Uitspraken

Op 6 maart 2013 zocht de advocaat van de aangever, mr. T.O. Sohansingh, per brief contact met het team mensenhandel van de politie in Amsterdam. De aangever had mr. Sohansingh benaderd met, naar het aanvankelijk leek, een loonvordering die hij op de verdachte en zijn ex-vrouw had, omdat hij als kok in hun restaurant ‘ [naam restaurant] ’ (hierna: [naam restaurant]) had gewerkt. Bij nader inzien leek er echter meer aan de hand te zijn dan “slechts” een loonvordering. Kort gezegd was de aangever uit India naar Nederland gekomen om in Nederland voor de verdachte en de medeverdachte te gaan werken. Het salaris van de aangever werd op een op zijn naam gestelde bankrekening gestort, maar de aangever heeft hierover nooit kunnen beschikken. Aangever had geen toegang tot zijn rekening en beschikte niet over de bij de rekening behorende pinpas. Wel werd er ongevraagd en buiten medeweten van aangever regelmatig geld van deze rekening opgenomen en werden pinbetalingen verricht. Dit werd niet door de aangever zelf gedaan. Evenmin kwamen het geld en de aangeschafte goederen bij hem terecht.

Naar aanleiding van de brief van mr. Sohansingh en de daarbij gevoegde stukken, is een onderzoek naar mensenhandel, in het bijzonder arbeidsuitbuiting, gestart. Na een informatief gesprek bij de politie heeft de aangever op 8 mei 2013 aangifte gedaan van mensenhandel.

Uit de wetsgeschiedenis van artikel 273f van het Wetboek van Strafrecht (Sr) en de jurisprudentie over dit wetsartikel volgt dat mensenhandel is gericht op uitbuiting. De strafbaarstelling van mensenhandel stelt het belang van het individu steeds voorop. Dat belang is het behoud van de lichamelijke en geestelijke integriteit en de persoonlijke vrijheid van het slachtoffer.

De in artikel 273f Sr verboden gedragingen beïnvloeden de wil, waaronder is begrepen de keuzemogelijkheid van het slachtoffer, in die zin dat zij leiden tot het ontbreken van vrijwilligheid waartoe ook behoort het ontbreken of de vermindering van de mogelijkheid een bewuste keuze te maken. Dit gebrek aan een vrije keuze komt nader tot uitdrukking in de verschillende bestanddelen die van artikel 273f Sr deel uitmaken.

Met betrekking tot het bestanddeel ‘misbruik van uit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht’ geldt dat misbruik kan worden verondersteld, indien de tewerkgestelde in een situatie verkeert of komt te verkeren, die niet gelijk is aan de omstandigheden waarin een mondige werknemer in Nederland pleegt te verkeren.

Met betrekking tot het bestanddeel ‘een kwetsbare positie’ geldt dat dit begrip in de wet is gedefinieerd in die zin dat daaronder mede wordt begrepen: “een situatie waarin een persoon geen andere werkelijke of aanvaardbare keuze heeft dan het misbruik te ondergaan”.

Het in artikel 273f, eerste lid Sr voorkomende bestanddeel (oogmerk van) uitbuiting is in de wet niet gedefinieerd, anders dan door de (niet limitatieve) opsomming in het tweede lid van een aantal vormen van uitbuiting, waaronder gedwongen of verplichte arbeid of diensten. Deze bepaling doelt op een verscheidenheid aan moderne vormen van slavernij, waarbij als voorbeeld wordt genoemd een extreem lange werkweek tegen onevenredig lage betaling onder slechte werkomstandigheden.

Uit jurisprudentie (Vergelijk: Hoge Raad 5 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:554) volgt dat (het oogmerk van) 'uitbuiting' moet worden aangemerkt als een impliciet bestanddeel van artikel 273f, eerste lid aanhef en onder 4º Sr. De verweten gedragingen kunnen eerst dan als mensenhandel als bedoeld in artikel 273f, eerste lid aanhef en onder 4º, Sr worden bestraft, indien uit de bewijsvoering volgt dat is voldaan aan de voorwaarde dat zij zijn begaan onder omstandigheden waarbij uitbuiting kan worden verondersteld.

De vraag of - en zo ja, wanneer - sprake is van 'uitbuiting' in de zin van de onderhavige bepaling, is niet in algemene termen te beantwoorden, maar is sterk verweven met de omstandigheden van het geval. Bij de beantwoording van die vraag komt in een geval als het onderhavige onder meer betekenis toe aan de aard en duur van de tewerkstelling, de beperkingen die zij voor de betrokkene meebrengt, en het economisch voordeel dat daarmee door de tewerksteller wordt behaald. Bij de weging van deze en andere relevante factoren dienen de in de Nederlandse samenleving geldende maatstaven als referentiekader te worden gehanteerd.

