Uitspraken

De ernst van de feiten

Verdachte heeft zich in een zeer korte periode schuldig gemaakt aan twee straatroven en bezit van een vuurwapen met bijbehorende munitie. Bij de straatroven heeft verdachte gebruik gemaakt van het vuurwapen en bij de eerste straatroof zelfs een schot gelost. Verdachte heeft waardevolle eigendommen, een horloge en een scooter, van zijn slachtoffers weggenomen. Verdachte heeft enkel oog gehad voor financieel gewin en geen rekening gehouden met de impact van zijn handelen op de slachtoffers. Uit het dossier volgt dat [slachtoffer 1] letsel heeft opgelopen als gevolg van de straatroof. Hij heeft nog steeds last van een piep in zijn oor en hij is angstig om buiten te lopen. Hij voelt zich niet meer veilig in zijn eigen buurt. Ook kampt hij met boosheid. [slachtoffer 1] heeft zich onder behandeling laten stellen door een psychiater. [slachtoffer 3] slaapt sinds het voorval slecht vanwege aanhoudende angst- en stressgevoelens en is door een verminderde eetlust afgevallen. Hij kampt met emotionele uitbarstingen. Zijn sociale leven is in negatieve zin door de straatroof beïnvloed en hij heeft moeite om de invloed van het misdrijf niet door te laten werken op zijn werkzaamheden als handhaver. Naast de traumatische gevolgen, zijn beide slachtoffers geconfronteerd met ongemakken die met diefstal gepaard gaan. [slachtoffer 1] heeft tot op de dag van vandaag zijn horloge niet terug en [slachtoffer 3] heeft enige tijd vervangend vervoer moeten regelen voor de scooter die hij veelvuldig in gebruik had. Tot slot geldt dat misdrijven als onderhavige niet alleen nadelige gevolgen hebben voor de slachtoffers, maar dat deze ook bijdragen aan gevoelens van onrust en onveiligheid in de maatschappij. Niet alleen in zijn algemeenheid maar in het geval van feit 1 ook specifiek. Dit feit heeft immers plaats gevonden tijdens schooltijd vlak voor de ingang van een school. Diverse omstanders zijn hier geconfronteerd met een beroving op straat waarbij is geschoten met een vuurwapen.

De persoon van verdachte

De rechtbank heeft acht geslagen op het strafblad van verdachte van 19 maart 2019, waaruit blijkt dat verdachte eerder is veroordeeld voor gewelds- en vermogensdelicten. Ten tijde van de bewezenverklaarde feiten liep verdachte in een PIJ-maatregel die in 2015 aan hem is opgelegd. Dit heeft hem er niet van weerhouden onderhavige strafbare feiten te plegen.

Daarnaast heeft de rechtbank kennisgenomen van het reclasseringsadvies van Reclassering Nederland van 12 april 2019, opgesteld door I. Landus, waarin wordt geadviseerd het volwassenenstrafrecht toe te passen. Ondanks de jonge leeftijd van verdachte en zijn beneden gemiddelde intelligentie is het jeugdstrafrecht niet geïndiceerd. De ingezette gedragsinterventies/behandeling binnen de PIJ-maatregel hebben niet geleid tot gedragsverandering en afname van het recidiverisico. Verdachte is niet gevoelig voor autoriteiten en pedagogische sancties, hij gaat zijn eigen gang en is zelfbepalend. Tijdens de maatregel heeft verdachte meerdere malen gerecidiveerd en verdachte lijkt niet de intentie te hebben om te stoppen met zijn criminele carrière. Het recidiverisico wordt als hoog ingeschat. De reclassering kan zich vinden in de hieronder omschreven conclusies van de dubbelrapportage van juli 2018, dat een langdurige behandeling in een gesloten kliniek met strakker toezicht en beveiliging noodzakelijk is om de maatschappij te beveiligen en verdachte te motiveren toe te werken naar een delictvrij bestaan.

De rechtbank heeft daarnaast acht geslagen op de weigerrapportages betreffende verdachte van GZ-psycholoog K. Oostra van 18 december 2018 en psychiater M.M. Sprock van 8 januari 2019. Beide rapporteurs verwijzen voor wat betreft inhoudelijke informatie naar hun rapporten van juli 2018. Oostra is van mening dat er vragen gesteld kunnen worden bij de mate van effectiviteit van de huidige behandeling in de JJI en de mate waarin deze behandeling en het geboden kader voldoende toereikend zijn om het recidiverisico te verminderen. Het eerdere advies is nog steeds van kracht, waarbij langdurige behandeling in een klinisch forensisch kader als noodzakelijk wordt beschouwd om het risico op recidive te verminderen en de ontwikkeling van verdachte positief te beïnvloeden.

