Uitspraken

“hij op of omstreeks 11 augustus 2021 te 's-Gravenhage en/of Delft, in elk geval in Nederland, heeft deelgenomen aan de voortzetting van de werkzaamheid van een organisatie die bij onherroepelijke rechterlijke beslissing van 24 april 2020 verboden is verklaard, te weten motorclub Bandidos MC Holland, immers heeft hij, verdachte, op 11 augustus 2021 op de snelweg A4 links ter hoogte van Delft en/of op de Ypenburgse Stationsweg te 's-Gravenhage een jas en/of een trui en/of een t-shirt gedragen met hierop de uiterlijke kenmerken en/of de naam van motorclub Bandidos MC Holland en/of Bandidos Amsterdam en/of Bandidos Rotterdam en/of het zogeheten

"1% logo".”

“Wettelijk kader en jurisprudentie

Het Openbaar Ministerie kan op grond van artikel 2:20 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) de rechter verzoeken een rechtspersoon, zoals een (informele) vereniging of stichting, te verbieden en te ontbinden, als de werkzaamheid daarvan in strijd is met de openbare orde. Na een dergelijk verbod is de deelneming aan de voortzetting van de werkzaamheid van een dergelijke rechtspersoon (organisatie) strafbaar (artikel 140, tweede lid, Sr (oud)).

Het Openbaar Ministerie heeft in een civielrechtelijke procedure bij de rechtbank Midden-Nederland verzocht BMC Holland op grond van artikel 2:20 BW verboden te verklaren, omdat de werkzaamheid van BMC Holland in strijd zou zijn met de openbare orde. De rechtbank Midden-Nederland heeft op 20 december 2017 (ECLI:NL:RBMNE:2017:6241) BMC Holland verboden verklaard vanwege – kortweg – de binnen BMC Holland bestaande cultuur waarin het plegen van (ernstig) geweld wordt gestimuleerd.

In het hoger beroep is het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden bij beschikking van 18 december 2018 (ECLI:NL:GHARL: 2018:10865) – evenals de rechtbank – tot het oordeel gekomen dat het verzoek van het Openbaar Ministerie om BMC Holland op grond van artikel 2:20 BW verboden te verklaren, moet worden toegewezen.

Het hof Arnhem-Leeuwarden oordeelt verder dat de lokale Nederlandse Bandidos-chapters en hun leden lid zijn van BMC Holland. Met het verbod en de ontbinding van BMC Holland is het deze (rechts) personen niet langer toegestaan van BMC Holland lid te zijn en is het hun verboden om de werkzaamheid van BMC Holland in welke vorm dan ook voort te zetten. Daarmee is niet gezegd dat het de leden van BMC Holland, waaronder de lokale chapters, verboden is om te bestaan en om hun eigen werkzaamheid – voor zover die niet (ook) als een werkzaamheid van BMC Holland kan worden aangemerkt – voort te zetten. De lokale chapters zijn geen onzelfstandig onderdeel van BMC Holland, maar vormen in zichzelf een bestendige organisatie met leden. Zij zijn daarom zelfstandige informele verenigingen met eigen rechtspersoonlijkheid.

Bij beschikking van 24 april 2020 heeft de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2020:797) het beroep van het Openbaar Ministerie tegen de hiervoor vermelde beschikking van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 18 december 2018 verworpen. Het oordeel van gerechtshof Arnhem-Leeuwarden d.d. 18 december 2018 (ECLI:NL:GHARL:2018:10865) is daarmee bevestigd, waardoor is komen vast te staan dat het verbod en de ontbinding van BMC Holland zich niet uitstrekt over de lokale chapters.

Het oordeel van het hof

Aan de verdachte is (samengevat) ten laste gelegd deelname aan voortzetting van de werkzaamheid van een organisatie die bij onherroepelijke rechterlijke beslissing verboden is verklaard, zoals omschreven in artikel 140, tweede lid, Sr (oud).

