Uitspraken

4.1.

4.2.

De door het hof gebezigde bewijsmiddelen houden, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

als relaas van deze deskundige:

De overledene is overleden te Westeinde Ziekenhuis, Den Haag, op 4 september 2014 omstreeks 12.00 uur. Hij werd naar een ziekenhuis gebracht en daar behandeld. In het ziekenhuis zou hij zijn geopereerd en veel bloedtransfusies hebben gekregen. Dit zou echter niet hebben geholpen en de behandeling zou zijn gestaakt. Hij overleed circa een halve dag na het oplopen van de letsels.

Bij de sectie op het lichaam van [slachtoffer] , geboren op [geboortedatum] 1985, is het navolgende gebleken:

2. Op de rug, op circa 116 cm vanaf de voetzoolrand en circa 3 cm links van de middellijn een ronde huisperforatie (diameter 0,5 cm) met een zwarte rand en omgevende onderhuidse bloeduitstorting (waarschijnlijk inschot) - letsel D.

3. Op de buik links naast een chirurgische snede op circa 117 cm vanaf de voetzoolrand een vrij ronde huidperforatie met een iets onregelmatige rand, diameter circa 1,5 cm met omgevende bloeduitstorting (waarschijnlijk uitschot) - Letsel A.

4. Schotkanaal van letsel D naar letsel A verlopend buikwaarts.

Conclusie

Het overlijden van [slachtoffer] , geboren op [geboortedatum] 1985, wordt (indien de medische handelingen correct waren uitgevoerd) verklaard door verwikkelingen van schotverwondingen door de buik.

3. Een proces-verbaal van verhoor verdachte met proces-verbaalnummer 2014208855-29, d.d. 5 september 2014, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 132 e.v. van het Algemeen dossier):

als de op 5 september 2014 afgelegde verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] :

Dan gaan we naar woensdag 3 september 2014

[verdachte] (het hof begrijpt: [verdachte]) stond voor de deur. Hij was aan het werk en hij was bijna leeg. Het ging om coke. We lopen naar buiten. We namen de hond mee. Ik pakte de sleutels van mijn auto en we gingen naar de kelder. We stappen in en we gingen richting Leiden . Ik reed in mijn blauwe BMW 325i station met kenteken [kenteken 2] .

We gingen naar [plaats] . Dat is waar [slachtoffer] (het hof begrijpt: [slachtoffer]) woont. Dat is bij zijn huis. We gingen echt naar [slachtoffer] . Ik zocht hem. Ik wilde hem hebben. Dat was voor handel. Ik ontmoette [slachtoffer] op de weg. [slachtoffer] was met de auto. [slachtoffer] ging bij mij voorin zitten en [verdachte] achter [slachtoffer] . We gingen rijden. [slachtoffer] had ongeveer 20 minuten, want hij moest daarna zijn vrouw ophalen bij Schiphol.

(..) Ik zag dat [slachtoffer] de auto uit sprong. Ik zag dat [verdachte] ook uit de auto sprong. Ik zag dat hij achter [slachtoffer] aanrende. Ik moest de auto stoppen en ik stapte ook uit. Ik zag dat er een man met een hond liep. Ik hoorde [slachtoffer] zeggen: Ik heb niets gedaan. Ik hoorde [verdachte] roepen: stoppen, stoppen. Op het moment dat ik uitstapte, zag ik dat [verdachte] ongeveer vijf meter bij de auto vandaan was. Op dat moment zag ik dat hij iets in zijn hand had. Ik had een vermoeden dat het een vuurwapen was. Ik was er van op de hoogte dat hij een vuurwapen had. [slachtoffer] en [verdachte] waren vlak bij elkaar. Ik liep op: ongeveer 10 à 20 meter. Ik kon ze niet bijhouden. Ik draaide om en ging terug naar de auto.

Op dat moment hoorde ik een knal. Ze renden op dat moment naar het donker toe. Daar heb je zo'n bejaardentehuis. Je hebt daar zo'n bruggetje. Ik zag ze niet meer. Ik ging terug naar mijn auto. Ik keerde mijn auto. Ik reed in de richting waar ze naar toe waren gerend. Vervolgens reed ik naar de Aldi. Ik ging naar huis en bracht de hond thuis. Later hoorde ik pas dat hij dood was.

4. Een proces-verbaal van verhoor getuige met proces-verbaalnummer 2014208855-362, d.d. 27 november 2014, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 991 e.v. van het Algemeen dossier):

als de op 27 november 2014 afgelegde verklaring van [betrokkene 1] :

V: Je bent op vakantie geweest en je zou die avond van het incident landen op Schiphol. Hoe zou jij naar huis gaan?

[betrokkene 1]: Ik had [slachtoffer] gesproken die middag. Ik had drie uur vertraging. Ik zou om half zeven landen en toen vertelde ik hem dat ik vertraging had en hij zou mij ophalen. Hij zou maar daar niet laten wachten. Dat zou hij nooit doen. Hij zou nooit zijn kinderen laten wachten. Toen ik landde heb ik hem geappt.

5. Een proces-verbaal van bevindingen met proces-verbaalnummer 2014208855-406, d.d. 18 december 2014, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 1004 e.v. van het Algemeen dossier):

als relaas van de betreffende opsporingsambtenaar:

Uit dit onderzoek bleek dat de vrouw van [slachtoffer] op 3 september 2014 terugkeerde naar Nederland en door [slachtoffer] opgehaald zouden worden vanaf Schiphol. Voorafgaand aan haar terugkeer en het ophalen hadden [slachtoffer] en [betrokkene 1] chatgesprekken via Whatsapp. Daarbij gebruikt [betrokkene 1] het telefoonnummer [telefoonnummer 1] en [slachtoffer] het telefoonnummer [telefoonnummer 2].