Sprock benoemt dat er in juli 2018 bij verdachte een gebrekkige ontwikkeling in de vorm van een norm overschrijdende gedragsstoornis en een ziekelijke stoornis in de vorm van cannabisgebruik is vastgesteld. Zij stelt dat deze conclusies gezien de korte tijdsspanne naar verwachting niet zijn veranderd.

K. Oostra rapporteerde op 4 juli 2018 dat er bij betrokkene sprake is van een gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens, bestaande uit een norm overschrijdende gedragsstoornis. Dit verwijst naar het sneller vertonen van grensoverschrijdend gedrag, waarbij onvoldoende rekening wordt gehouden met anderen. Er wordt weinig verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag genomen en er is weinig zelfreflectie op het eigen gedrag. Betrokkene beschikt daarnaast over beperkte prosociale emoties en heeft een vlak affect, waardoor het lastiger is zijn gedrag tijdig bij te sturen. Het is aannemelijk dat de gedragsstoornis de voor betrokkene beschikbare gedragskeuzen voorafgaand en ten tijde van de destijds ten laste gelegde feiten beperkt heeft. Betrokkene wordt in zijn gedragskeuzes niet geremd door zijn geweten of door empathie voor anderen, wat maakt dat het recidiverisico toeneemt.

Betrokkene stelt zich sinds ongeveer een jaar meer open voor behandeling en er is sprake van een licht positieve ontwikkeling. Hij zet zich positief in voor zijn scholing en zegt te beseffen dat crimineel gedrag hem uiteindelijk weinig oplevert. Aan de andere kant wordt het risico op grensoverschrijdend gedrag vergroot, doordat betrokkene omgaat met antisociale jongeren en hij zich in buurten in Amsterdam begeeft waar relatief veel criminaliteit plaatsvindt.

Om de ontwikkeling van betrokkene optimaal te bevorderen en het risico op toekomstig grensoverschrijdend gedrag te verminderen is het vervolgen van behandeling aangewezen. Binnen deze behandeling dient te worden bepaald wat aan het grensoverschrijdende gedrag van betrokkene ten grondslag heeft gelegen. Hoewel betrokkene positieve ontwikkelingen laat zien, is er bij een bewezenverklaring sprake van een schijnaanpassing, zodat de behandeling onvoldoende effectief is gebleken. Geconcludeerd kan worden dat het recidiverisico te hoog is geweest om resocialisatie op te starten. Pas wanneer betrokkene voldoende verantwoordelijkheid neemt voor zijn grensoverschrijdende gedrag, kan er een goede inschatting worden gemaakt van het recidiverisico. Vanaf dat moment kan opnieuw worden gestart met een resocialisatietraject. Nu langdurige behandeling geïndiceerd is, wordt de oplegging van een nieuwe PIJ-maatregel passend en noodzakelijk geacht.

M.M. Sprock concludeerde op 2 juli 2018 dat er bij betrokkene een norm overschrijdende gedragsstoornis (matig tot ernstig) en een ziekelijke stoornis in de vorm van cannabisgebruik (matig) is vastgesteld, waarbij vooral de gedragsstoornis op de destijds ten laste gelegde feiten van invloed is geweest. Er kan een verband worden gezien in de opportunistische, egocentrische en berekenende houding van Betrokkene, waarbij zijn gebrekkige empathische vermogens ook een rol hebben gespeeld. Betrokkene is gemotiveerd in het behalen van zijn diploma. Zijn gedrag op school is gedurende lange tijd positief. De vraag is in hoeverre er sprake is van een schijnaanpassingen en in hoeverre betrokkene bij meer vrijheid meer zijn eigen gang zal gaan en grensoverschrijdend (strafbaar) gedrag) zal laten zien. Gezien de reeds lopende onvoorwaardelijke PIJ-maatregel en de positieve verandering bij betrokkene en zijn positieve houding tijdens het onderzoek, zal er eerst alles aan gedaan moeten worden om zijn ontwikkeling zo gunstig mogelijk te beïnvloeden vanuit een jeugdsetting. Er zal voor langere tijd goed zicht moeten zijn op zijn gedrag en functioneren buiten de JJI, met wie hij omgaat, zijn financiën en blowgedrag. Bij een bewezenverklaring is er sprake van een zorgelijke situatie, waarbij betrokkene aan de ene kant een schijnbare positieve ontwikkeling laat zien, maar aan de andere kant geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn strafbare gedrag. Gezien de problematiek al van jongs af aan en in ernstige mate aanwezig is, wordt een langdurig traject ingeschat, waarbij er ook na de intramurale fase voldoende zicht op betrokkene is en er begeleiding zal moeten zijn in zijn weg naar zelfstandigheid. Geadviseerd wordt om gezien de lang bestaande problematiek en recidive tijdens de PIJ-maatregel een nieuwe PIJ-maatregel op te leggen, om betrokkene zo lang mogelijk in beeld te houden.

