mr. E.M. Wesseling-van Gent
1. Zorginstituut Nederland
2. de Staat der Nederlanden (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)
Menzis Zorgverzekeraar N.V. (als rechtsopvolgster van O.W.M. Menzis Zorgverzekeraar U.A.)
Het gaat in dit voegingsincident om beantwoording van de vraag of eisers in het incident, (hierna: het Zorginstituut en de Staat), voldoende belang hebben om zich in cassatie te mogen voegen aan de zijde van eiseres tot cassatie (hierna: Menzis).
1.1 Menzis, vertegenwoordigd door mr. K. Teuben, heeft bij dagvaarding van 15 juni 2016 cassatieberoep ingesteld tegen de arresten van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (zittingsplaats Arnhem) van 19 oktober 2010, 12 juli 2011 en 15 maart 2016 met zaaknummer 200.051.478 in het geding tussen verweerster in cassatie (hierna: [verweerster]) en Menzis.
1.3 Bij incidentele conclusie van 2 september 2016 hebben het Zorginstituut en de Staat, eveneens vertegenwoordigd door mr. Teuben, tijdig2 gevorderd te worden toegelaten als gevoegde partijen in de onderhavige cassatieprocedure om het standpunt van Menzis te ondersteunen.
2 Bespreking van de incidentele vorderingen tot voeging
Juridisch kader voeging
3
2.1
Op de voet van art. 217 Rv kan ieder die een belang heeft bij een tussen andere partijen aanhangig geding, vorderen zich daarin te mogen voegen. Een dergelijke vordering kan ook (voor het eerst) in cassatie worden ingesteld4.
2.2
Indien aan het vereiste van art. 217 Rv is voldaan en de incidentele vordering tot voeging volgens art. 218 Rv tijdig is ingesteld, is die vordering in beginsel toewijsbaar. Aan de toewijsbaarheid kunnen niettemin de eisen van een goede procesorde in de weg staan. Afwijzing van een incidentele vordering tot voeging wegens strijd met de goede procesorde is onder meer mogelijk indien toewijzing tot onredelijke vertraging van de hoofdzaak zou leiden (art. 20 Rv)5.
2.3
Het belangvereiste van art. 217 Rv (art. 285 Rv oud) heeft een ontwikkeling doorgemaakt en is ook versoepeld6. Werd in 1956 nog geoordeeld dat voor toewijsbaarheid van een vordering tot (tussenkomst of) voeging is vereist (i) dat is gebleken van een belang van de derde om benadeling of verlies te voorkomen van een hem toekomend recht, (ii) dat bedreigd wordt door het tussen andere partijen aanhangige geding en (iii) voor het behoud waarvan zijn optreden in het geding nodig is, in zijn arrest van 14 maart 2008 heeft de Hoge Raad bepaald dat voor het aannemen van het belang bij voeging voldoende is dat een uitkomst van de procedure die ongunstig is voor de partij, aan wier zijde de derde zich voegt, de rechtspositie van de derde nadelig kan beïnvloeden7.
Een verdere versoepeling blijkt uit HR 6 september 20138 waarin is beslist dat degene die in zijn hoedanigheid van executeur en afwikkelingsbewindvoerder partij was geweest in de procedure bij de rechtbank maar geen hoger beroep heeft ingesteld, in hoger beroep in verband met zijn positie bij de afwikkeling van de nalatenschap een voldoende belang heeft tot voeging in verband met het antwoord op de vraag welk recht op die afwikkeling van toepassing is.
2.4
In zijn arrest van 28 maart 2014 heeft de Hoge Raad nader omschreven wat de nadelige gevolgen zijn die een partij die voeging vordert, kan ondervinden van een uitkomst van de procedure die ongunstig is voor de partij aan wier zijde zij zich voegt: dat zijn de feitelijke of juridische gevolgen die de toe- dan wel afwijzing van de in die procedure ingestelde vordering of het gezag van gewijsde van in de uitspraak in die procedure gegeven eindbeslissingen zal kunnen hebben voor degene die de voeging vordert9. Deze precisering is nadien herhaald10.
