Uitspraken

Onder verwijzing naar EHRM (Grote Kamer) 20 oktober 2016, 7334/13 (Muršić/Kroatië) en ECLI:NL:RBAMS:2016:7499 heeft de raadsvrouw betoogd dat nog steeds sprake is van een reëel gevaar dat de opgeëiste persoon na overlevering zal worden onderworpen aan een onmenselijke of vernederende behandeling.

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat op basis van de door de Roemeense autoriteiten verstrekte gegevens kan worden geconcludeerd dat een reëel gevaar voor de opgeëiste persoon van onmenselijke of vernederende behandeling is uitgesloten.

De brief van The National Prison Administration van 7 december 2016 houdt onder meer het volgende in:

Taking into account the period of the custodial sentence, the most probable is that the person concerned shall serve his custodial sentence initially in semi-open regime and will be sent to serve his sentence in the Brăila Prison, according to his residential area.

(…)

According to the law, after the execution of a fifth of the penalty, the sentenced person shall be re-examined in view of changing the manner in which the sentence is served. (…)

Taking into account all these aspects, the National Prison Administration guarantees that the person concerned shall serve his sentence in Brăila Prison or in other subordinated prison facility, and shall be ensured a minimum personal space of 2 sqm , if the custodial sentence shall be served in semi-open or open regime, which shall include the bed and related furniture. (…)

In geval van ‘multi-occupancy accommodation’ levert een hoeveelheid van minder dan 3 m2 ‘personal space’ een ‘strong presumption’ op dat de detentieomstandigheden vernederend in de zin van artikel 3 EVRM zijn (Muršić/Kroatië, § 124).

Gelet op artikel 52, derde lid, Handvest zijn vernederende detentieomstandigheden in de zin van artikel 3 EVRM tevens vernederend in de zin van artikel 4 Handvest.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens sluit echter niet uit dat het cumulatieve effect van alle detentieomstandigheden die ‘strong presumption’ kunnen weerleggen. In dit verband zijn de relevante factoren ‘time and extent of restriction [of personal space]; freedom of movement and adequacy of out-of-cell activities; and general appropriateness of the detention facility’ (Muršić/Kroatië, § 135). Normaliter is de ‘strong presumption’ alleen vatbaar voor weerlegging als cumulatief aan deze factoren is voldaan (Muršić/Kroatië, § 132).

Toetsing aan deze drie factoren leidt niet tot de conclusie dat de ‘strong presumption’ van schending van artikel 4 Handvest is weerlegd.

De eerste factor houdt in dat de beperking van het aantal m2 ‘personal space’ kort van duur, incidenteel en van ondergeschikte betekenis is. Gelet op de detentieduur van twee jaren en vier maanden – waarvan, zo blijkt uit de brief van 7 december 2016, de opgeëiste persoon in elk geval een vijfde deel in het semi-open regime in Brăila zal moeten ondergaan – kan in elk geval niet worden geconcludeerd dat de beperking van de ‘personal space’ kort van duur en incidenteel is.

Toetsing aan de tweede factor leidt tot de conclusie dat de beperking van het aantal m2 gepaard gaat met voldoende bewegingsvrijheid buiten de cel en adequate activiteiten buiten de cel. De brief van 7 december 2016 houdt op dit punt namelijk het volgende in:

The inmates have access to the yard for walks (daily), to clubs, sport ground, gym church, classrooms and other spaces in which they can exercise their rights.

The semi-open regime offers inmates numerous opportunities, such as:

 The possibility to walk unsupervised in areas inside the prison facility on the routes set by the prison administration;

 The possibility to organise their own spare time, under supervision, in compliance with the schedule set by the prison administration.

The prison rooms are opened during the day.

The work performed by the inmates held in semi-open regime is done inside and outside the prison facility, under supervision.

Over de derde factor, kort gezegd dat de detentieomstandigheden voor het overige ‘appropriate’ zijn, biedt de door de Roemeense autoriteiten verstrekte informatie onvoldoende duidelijkheid.

De mededelingen die de brief van 7 december 2016 op dit punt bevat zijn summier en algemeen van aard. Zo wordt weliswaar meegedeeld dat de opgeëiste persoon ten minste 2 m2 ‘personal space’ ter beschikking zal hebben, maar de informatie houdt niet in wat de oppervlakte is van de cellen noch hoeveel gedetineerden er gemiddeld in één cel zitten. Daardoor is bijvoorbeeld niet duidelijk hoeveel toiletten en douches er beschikbaar zijn per gedetineerde per cel (vgl. Rb. Amsterdam 10 november 2016, parketnummer 13/751583-16, nog te publiceren).

De overige door de Roemeense autoriteiten verstrekte aanvullende gegevens bieden evenmin duidelijkheid over de derde factor.

De ‘strong presumption’ van onmenselijke of vernederende detentieomstandigheden in de gevangenis in Brăila is dus niet weerlegd. De conclusie moet dan ook zijn dat de door de Roemeense autoriteiten verstrekte informatie het vastgestelde reële gevaar van een onmenselijke of vernederende behandeling niet uitsluit.

De raadsvrouw heeft betoogd dat de redelijke termijn waarbinnen het reële gevaar moet worden uitgesloten ruimschoots is overschreden, omdat deze termijn maximaal gelijk is aan de termijn voor de beslissing op het EAB, te weten negentig dagen.