Tel From: +[telefoonnummer 2]

Tel To: [telefoonnummer 1]

From: [slachtoffer] nieuw 2014

To: [betrokkene 1]

From WhatsApp ID: [telefoonnummer 2]@s.whatsapp.net

To WhatsApp ID: [telefoonnummer 1]@s.whatsapp.net

Text: Wanneer jullie landen moet je me bellen dan vertrek ik. Time: 3-9-2014 15:22:01 UTC (Device)

Storage: Device

Direction: lncom

6. Een proces-verbaal Reistijd vanaf [plaats] naar Leidschendam met proces-verbaalnummer 2014208855-86, d.d. 11 september 2014, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 232 en 234 van het Algemeen dossier):

als relaas van de betreffende opsporingsambtenaar:

Aantreffen voertuig

Op donderdag 4 september 2014 omstreeks 21:50 uur wordt ter hoogte van de woning aan de [a-straat 1] te [plaats] het voertuig van het slachtoffer, een Seat Altea voorzien van kenteken [kenteken 1], aangetroffen. Het voertuig stond op de hoek van de straat geparkeerd op het trottoir.

Reistijd

Teneinde meer inzicht te krijgen in de reistijd die nodig is om vanaf de [a-straat] te [plaats] op het plaats delict te komen, heb ik een tijdsmeting gedaan.

Men doet er ongeveer 25 minuten over om van de [a-straat] te [plaats] naar de [c-straat] te Leidschendam te komen.

7. Een proces-verbaal van verhoor getuige met proces-verbaalnummer PL1500-2014208855-16, d.d. 3 september 2014, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 122 e.v. van het Algemeen dossier):

als de op 3 september 2014 afgelegde verklaring van [getuige 3]:

Ik was vandaag, 3 september 2014 op bezoek op de [b-straat 1] in Leidschendam. Ik zat vanavond omstreeks 22:15 uur in de woonkamer op de begane grond. Ik hoorde rond 22:15 uur iemand over de [b-straat] rennen. Ik zag naar buiten kijkend in een flits dat deze persoon uit de richting van de [f-straat] gerend kwam en in de richting van de [g-straat] wegrende. Ik dacht dat er iemand achter die persoon aanging en er vlak achter zat.

Nadat ik deze personen langs de woning van mijn moeder had zien komen, hoorde ik binnen 5 tot 10 seconden een knal waarvan ik dacht dat het klonk als een rotje. Binnen 30 seconden na deze knal zag ik, al kijkend door het woonkamerraam, een man bij het bankje staan dat direct onder het woonkamerraam in de voortuin staat. Ik zag dat deze man leunde over het bankje heen en op het raam tikte. Ik hoorde de man daarbij schreeuwen dat 112 gebeld moest worden. Ik heb 112 gebeld.

8. Een proces-verbaal van verhoor getuige met proces-verbaalnummer PL1500-2014208855-18, d.d. 4 september 2014, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 127 e.v. van het Algemeen dossier):

als de op 4 september 2014 afgelegde verklaring van [getuige 5]:

Ik ben woonachtig op de [b-straat 2] in Leidschendam. Ik was woensdagavond 3 september 2014 in mijn woning en hoorde een schot aan de voorzijde van mijn woning, dus de zijde van de [b-straat] .

Ik ben vervolgens voorzichtig naar buiten gelopen via de voordeur en ben bij de voordeur blijven staan. Ik hoorde op dat moment iemand roepen: "bel 112!". Dit roepen kwam, staand met de rug naar mijn voordeur, van links vandaan. Ik dacht zelf dat het tussen het huizenblok waar mijn woning zit en het huizenblok waar de [b-straat 1] zit.

Ik ben vervolgens terug mijn woning ingegaan om de telefoon te pakken en 112 te bellen. Ik kwam enkele minuten later weer naar buiten en zag een donkerkleurige auto met hoge snelheid voor mijn woning langsrijden over de [b-straat] en in de richting van de [g-straat]. Ik zag dat het kenteken bestond uit twee cijfers, dan 3 letters en vervolgens een cijfer. Dit laatste was met zekerheid een 1.

9. Een proces-verbaal meldkamer gesprek 112 met proces-verbaalnummer 2014208855-391, d.d. 9 december 2014, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 965 van het Algemeen dossier):

als relaas van de betreffende opsporingsambtenaar:

Onderstaand gesprek heeft plaatsgevonden op 4 november 2014 in de Penitentiaire Inrichting De Schie.

[verdachte]: Over die getuigen. Er zijn misschien vijf getuigen, waarvan er vier zijn die mij op de vlucht hebben zien gaan. Die in de bosjes. Die OK. Dan die andere getuige, die het dichtst op stond, die heeft gezien dat we achter hem aanrenden. Die heeft ons alle twee daar zien rennen. Hij heeft een goeie beschrijving gegeven.

13. Een proces-verbaal van bevindingen met proces-verbaalnummer 2014208855-585, d.d. 18 december 2019, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven -:

als relaas van de betreffende opsporingsambtenaar:

Op 19 september 2019 is [verdachte] gehoord als verdachte. Dit verhoor is vastgelegd middels Audiovisuele VerhoorRegistratie.

Aan het einde van het verhoor is te zien dat [verdachte] zijn handtekening zet onderaan elke pagina van het uitgewerkte verhoor. Ik zie tijdens de opname dat [verdachte] met zijn rechterhand de handtekeningen zet. Voordat hij zijn handtekening zet, zie ik dat hij de pen, die op tafel ligt, met zijn rechterhand van de tafel pakt. Vervolgens zie ik dat hij op vijf pagina's zijn handtekening zet met zijn rechterhand.

14. Een proces-verbaal van bevindingen met proces-verbaalnummer 2014208855-578, d.d. 2 oktober 2019, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 1527 e.v. van het Algemeen dossier):

als relaas van de betreffende opsporingsambtenaar:

Mij werd gevraagd onderzoek te doen op de handelingen die [medeverdachte] met zijn handen verricht had tijdens een verhoor dat was opgenomen middels een Auditief Video Registratie systeem.

Te zien is dat [medeverdachte] een pen krijgt aangereikt en dat hij begint te schetsen met de pen in zijn linker hand.

15. Een proces-verbaal van bevindingen (camerabeelden [g-straat 1]) met proces-verbaalnummer 2014208855-9, d.d. 4 september 2014, van de politie eenheid Den Haag. Dit proces-verbaal houdt onder meer in - zakelijk weergegeven - (blz. 145 en 146 van het Algemeen dossier):

als relaas van de betreffende opsporingsambtenaar:

Op woensdag 3 september 2014 omstreeks 23:30 uur werd ik, verbalisant, op de hoogte gesteld dat er camerabeelden aanwezig waren op het adres [g-straat 1] te Leidschendam. Deze woning ligt op de hoek [b-straat] en [g-straat] te Leidschendam.

