Uitspraken

2.1

Het middel bevat twee onderdelen.

2.2

Onder verwijzing naar een passage uit het proces-verbaal van de zitting van 14 mei 2018 neemt onderdeel I tot uitgangspunt dat betrokkene heeft aangevoerd dat hij een second opinion wil over de stoornis. Het onderdeel klaagt vervolgens dat de rechtbank ten onrechte geen (gemotiveerde) beslissing heeft gegeven op dit verzoek.

2.3

Op grond van art. 8 lid 6 Wet Bopz kan de betrokkene de rechter verzoeken om gebruik te maken van zijn bevoegdheid om een nader onderzoek door een of meer deskundigen te gelasten (bij wijze van contra-expertise naast de door de officier van justitie overgelegde geneeskundige verklaring). Gelet op de ingrijpende aard van de door de rechter te nemen, tot vrijheidsbeneming leidende beslissing kan een verzoek aan de rechtbank om door een deskundige nader onderzoek te doen verrichten, ingevolge vaste jurisprudentie slechts gemotiveerd worden afgewezen.3 De Hoge Raad heeft in dat verband als volgt geoordeeld:4

2.4

Bij de bespreking van het onderdeel neem ik de volgende feiten tot uitgangspunt:

(a) in de geneeskundige verklaring van 25 april 2018, opgemaakt door psychiater [betrokkene 2], staat onder 3a (“op grond van welke symptomen, gedragingen en feiten oordeelt u dat betrokkene lijdt aan een stoornis van geestvermogens?”) dat betrokkene al jarenlang bekend is met een schizo-affectieve stoornis, middelenafhankelijkheid en persoonlijkheidsproblematiek. Verder wordt vermeld dat betrokkene voorafgaand aan de afgegeven rechterlijke machtiging (de voorlopige machtiging) jarenlang is behandeld door verslavingsinstelling Tactus en dat hij met een IBS (inbewaringstelling) in Zutphen opgenomen is geweest. In de geneeskundige verklaring staat verder dat er duidelijk negatieve symptomen zijn en dat ziektebesef en ziekte-inzicht volledig ontbreken.

(b) onder 3c (“tot welke diagnose bent u gekomen op basis van uw onderzoek?”) van de geneeskundige verklaring vermeldt [betrokkene 2] dat bij betrokkene is vastgesteld dat sprake van een schizo-affectieve stoornis van het bipolaire type, verslavingsproblematiek en persoonlijkheidsproblematiek passend bij persoonlijkheidsstoornissen uit cluster A en B. Hij schrijft verder dat hij geen reden ziet vanuit de voorgeschiedenis, de informatie van de behandelaar en het team en het contact met betrokkene zelf hier iets anders van te vinden en dat hij alle reden ziet deze diagnoses te bevestigen. Vervolgens worden onder 3c de volgende stoornissen aangekruist: “overig (inclusief ongespecificeerde) organische hersensyndromen)” en “overig (inclusief ongespecificeerde) psychotische stoornissen”, waarbij de laatstgenoemde stoornis als de belangrijkste wordt aangemerkt.

(c) [betrokkene 2] beantwoordt in de geneeskundige verklaring vraag 3d (“waarom oordeelt u dat de stoornis van de geestvermogens van betrokkene ook na afloop van de geldigheidsduur van de lopende machtiging aanwezig zal zijn?”) als volgt:

(d) psychiater [betrokkene 3] vermeldt in het behandelplan van 27 juli 2017, dat blijkens de aanhef is besproken met betrokkene, onder meer het volgende:

(e) in zijn wat meer recente brief van 24 april 2018 aan GGZ Drenthe komt [betrokkene 3] onder het kopje “Diagnose” (blz. 2 en 3) tot dezelfde conclusies als in het eerder door hem opgestelde behandelplan van 27 juli 2017. Onder het kopje “Reden aanvraag Rechterlijke Machtiging” schrijft hij onder meer dat betrokkene geen besef heeft van de ernstige psychotische stoornis met ontremming (schizo-affectieve stoornis) die mede ten grondslag liggen aan de agressieve uitbarstingen, dat onder invloed van middelen (alcohol benzo’s, drugs) de agressiecontrole ernstig tekort schiet, dat niet waarschijnlijk wordt geacht dat betrokkene veel aan ziektebesef of inzicht zal winnen en dat gewerkt zal worden aan het vergroten van probleembesef.