2.5
Het belangvereiste is nogmaals aan de orde geweest in het arrest van de Hoge Raad van 12 juni 201511. In die zaak procedeerden TenneT c.s. en ABB c.s. tegen elkaar evenals Alstom c.s. en TenneT c.s. met dezelfde inzet: TenneT c.s. vorderden schadevergoeding naar aanleiding van de beschikking van de Europese Commissie van 24 januari 2007, waarbij is vastgesteld dat onder meer ABB c.s. en Alstom c.s. zich met betrekking tot de levering van gasgeïsoleerd schakelmateriaal hebben schuldig gemaakt aan een inbreuk op, kort gezegd, het kartelverbod.
In de cassatieprocedure tussen ABB c.s. en TenneT c.s. vorderden Alstom c.s. zich in dit geding te mogen voegen aan de zijde van ABB c.s. op de grond dat de uitspraak van de Hoge Raad bepalend kan zijn voor de uitkomst van de tegen hen door TenneT c.s. aangespannen procedure.
2.6
De Hoge Raad heeft het door Alstom c.s. gestelde belang opgevat als een beroep op de precedentwerking van het arrest in de zaak tussen ABB c.s. en TenneT c.s. en daarover geoordeeld dat dat niet een voldoende belang is, ook niet indien sprake is van sterk op elkaar gelijkende vorderingen of feitencomplexen tussen deels dezelfde partijen, waarmee de gevorderde voeging werd afgewezen.
2.7
A-G Van Peursem is in zijn conclusie vóór dit arrest nog wat dieper ingegaan op het argument van precedentwerking. Z.i. gaat de vrees voor een nadelig ‘precedent’ als grond voor het toestaan van voeging veel te ver, omdat dan in elke (cassatie)procedure een derde met een belang bij (het voorkomen van) precedentwerking voeging kan vorderen, die dan zou moeten worden toegewezen. Een regeling die een derde die niet rechtstreeks bij het geding is betrokken, de mogelijkheid zou gaan bieden om, eventueel ook tegen de wil van (één van) de oorspronkelijke procespartijen in, als procespartij aan het geding deel te nemen, zou ook de deur kunnen openzetten voor een (vertragende) procestactiek, waarin partijen een bepaalde procedure tussen derden kunnen afwachten om naar gelang de rechtsontwikkeling op het betreffende terrein op het laatst denkbare moment, in cassatie, voeging te vorderen12.
2.8
De hoofdzaak betreft een geschil tussen zorgverzekeraar Menzis en haar verzekerde [verweerster] over de vraag of Menzis, onder verwijzing naar het standpunt ter zake van het College voor zorgverzekeringen (hierna: CVZ, thans: het Zorginstituut), vergoeding van door [verweerster] gemaakte kosten voor een op 21 augustus 2007 uitgevoerde rugoperatie mocht weigeren op de grond dat die volgens de PTED-methode verrichte behandeling – een transforaminale decompressieoperatie – destijds niet conform de stand van de wetenschap en praktijk was zodat de kosten daarvan niet onder de dekking van de zorgverzekering vielen.
Het hof heeft in zijn eindarrest geoordeeld, op basis van het rapport van een door het hof benoemde deskundige (prof. dr. F.C. Öner), dat de PTED-methode in augustus 2007 conform de stand van de wetenschap en praktijk was en heeft Menzis veroordeeld om de door [verweerster] gevorderde kosten van de behandeling (gedeeltelijk) te vergoeden.
Menzis komt in cassatie op tegen dit oordeel van het hof. In de kern klaagt Menzis dat het hof in de bestreden arresten het toetsingskader voor de beoordeling of een bepaalde behandeling behoort tot de stand van de wetenschap en praktijk, heeft miskend. Volgens Menzis is het hof op rechtens onjuiste gronden, althans zonder toereikende motivering, voorbij gegaan aan adviezen van het CVZ uit 2006 en 2008 waarin het op basis van uitvoerig en deugdelijk onderzoek gemotiveerd herhaaldelijk tot de conclusie is gekomen dat de behandeling volgens de PTED-methode niet behoorde tot de stand van de wetenschap en praktijk.
