (1 januari) 2001 nog voor 20% in causaal verband staat met de schade – en dus voor 80% moet worden toegerekend aan voor risico van [appellant] komende factoren - , en dat vanaf 1 januari 2001 geen causaal verband met de werkomstandigheden bij Steenfabriek [Steenfabriek] en het incident op 15 september 1997 meer aanwezig is.

Voor de door [appellant] geclaimde schadeposten betekent dat het volgende.

[appellant] vordert smartengeld, schade wegens verlies arbeidsvermogen, kosten van de schadeberekening van het NRL, vergoeding van buitengerechtelijke juridische kosten, en wettelijke rente.

* Smartengeld: rekening houdend met het beperkte causale verband acht het hof een bedrag van € 3.500,-- in dit geval passend.

* Verlies arbeidsvermogen: Er is in het NRL rapport terecht een vergelijking gemaakt tussen de hypothetische en de feitelijke inkomenssituatie van [appellant]. [appellant] heeft een berekening van het NRL overgelegd (die een veel langere periode dan tot 1 januari 2001 bestrijkt), ten aanzien waarvan Steenfabriek [Steenfabriek] heeft gezegd dat zij over de gehanteerde rekenmethodiek en de bedragen en CAO-stijgingen geen opmerkingen heeft.

Uit dat rapport blijkt (p. 49) dat de jaarschade over 1997 bedraagt € 1.056, over 1998

€ 4.253, over 1999 € 6.032 en over 2000 € 6.054.

Over de periode 15 september 1997 tot 15 september 1998 komt daarvan 100% voor rekening van Steenfabriek [Steenfabriek] (€ 1.056 (1997) + € 3.026 (1998)) en over de periode 15 september 1998 tot en met 31 december 2000 20% ( € 1.227 (1998) + € 1.206 (1999) +

€ 1.211 (2000)).

Inclusief wettelijke rente tot 1 november 2013 belopen deze bedragen:

* 15 september 1997 tot en met 31 december 1997 € 2.318

* 1 januari 1998 tot 15 september 1998 € 6.265

* 15 september 1998 tot en met 31 december 1998 € 1.909

* 1 januari tot en met 31 december 1999 € 2.356

* 1 januari tot en met 31 december 2000 € 2.232

In totaal: € 15.080.

Over dit bedrag is mitsdien nog de wettelijke rente vanaf 1 november 2013 verschuldigd.

* Schadeberekening NRL: deze kosten zijn niet, zoals Steenfabriek [Steenfabriek] veronderstelt, in de proceskosten begrepen, maar dit zijn kosten als bedoeld in art. 6:96 lid 2 aanhef en sub b BW, die voor vergoeding in aanmerking kunnen komen als het redelijk is dat [appellant] voor de schadeberekening deskundige bijstand heeft ingeroepen, en als de daartoe gemaakte kosten redelijk zijn. Beide gaan naar het oordeel van het hof op; een berekening van geleden verlies aan arbeidsvermogen vergt een complexe actuariële berekening die specifieke kennis en deskundigheid vergt. [appellant] heeft twee nota’s van het NRL overgelegd (van een eerste berekening en een herberekening) tot een totaal bedrag van € 2.320,78. Dat bedrag, dat ook door hem wordt gevorderd, zal worden toegewezen. De omstandigheid dat de berekening een veel langere periode beslaat dan nu in aanmerking wordt genomen leidt niet tot een vermindering van die nota aangezien de berekeningen grotendeels met behulp van een computer worden uitgevoerd en dus niet tot noemenswaardig meer werk leiden. Voor zover het gaat om het verzamelen van gegevens over een periode waar het hof geen rekening mee houdt neemt het hof in aanmerking dat ook als over een bepaalde periode geen schade wordt toegewezen, de kosten om die schade te berekenen toch voor vergoeding in aanmerking kunnen komen.

* Juridische onkosten: in r.o. 8.8.1 van het tussenarrest van 24 november 2009 heeft het hof de toen gevorderde buitengerechtelijke incassokosten van € 1.250,-- afgewezen omdat die kosten niet waren onderbouwd. [appellant] heeft bij de specificatie van de schadeopstelling in zijn memorie van 8 oktober 2013 deze post verhoogd tot € 25.000,-- of subsidiair een bedrag dat het hof juist zal oordelen, maar wederom zonder ook maar enige onderbouwing. Het hof ziet geen aanleiding om [appellant] alsnog de gelegenheid te geven voor een zodanige onderbouwing, aangezien dit kosten betreft die eventueel vóór de procedure, dus vóór september 2002, zijn gemaakt en dus reeds lang bekend kunnen zijn. Deze post wordt mitsdien afgewezen.