Uitspraken

Feit 1

In het dossier bevinden zich naar het oordeel van de rechtbank aanwijzingen dat de baliemedewerkers [medeverdachte] en [betrokkene] contante gelden die toekwamen aan de stichting hebben verduisterd. Er is echter naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende bewijs dat verdachte - al dan niet in samenwerking met deze anderen – die gelden heeft verduisterd. De rechtbank overweegt hiertoe als volgt.

Voldoende staat vast voor de rechtbank dat in de kliniek door niet-ingezetenen - lees kortheidshalve: buitenlandse patiënten - bij de baliemedewerkers contant werd betaald voor bepaalde niet via de AWBZ verzekerde behandelingen. Binnen de stichting was niet sprake van enige wijze van registratie van de ontvangen contante gelden ten tijde van de ontvangst daarvan noch van enig mogelijkheid van controle acheraf hierop. Voor verdachte was zulks daarom evenmin registreerbaar of controleerbaar. Voorts staat vast dat beide genoemde baliemedewerkers contante gelden voor die behandelingen in enveloppen aan verdachte hebben overhandigd. Niet staat echter vast dat alle contante gelden die door de baliemedewerkers zijn ontvangen ook daadwerkelijk zijn overhandigd aan verdachte. Het is gezien de onverklaarbare grote hoeveelheden aan contante bedragen die op de bankrekeningen van de medeverdachte [medeverdachte] en [betrokkene] zijn bijgeschreven waarvoor beiden geen aannemelijke verklaringen hebben afgelegd voor de rechtbank juist bepaald niet uit te sluiten dat het deze baliemedewerkers zijn geweest die een bepaald aandeel van de ontvangen contante gelden hebben verduisterd.

In het dossier bevindt zich geen aanwijzing dat verdachte hieromtrent enige wetenschap heeft gehad of moet hebben gehad. In het dossier bevindt zich evenmin enig bewijsmiddel waaruit zou kunnen worden opgemaakt dat verdachte een bepaald aandeel van de wel door haar ontvangen contante gelden zou hebben verduisterd.

De enkele omstandigheden dat gebleken is dat verdachte contante gelden in enveloppen heeft ontvangen van de baliemedewerkers en dat berekend kan worden dat er in totaal te weinig contant geld op de rekening van de stichting door verdachte is afgestort, is voor de rechtbank bij gebreke aan enige aanwijzing dat verdachte alle door buitenlandse patiënten afgegeven contante gelden ook daadwerkelijk van de baliemedewerkers heeft ontvangen - anders dan voor de officier van justitie - onvoldoende om bewezen te kunnen achten dat verdachte die gelden (mede) heeft verduisterd.

De rechtbank zal verdachte daarom van dit feit vrijspreken.

Feit 2

De rechtbank is van oordeel dat medeverdachte [medeverdachte] opzettelijk en onjuist formulieren heeft ingevuld die als basis hebben gediend voor de door de stichting ingediende AWBZ subsidieaanvragen. Er is echter geen bewijsmiddel voorhanden waaruit kan volgen dat verdachte hieromtrent voldoende bemoeienis heeft gehad om als medpleger te kunnen worden aangemerkt. De verklaring van medeverdachte [medeverdachte] dat zij haar werkzaamheden in opdracht van verdachte verrichtte en de formulieren met het aantal patiënten in jaar x (zoals D-078 en D-080) opmaakte in opdracht van mevr [verdachte] (proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte], V-04-09, p. 5), is naar het oordeel van de rechtbank – ander dan voor de officier van justitie – in bewijstechnische zin te algemeen van aard en te weinig specifiek en concreet toegespitst op de met de fraude samenhangende valsheid in geschrift om als mededaderschap van verdachte te kunnen dienen. De rechtbank overweegt in dit opzicht nog ten overvloede dat hoewel zij van oordeel is dat verdachte er notie van moet hebben gehad dat er veredelde cijfers aan de AWBZ subsidieaanvragen van de stichting ten grondslag hebben gelegen, dit nog niet maakt dat zij aan die daadwerkelijk veredeling van die cijfers concreet feitelijk leiding heeft gegeven.