Ter zitting heeft de rechtbank voornoemde psycholoog en psychiater als deskundigen gehoord.

Oostra heeft ter zitting verklaard dat het zeer onwaarschijnlijk is dat de stoornissen waarmee verdachte in juli 2018 is gediagnosticeerd, ten tijde van de bewezenverklaarde feiten niet meer aanwezig waren. Er is slechts een korte tijd verstreken na het stellen van de diagnose en zonder langdurige behandeling is het zeer onwaarschijnlijk dat de genoemde gedragsstoornis verdwijnt. Verdachte laat aan de oppervlakte positieve ontwikkelingen zien, maar deze worden niet geïnternaliseerd. Hierdoor blijft hij terugvallen in zijn oude gedrag. De verloven in het kader van de PIJ-maatregel zijn na verdachtes veroordeling in augustus 2018 te snel opgestart. Het recidiverisico blijft onverminderd hoog, er zijn geen aanwijzingen die nopen tot een ander oordeel. Ten tijde van het plegen van de feiten die aan de veroordeling in augustus 2018 ten grondslag lagen was verdachte minderjarig waardoor het jeugdstrafrecht van toepassing was, reden waarom in juli 2018 is geadviseerd een nieuwe PIJ-maatregel op te leggen en geen TBS met dwangverpleging. Oostra twijfelt of het adolescentenstrafrecht een afdoende kader biedt om recidive tegen te gaan.

Sprock heeft ter zitting verklaard dat een heldere structuur bij behandeling voorop moet staan. De stoornis waarmee verdachte in juli 2018 gediagnosticeerd is, gaat niet zomaar over. De behandeling die verdachte tot nu toe heeft gehad lijkt onvoldoende intensief te zijn geweest om de diep gewortelde problematiek van verdachte aan te pakken en verdachte heeft te snel vrijheden toegekend gekregen.

De rechtbank dient de vraag te beantwoorden of het adolescentenstrafrecht toegepast dient te worden, of dat verdachte moet worden berecht door middel van het volwassenenstrafrecht. Als uitgangspunt geldt dat het volwassenenstrafrecht van toepassing is, tenzij er bij jongvolwassenen grond wordt gevonden in de persoonlijkheid van verdachte of de omstandigheden waaronder de strafbare feiten zijn begaan om het adolescentenstrafrecht toe te passen.

De rechtbank heeft voor het beantwoorden van deze vraag acht geslagen op het verhandelde ter terechtzitting en voornoemde rapportages en advies. De reclassering adviseert het volwassenenstrafrecht toe te passen nu zij geen indicaties ziet voor toepassing van het adolescentenstrafrecht. Verdachte heeft niet meegewerkt aan een nieuwe dubbelrapportage, waardoor de psychiater en psycholoog zich hebben onthouden van een advies met betrekking tot het toe te passen recht.