Hieronder worden de drie cameraposities beschreven die zaaksrelevante beelden bevatten:

4.3.

De nadere bewijsoverweging van het hof ten aanzien van feit 1 houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in (met weglating van voetnoten):

4.4.

De steller van het middel klaagt allereerst dat het hof heeft verzuimd in het bijzonder de redenen op te geven waarom het hof is afgeweken van het door de verdediging uitdrukkelijk onderbouwde standpunt dat de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] niet als bewijsmiddel kan worden gebruikt dat de verdachte de schutter is geweest door de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] in zijn bewijsoverwegingen te betrekken en als bewijsmiddel 3 op te nemen in de aanvulling op het verkorte arrest.

4.5.

De verdediging heeft blijkens de aan het proces-verbaal ter terechtzitting van 6 juli 2020 gehechte pleitnota het volgende aangevoerd ten aanzien van het gebruik van de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] :

4.6.

De verdediging heeft hieraan ter terechtzitting van 6 juli 2020 toegevoegd dat nergens uit blijkt dat, zoals de medeverdachte [medeverdachte] heeft verklaard, de verdachte een probleem met [slachtoffer] had of dat er in de auto ruzie is ontstaan, zodat aan het hof wordt verzocht hier niet van uit te gaan.

4.7.

Ingevolge art. 359 lid 2 Sv dient een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt dat door de rechter niet is aanvaard, in de uitspraak beargumenteerd te worden weerlegd. Daarvoor is vereist dat sprake is van een standpunt dat duidelijk, door argumenten geschraagd en voorzien van een ondubbelzinnige conclusie ten overstaan van het hof naar voren is gebracht.1

4.8.

In de onderhavige zaak heeft het hof betekenis toegekend aan de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] door zowel te verwijzen naar deze verklaring in de bewijsoverwegingen ten aanzien van feit 1 als de verklaring als bewijsmiddel op te nemen in de aanvulling op het verkorte arrest. Het hof heeft hierbij echter overwogen dat het hof deze verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] over de rennende mannen – waarvan hij er één was – en het schot slechts bruikbaar acht voor het bewijs van het onder 1 bewezenverklaarde voor zover deze steun vindt in de verklaring van de getuige [getuige 1]. Deze verklaring houdt onder meer in dat hij op 3 september 2014 op de [b-straat] zijn hond uitliet, dat hij aan het begin van de [c-straat] een auto midden op de weg zag staan met de deuren open, dat hij drie mannen op zich af zag komen rennen, waarvan één man voorop en twee mannen kort na elkaar daarachter en dat de voorste van de achtervolgende mannen een pistool in zijn rechterhand had.

4.9.

Er doet zich dus niet de situatie voor dat het hof een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt van de verdediging niet heeft aanvaard en heeft verzuimd om in het bijzonder de redenen dit standpunt beargumenteerd te weerleggen. Het hof kent immers slechts betekenis toe aan de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] voor zover deze verklaring steun vindt in de verklaring van de getuige [getuige 1]. Deze verklaring leidt aldus niet tot het oordeel dat de verdachte de schutter is, maar ziet op de omstandigheid dat de verdachte samen met de medeverdachte [medeverdachte] achter [slachtoffer] is aangerend en dat de medeverdachte [medeverdachte] op enig moment terug naar zijn auto is gerend.

4.10.

Deze klacht faalt.

4.11.

Voorts klaagt de steller van het middel dat het hof de bewijsbeslissing onjuist, onbegrijpelijk en/of ontoereikend heeft gemotiveerd door enerzijds te overwegen dat het hof de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] slechts bruikbaar acht voor het bewijs van het onder 1 ten laste gelegde voor zover deze steun vindt in de verklaring van de getuige [getuige 1], maar anderzijds meer en andere informatie uit die verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] tot het bewijs gebruikt dan de verklaring van [getuige 1] behelst.

4.12.

Ook deze klacht kan niet slagen. Het hof heeft weliswaar de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] als bewijsmiddel 3 opgenomen, maar heeft als gezegd in zijn bewijsoverweging expliciet overwogen dat het hof deze verklaring enkel bruikbaar acht voor zover deze steun vindt in de verklaring van de getuige [getuige 1], onder meer inhoudende dat één man voorop rende en twee mannen kort na elkaar daarachter. Uit de bewijsoverwegingen van het hof blijkt niet dat ’s hofs oordeel dat de medeverdachte [medeverdachte] op enig moment terug naar zijn auto is gerend is gebaseerd op de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] . Dit oordeel is immers, zo blijkt uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen en ’s hofs bewijsoverwegingen, gebaseerd op de camerabeelden waaruit blijkt dat de medeverdachte [medeverdachte] de plaats delict – tussen de woningen aan de [b-straat 3] en [b-straat 2] – niet kan hebben bereikt. Het hof heeft aldus geen andere informatie uit de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] tot het bewijs gebruikt.

4.13.

Tot slot klaagt de steller van het middel dat deze verklaring het enige bewijsmiddel is waaruit rechtstreeks volgt dat het niet de medeverdachte [medeverdachte] , maar de verdachte is die heeft geschoten. Alle overige door het hof gebezigde bewijsmiddelen laten volgens de steller van het middel de mogelijkheid open dat niet de verdachte maar de medeverdachte [medeverdachte] schoot.

4.14.

Anders dan door de steller van het middel is aangevoerd, is de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] niet het enige bewijsmiddel waaruit het hof heeft afgeleid dat de verdachte het schot heeft gelost. Dat de verdachte de schutter is geweest, baseert het hof immers onder meer op het volgende. Uit de camerabeelden en een reconstructie blijkt dat de medeverdachte [medeverdachte] op enig moment terug naar zijn auto is gerend en dat hij niet de plaats delict – tussen de [b-straat 3] en [b-straat 2] – kan hebben bereikt. De plek waar de huls van de kogel waarmee [slachtoffer] is neergeschoten is aangetroffen - tussen de huisnummers [b-straat 3] en [b-straat 2] - ligt immers op 121 meter vanaf de plaats waar [slachtoffer] met kort daarachter de verdachte en medeverdachte [medeverdachte] voor het eerst in beeld komen. Indien ervan wordt uitgegaan – ten gunste van de verdachte – dat de medeverdachte [medeverdachte] 10 meter per seconde liep (de snelheid van een internationale topsprinter), dan heeft hij maximaal 80 meter ‘heen’ gelopen en kan hij de plaats delict dus niet hebben bereikt.

