Uitspraken

Gelet op de samenhang tussen de vorderingen in conventie en in reconventie zullen deze gezamenlijk worden behandeld.

[gedaagde sub 1] betoogt allereerst dat [eiser] niet-ontvankelijk moet worden verklaard in zijn vorderingen. [gedaagde sub 1] heeft haar benoeming tot executeur aanvaard en een ‘ruimschootsverklaring‘ afgegeven, zodat er niet vereffend behoeft te worden. Uit artikel 4:145 lid 2 BW en uit artikel 12.3 van het testament volgt dat de executeur de erfgenamen vertegenwoordigt bij de vervulling van haar taak. Nu de executele nog niet is geëindigd, is de dagvaarding van [eiser] prematuur en is hij onbevoegd. Uitsluitend [gedaagde sub 1] kan in en buiten rechte de erfgenamen vertegenwoordigen, aldus steeds [gedaagde sub 1] .

Aan dit verweer wordt voorbijgegaan. Juist is dat [gedaagde sub 1] als executeur bij uitsluiting bevoegd is ter zake van het beheer van de nalatenschap. Dit staat er evenwel niet aan in de weg dat [eiser] een procedure tegen de andere erven begint om te bepalen wat rechtens is ten aanzien van onder meer (de uitleg van) het testament. Nu geen van zijn vorderingen betrekking heeft op het beheer van de nalatenschap kan hij ontvankelijk daarin worden geacht.

Met [gedaagde sub 1] is de rechtbank van oordeel dat [eiser] geen belang heeft bij een verklaring voor recht zoals onder I geformuleerd. In dat verband heeft [gedaagde sub 1] erop gewezen dat tussen partijen niet in geschil is dat het vakantiehuis onder de uitsluitingsclausule van het testament van [naam vader] valt, zodat dit vakantiehuis voor 100% in de nalatenschap van erflater valt. [gedaagde sub 1] heeft [eiser] , via de onder 2.10 aangehaalde brief van Van Onzenoort, hier ook op gewezen, maar dat heeft hem er niet van weerhouden deze vordering te handhaven.

Aan de stelling van [eiser] dat hij niet kan vertrouwen op het via Van Onzenoort overgebrachte standpunt van [gedaagde sub 1] wordt voorbijgegaan. Waar [gedaagde sub 1] ook nu in deze procedure in rechte erkent (zie artikel 154 Rv) dat het vakantiehuis niet in de gemeenschap van goederen valt, heeft [eiser] geen belang meer bij deze vordering.

Partijen twisten over de vraag of [eiser] , met de door hem ingestelde vorderingen en de daarop door hem gegeven toelichting, de in artikel 2.2 van het testament bedoelde sanctie heeft doen intreden en daarom slechts aanspraak kan maken op zijn legitieme portie.

[gedaagde sub 1] stelt in dat verband dat uit de processtukken, met name de laatste door [eiser] genomen akte, blijkt dat zijn doel is de omvang van het privévermogen van erflater te vergroten, althans de nalatenschap door de gemeenschap van goederen te verkleinen. Dit doet hij onder meer door vergoedingsrechten op te voeren, waar geen sprake van kan zijn nu deze in de vaststellingsovereenkomst uitdrukkelijk zijn uitgesloten. De omvang van de nalatenschap en de gemeenschap van goederen blijkt uit het memorandum, met bijlagen, van Van Onzenoort. Het is volkomen duidelijk dat [eiser] met twee door hem gestarte procedures, drie keer een andere eis, en vorderingen die allemaal zien op het ongestoord mogen torpederen van de gemeenschap van goederen, de gemeenschap van goederen niet respecteert, aldus steeds [gedaagde sub 1] .

De rechtbank onderschrijft het standpunt van [gedaagde sub 1] dat [eiser] in de door hem ingediende processtukken de samenstelling van de gemeenschap van goederen zoals vastgelegd in de vaststellingsovereenkomst en het testament betwist. Bij dagvaarding spitsten de vorderingen van [eiser] zich toe op de vraag of het vakantiehuis in de ontbonden gemeenschap van goederen van erflater en [gedaagde sub 1] viel, waarover evenwel geen verschil van mening bestond, zodat ook niet kan worden aangenomen dat hij daarmee al de samenstelling van de gemeenschap van goederen betwistte. Uit de nadien door [eiser] ingediende processtukken en vorderingen komt echter naar voren dat hij meer dan de vraag of het vakantiehuis in de gemeenschap van goederen valt ter discussie wenst te stellen. Zo heeft hij bij conclusie van repliek (onder 64) betoogd dat hij behoefte had aan een uitspraak door de rechter over de vraag of, door het voorleggen aan de rechter van de vraag of er sprake is van een vergoedingsvordering als bedoeld in artikel 1:95 lid 2 BW, de strafbepaling van artikel 2.2 van het testament in werking treedt. In verband daarmee heeft hij ook zijn eis aangevuld/vermeerderd en een tweetal vorderingen ingesteld. Nadat hij het memorandum van Van Onzenoort had ontvangen, heeft [eiser] die aanvullende vorderingen weer laten vallen, waarop hij in zijn volgende akte weer een correctie heeft aangebracht. Uit de onderbouwing van al deze (wisselende) vorderingen komt duidelijk naar voren dat [eiser] wil betwisten dat de volgens de vaststellingsovereenkomst en het testament tot de gemeenschap van goederen behorende activa in de gemeenschap van goederen vallen. Zo betwist hij in de conclusie van repliek (onder 39) uitdrukkelijk ‘dat het buitenhuis in [plaats] en het pand [adres 1] tot de gemeenschap van goederen behoren’ en betwist hij in zijn laatste akte uitvoerig de conclusie van Van Onzenoort (pagina 15 van het memorandum) ‘dat de in de vaststellingsovereenkomst vermelde goederen vermogen vormen dat door erflater en [gedaagde sub 1] zelf is opgebouwd, respectievelijk vermogen dat erflater krachtens schenking heeft verkregen zonder dat daarop de uitsluitingsclausule van toepassing was, zodat dit vermogen tot de gemeenschap van goederen behoort.’ Ook betoogt hij in deze akte dat hij in de procedure voor de kantonrechter dit standpunt nader zal uitwerken.