Het enkele feit dat het verbod en de ontbinding van BMC Holland zich niet uitstrekt over de lokale chapters, zoals hiervoor vermeld, betekent nog niet dat (de leden van) deze chapters zich niet schuldig kunnen maken aan het voortzetten van de werkzaamheid van de verboden organisatie BMC Holland.

In lijn met de overwegingen in het arrest van het gerechtshof ‘s-Hertogenbosch van 12 oktober 2022 (ECLI:NL:GHSHE:2022:3486), is het hof van oordeel dat voor de vaststelling of in een concreet geval sprake is van de voortzetting van de werkzaamheid van een verboden organisatie, zoals bedoeld in artikel 140, tweede lid, Sr (oud), is vereist dat wordt gekeken of de gedraging van de verdachte ten dienste staat aan het voortbestaan van de verboden organisatie, in dit geval BMC Holland. Daarbij dient de tenlastegelegde gedraging een aandeel te hebben in, dan wel ondersteunend te zijn aan de voortzetting van de werkzaamheid van BMC Holland, met als gevolg dat BMC Holland wordt voortgezet op een wijze die strijdig is met de openbare orde.

Blijkens het proces verbaal van aanhouding heeft de verdachte op de snelweg op een motor gereden, waarbij hij kleding droeg waarop de logo’s en kleuren (full colors) van Bandidos zichtbaar waren. Het ging om een jas/trui van Bandidos Rotterdam, tevens voorzien van het logo 1%, met daaronder een jas/trui van Bandidos Amsterdam en een t-shirt van Bandidos Rotterdam, en daarmee om kleding mot logo’s van verschillende lokale chapters.

Naar het oordeel van het hof is de enkele gedraging van het – individueel – op de openbare weg dragen van kleding van (een) lokale, op zichzelf niet verboden, Bandidos chapter(s), hoewel dit wellicht als maatschappelijk onwenselijk en/of aanstootgevend kan worden gezien, onvoldoende om aangemerkt te kunnen worden als een gedraging die ten dienste staat aan de voortzetting van de werkzaamheid van de verboden organisatie BMC Holland. Daarbij heeft het hof mede in aanmerking genomen dat uit het procesdossier en het verhandelde ter terechtzitting niet is gebleken dan de verdachte ooit lid is geweest van, of enige activiteit heeft verricht voor BMC Holland dan wel een van de chapters.

Ten overvloede wordt opgemerkt dat naar het oordeel van het hof noch uit de door de advocaat-generaal aangehaalde wetgeschiedenis bij de Wet van 23 juni 2021 tot wijziging van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek ter verruiming van de mogelijkheid tot het verbieden van rechtspersonen, waarbij artikel 140, tweede lid, Sr is gewijzigd, noch uit de wetsgeschiedenis bij het Wetsvoorstel bestuurlijk verbod ondermijnende organisatie valt af te leiden dat de wetgever het enkele in het openbaar dragen van bepaalde organisatie gerelateerde kleding en symbolen zonder meer aanmerkt als het voortzetten van een verboden organisatie.

Op grond van het vorenstaande is het hof van oordeel dat niet wettig en overtuigend is bewezen, hetgeen aan de verdachte is tenlastegelegd, zodat de verdachte daarvan behoort te worden vrijgesproken.”

“Deelneming aan de voortzetting van de werkzaamheid van een organisatie die bij onherroepelijke rechterlijke beslissing verboden is verklaard of van rechtswege is verboden of ten aanzien waarvan een onherroepelijke verklaring als bedoeld in artikel 122, eerste lid, van Boek 10 Burgerlijk Wetboek is afgegeven, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.”8