4.15.

Voorts blijkt uit camerabeelden dat aan het eind van de [b-straat] een rennende man in beeld komt, die een donkere pet, een donkere trui en een (iets lichtere) broek met daaronder zwarte schoenen met een witte zool draagt. Uit de camerabeelden en getuigenverklaringen leidt het hof af dat slechts vier mannen rond die tijd in de [b-straat] op de camerabeelden zijn gezien: getuige [getuige 1], [slachtoffer] , de medeverdachte [medeverdachte] en de verdachte. Aangezien de getuige [getuige 1] is doorgelopen en thuis het alarmnummer 112 heeft gebeld, [slachtoffer] gewond bij de [b-straat 1] aanklopt en de medeverdachte [medeverdachte] was teruggekeerd naar zijn auto, moet deze rennende man de verdachte zijn geweest.

4.16.

Op camerabeelden is vervolgens te zien dat een gestalte uit het park komt en richting de doorlopende [j-straat] rent. Deze gestalte is gekleed in een wit T-shirt en een licht gekleurde broek. De verdachte droeg bij zijn aanhouding een wit T-shirt, een spijkerbroek en zwarte sneakers met een witte zool. Ook heeft de politie op 4 september om 3:20 uur in de struiken op het [j-straat] een zwarte trui en een zwarte pet gevonden en een dag erna een zwarte trainingsbroek. Uit de analyse door het NFI van de DNA-bemonstering van deze kledingstukken leidt het hof af dat de verdachte deze kleding heeft gedragen. Bovendien heeft het schotrestenonderzoek van de NFI een vrijwel zekere relatie aangetoond tussen de mouwen van deze zwarte trui van de verdachte en een schietproces. Uit NFI-onderzoek naar schotresten op de bemonstering van de trainingsbroek concludeert het hof dat hierop schotresten aanwezig zijn.

4.17.

Tot slot blijkt uit de verklaring van de getuige [getuige 1] dat één van de twee mannen – de verdachte en de medeverdachte [medeverdachte] – die achter [slachtoffer] aanrenden een wapen in zijn rechterhand hield en volgt uit bewijsmiddel 13 dat de verdachte met zijn rechterhand de pen pakt en met zijn rechterhand de handtekeningen onder elke pagina van het uitgewerkte verhoor zet. Dit in tegenstelling tot de medeverdachte [medeverdachte] , die blijkens bewijsmiddel 14 schetst met de pen in zijn linkerhand.

4.18.

Anders dan door de steller van het middel is aangevoerd, is de verklaring van de medeverdachte [medeverdachte] aldus niet het enige bewijsmiddel waaruit volgt dat het de verdachte is die heeft geschoten.

4.19.

Het eerste middel faalt in al zijn onderdelen.

5.1.

Ten laste van de verdachte is onder feit 2 bewezenverklaard dat:

5.2.

De nadere bewijsoverweging van het hof ten aanzien van feit 2 houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in (met weglating van voetnoten):

Het slachtoffer zou die avond zijn gezin ophalen op Schiphol en heeft daarover contact gehad met zijn echtgenote. Tevens had hij die avond nog andere afspraken zoals blijkt uit de verklaringen van de getuigen [getuige 7] en [getuige 2]. Getuige [getuige 7] vroeg op 3 september 2014 om 22.03 uur via zijn mobiele telefoon aan het slachtoffer of hij naar de zaak kon komen en kreeg vervolgens om 22.04 uur een bericht van het slachtoffer dat hij er aan kwam. Getuige [getuige 2] verklaart over een afspraak met het slachtoffer om 22.30 uur alsmede over de omstandigheid dat het slachtoffer zijn gezin moest ophalen op Schiphol. Dat gelet op het tijdsbestek het slachtoffer dan ook nog in de auto van [medeverdachte] zou stappen mede om, zoals die verklaart, terug naar diens woning in [plaats] te gaan om de hond van de medeverdachte thuis te brengen is hoogst onwaarschijnlijk, te meer daar [medeverdachte] hem wilde spreken over/voor drugs en die zelf aangeeft te weten van de afspraak van het slachtoffer op Schiphol.

5.3.

De steller van het middel klaagt allereerst dat uit ’s hofs bewijsvoering niet kan worden afgeleid dat de verdachte als medepleger [slachtoffer] wederrechtelijk van zijn vrijheid heeft beroofd en/of beroofd heeft gehouden. Hiertoe voert de steller van het middel aan dat het hof voorop stelt dat [slachtoffer] vrijwillig in de auto is gestapt en vervolgens vrijwillig uit de auto is gestapt. Dat de situatie op dat moment voor [slachtoffer] onveilig voelde, brengt niet mee dat sprake is van wederrechtelijke vrijheidsberoving, aldus de steller van het middel.

5.4.

In de onderhavige zaak heeft het hof geoordeeld dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het medeplegen van het wederrechtelijk van de vrijheid beroven en beroofd houden van [slachtoffer] . Het hof heeft overwogen dat er weliswaar onvoldoende bewijs is dat [slachtoffer] in [plaats] op de plaats waar hij zijn auto heeft achtergelaten gedwongen is om in die auto plaats te nemen, maar dat op enig moment gedurende de rit in de auto sprake is geworden van wederrechtelijke vrijheidsberoving. Het hof heeft hieromtrent onder meer vastgesteld dat [slachtoffer] op 3 september 2014 zijn gezin zou ophalen op Schiphol en die avond nog andere afspraken had en dat het, gelet op het tijdsbestek, hoogst onwaarschijnlijk is dat [slachtoffer] dan ook nog in de auto van de medeverdachte [medeverdachte] zou stappen om, zoals hij heeft verklaard, terug naar diens woning in [plaats] te gaan om de hond van de medeverdachte thuis te brengen, te meer daar de medeverdachte [medeverdachte] hem wilde spreken over of voor drugs en hij zelf heeft aangegeven te weten van de afspraak van [slachtoffer] op Schiphol.