De rechtbank benadrukt ten slotte dat het enkele aanwenden van voornoemde dwangmiddelen op zich zelf beschouwd niet reeds uitbuiting oplevert, maar dat (het oogmerk van) uitbuiting met zich brengt dat sprake moet zijn van een ernstige inbreuk op de lichamelijke en/of geestelijke integriteit en/of de persoonlijke vrijheid van betrokkenen.

De aangever wilde in Nederland werken om geld te verdienen. Om die reden heeft hij ermee ingestemd te komen werken in het restaurant van de verdachte en de medeverdachte. De familie van de aangever heeft de kosten van zijn reis naar Nederland opgebracht en de aangever wilde (een deel van) het geld dat hij verdiende naar zijn ouders in India sturen. Hij sprak of verstond geen Nederlands en evenmin beheerste hij een andere taal waarmee hij zich in Nederland kon redden. De aangever sprak alleen de taal Punjabi en was analfabeet.

De aangever was in de Basisregistratie personen ingeschreven op het adres van de verdachte en zijn ex-vrouw en beschikte niet over een eigen, vaste verblijfplaats in Nederland.

Voor het regelen van een verblijfsvergunning bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (hierna: IND), de inschrijving bij de gemeente en het openen van een bankrekening bij de Rabobank, was de aangever volledig afhankelijk van de medewerking en hulp van de verdachte en zijn medeverdachte. Daarnaast werden alle poststukken die voor de aangever bestemd waren, bijvoorbeeld post van de overheid en van de Rabobank, bezorgd op het woonadres van beide verdachten.

Het verblijfsrecht in Nederland van de aangever was verder afhankelijk van zijn werk in het restaurant van de verdachten. De aangever had het werk daarom nodig om in Nederland te kunnen blijven.

De aangever heeft meermaals naar zijn salaris gevraagd. Maandenlang werd er - in strijd met de waarheid - tegen hem gezegd dat zijn bankpas nog niet was bezorgd en dat dit in een drukke stad als Amsterdam wel enige maanden zou duren. Daarna werd hem verteld dat het in Nederland gebruikelijk is om pas na een jaar het salaris in één keer te betalen. De aangever kon niet nagaan of dit waar was. De bankpas en de bankafschriften arriveerden op het woonadres van de verdachte en zijn medeverdachte. De aangever verkeerde niet in de positie om hierover de beschikking te verkrijgen. Daarnaast kon de medeverdachte de rekening gebruiken via internetbankieren.

De rechtbank is van oordeel dat de aangever zich in een kwetsbare positie bevond en dat uit de bovengenoemde omstandigheden ook voortvloeit dat de verdachte en zijn medeverdachte overwicht op de aangever hadden.

Verdachten moeten zich hiervan ook bewust zijn geweest.

Zij wisten dat de aangever uit India kwam, de Nederlandse taal niet beheerste en zich graag in Nederland wilde vestigen. Zij wisten dat de komst en de tewerkstelling van de aangever in Nederland een ingewikkeld proces was, gelet op het feit dat zij dit door een advocaat hebben laten regelen. Uit de gang van zaken bij de gemeente, de IND en de bank blijkt bovendien dat de verdachte zich, zonder hun hulp, niet kon redden in Nederland. Verder moet duidelijk zijn geweest dat de aangever zonder zijn werk in het restaurant van de verdachte, geen verblijfsrecht (meer) had in Nederland en hij er dus groot belang bij had om zijn baan in het restaurant te behouden. De aangever kon niet vrijelijk een andere baan in Nederland gaan zoeken. Dit laatste wordt ondersteund door de omstandigheid dat de aangever, ook al kreeg hij geen geld, toch voor de verdachte en zijn ex-vrouw bleef werken. Ten slotte wisten beide verdachten dat de aangever geen geld had. Zij beschikten immers over de bankpas en rekeningafschriften van de aangever.

De aangever is in overleg met de verdachte en zijn medeverdachte naar Nederland gekomen, nadat hem was voorgespiegeld dat hij in [naam restaurant] als kok zou werken gedurende vijf dagen per week en dat hij hiervoor maandelijks 1300 à 1400 euro netto aan salaris zou krijgen. Teneinde dit te regelen heeft hij op verzoek van de verdachte de benodigde diploma’s en overige papieren aan hen ter beschikking gesteld, zodat zijn komst naar Nederland door hen kon worden voorbereid.

Na aankomst in Nederland lag een arbeidscontract voor de aangever klaar. Verder werd met hulp van verdachte en de medeverdachte meteen een bankrekening op naam van de aangever geopend, waarop zijn salaris kon worden gestort.