“Voortzettingsgedragingen kunnen zich in velerlei vorm voordoen. Het gaat daarbij om iedere gedraging die ten dienste staat aan het voortbestaan van de verboden organisatie. Ter illustratie zij gewezen op: het organiseren van een betoging, evenement of vergadering, het oprichten van een nieuwe (vergelijkbare) organisatie, het voeren van een ledenadministratie, het «in de lucht» houden van een website en het houden van fondsenwervingsacties ten behoeve van een verboden rechtspersoon of een daarmee vergelijkbare opvolger. Een combinatie van dergelijke factoren levert eerder bewijs op van de voortzetting van de activiteiten van een verboden rechtspersoon.”10

“Kort samengevat kan op basis van de hiervoor behandelde wetsgeschiedenis worden vastgesteld dat de bedoeling van de wetgever is geweest het negeren van het rechterlijk verbod centraal te stellen bij strafbaarheid op grond van art. 140 lid 2 Sr. Voor wat betreft het type gedragingen waarmee het rechterlijke verbod wordt overtreden, heeft de wetgever in 2022 de reikwijdte van het bestanddeel ‘voortzetting van de werkzaamheid’ vrij ruim opgevat. Daaronder vallen volgens de wetgever alle gedragingen die bij de normale werkzaamheid van de verboden organisatie hoorden. Dat kunnen dus ook gedragingen zijn die op zichzelf bezien niet strafbaar zijn, maar die wel bij het normale verenigingsverband horen.”11

“Het hof heeft geoordeeld dat de tenlastegelegde gedraging, gezien haar aard en de omstandigheden waaronder deze heeft plaatsgevonden, niet een gedraging oplevert “die ten dienste staat aan het voortbestaan van de verboden organisatie” en slechts kan worden gezien als “een ongerichte, individuele gedraging van een voormalig lid van de inmiddels verboden verklaarde organisatie” en dat die gedraging daarom niet kan worden aangemerkt als het deelnemen aan de voortzetting van de werkzaamheid van een verboden organisatie.

Hierin ligt besloten dat het hof terecht tot uitgangspunt heeft genomen dat het bestanddeel ‘voortzetting van de werkzaamheid’ in artikel 140 lid 2 (oud) Sr betrekking heeft op iedere gedraging die ten dienste staat aan het voortbestaan van de verboden organisatie. Het hof heeft niettemin met zijn beslissing dat de tenlastegelegde gedraging niet kan worden aangemerkt als ‘voortzetting van de werkzaamheid’ blijk gegeven van een te beperkte uitleg van dat bestanddeel. Daarvoor is allereerst van belang dat de in artikel 140 lid 2 (oud) Sr strafbaar gestelde gedraging een delict tegen de openbare orde is en dat – mede in het licht van wat onder 2.3.2 is weergegeven uit de totstandkomingsgeschiedenis van het wetsvoorstel dat heeft geleid tot een verduidelijking van artikel 140 lid 2 Sr – aan het bestanddeel ‘voortzetting van de werkzaamheid’ een ruime uitleg toekomt, waarbij de wetgever onder meer het oog heeft op het organiseren van een betoging, evenement of vergadering. Daarnaast neemt de Hoge Raad in aanmerking dat het hof over de aard van de tenlastegelegde gedraging en de omstandigheden waaronder deze heeft plaatsgevonden, heeft vastgesteld dat de verdachte op weg was naar de ingang van een publieke ruimte – een gerechtsgebouw –, dat hij kleding en accessoires droeg met aanduidingen en tekens die verwezen naar BMC Holland en dat in dat gerechtsgebouw een zitting zou plaatsvinden tegen leden van de motorclub Bandidos Sittard. In dat verband is nog van belang dat uit de door het hof in zijn beslissing in aanmerking genomen omstandigheden die in de procedure over de verbodenverklaring zijn vastgesteld, naar voren komt dat “uit de uitingen en gedragingen die als een eigen werkzaamheid aan BMC Holland kunnen worden toegerekend, blijkt dat het toepassen van geweld, ook in de openbare ruimte, niet wordt geschuwd, maar wordt aangemoedigd én gebagatelliseerd” en dat “de leden bewust de naam ‘Bandidos’ of hun ‘colors’ [gebruiken] om hun daden en woorden kracht bij te zetten”.”12