2.5

Uit de in 2.4 weergegeven feiten kunnen als conclusies worden getrokken dat twee psychiaters op verschillende momenten5 na onderzoek tot het oordeel zijn gekomen dat bij betrokkene sprake is van meerdere stoornissen. [betrokkene 2] heeft in de geneeskundige verklaring geconcludeerd dat de stoornis van de geestvermogens bij betrokkene een chronisch karakter heeft. De rechtbank heeft op blz. 2 overwogen dat betrokkene “al jaren bekend is met een schizoaffectie stoornis, middelenafhankelijkheid en persoonlijkheidsproblematiek”.

2.6

Vaste jurisprudentie is dat ten aanzien van een verzoek om een nader, deskundig medisch-psychiatrisch onderzoek geen hoge eisen kunnen worden gesteld aan de stelplicht van betrokkene. Voldoende is dat duidelijk is waarom de conclusies van de geneeskundige verklaring in twijfel worden getrokken en waarop het verzochte onderzoek zich zou moeten richten.6 Het ter zitting gedane verzoek van betrokkene is wel zeer summier en voldoet niet aan deze (minimum)eisen. Blijkens het proces-verbaal heeft betrokkene ter zitting verklaard dat hij een second opinion wil over “de stoornis”. Meer is niet aangevoerd. Betrokkene heeft ook niet gespecificeerd over welke van de vastgestelde stoornissen hij een nader onderzoek wenst. Betrokkene is ter zitting bijgestaan door een advocaat. De advocaat is op het punt van de second opinion echter in het geheel niet ingegaan. Indien de advocaat het met de oordelen van de psychiaters omtrent de stoornissen niet eens was, dan had het op zijn weg gelegen om het verzoek van betrokkene nader te onderbouwen. Dit heeft hij niet gedaan. Uit het proces-verbaal kan worden afgeleid dat hij uitsluitend verweer heeft gevoerd op het punt van de vastgestelde gevaren.

2.7

Het onderdeel betoogt met juistheid dat de rechtbank op het verzoek van betrokkene om een second opinon niet expliciet een beslissing heeft gegeven. Standaard jurisprudentie van Uw Raad is dat gelet op de ingrijpende aard van de door de rechter te nemen, tot vrijheidsbeneming leidende beslissing een verzoek aan de rechtbank om door een deskundige nader onderzoek te doen verrichten slechts gemotiveerd kan worden afgewezen.7 Uw Raad heeft in de beschikking van 29 april 2005 geoordeeld dat de eisen die aan de motivering van de rechtbank moeten worden gesteld, afhangen van de omstandigheden van het geval, waarbij met name van belang is op welke punten het verzochte nadere onderzoek zich volgens de betrokkene zou moeten richten, en de mate waarin de rechter uit de bij het verzoek tot het verlenen van de machtiging overgelegde geneeskundige verklaring en de overige stukken reeds duidelijkheid heeft verkregen omtrent de door hem te beslissen punten8. In het licht van het in 2.6 vermelde had de rechtbank naar mijn mening kunnen volstaan met een summier gemotiveerde afwijzing van het verzoek. Het is niet ondenkbaar dat in het oordeel van de rechtbank besloten ligt dat zij het verzochte nadere onderzoek naar de vastgestelde stoornissen niet nodig heeft geoordeeld, omdat daaromtrent reeds voldoende duidelijkheid bestond nu (i) de diagnose door verschillende psychiaters op verschillende tijdstippen is gesteld en (ii) één van hen heeft geoordeeld dat de stoornis van de geestvermogens bij betrokkene een chronisch karakter heeft. Echter het proces-verbaal noch de bestreden beschikking maken van deze eventuele gedachtegang melding. Nu een expliciete beslissing op een gedaan verzoek om een second opinion vereist is en de rechtbank die beslissing niet heeft gegeven, kan de bestreden beschikking op dit punt niet in stand blijven.

2.8

Gezien het bovenstaande meen ik dat het onderdeel slaagt.