Na zijn aankomst in Nederland, omstreeks 25 juni 2011, is de aangever enkele dagen later aan het werk gegaan voor de verdachten. Hij werkte aldus vanaf juli 2011 voor hen. Begin september 2011 volgde de eerste salarisstorting over de maand augustus 2011. Over de maand juli is dus geen salaris betaald, zoals blijkt uit de bankafschriften. Evenmin blijkt dat de aangever op enig andere wijze is gecompenseerd voor zijn werkzaamheden in de maand juli 2011. Vanaf september 2011 volgde iedere maand een salarisbetaling op zijn rekening. De aangever kon hier echter niet over beschikken want hij beschikte niet over de bankpas van zijn eigen bankrekening die in het bezit was van verdachte en zijn medeverdachte. Verdachte en de medeverdachte hebben het betaalde salaris vervolgens (grotendeels) vrijwel onmiddellijk, soms al op de dag van de salarisbetaling, weer van zijn rekening opgenomen.

Gelet op het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat de verdachte en zijn medeverdachte de aangever door middel van misleiding en met het oogmerk van uitbuiting hebben geworven om hem als kok in hun restaurant arbeid te laten verrichten, zonder hem het voorgespiegelde salaris te betalen. Dat dit van meet af aan de bedoeling van verdachte en zijn medeverdachte is geweest leidt de rechtbank daaruit af dat aangever vrijwel direct na zijn komst is tewerkgesteld en dat voor de eerste maand in het geheel niet is betaald.

De verdachte en de medeverdachte waren samen eigenaar van [naam restaurant] . De verdachte heeft de administratieve gang van zaken met betrekking tot de komst en het verblijf van de aangever door de medeverdachte laten regelen. Zij regelde ook de financiën. De verdachte werkte met de aangever samen in de keuken van hun restaurant. Beide verdachten waren bekend met het feit dat de aangever voor zijn werk, inkomen en verblijfstitel geheel van hen afhankelijk was, gelet op hetgeen de rechtbank hiervoor onder 4.3.3 heeft overwogen. Zij zijn hem blijven misleiden omtrent de betaling en hebben misbruik gemaakt van de kwetsbare positie van en hun overwicht op de aangever en hebben hem zo bewogen om arbeid voor hen te (blijven) verrichten.

Naar het oordeel van de rechtbank was het opzet van de verdachte behalve op het voordeel trekken ook gericht op de uitbuiting van de aangever. Dit blijkt uit het feit dat de verdachte en zijn medeverdachte de aangever voor hen hebben laten werken zonder dat hij hiervoor ooit salaris heeft ontvangen. Het salaris dat op de bankrekening van de aangever werd gestort werd direct daarna door zowel de verdachte als zijn medeverdachte opgenomen bij geldautomaten in de buurt van hun woning en in de buurt van [naam restaurant] en daarnaast heeft de medeverdachte ten laste van de rekening van de aangever goederen en diensten gekocht, waarvan aannemelijk is dat deze ten behoeve van hunzelf en hun gezin dienden.

Door de verdediging is aangevoerd dat de aangever op belangrijke onderdelen niet naar waarheid heeft verklaard. Dit zou tot gevolg moeten hebben dat de verdachte wordt vrijgesproken van de aan hem ten laste gelegd feiten.

De rechtbank verwerpt het verweer.

Voorop staat dat in zijn algemeenheid zorgvuldig moet worden omgegaan met verklaringen

van getuigen/aangevers in strafzaken. Met name in mensenhandel-zaken is bij de beoordeling

van de betrouwbaarheid en de waardering van de verklaringen van aangevers behoedzaamheid op zijn plaats. De betrouwbaarheid van zowel belastende als ontlastende verklaringen van vermeende slachtoffers in mensenhandel-zaken kan onder druk staan of negatief beïnvloed worden door angst of vanwege het hanteren van andere normen en waarden dan die welke ten grondslag liggen aan de in Nederland geldende strafwetgeving over mensenhandel.

De omstandigheid dat de aangever mogelijk niet de (gehele) waarheid heeft gesproken over waar hij overnachtte en of hij al dan niet het restaurant kon verlaten, leidt niet tot de conclusie dat zijn gehele relaas ongeloofwaardig is. De aangever heeft verder op hoofdlijnen consistent verklaard en op belangrijke punten wordt zijn relaas ondersteund door andere bewijsmiddelen.

De raadsman heeft verder betoogd dat de medeverdachte de rekening van de aangever heeft afgeroomd. De verdachte had niet het opzet om de aangever uit te buiten en hij heeft dat evenmin gedaan. Hij was niet op de hoogte van de gedragingen van zijn medeverdachte.

De rechtbank stelt voorop dat de betrokkenheid aan een strafbaar feit als medeplegen kan worden bewezenverklaard, indien is komen vast te staan dat bij het begaan daarvan sprake is geweest van een voldoende nauwe en bewuste samenwerking.

Uit de bewijsmiddelen leidt de rechtbank met betrekking tot de betrokkenheid van de verdachte bij het ten laste gelegde het volgende af.