De rechtbank volgt het advies van de reclassering. Verdachte heeft de thans bewezenverklaarde feiten gepleegd terwijl hij een PIJ-maatregel onderging. Reeds eerder, op 2 augustus 2018, is verdachte veroordeeld voor feiten die hij had gepleegd tijdens een lopende PIJ-maatregel. Ook toen betrof het ernstige feiten, onder meer medeplegen van een woningoverval. Gelet hierop is sprake van ernstige aanwijzingen dat een pedagogische aanpak geen effect heeft op verdachte en dat het beveiligingsniveau in de PIJ-maatregel in zijn geval onvoldoende waarborgen biedt tegen recidive van ernstige gewelddadige delicten. Toepassing van het adolescentenstrafrecht is naar het oordeel van de rechtbank dan ook een gepasseerd station. Vanwege de ernst van de feiten en de persoonlijkheid van verdachte, zal de rechtbank de zaak afdoen aan de hand van het volwassenenstrafrecht.

Gevangenisstraf

Met de officier van justitie is de rechtbank van oordeel dat een langdurige gevangenisstraf op zijn plaats is. Bij de vaststelling van de duur van de gevangenisstraf, houdt de rechtbank rekening met na te noemen oplegging van de maatregel van terbeschikkingstelling, alsmede met voornoemde rapportages waaruit volgt dat bij verdachte sprake is van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens. Hoewel de deskundigen dat niet met zekerheid hebben kunnen vast stellen acht de rechtbank, gelet op de aard van de stoornis, aannemelijk dat de feiten enige mate verminderd aan verdachte zijn toe te rekenen. Overeenkomstig de vordering van de officier van justitie, zal de rechtbank een gevangenisstraf voor de duur van 2 (twee) jaren opleggen, met aftrek van voorarrest. Gelet hierop wijst de rechtbank het verzoek van de raadsman tot opheffing van de voorlopige hechtenis af.

Maatregel van terbeschikkingstelling

Gebleken is dat bij de verdachte ten tijde van de onder 1 en 2 bewezen geachte feiten sprake was van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens. Hoewel verdachte heeft geweigerd mee te werken aan het opstellen van nieuwe rapportages omtrent zijn persoonlijkheid, is de rechtbank van oordeel dat de rapportages van de psychiater en psycholoog uit juli 2018 nog voldoende actueel zijn om te gebruiken voor wat betreft de diagnostiek en de noodzakelijke behandeling. Daarbij neemt de rechtbank in aanmerking dat de deskundigen ter zitting hebben verklaard dat het zeer onwaarschijnlijk is dat de in juli 2018 geconstateerde gedragsstoornis ten tijde van de feiten in oktober 2018 niet meer aanwezig zou zijn.

Voorts is er – naar het oordeel van de rechtbank – sprake van een aanzienlijk recidivegevaar op het gebied van agressieve delicten, zodat zonder behandeling een groot gevaar voor de veiligheid van personen bestaat. De inschatting van dat gevaar ontleent de rechtbank aan hetgeen hierover in de rapportages van de deskundigen en de reclassering is vermeld, alsmede de verklaring van de deskundigen ter zitting dat een langdurige klinische behandeling in een gesloten klinische setting noodzakelijk is om de gedragspatronen van verdachte te doorbreken. De rechtbank neemt deze verklaring over en weegt ook mee dat verdachte blijkens zijn documentatie reeds eerder ernstige gewelddadige feiten heeft gepleegd en dat eerdere interventies er niet toe hebben geleid dat de thans bewezen geachte feiten zijn voorkomen.

De rechtbank acht het, gelet op de aard en de ernst van de bewezen geachte feiten onder 1 en 2 en hetgeen is gebleken omtrent de persoon van de verdachte, niet verantwoord de verdachte, zonder dat dit recidivegevaar is weggenomen of in belangrijke mate is afgenomen - waartoe behandeling een bijdrage zou kunnen leveren -, in de maatschappij te laten terugkeren.

Verdachte dient op grond van het vorenstaande, naast de gevangenisstraf van 2 (twee) jaren, ter beschikking te worden gesteld en van overheidswege te worden verpleegd, mede aangezien de bewezen geachte feiten misdrijven waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van vier jaren of meer is gesteld en de veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen het opleggen van die maatregel eist. Aan alle vereisten voor de oplegging van de maatregel van terbeschikkingstelling is voldaan. Met het oog op het bepaalde in artikel 38e van het Wetboek van Strafrecht, stelt de rechtbank vast dat de onder 1 en 2 bewezen geachte feiten misdrijven betreffen die gericht zijn tegen of gevaar veroorzaken voor de onaantastbaarheid van het lichaam van personen, zodat de totale duur van de terbeschikkingstelling niet is beperkt tot de duur van vier jaren.