2.9
Het Zorginstituut heeft in de incidentele conclusie uitvoerig uiteengezet dat zij als ‘beheerder’ van het verzekerd pakket de wettelijke taak heeft om eenduidige uitleg te geven aan de inhoud en omvang van het verzekerd pakket en dat zij daarbij dient te beoordelen of een bepaalde vorm van zorg voldoet aan het criterium ‘stand van de wetenschap en praktijk’, bij welke beoordeling zij een vast beoordelingskader (de principes van ‘evidence based medicine’) hanteert.
2.10
Met betrekking tot het belang bij voeging aan de zijde van Menzis is in de eerste plaats aangevoerd dat de instandhouding van het oordeel van het hof (nadelige) gevolgen kan hebben voor de hantering van dit beoordelingskader door het Zorginstituut.
In de tweede plaats stelt het Zorginstituut dat instandhouding van het oordeel van het hof tot gevolg kan hebben dat in de toekomst (te) eenvoudig voorbij wordt gegaan aan adviezen van het Zorginstituut door (bijvoorbeeld, zoals in deze zaak) de opinie van een deskundige te laten prevaleren bij de beoordeling of een bepaalde behandeling deel uitmaakt van de stand van de wetenschap en praktijk, terwijl de wetgever nu juist het Zorginstituut heeft aangewezen om voor een eenduidige uitleg van de verzekerde prestaties zorg te dragen.
2.11
Het Zorginstituut heeft niet, althans m.i. onvoldoende, toegelicht dat en waarom de veroordeling van Menzis tot (gedeeltelijke) vergoeding van de door [verweerster] gevorderde kosten van de in augustus 2007 uitgevoerde PTED-behandeling dan wel het oordeel van het hof dat de PTED-behandeling in augustus 2007 tot de stand van de wetenschap en praktijk behoorde, (rechtstreeks) gevolgen kan hebben voor het door het Zorginstituut voor de beoordeling van andere vormen van zorg te hanteren beoordelingskader. De procedure tussen [verweerster] en Menzis heeft immers niet als inzet om een oordeel te verkrijgen over de rechtmatigheid van het door het Zorginstituut gebezigde beoordelingskader. Zonder nadere toelichting, die ontbreekt, valt m.i. niet in te zien dat de uitkomst van een individuele zaak als de onderhavige, die betrekking heeft op een vordering tot vergoeding van een op een bepaald moment verrichte specifieke behandeling, en enkel gezag van gewijsde heeft tussen partijen, direct van invloed zou kunnen zijn op het (in het algemeen) door het Zorginstituut gehanteerde beoordelingskader.
2.12
Uit het tweede deel van het betoog blijkt dat het Zorginstituut beducht is voor de precedentwerking die van de instandhouding van het arrest van het hof zou kunnen uitgaan: zij is bevreesd dat dit ertoe kan leiden dat adviezen van het Zorginstituut in de toekomst door de rechter vaker terzijde zullen worden geschoven ten faveure van een rapport van een deskundige. Zoals hiervoor onder 2.6 opgemerkt, heeft de Hoge Raad reeds uitgemaakt dat de mogelijke precedentwerking van een uitspraak niet een voldoende belang oplevert voor voeging op de voet van art. 217 Rv.
Het voorgaande brengt m.i. mee dat de incidentele vordering van het Zorginstituut tot voeging in cassatie niet kan worden gehonoreerd.
2.13
De Staat heeft, ter onderbouwing van zijn belang om zich in deze cassatieprocedure te voegen aan de zijde van Menzis, gesteld dat het oordeel van het hof – indien in stand gelaten – ook gevolgen (kan) hebben voor andere behandelingen waarvan ter discussie staat of zij voldoen aan de stand van de wetenschap en praktijk en een uitbreiding van het verzekerde pakket met dergelijke behandelingen ook (nadelige) gevolgen heeft voor de Staat, “nu de kosten van de ter verzekeren dekking van de zorgverzekering mede ten laste komen van de Staat” en daardoor “het stelsel van de Zorgverzekeringswet – waarvoor de Staat verantwoordelijkheid draagt – onder druk komt te staan.”
2.14
Uit de stellingen van de Staat kan ik niet anders dan concluderen dat zijn belang (enkel) is gelegen in het voorkomen van precedentwerking en dit belang onvoldoende is om te worden toegelaten tot voeging in deze cassatieprocedure.
.jpg?width=50&height=55)
.jpg?width=50&height=55)