5. De tweede klacht: onderscheid tussen logo’s van niet-verboden lokale afdeling en verboden landelijke organisatie

“Naar het oordeel van het hof is de enkele gedraging van het – individueel – op de openbare weg dragen van kleding van (een) lokale, op zichzelf niet verboden, Bandidos chapter(s), hoewel dit wellicht als maatschappelijk onwenselijk en/of aanstootgevend kan worden gezien, onvoldoende om aangemerkt te kunnen worden als een gedraging die ten dienste staat aan de voortzetting van de werkzaamheid van de verboden organisatie BMC Holland. Daarbij heeft het hof mede in aanmerking genomen dat uit het procesdossier en het verhandelde ter terechtzitting niet is gebleken dan de verdachte ooit lid is geweest van, of enige activiteit heeft verricht voor BMC Holland dan wel een van de chapters.”

“Bandidos MC Holland is verboden verklaard vanwege een cultuur van geweld en wetteloosheid. Deze ‘outlaw-cultuur’ wordt ook uitgedragen in kleding, zoals het 1%-teken waarmee men aan de buitenwereld laat zien dat men buiten de wet wil opereren en dat men een outlaw is. De kleding vormt dus een cruciaal en onlosmakelijk onderdeel van het bestaan van Bandidos MC Holland. De logo’s en naamvoering van de door verdachte gedragen kleding zijn identiek aan die van Bandidos MC Holland en met het dragen van de colors van Bandidos Amsterdam en/of Bandidos Rotterdam wordt aldus het bestaan van Bandidos MC Holland in Nederland bekrachtigd. Door logo’s en naamvoering van Bandidos in het openbaar te dragen, wordt de werkzaamheid van (het verboden) Bandidos MC Holland dus voortgezet. Het dragen van zogenoemde colors kent immers een tweeledig doel. In de eerste plaats is het doel om het lidmaatschap van de drager aan te tonen. Dit blijkt uit het feit dat algemeen bekend is dat het dragen van ‘colors’ van OMG’s waarvan men geen lid is, zal leiden tot repercussies vanuit de club. In de tweede plaats dient het dragen van de colors om eenheid en uniformiteit naar buiten uit te stralen, waardoor de kracht en de onaantastbaarheid van de OMG wordt benadrukt. In zoverre vormt het in het openbaar dragen van de logo’s en colors van een verboden organisatie meer dan een enkele persoonlijke uitdrukking. Het beoogt ook de waarden van de organisatie en daarmee de – doorgaans intimiderende en gewelddadige – clubcultuur van de verboden organisatie uit te drukken.”

Tot slot voert de steller van het middel aan dat niet valt in te zien waarom, zoals het hof mede in aanmerking heeft genomen, van belang is dat niet is gebleken dat de verdachte ooit lid is geweest van of enige activiteit heeft verricht voor BMC Holland of een van de chapters.

“De verbodenverklaring en de ontbinding van HAMC Holland hebben niet tot gevolg dat de afzonderlijke charters verboden zijn verklaard en ontbonden. Het hof heeft […] slechts tot uitdrukking gebracht dat de verklaring voor recht ten aanzien van HAMC en de verbodenverklaring en ontbinding van HAMC Holland indirect wel gevolgen kunnen hebben voor de afzonderlijke charters en hun leden. Dit volgt uit art. 140 lid 2 Wetboek van Strafrecht, waarin strafbaar is gesteld deelneming aan de voortzetting van de werkzaamheid van een organisatie die bij onherroepelijke rechterlijke beslissing verboden is verklaard […]. Het is aan de strafrechter om te beslissen of het in het openbaar dragen van de colors van de Hells Angels of het onder de naam Hells Angels naar buiten treden een strafbaar feit oplevert.”14