De rechtbank zal verdachte dan ook vrijspreken van het feitelijk leidinggeven aan valsheid in geschrift.

Feit 3 primair

De rechtbank is van oordeel dat onvoldoende bewijs voorhanden is dat verdachte feitelijk leiding heeft gegeven aan de wederrechtelijke toe-eigening van – kort samengevat – de benadelingsbedragen van CVZ welke de stichting op grond van de uitgekeerde subsidiegelden - reeds - rechtmatig onder zich had, gelet op het voor het bewijs van verduistering vast te stellen (tijdstip van het ontstaan van het) oogmerk van de verdachte tot die wederrechtelijke toe-eigening.

De rechtbank zal verdachte daarom ook van dit feit meten vrijspreken.

Feit 4

In de visie van de officier van justitie zou het witwassen – naast het witwassen van de contante gelden van feit 1, waarvoor de rechtbank verdachte als gesteld zal vrijspreken - eruit hebben bestaan dat het salaris van verdachte deels een criminele herkomst heeft gehad, namelijk over de band van de verduisterde AWBZ-gelden die aan de hand van de valselijk opgemaakte subsidieaanvragen over de jaren 2007 en 2008 door de stichting zijn ontvangen.

Zoals de rechtbank hierna nog zal verduidelijken is zij van oordeel dat verdachte verantwoordelijk kan worden gehouden voor de onterechte ontvangst door de stichting van € 38.500 (77 x € 500) en € 21.000 (42 x € 500) over respectievelijk de jaren 2007 en 2008. Gerelateerd aan een subsidieaanvraag over die jaren van ongeveer € 1,6 miljoen per jaar vormt naar het oordeel van de rechtbank het ten onrechte uitgekeerde bedrag een relatief klein gedeelte (gemiddeld bijna 2% per jaar) van dat totale bedrag.

De ambtshalve vraag waar de rechtbank zich voor geplaatst ziet is of dit relatief geringe gedeelte aan inkomsten met een criminele herkomst aanleiding geeft om de verweten gedraging te kwalificeren als witwassen in de zin van artikel 420ter Wetboek van Strafrecht. De rechtbank is van oordeel dat deze vraag ontkennend moet worden beantwoord. In navolging van HR 23 november 2010, ECLI:NL:HR:2010:BN0578, overweegt de rechtbank dat uit de wetsgeschiedenis als bedoeling van de wetgever moet worden afgeleid dat deze met het oog op een effectieve bestrijding van het witwassen noodzakelijk achtte om niet alleen voorwerpen onder het bereik van de witwasbepalingen te brengen die onmiddellijk of middellijk van misdrijf afkomstig zijn, maar ook voorwerpen die gedeeltelijk van misdrijf afkomstig zijn, welk vermengde vermogen dient te worden aangemerkt als “mede” of “deels” uit misdrijf afkomstig. Denkbaar is dat in zulke situaties een vermogensbestanddeel met een criminele herkomst zich binnen het na vermenging gevormde vermogen niet meer laat individualiseren. Door de wetgever is geen begrenzing gesteld aan de mate waarin vermogensbestanddelen gedeeltelijk en/of middellijk van misdrijf afkomstig kunnen zijn. De wetgever heeft het aldus volgens de Hoge Raad aan het openbaar ministerie en de rechter overgelaten ervoor te zorgen dat de witwasbepalingen niet worden toegepast ten aanzien van in wezen niet-strafbare gedragingen. Die terughoudende toepassing is van groot belang, aldus nog steeds de Hoge Raad, omdat een te ruim bereik van de witwasbepalingen een normaal handelsverkeer onevenredig zouden kunnen belemmeren. Dit gevaar dreigt vooral wanneer het illegale deel van het vermogen relatief gering is (eerdergenoemd arrest, in het bijzonder r.o.v. 3.6.2.)