De verdachte was mede-eigenaar van [naam restaurant] . Hij was samen met zijn medeverdachte betrokken bij de komst van de aangever naar Nederland en zijn aanstelling als kok in hun restaurant. Hij is met de aangever en zijn medeverdachte naar de gemeente en de IND geweest, alsmede de Rabobank. Hij wist dat de aangever op zijn woonadres stond ingeschreven en beschikte, als bewoner van die woning, over alle post die voor de aangever op dat adres werd bezorgd. Daaronder was ook de bankpas voor de aangever en de daarbij behorende brief met de pincode.

De medeverdachte maakte het salaris van de aangever over op diens rekening en kort daarna nam zij of de verdachte een grote som geld van de rekening van de aangever op. Dit gebeurde voornamelijk bij geldautomaten in de buurt van hun woning of restaurant. Verdachte was er van op de hoogte dat ook zijn medeverdachte geld opnam. Hij heeft de medeverdachte soms zelfs verzocht om geld van de rekening op te nemen. Daarnaast heeft de medeverdachte door middel van pinbetalingen goederen aangeschaft van de rekening van de aangever. Deze situatie heeft meer dan een jaar geduurd. Zelfs nadat het restaurant aan een ander werd verpacht, werd de bankrekening van de aangever nog gebruikt voor pinbetalingen en kasopnames, waaruit blijkt dat de aangever toen nog steeds niet over zijn eigen bankpas en geld kon beschikken. Toen de pachter het salaris van de aangever niet overmaakte, belde de verdachte de pachter op om te vragen waar het loon bleef.

De verdachte werkte iedere dag samen met de aangever. De verklaring van de aangever, dat

hij hem meerdere keren heeft gevraagd naar zijn loon, acht de rechtbank aannemelijk. De verdachte was immers de mede-eigenaar van [naam restaurant] en dus één van de werkgevers van de aangever. Het ligt voor de hand dat de aangever hem om zijn achterstallig salaris zou vragen.

In het verlengde hiervan acht de rechtbank ook aannemelijk dat de verdachte de aangever heeft voorgehouden dat hij de bankpas nog niet had ontvangen en, nadien, dat hij zijn salaris na een jaar in één keer zou krijgen.

De verdachte was, kortom, volledig op de hoogte en droeg actief bij aan de uitbuiting van de aangever. Verder heeft hij hiervan financieel geprofiteerd door de kasopnames en de goederen en diensten die ten behoeve van hemzelf en zijn medeverdachte, dan wel hun gezin zijn aangeschaft.

Op grond van het voorgaande oordeelt de rechtbank dat sprake is geweest van een voldoende nauwe en bewuste samenwerking tussen de verdachte en zijn medeverdachte die in de kern bestaat uit een gezamenlijke uitvoering. Daarmee acht de rechtbank het ten laste gelegde medeplegen bewezen.

Aan de stelling dat de verdachte niets wist van de handelingen van de medeverdachte ten aanzien van de bankrekening van de aangever, hecht de rechtbank in het licht van het voorstaande en mede gelet op de ter terechtzitting door de medeverdachte afgelegde getuigenverklaring, geen geloof.

De rechtbank komt op grond van de in bijlage II opgenomen wettige bewijsmiddelen tot het oordeel dat de verdachte in de periode van juni 2011 tot eind juli 2012 samen met zijn ex-vrouw (en medeverdachte) [aangever] door misleiding naar Nederland heeft laten komen en hem heeft uitgebuit door hem in Amsterdam, in restaurant [naam restaurant] , te laten werken zonder dat hij voor zijn werk salaris heeft ontvangen.

Zij hebben hem gratis voor zich laten werken en hem steeds in strijd met de waarheid voorgespiegeld dat hij zijn loon nog zou krijgen. Er is sprake geweest van een situatie die kenmerken draagt van moderne slavernij en die niet alleen naar Nederlandse maatstaven onaanvaardbaar is. Naar het oordeel van de rechtbank hebben zij hiermee een ernstige inbreuk gemaakt op [aangever] ’s integriteit en persoonlijke vrijheid.

Tevens hebben beide verdachten [aangever] bestolen door in voornoemde periode geld van zijn bankrekening op te nemen en goederen en diensten te betalen van zijn rekening.

Verder is er sprake van oplichting omdat de verdachte en zijn medeverdachte zich hebben voorgedaan als bonafide werkgevers die [aangever] voor zijn arbeid zouden belonen, terwijl zij dit niet hebben gedaan maar hem wel in de waan hebben gebracht en gelaten dat dit zou gebeuren.

Ten slotte hebben beide verdachten het salaris van [aangever] overgedragen en omgezet in cash geld, stortingen op hun eigen bankrekening en er goederen en diensten van betaald, terwijl zij wisten dat dit geld uit een misdrijf afkomstig was.