Anders dan [gedaagde sub 1] meent brengt deze betwisting nog niet met zich dat de in artikel 2.2 van het testament bedoelde sanctie intreedt. Vooropgesteld wordt dat een door een erflater in een uiterste wilsbeschikking gemaakte bepaling op grond van artikel 4:4 lid 1 BW nietig is voor zover deze de strekking heeft een erfgenaam te belemmeren in zijn vrijheid de bevoegdheden uit te oefenen die hem op grond van boek 4 BW met betrekking tot die nalatenschap toekomen. Daarnaast bepaalt artikel 4:45 BW dat een voorwaarde die in strijd is met de goede zeden, openbare orde of een dwingende wetsbepaling voor niet geschreven wordt gehouden. Naar het oordeel van de rechtbank mag de door erflater gestelde voorwaarde er dan ook niet toe leiden dat de in het testament van de vader van erflater opgenomen uitsluitingsclausule wordt omzeild. Volgens artikel 1:94 BW omvat de gemeenschap niet de goederen ten aanzien waarvan bij uiterste wilsbeschikking is bepaald dat zij buiten de gemeenschap vallen. Dit artikel strekt ertoe te bewerkstelligen dat de door de uitsluitingsclausule tot uitdrukking gebrachte wil van de erflater [lees [naam vader] , rb] om de betrokken goederen aan één van de echtgenoten met uitsluiting van de andere echtgenoot ten goede te doen komen, niet wordt doorkruist door het huwelijksgoederenregime dat tussen de echtgenoten geldt of zal gelden. Het kan niet zo zijn dat (slechts) de tussen erflater en [gedaagde sub 1] in de vaststellingsovereenkomst gemaakte afspraken leidend zijn wat betreft de samenstelling van de huwelijksgemeenschap. Ook [gedaagde sub 1] lijkt dit overigens tot uitgangspunt te nemen, waar zij zich schaart achter de bevindingen van Van Onzenoort, die bij zijn onderzoek is nagegaan of de uitsluitingsclausule van toepassing is op de in de vaststellingsovereenkomst en het testament genoemde goederen. [eiser] is dan ook gerechtigd om aan de orde te stellen of de volgens de vaststellingsovereenkomst en het testament tot de gemeenschap van goederen behorende activa, gelet op genoemde uitsluitingsclausule, in de gemeenschap van goederen vallen. Dat Van Onzenoort, die als adviseur van [gedaagde sub 1] is opgetreden en niet als boedelnotaris is te beschouwen, bij zijn onderzoek in verband met de boedelbeschrijving heeft bevestigd dat de in de vaststellingsovereenkomst genoemde activa tot de gemeenschap behoren maakt dat niet anders. Het staat [eiser] vrij om, gebruik makend van de hem toekomende erfrechtelijke bevoegdheden, op grond van artikel 672 Rv aan de kantonrechter te verzoeken een boedelbeschrijving te bevelen en inhoudelijk verweer te voeren tegen het door [gedaagde sub 1] op grond van artikel 4:15 BW ingediende verzoek.

Voorgaande betekent dat de vordering in conventie onder II zal worden afgewezen, evenals de eerste vordering in conventie onder IV. Toewijsbaar is wel het tweede deel van het onder IV in conventie gevorderde, te weten om voor recht te verklaren dat de inhoud van genoemde akte onvoldoende grond is voor de conclusie dat [eiser] artikel 2.2 van het testament heeft overtreden, althans dat het erfdeel van [eiser] niet beperkt wordt tot de legitieme portie. De tot het tegendeel strekkende vordering van [gedaagde sub 1] in reconventie zal worden afgewezen.

De vordering om (kort gezegd) te verklaren voor recht dat [gedaagde sub 1] onrechtmatig heeft gehandeld jegens [eiser] door in deze procedure te citeren uit de onder 2.15 aangehaalde brief is niet toewijsbaar. Daargelaten dat bij de huidige stand van zaken het belang bij de gevraagde verklaring voor recht de rechtbank ontgaat, geldt dat [gedaagde sub 1] er terecht op wijst dat de raadsman van [eiser] deze brief aanvangt met de mededeling dat hij deze brief niet namens zijn cliënt schrijft. Van schending van de tussen hem en Van Onzenoort overeengekomen geheimhouding is al daarom geen sprake.

Nu partijen over en weer op onderdelen in het ongelijk gesteld zijn, zal de rechtbank de proceskosten in conventie als hierna te melden compenseren. [gedaagde sub 1] is in reconventie in het ongelijk gesteld, zodat zij de door [eiser] in reconventie gemaakte kosten dient te dragen. Deze kosten worden begroot op nihil, nu het verweer van [eiser] gelijk is aan hetgeen hij aan (een deel van) zijn vorderingen in conventie ten grondslag heeft gelegd en overigens door hem ook geen processtukken zijn ingediend die uitsluitend op de reconventie betrekking hebben.