5.5.

Voorts heeft het hof vastgesteld dat [slachtoffer] op enig moment na 22.04 uur in de auto van de medeverdachte [medeverdachte] is terechtgekomen en dat hij kort vóór 22.27 uur in Leidschendam is neergeschoten. Het hof komt op basis hiervan tot het oordeel dat de auto van [medeverdachte] met behoorlijk hoge snelheid heeft gereden, aangezien de reistijd tussen de [a-straat] te [plaats] en de [c-straat] te Leidschendam ongeveer 25 minuten bedraagt. Bovendien heeft het hof vastgesteld dat [slachtoffer] ter hoogte van de glasbakken op de [c-straat] uit de auto is gevlucht, terwijl die auto stil stond, dat hij direct door zowel de verdachte als de medeverdachte [medeverdachte] achterna is gerend, terwijl hij riep “doe mij niks, “laat mij met rust, ik heb niets gedaan” en “ik heb het niet gedaan” en een van de twee achtervolgende mannen riep “blijf staan”, en hij vervolgens is neergeschoten.

5.6.

Dit duidt er volgens het hof naar de uiterlijke verschijningvorm bezien niet alleen op dat [slachtoffer] probeerde om aan een onveilige situatie te ontkomen - en dus weg uit de auto en van de verdachte en medeverdachte [medeverdachte] - maar ook dat zij beoogden [slachtoffer] daarvan te weerhouden en hem onder hun invloedssfeer te houden, terwijl uit de woorden van [slachtoffer] ook bezwaarlijk iets anders is af te [plaats] dan dat hem door de verdachte en de medeverdachte [medeverdachte] iets werd verweten.

5.7.

Hiermee heeft het hof voldoende tot uitdrukking gebracht dat de verdachte samen met de medeverdachte [medeverdachte] [slachtoffer] heeft beroofd van zijn vrijheid om te gaan en staan waar hij wil. ’s Hofs oordeel dat er sprake is van wederrechtelijke vrijheidsberoving is aldus niet onbegrijpelijk en evenmin ontoereikend gemotiveerd. Dat [slachtoffer] erin is geslaagd om de auto te verlaten, doet hieraan niet af. Bovendien miskent de steller van het middel dat het hof niet enkel heeft geoordeeld dat de situatie op het moment dat [slachtoffer] uit de auto stapte voor hem onveilig voelde en dat daarom sprake is van wederrechtelijke vrijheidsberoving. Het hof heeft immers ook geoordeeld dat de verdachte en zijn medeverdachte [medeverdachte] beoogden om het slachtoffer ervan te weerhouden om aan de situatie te ontkomen en hem onder hun invloedssfeer te houden.

5.8.

De steller van het middel klaagt voorts dat uit ’s hofs bewijsvoering niet blijkt dat er sprake is van medeplegen en dat de verdachte opzet heeft gehad op het wederrechtelijk beroven en beroofd houden van de vrijheid van [slachtoffer] , aangezien uit de bewijsvoering niet blijkt van enige gedraging van de verdachte voorafgaand aan het moment van uitstappen, behalve dat hij achter [slachtoffer] in de auto zat.

5.9.

Voor de beoordeling van deze klacht is het volgende van belang. De kwalificatie medeplegen is slechts dan gerechtvaardigd als de bewezenverklaarde - intellectuele en/of materiële - bijdrage aan het delict van de verdachte van voldoende gewicht is. Bij de vorming van zijn oordeel dat sprake is van de voor medeplegen vereiste nauwe en bewuste samenwerking, kan de rechter rekening houden met onder meer de intensiteit van de samenwerking, de onderlinge taakverdeling, de rol in de voorbereiding, de uitvoering of de afhandeling van het delict en het belang van de rol van de verdachte, diens aanwezigheid op belangrijke momenten en het zich niet terugtrekken op een daartoe geëigend tijdstip. De bijdrage van de medepleger zal in de regel worden geleverd tijdens het begaan van het strafbare feit in de vorm van een gezamenlijke uitvoering van het feit. Zeker in de gevallen waarin de bijdrage is geleverd in de vorm van verscheidene gedragingen voor en/of tijdens en/of na het strafbare feit of vóór het strafbare feit, dient in de bewijsvoering aandacht te worden besteed aan de vraag of wel zo bewust en nauw is samengewerkt bij het strafbare feit dat van medeplegen kan worden gesproken, in het bijzonder dat en waarom de bijdrage van de verdachte van voldoende gewicht is geweest.2

5.10.

Het hof heeft geoordeeld dat de omstandigheid dat zowel de verdachte als de medeverdachte [medeverdachte] achter [slachtoffer] aanrenden er naar de uiterlijke verschijningsvorm bezien niet alleen op wijst dat [slachtoffer] probeerde om aan een onveilige situatie te ontkomen, weg uit de auto en weg van de verdachte en medeverdachte [medeverdachte] , maar ook dat zij beoogden het slachtoffer daarvan te weerhouden en hem onder hun invloedssfeer te houden, terwijl uit de woorden van [slachtoffer] ook bezwaarlijk iets anders is af te leiden dan dat hem door hen iets werd verweten. Hieruit blijkt dus dat het hof heeft geoordeeld dat er sprake is van een gezamenlijke uitvoering van de wederrechtelijke vrijheidsberoving, waarbij de verdachte kennelijk – door achter [slachtoffer] aan te rennen – heeft beoogd om te voorkomen dat [slachtoffer] kon ontkomen. Dat de verdachte tijdens de rit van [plaats] naar Leidschendam achter de medeverdachte [medeverdachte] en [slachtoffer] zat en dus de auto niet heeft bestuurd, doet aan dit oordeel niet af. In deze door het hof vastgestelde feiten en omstandigheden, ligt besloten dat de verdachte als medepleger opzettelijk [slachtoffer] wederrechtelijk van zijn vrijheid heeft beroofd en beroofd gehouden.