De officier van justitie heeft zich primair op het standpunt gesteld dat de redelijke termijn niet is overschreden. Het hanteren van een termijn gelijk aan de beslistermijn zou onvoldoende recht doen aan de complexe situatie. Subsidiair heeft de officier van justitie voorgesteld de Roemeense autoriteiten de vraag voor te leggen binnen welke termijn de algemene detentieomstandigheden zullen verbeteren.

De redelijke termijn waarbinnen het reële gevaar voor de opgeëiste persoon moet worden uitgesloten, is niet bedoeld om de uitvaardigende lidstaat in de gelegenheid te stellen om in de toekomst de detentiecapaciteit uit te breiden en de algemene detentieomstandigheden te verbeteren – hoezeer een dergelijke uitbreiding en verbetering ook wenselijk en geboden zijn –, maar om de uitvaardigende justitiële autoriteit in de gelegenheid te stellen om bij de huidige detentiecapaciteit en onder de huidige algemene detentieomstandigheden aanvullende gegevens te verstrekken op grond waarvan het reële gevaar voor de opgeëiste persoon kan worden uitgesloten. De rechtbank zal daarom de officier van justitie niet volgen in haar subsidiaire voorstel om de Roemeense autoriteiten te vragen naar de termijn waarbinnen de algemene detentieomstandigheden zullen verbeteren. Overigens is het ook zonder uitbreiding van de detentiecapaciteit en verbetering van de algemene detentieomstandigheden mogelijk om aanvullende gegevens te verstrekken over de huidige detentiesituatie die een reëel gevaar voor de opgeëiste persoon uitsluiten.1

Het arrest Aranyosi en Căldăraru dwingt niet tot de opvatting dat de redelijke termijn gelijk is aan de termijn voor de beslissing op het EAB. Integendeel, uit de verwijzing in punt 99 van het arrest naar artikel 17, zevende lid, van Kaderbesluit 2002/584/JBZ valt af te leiden dat een uitstel van de beslissing over de overlevering een ‘uitzonderlijke omstandigheid’ in de zin van die bepaling oplevert. Het ligt dan ook niet voor de hand om in geval van een dergelijke uitzonderlijke omstandigheid de termijn voor te schrijven die voor gewone omstandigheden geldt. De rechtbank zal daarom de raadsvrouw niet volgen in haar opvatting dat de redelijke termijn maximaal negentig dagen bedraagt.

Voor het overige laat zich de vraag welke termijn als redelijk moet worden beschouwd niet in het algemeen beantwoorden, maar hangt het antwoord op deze vraag af van de concrete omstandigheden van het geval.

In het onderhavige geval heeft de rechtbank op 28 april 2016 de beslissing over de overlevering uitgesteld. Sindsdien zijn ongeveer negen maanden verstreken. Naar het oordeel van de rechtbank is in het onderhavige geval de redelijke termijn overschreden.

De raadsvrouw heeft betoogd dat vanwege de overschrijding van de redelijke termijn de overleveringsprocedure moet worden beëindigd door weigering van de overlevering op grond van artikel 11 OLW.

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat, indien de rechtbank van oordeel mocht zijn dat de redelijke termijn is overschreden, zij de overlevering zou moeten weigeren op grond van artikel 11 OLW, omdat een dergelijke beslissing duidelijkheid verschaft aan de uitvaardigende justitiële autoriteit en aan het Nederlandse Openbaar Ministerie.

Indien het reële gevaar voor de opgeëiste persoon niet binnen een redelijke termijn kan worden uitgesloten, moet de uitvoerende justitiële autoriteit beslissen ‘of de overleveringsprocedure moet worden beëindigd’ (Aranyosi en Căldăraru, punt 104). De overschrijding van de redelijke termijn dwingt dus niet tot beëindiging van de overleveringsprocedure. In het onderhavige geval ziet de rechtbank echter geen redenen om de beëindiging van de overleveringsprocedure achterwege te laten.

Omdat het Nederlandse overleveringsrecht de beëindiging van de overleveringsprocedure als zodanig niet kent, rijst de vraag tot welke beslissing de beëindiging van de overleveringsprocedure moet leiden.

Anders dan de raadsvrouw meent, sluit het arrest Aranyosi en Căldăraru naar het oordeel van de rechtbank uit dat in geval van overschrijding van de redelijke termijn de overlevering wordt geweigerd. Punt 80 van het arrest herhaalt dat de weigeringsgronden en garanties limitatief zijn neergelegd in de artikelen 3-5 van Kaderbesluit 2002/584/JBZ. Uit niets blijkt dat het arrest een uitzondering mogelijk maakt in geval van overschrijding van de redelijke termijn. Uit de omstandigheid dat het arrest spreekt van ‘beëindiging van de overleveringsprocedure’ – en niet van ‘weigering van de tenuitvoerlegging van het EAB’ – volgt juist dat in een dergelijke uitzondering niet is voorzien.

Zoals de rechtbank eerder heeft overwogen, komt artikel 11 OLW pas voor toepassing in aanmerking ‘nadat zij zich heeft gebogen over de voorvraag van de ontvankelijkheid van de officier van justitie in de vordering tot het in behandeling nemen van het EAB’ (ECLI:NL:RBAMS:2016:2630). Omdat een weigering van de overlevering op grond van artikel 11 OLW in strijd met het Unierecht zou zijn, zal de rechtbank daarom de overleveringsprocedure beëindigen door de officier van justitie niet-ontvankelijk te verklaren in haar vordering tot het in behandeling nemen van het EAB.