De rechtbank is van oordeel dat die terughoudende opstelling in dit geval geboden is. De rechtbank stelt op grond van de hiervoor weergegeven berekening vast dat met het oog op de door haar bewezenverklaarde feiten gemiddeld bijna 2 % aan inkomsten van de stichting per jaar een criminele herkomst kent, waarmee ongeveer 98% van de inkomsten van de stichting een niet-criminele herkomst kent. Het zou naar het oordeel van de rechtbank te ver gaan om op grond hiervan te oordelen dat elke volgende via vermenging verkregen uitgave van de stichting – reguliere salarisuitkeringen daaronder begrepen - hiermee een criminele herkomst kent en daarmee onder het bereik van de witwasbepalingen kunnen worden gebracht. Dat zou in casu een te grote belemmering vormen voor een normaal handelsverkeer en zou niet stroken met de bedoeling van de wetgever.

De rechtbank is op grond van het vorenstaande van oordeel dat met betrekking tot de verweten gedraging niet bewezen kan worden verklaard dat het salaris van verdachte onmiddellijk of middellijk van misdrijf afkomstig was als bedoeld in art. 420bis Wetboek van Strafrecht.

De verdachte behoort daarom ook van feit 4 te worden vrijgesproken.

Hertellingen uitsluiten voor het bewijs?

[deskundige] - medicus (forensisch arts) en jurist - is in deze zaak door de rechter-commissaris als deskundige benoemd op het gebied van gezondheidsstrafrecht. Als medisch deskundige heeft zij met het oog op het moeten doorbreken van het medisch beroepsgeheim toegang gehad tot de medische dossiers/statussen van patiënten van de stichting welke waren opgemaakt door de (abortus)artsen van de stichting. De (medische) deskundigheid van [deskundige] is in zoverre niet betwist.

Verbalisant [verbalisant] heeft ondersteuning verleend aan [deskundige] om met behulp van door haar mondeling doorgegeven informatie te kunnen komen tot de invulling van een aantal parameters op basis waarvan de patiënten (onder andere) als niet-AWBZ-gerechtigde (buitenlandse) patiënten konden worden aangemerkt. Hierbij moet worden gedacht aan informatie rond woonplaats, land en andere relevante (verwijs-)informatie. Op basis hiervan heeft verbalisant [verbalisant] het cijfermateriaal aangeleverd dat de basis heeft gevormd in het onderhavige strafonderzoek ten aanzien van de vraag of sprake was van buitenlandse, niet AWBZ-gerechtigde, patiënten. De verdediging heeft geen verweer gevoerd ten aanzien van de genoemde verrichtingen door verbalisant [verbalisant].

Nu vast staat dat [deskundige] niet is benoemd als deskundige op het terrein van de vraag of sprake was van buitenlandse, niet AWBZ-gerechtigde, patiënten, maar uitsluitend op medisch terrein, terwijl zij ook zelf geen cijfermateriaal op het punt van de AWBZ heeft aangeleverd, faalt het verweer.

De hertellingen van 2007 en 2008 kunnen daarom tot het bewijs worden gebezigd.

Feit 3 subsidiair voorts t.a.v. het bewijs

Ten aanzien van de AWBZ gesubsidieerden overweegt de rechtbank voorafgaand in algemene zin als volgt. De rechtbank is van oordeel dat in het geval een patiënt niet AWBZ verzekerd is of dat het niet of onvoldoende duidelijk is of een patiënt AWBZ verzekerd is, ofwel de patiënt de behandeling zelf dient te betalen ofwel de stichting deze financiële last voor haar eigen rekening dient te nemen. Het is immers niet toegestaan om een patiënt als een AWBZ verzekerde aan te merken en op te voeren als niet mede is vastgesteld dat deze patiënt ook daadwerkelijk verzekerd is voor de AWBZ. Degene die een AWBZ subsidie aanvraagt - in casu de stichting - dient zich ervan te vergewissen dat zij ook daadwerkelijk gerechtigd is tot deze subsidie. Een aanvrager heeft slechts recht op een AWBZ subsidie als zij een behandeling verricht ten aanzien van een AWBZ verzekerde.