5.11.

Ook het tweede middel faalt.

6.1.

Het hof heeft ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij [betrokkene 1] , zijnde de vrouw van het slachtoffer, voor wat betreft de oplegging van de vergoeding van de door haar geleden immateriële schade, het volgende overwogen:

6.2.

De verdediging heeft blijkens de pleitnota in hoger beroep ten aanzien van de vordering van vergoeding van immateriële schade van [betrokkene 1] het volgende aangevoerd (met weglating van voetnoten):

6.3.

De steller van het middel klaagt allereerst dat de toewijzing van de vordering van benadeelde partij [betrokkene 1] vanwege immateriële schade en de oplegging van de schadevergoedingsmaatregel in zoverre door het hof getuigen van een onjuiste rechtsopvatting, althans dat dit oordeel onjuist, onbegrijpelijk en/of ontoereikend is gemotiveerd. Het hof heeft volgens de steller van het middel ten onrechte geoordeeld (i) dat de benadeelde partij direct is geconfronteerd met de ernstige gevolgen van het tenlastegelegde, (ii) dat haar geestelijk letsel voortvloeit uit de hevige emotionele schok die is teweeggebracht als gevolg van die confrontatie en (iii) dat dit geestelijk letsel van een zodanige aard is dat het oplevert geestelijk letsel waardoor iemand in zijn persoon is aangetast.

6.4.

Voor de beoordeling van deze klacht is het volgende van belang. Een vergoeding van immateriële schade kan plaatsvinden als door het waarnemen van het tenlastegelegde of door de directe confrontatie met de ernstige gevolgen ervan, een hevige emotionele schok bij een benadeelde partij wordt teweeggebracht, waaruit geestelijk letsel voortvloeit, hetgeen zich met name zal kunnen voordien indien iemand tot wie de aldus getroffene in een nauwe affectie relatie staat, bij het tenlastegelegde is gedood of gewond. Voor vergoeding is dan wel vereist dat het bestaan van geestelijk letsel, waardoor iemand in zijn persoon is aangetast, in rechte kan worden vastgesteld, hetgeen in het algemeen slechts het geval zal zijn indien sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld.3

6.5.

Er moet aldus sprake zijn van een rechtstreeks verband tussen het gevaarzettend handelen enerzijds en het geestelijk letsel dat een derde door de confrontatie met de gevolgen van dit handelen oploopt anderzijds. Deze confrontatie kan ook plaatsvinden (kort) nadat de gebeurtenis die tot de dood of verwonding van een ander heeft geleid, heeft plaatsgevonden.4 In de feitenrechtspraak blijkt dat verschillend wordt geoordeeld over de vraag of een confrontatie nadat de gebeurtenis heeft plaatsgevonden kan leiden tot toewijzing van shockschade. Zo wees de rechtbank Zeeland-West-Brabant in een strafzaak waarin het slachtoffer op gruwelijke wijze was komen te overlijden doordat de verdachte het slachtoffer meermalen heeft gestoken, heeft gewurgd en hem zand in de mond en neus te stoppen, een vordering van de benadeelde partij tot vergoeding van de immateriële schade af, omdat de confrontatie met het lichaam van het slachtoffer niet direct na het delict en niet op de plaats waar de doodslag was begaan, had plaatsgevonden, maar eerst meerdere weken nadien in het mortuarium.5 In een civiele zaak van het hof Arnhem wees het hof een vordering van de benadeelde partij tot vergoeding van immateriële schade wel toe. In deze zaak oordeelde het hof dat de benadeelde partij geconfronteerd was met de ernstige gevolgen van de moord die de verdachte op de dochter van de benadeelde partij had gepleegd. Deze confrontatie hield in dat de vader van het slachtoffer die met meer dan tachtig messteken om het leven was gebracht, enkele dagen later het zwaar verminkte lichaam van zijn dochter had gezien, van de politie de toedracht had vernomen en foto’s had gezien van het ernstig verminkte lichaam.6

6.6.

De steller van het middel klaagt dat uit het bestreden arrest volgt dat het gaat om een benadeelde partij die uren nadat het tenlastegelegde plaatsvond door de politie over dat tenlastegelegde werd geïnformeerd en vervolgens zelf naar het ziekenhuis is gegaan. Hieruit volgt volgens de steller van het middel niet dat sprake is van het waarnemen van het tenlastegelegde of de directe confrontatie met de ernstige gevolgen ervan.

6.7.

Het hof heeft geoordeeld dat de benadeelde partij [betrokkene 1] direct is geconfronteerd met de ernstige gevolgen van het tenlastegelegde. Het hof heeft hiertoe overwogen dat de benadeelde partij weliswaar niet aanwezig is geweest bij het schietincident zelf en zij daardoor ook niet rechtstreeks is geconfronteerd met de omstandigheden waaronder dat incident heeft plaatsgevonden, maar dat zij wel direct is geconfronteerd met de ernstige gevolgen daarvan. De eerste directe confrontatie met de zeer confronterende gevolgen van het incident vond, zo overweegt het hof, in het ziekenhuis plaats toen de benadeelde partij haar echtgenoot bezocht op de intensive care nadat hij geopereerd was. Het dossier bevat foto’s van hoe het slachtoffer er toen bijlag. Deze foto’s zijn, zo stelt het hof vast, zeer confronterend.

6.8.

Namens de benadeelde partij is ter terechtzitting van 6 juli 2020 het volgende aangevoerd:

6.9.