2.9

Onderdeel II is gericht tegen het volgende oordeel:

2.10

Het onderdeel klaagt dat dit oordeel onvoldoende actueel is en daarnaast onbegrijpelijk en onvoldoende gemotiveerd in het licht van hetgeen namens betrokkene is aangevoerd en hetgeen uit de stukken blijkt. Ter toelichting op de klacht voert het onderdeel, samengevat weergegeven, het volgende aan:

- betrokkene heeft ter zitting verklaard dat hij met psychiater [betrokkene 3] in anderhalf jaar geen gesprek heeft gehad en dat [betrokkene 3] wel op 24 april 2018 de aanvraag beoordeling rechterlijke machtiging heeft geschreven;

- [betrokkene 3] heeft ter zitting iets anders verklaard “met betrekking tot bijvoorbeeld het verlof” dan hetgeen hij eerder heeft geschreven in de aanvraag beoordeling rechterlijke machtiging;

- [betrokkene 3] heeft in de staat van uitvoering, overgelegd als bijlage bij de aanvraag beoordeling rechterlijke machtiging van 24 april 2018, onder meer het volgende geschreven:

- uit de data die [betrokkene 3] vervolgens noemt (5 juni en 9 juni) kan worden afgeleid dat dit data zijn van vóór de datum van bestreden beschikking, en dat uit deze stukken “dus niet duidelijk is wat op het moment van de beoordeling van het verzoek aan de orde is” naast het feit dat betrokkene zelf verklaart dat hij [betrokkene 3] anderhalf jaar niet heeft gesproken;

- [betrokkene 3] heeft blijkens het proces-verbaal ter zitting verklaard dat betrokkene “naar verwachting geen medicatie zal blijven innemen en middelen zal blijven gebruiken, met gevaar voor escalaties zoals die zich eerder hebben voorgedaan”, doch niet duidelijk is waarop hij dit baseert;

- de advocaat van betrokkene heeft ter zitting verklaard dat hij zich verzet tegen het genoemde gevaar, dat hij betrokkene al heel lang kent, dat het enige gevaar zich voordoet in contacten met de politie, dat betrokkene niet suïcidaal is en dat er geen sprake is van teloorgang, dat het beter is dat betrokkene in een rustige omgeving, in een soort ‘hufterwoning’ gaat wonen, dat de genoemde gevaren dan niet spelen, en dat betrokkene geen ziektebesef heeft maar zijn medicatie zal blijven gebruiken.

2.11

Het onderdeel klaagt dat “gelet op alle discrepanties tussen de informatie die wordt verstrekt, informatie die duidelijk erg gedateerd is en in belangrijke mate afkomstig is van een psychiater die verzoeker al anderhalf jaar niet heeft gesproken”, onbegrijpelijk is dat de rechtbank tot haar conclusies met betrekking tot het gevaar komt. Het onderdeel stelt dat naar actuele gegevens moet worden gekeken en dat niet kan worden teruggegrepen naar het verleden “waar andere problemen een rol gespeeld kunnen hebben”. Het onderdeel klaagt tot slot dat de rechtbank ten onrechte een zo ernstig gevaar voortvloeiend uit een stoornis - waar betrokkene een second opinion over heeft gevraagd - heeft aangenomen dat een vrijheidsberoving voor de duur van een jaar kan rechtvaardigen, althans dat zij in het licht van alle stukken “een keuze uit die stukken heeft gemaakt” die onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd is.

2.12

Het lijkt erop dat het onderdeel ervan uit gaat dat de rechtbank haar oordeel omtrent het gevaar uitsluitend dan wel grotendeels heeft gebaseerd op hetgeen psychiater [betrokkene 3] heeft geschreven in (i) het behandelplan van 27 juli 20179, (ii) de aanvraag beoordeling rechterlijke machtiging van 24 april 2018 en (iii) de daarbij behorende bijlage (staat van uitvoering), alsmede op hetgeen hij ter zitting heeft verklaard. Deze lezing mist feitelijke grondslag in de bestreden beschikking. Het onderdeel ziet er namelijk aan voorbij dat de gevaren die de rechtbank opsomt, alle worden genoemd in de recente geneeskundige verklaring van 25 april 2018. Deze verklaring is opgesteld na onderzoek door een andere psychiater, [betrokkene 2]. In punt 4 van de verklaring gaat [betrokkene 2] in op het gevaar. Onder 4a (“op grond van welke gedragingen van betrokkene oordeelt u dat de stoornis van de geestvermogens een gevaar oplevert voor betrokkene zelf, voor anderen of voor de algemene veiligheid van personen of goederen”) schrijft hij het volgende:

2.13

Uit hetgeen [betrokkene 2] onder 4c (“welke gedragingen en feiten (genoemd in vraag 4a en 4b), zijn niet door uzelf waargenomen, maar door anderen aan u meegedeeld?”) schrijft, blijkt dat de feiten en omstandigheden die hij onder 4a en 4b (“waarin bestaat dat gevaar”) opsomt, niet alleen afkomstig zijn van de behandelaar, maar ook van het behandelend team. [betrokkene 2] schrijft vervolgens onder 4c dat hij ook zelf contact heeft gehad met betrokkene en dat hij zich tijdens dat contact een oordeel heeft kunnen vormen over gebrek aan ziektebesef en ziekte-inzicht en de bij betrokkene afwezige motivatie tot verblijf en behandeling. Vervolgens vermeldt [betrokkene 2] onder 4d (“waarom oordeelt u dat dit gevaar, als gevolg van de stoornis van de geestvermogens van betrokkene, ook na beëindiging van de geldigheidsduur van de lopende machtiging aanwezig zal zijn?”) het volgende:

2.14

Uit deze passage blijkt duidelijk dat [betrokkene 2] vreest dat betrokkene bij gebrek aan ziekte-inzicht en ziektebesef zelf niet gemotiveerd is om vrijwillig en naar eigen inzicht de behandeling te vervolgen en dat hij bij gebrek aan redelijk zicht op de consequenties van zijn handelen zal vertrekken en zijn medicatie zal staken. Daarmee zal betrokkene, aldus nog steeds [betrokkene 2], “weer in de gevarenzone belanden”. Het oordeel van [betrokkene 2] is ter zitting bevestigd door psychiater [betrokkene 3], die heeft verklaard dat betrokkene de depotmedicatie die hij nodig heeft om goed te functioneren en het verlof goed te laten verlopen, weigert, dat hij geen ziektebesef heeft, dat hij naar verwachting geen medicatie zal blijven innemen en middelen zal blijven gebruiken, en dat hierdoor gevaar bestaat voor escalaties zoals die zich eerder hebben voorgedaan (veroorzaken overlast, conflicten met de politie, gevaar voor huisuitzetting). Blijkens het proces-verbaal heeft de advocaat van betrokkene ter zitting verklaard dat betrokkene geen ziektebesef heeft maar dat hij zijn medicatie zal blijven gebruiken.

2.15

Voor zover het onderdeel betoogt dat het oordeel van de rechtbank met betrekking tot het gevaar tevens onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd is in het licht van de inhoud van de door [betrokkene 2] opgestelde geneeskundige verklaring, faalt deze klacht. Waar het betreft het punt “gevaar” blijkt uit de geneeskundige verklaring immers duidelijk dat vooral vrees bestaat dat betrokkene, die geen ziektebesef heeft10, geen medicatie zal innemen en (weer) middelen zal gaan gebruiken zodra er geen rechterlijke machtiging meer is. In dat geval zal betrokkene volgens [betrokkene 2] weer in de gevarenzone belanden. Het oordeel van de rechtbank dat de stoornis betrokkene de opgesomde gevaren zal doen veroorzaken berust op een waardering van de stukken en verklaringen. Die waardering is feitelijk en niet onbegrijpelijk.

2.16

De klacht dat de rechtbank niet is ingegaan op het ter zitting door de advocaat van betrokkene naar voren gebrachte verweer met betrekking tot de aanwezig geoordeelde gevaren, faalt. In het oordeel van de rechtbank ligt de verwerping van dit verweer besloten. Daarbij zij nog opgemerkt dat de advocaat blijkens het proces-verbaal niet is ingegaan op de door [betrokkene 2] aangestipte nadelige gevolgen van de (bij afwezigheid van een rechterlijke machtiging gevreesde) inname door betrokkene van alcohol en drugs.

2.17

Onderdeel II stuit hierop af.