De stichting diende dus ten aanzien van de door haar als AWBZ patiënten opgevoerde behandelingen te controleren of een patiënt ook daadwerkelijk voor de AWBZ was verzekerd.

De stichting kon op verschillende manieren controleren of een persoon AWBZ verzekerd was. Zo kon men onderzoek doen naar de zorgpas van de patiënte, een specificatie van een loonstrook/uitkering opvragen, het systeem Vecozo raadplegen of het recht op AWBZ bij de sociale verzekeringsbank verifiëren.21 Ook kon gevraagd worden om een identificatiebewijs.

Uit het dossier en het verhandelde ter zitting is niet gebleken dat de stichting op bovengenoemde of op enigerlei andere wijze heeft gecontroleerd of een patiënte AWBZ verzekerd was. Uitsluitend werd afgegaan op de door de patiënt opgegeven woonplaats. Verdachte heeft hierover verklaard dat in het kader van de AWBZ geen woonplaats hoeft te worden vastgesteld omdat “het privacyreglement” van toepassing zou zijn.22 Verdachte heeft ter terechtzitting verklaard dat ook niet werd doorgevraagd naar de woonplaats van een patiënt en dat hen evenmin om een identiteitskaart werd gevraagd. Verder heeft verdachte ter terechtzitting verklaard dat het beleid was dat als patiënten hun naam niet wilden invullen daar ook niet naar werd gevraagd.23

De stichting heeft zelf in haar subsidie aanvraag over 2007 opgegeven dat er 51 patiënten zijn behandeld die niet AWBZ verzekerd waren. Bij 45 van die gevallen blijkt geen woonplaats te zijn ingevuld.24 De rechtbank stelt vast dat de stichting klaarblijkelijk zelf mede als onderscheidend criterium hanteerde om vast te stellen dat er sprake was van een niet AWBZ verzekerde, ingeval de woonplaats niet was ingevuld. De deskundige [deskundige] mocht daar, anders dan de raadsvrouw heeft betoogd, dan ook in haar onderzoek van uit gaan.

De FIOD heeft in het onderzoek met de deskundige [deskundige] geconcludeerd dat er in 2007 nog 77 andere patiënten waren waarbij niet een woonplaats was ingevuld.25 In 2008 ging het om 42 andere patiënten.26 Bij deze patiënten waren er aldus de FIOD aanwijzingen dat zij niet uit Nederland afkomstig waren. Zo spraken zij bijvoorbeeld Duits, Engels of Spaans. In sommige dossiers waren verwijsbrieven aanwezig van buitenlandse artsen. Bij sommige patiënten was het adres ‘weggekalkt’ maar was duidelijk dat dit een Duits adres betrof.27

Op basis van het onderzoek van deskundige [deskundige] en het eigen onderzoek komt de FIOD tot de conclusie dat er in 2007 132 en in 2008 111 patiënten een abortusbehandeldeling hebben ondergaan die niet AWBZ verzekerd waren.28 Bij de rechter-commissaris heeft deskundige [deskundige] toegelicht op welke wijze zij haar onderzoek heeft uitgevoerd. Zij heeft verklaard dat zij hardop voorlas wat zij in het medisch dossier las over de herkomst van de patiënte. De verbalisant van de FIOD noteerde dat dan in een spreadsheet.29 De rechtbank is – anders dan de verdediging - van oordeel dat op deze wijze voldoende verifieerbaar is op welke gronden de FIOD haar conclusies heeft getrokken en dat dit als bewijs aldus ook voldoende betrouwbaar is. De rechtbank zal deze conclusies dan ook bezigen tot het bewijs.

De rechtbank gaat er derhalve - in het voordeel van de verdachte - van uit dat de stichting per abortusbehandeling gemiddeld € 500 heeft ontvangen van het CVZ. Dat betekent dat in 2007 en 2008 er respectievelijk € 38.500 (77 x € 500) en € 21.000 (42 x € 500) ten onrechte aan de stichting is uitgekeerd.