De zaak van het hof Arnhem toont gelijkenissen met de onderhavige zaak. In de onderhavige zaak oordeelde het hof immers eveneens dat de directe confrontatie van de benadeelde partij [betrokkene 1] erin was gelegen dat zij haar man enkele uren nadat hij was neergeschoten in het ziekenhuis op de intensive care heeft gezien nadat hij geopereerd was en dat dit, gelet op de foto’s in het dossier van hoe het slachtoffer er toen bijlag, volgens het hof zeer confronterend was. Het hof is op basis hiervan tot het oordeel gekomen dat er sprake is van een directe confrontatie met de ernstige gevolgen van het tenlastegelegde. Dat oordeel is, in het licht van hetgeen door de benadeelde partij is aangevoerd, niet onbegrijpelijk en evenmin ontoereikend gemotiveerd. Dat deze confrontatie zich afspeelde uren nadat het tenlastelegde heeft plaatsgevonden en zij zelf naar het ziekenhuis is gegaan, zoals door de steller van het middel is aangevoerd, doet aan dit oordeel niet af. Uit de rechtspraak van de Hoge Raad volgt immers dat de confrontatie ook kan plaatsvinden (kort) nadat de gebeurtenis die tot de dood of verwonding van een ander heeft geleid, heeft plaatsgevonden.7 Ook een confrontatie die enkele uren na het tenlastegelegde feit heeft plaatsgevonden, kan dus aanleiding geven tot het toewijzen van shockschade.

6.10.

Voorts klaagt de steller van het middel dat uit het arrest van het hof niet kan worden afgeleid dat de bij de benadeelde partij geconstateerde posttraumatische stressstoornis is voortgevloeid uit de hevige emotionele schok die is teweeggebracht door de directe confrontatie met de ernstige gevolgen van het tenlastegelegde in het ziekenhuis.

6.11.

Ook deze klacht kan niet slagen. Het hof heeft immers overwogen dat sprake was van een directe confrontatie van de ernstige gevolgen van het tenlastegelegde feit in het ziekenhuis, dat bij de benadeelde partij hierdoor een hevige emotionele schok is teweeggebracht, dat de benadeelde partij is gediagnostiseerd met een posttraumatische stressstoornis en dat er bij de benadeelde partij zich herbelevingen manifesteren in de vorm van nachtmerries en flashbacks, waar zij behandeling voor ondergaat. Uit ’s hofs overweging volgt aldus dat als gevolg van de directe confrontatie met de ernstige gevolgen van het tenlastegelegde feit een hevige emotionele schok bij de benadeelde partij is teweeggebracht, waaruit geestelijk letsel is voortgevloeid.

6.12.

De steller van het middel klaagt bovendien dat uit ’s hofs arrest niet genoegzaam kan worden afgeleid dat sprake is van geestelijk letsel van een zodanige aard dat sprake is van het voor de toewijzing van shockschade vereiste geestelijke letsel, nu uit ’s hofs overweging niet blijkt wie de diagnose dat de benadeelde partij een posttraumatische stressstoornis heeft zou hebben gesteld, noch dat die persoon een daartoe gekwalificeerd medisch specialist is. Door de steller van het middel wordt gewezen op een tweetal zaken van de Hoge Raad waaruit volgens de steller van het middel volgt dat een diagnose dat de benadeelde partij lijdt aan een posttraumatische stressstoornis door een medisch specialist, zijnde een psychiater of psycholoog, moet zijn vastgesteld.8

6.13.

In de zaak HR 10 april 2007, ECLI:NL:HR:2007:AZ5670, NJ 2007/223 had de benadeelde partij aangevoerd dat de shocktoestand en angsten van de moeder van het slachtoffer zouden uitmonden in medische hulp. Over de toestand van de benadeelde partij was een medische verklaring van een huisarts overlegd, zonder dat die verklaring melding maakte van een verwijzing naar een psycholoog of een psychiater. Het hof wees de vergoeding voor shockschade toe, maar de Hoge Raad oordeelde dat het hof onvoldoende blijk had gegeven te hebben onderzocht of was voldaan aan het vereiste dat “het bestaan van geestelijk letsel waardoor iemand in zijn persoon is aangetast, in rechte kan worden vastgesteld, hetgeen in het algemeen slechts het geval zal zijn indien sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld”. In de zaak die leidde tot HR 3 juli 2007, ECLI:NL:HR:2007:BA5624, NJ 2007/413 was namens de benadeelde partij, de vader van het slachtoffer, aangevoerd dat de confrontatie van het aantreffen van zijn dochter, badend in het bloed en door ongeveer 37 messteken om het leven gebracht, een grote psychische schok bij hem teweeg had gebracht en het beeld van deze confrontatie op zijn netvlies stond gegrift. De benadeelde partij had na dit voorval een behandeling ondergaan bij een GGZ-instelling en heeft volgens een sociaalpsychiatrisch verpleegkundige moeten verhuizen omdat de herinneringsbeelden hem te veel werden. Het hof oordeelde dat de foto’s van de plaats delict schokkend waren en wees wederom de vordering tot vergoeding van shockschade toe en oordeelde dat geen nadere psychologische of psychiatrische rapportage nodig was. De Hoge Raad oordeelde echter dat het hof onvoldoende blijk had gegeven te hebben onderzocht of aan de vereisten van het Taxibus-arrest9 was voldaan.

6.14.

Beide zaken verschillen van de onderhavige zaak, aangezien het hof op basis van de in hoger beroep overgelegde stukken wel degelijk heeft vastgesteld dat de benadeelde partij lijdt aan een posttraumatische stressstoornis. Dat betreft, zoals naar ik meen van algemene bekendheid is, een in de DSM-5 erkende psychiatrische stoornis. Dat die vaststelling onbegrijpelijk zou zijn, wordt in cassatie niet aangevoerd. Dat de vaststelling van het hof niet uit de lucht komt vallen, blijkt overigens uit het hierboven onder 6.8 weergegeven gedeelte van de toelichting van de vordering van de benadeelde partij, onder nr. 32, waar de advocaat van de benadeelde parij [betrokkene 1] verwijst naar de diagnose van de GGZ Rivierduinen. De opvatting van de steller van het middel, dat het hof in zijn motivering met zoveel woorden had moeten aangeven dat deze posttraumatische stressstoornis is vastgesteld door een medisch specialist, zijnde een psychiater of psycholoog, lijkt mij geen steun te vinden in de de jurisprudentie van de Hoge Raad en lijkt mij ook te ver voeren – het betreft hier immers niet de bewijsbeslissing waarbij bewijsmiddelen op grond van de wet genoemd dienen te worden. Ook deze klacht faalt.

6.15.

Tot slot klaagt de steller van het middel dat het hof de aanvangsdatum van de wettelijke rente van de materiële schade onjuist en onbegrijpelijk heeft bepaald op 4 september 2014.

6.16.