De rechtbank stelt op grond het voorgaande vast dat de stichting zich geen serieuze moeite heeft getroost om zich ervan te vergewissen dat de personen voor wie zij een AWBZ subsidie aanvroeg met het oog op een abortusbehandeling, ook daadwerkelijk AWBZ verzekerd waren. Dat patiënten zelf geen woonplaats invulden doet – anders dan de verdachte stelt - aan het voorgaande niet af met het oog op de eigen plicht van de stichting. Ook de omstandigheid dat er bij enkele anderen kennelijk de identiteit is vastgesteld door middel van een identiteitsbewijs doet – ander dan de verdediging meent - aan het voorgaande niet af, reeds in aanmerking genomen dat het juist in die gevallen niet de patiënten zelf betrof, maar andere personen die hen naar de kliniek begeleidden.

De stichting heeft aldus willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaard dat zij - ten onrechte - AWBZ subsidie aanvroeg bij het CVZ voor niet AWBZ verzekerden. Door deze valse voorstelling van zaken heeft de stichting zich schuldig gemaakt aan oplichting. Dat de stichting hiervoor – anders dan de verdachte - niet strafrechtelijk is vervolgd doet daar, anders dan de verdediging stelt, niet aan af.

Ten aanzien van de onjuiste subsidieaanvragen die zijn gebaseerd op gewijzigde (typen) medische verrichtingen is de rechtbank, kennelijk anders dan de officier van justitie, van oordeel dat niet kan worden vastgesteld dat verdachte ook hiervan op de hoogte was of had moeten zijn. Op dit punt bevinden zich geen bewijsmiddelen in het dossier. De gedachte dat, nu ook dit in het voordeel van de stichting in het cijfermateriaal van de subsidie-aanvragen is verwerkt, verdachte hiervan heeft moeten weten, acht de rechtbank daartoe onvoldoende. Onder verwijzing naar hetgeen de rechtbank hiervoor heeft overwogen ten aanzien van feit 2 zal verdachte hiervan dan ook - partieel - worden vrijgesproken.

De inhoud van de onjuiste subsidie-aanvragen over de jaren 2007 en 2008, met het daaraan ten grondslag gelegde cijfermateriaal van de stichting, voorzover voor het bewijs gebezigd, beschouwt de rechtbank als een samenweefsel van verdichtsels als bedoeld in art. 326 Wetboek van Strafrecht.

Feitelijk leidinggeven

De volgende vraag waarvoor de rechtbank zich ziet gesteld is of verdachte bevoegd en redelijkerwijs gehouden was maatregelen ter voorkoming van die verboden gedraging te nemen maar dit achterwege heeft gelaten en zij aldus bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat die verboden gedraging zich zou voordoen, zodat zij die opzettelijk heeft bevorderd.

De rechtbank beantwoordt die vraag bevestigend. Verdachte was algemeen directeur van de stichting en verantwoordelijk voor de niet medische zaken, waaronder de financiële zaken.30 Ter terechtzitting heeft verdachte verklaard dat zij zich verantwoordelijk voelde voor de financiële kant van de stichting en binnen dit kader de subsidieaanvragen heeft begeleid. Verdachte was aldus bevoegd om maatregelen te nemen om te laten controleren of patiënten al dan niet AWBZ verzekerd waren.

Nu zij dergelijke controlemogelijkheden onbenut heeft gelaten, terwijl zij wist dat door de stichting patiënten werden behandeld die in het buitenland woonachtig waren, dat de inkomsten van de stichting hoofdzakelijk uit AWBZ subsidie bestonden en dat er geen aanvullende inkomstenbron voorhanden was binnen de stichting om niet-verzekerden die niet konden of wilden betalen toch van een behandeling te kunnen voorzien, heeft zij aldus minstgenomen bewust de aanmerkelijke kans aanvaard dat de stichting AWBZ subsidie zou aanvragen voor niet AWBZ-gerechtigden.

Verdachte heeft daarmee feitelijk leiding gegeven aan de oplichting gepleegd door de stichting.