Het hof heeft ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij [betrokkene 1] , voor wat betreft de oplegging van de vergoeding van de door haar geleden materiële schade, het volgende overwogen:

Met de posten ‘verlies van verdienvermogen' en 'toekomstig verlies aan verdienvermogen' is blijkens de toelichting van de raadsman ter terechtzitting in hoger beroep bedoeld schadevergoeding te vorderen wegens het derven van levensonderhoud in de zin van art. 6:108 lid 1 onder d BW. Het slachtoffer zorgde voor het huishouden. Dit kan onder ‘hetgeen de overledene aan de nabestaande feitelijk placht te verstrekken' worden begrepen. De benadeelde partij [betrokkene 1] had betaald werk. De schade door het derven van dit levensonderhoud kan worden begroot op de uren die de benadeelde partij bij haar werkgever heeft moeten inleveren om voor het huishouden te zorgen. Zie HR 10 april 2009, ECLI:NL:HR:2009:BG8781.

Dit brengt met zich dat de benadeelde partij heeft aangetoond dat tot een bedrag van € 29.730,08 schade is geleden. Deze schade is een rechtstreeks gevolg van het onder 1 bewezen verklaarde.

De vordering van de benadeelde partij zal derhalve tot dat bedrag worden toegewezen, te vermeerderen met de gevorderde wettelijke rente over dit bedrag vanaf 4 september 2014 tot aan de dag der algehele voldoening.

Namens de benadeelde partij is verder op grond van artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht gevraagd aan het hof om ambtshalve aan de verdachte de maatregel op te leggen strekkende tot betaling aan de Staat van de navolgende bedragen:

6.17.

Voor de beoordeling van het middel is het volgende van belang. De benadeelde partij kan betaling van de – overeenkomstig de criteria van het Burgerlijk Wetboek te berekenen – wettelijke rente vorderen over het bedrag dat zij aan schade heeft geleden; dit kan op het voegingsformulier (of het bijbehorende schadeonderbouwingsformulier), bij aparte brief of mondeling ter zitting in eerste aanleg. De benadeelde partij moet uitdrukkelijk aanspraak maken op de wettelijke rente; de rechter kan deze rente niet ambtshalve toewijzen. In beginsel is de wettelijke rente ingevolge art. 6:83, aanhef en onder b, BW zonder ingebrekestelling verschuldigd vanaf het moment waarop de schade die het gevolg is van de onrechtmatige daad van de verdachte, is ingetreden.10

6.18.

De civiele kamer van de Hoge Raad heeft beslist dat in het geval de rechter de schade begroot op een gekapitaliseerd bedrag ineens ter zake van toekomstige schade, deze schade geacht moet worden te zijn geleden op de bij deze kapitalisering tot uitgangspunt genomen peildatum. Deze wijze van schadebegroting strekt ertoe de benadeelde ter vergoeding van zijn schade een zodanig bedrag ineens toe te kennen dat dat, hem op de peildatum uitbetaalde, bedrag inclusief het daarover na de peildatum te realiseren rendement, toereikend zal zijn voor de betaling van alle toekomstige schadeposten. Indien dit bedrag eerst na de peildatum aan de benadeelde wordt uitgekeerd lijdt hij dus, door gemis aan rendement, nadeel dat door betaling van wettelijke rente behoort te worden vergoed.11 De rechter heeft bij het begroten van de schade de vrijheid om de geleden en te lijden schade te kapitaliseren in een bedrag ineens naar een peildatum die – al dan niet geruime tijd – voor zijn uitspraak ligt. Ook bij een dergelijke wijze van begroting blijft het uitgangspunt dat zoveel als redelijkerwijs mogelijk is de werkelijk geleden en te lijden schade wordt begroot.12

6.19.

De steller van het middel klaagt dat de toegewezen materiële schade, onder meer bestaande uit het door de benadeelde partij [betrokkene 1] geleden verlies van verdienvermogen in de maanden september 2014 tot en met april 2015 en het toekomstig verlies van verdienvermogen na april 2015, ten aanzien van het geleden verlies van verdienvermogen pas is ingetreden in de maand waarin het verlies van verdienvermogen zich heeft voorgedaan en ten aanzien van het toekomstig verlies van verdienvermogen pas in de maanden waarin dat verlies van verdienvermogen optrad.

6.20.

In de onderhavige zaak is namens de benadeelde partij voor de periode september 2014 tot en met april 2015 een bedrag ter vergoeding van de door de benadeelde partij geleden schade als gevolg van een verlies van verdienvermogen gevorderd. Namens de benadeelde partij is eveneens toekomstig verlies van verdienvermogen gevorderd vanaf mei 2015. Het hof heeft geoordeeld dat ten aanzien van de vordering tot verlies van verdienvermogen de aanvangsdatum van de wettelijke rente wordt bepaald op 4 september 2014. Dit is de dag dat [slachtoffer] in het ziekenhuis is overleden. Het hof had bij het begroten van de schade ten gevolge van het verlies van verdienvermogen de vrijheid om de geleden schade en de toekomstige schade te kapitaliseren in een bedrag ineens naar een peildatum die voor zijn uitspraak ligt. Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting.

6.21.

Ook deze klacht kan niet slagen.

6.22.

Het derde middel faalt in al zijn onderdelen.

7.1.

Namens de verdachte is op 23 juli 2020 cassatie ingesteld tegen het arrest van 20 juli 2020. De Hoge Raad heeft de gedingstukken op 29 januari 2021 ontvangen. De termijn voor het inzenden van de stukken (van de preventief gehechte verdachte) naar de Hoge Raad bedraagt zes maanden. Dat brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 lid 1 EVRM is overschreden. Een voortvarende behandeling die de overschrijding van de inzendtermijn zou kunnen compenseren, behoort niet meer tot de mogelijkheden. Een en ander dient te leiden tot vermindering van de opgelegde gevangenisstraf.

7.2.

Ambtshalve merk ik op dat de Hoge Raad uitspraak zal doen nadat meer dan zestien maanden sinds het instellen van het cassatieberoep zijn verstreken. Ook in dat opzicht is de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 lid 1 EVRM overschreden.13

7.3.

Het vierde middel slaagt.