Uitspraken

Inleiding1

De verdachte wordt - kort gezegd - primair verweten dat hij zich gedurende een periode van ongeveer vijf en een half jaar, al dan niet samen met anderen, schuldig heeft gemaakt aan het feitelijke leiding geven aan het vervalsen van geschriften met betrekking tot Persoons Gebonden Budgetten (PGB) door [stichting] (hierna: [stichting] ) en het afleveren van deze valse geschriften bij het betrokken zorgkantoor. Subsidiair is dit ten laste gelegd als het plegen van deze strafbare handelingen door de verdachte, al dan niet samen met anderen.

De volgende feiten kunnen op grond van de gebruikte bewijsmiddelen en omdat deze door de verdediging niet zijn betwist als vaststaand worden aangemerkt en kunnen zonder nadere motivering als vertrekpunt voor de bewijsvraag dienen.

[stichting]

Op 23 juli 2012 werd door de afdeling fraudebeheersing van Zorgverzekeraars Nederland (ZN) een melding gemaakt aan de Nederlandse Zorg Autoriteit (NzA) inzake fraude op het gebied van PGB. Uit de melding kwam naar voren dat [Zorgkantoor 2] melding heeft gemaakt van fraude met bankrekeningen, waardoor budgetten rechtstreeks werden uitgekeerd aan zorgverlenende instanties, zoals [stichting] , in plaats van aan de budgethouders. [Zorgkantoor 2] heeft op 15 augustus 2012 aangifte gedaan van fraude bij de politie Rotterdam-Rijnmond ten aanzien van [stichting] en de verdachte. [Zorgkantoor 2] kreeg na een controle een vermoeden van fraude. Uit onderzoek was gebleken dat een kopie van een bankafschrift weliswaar op naam stond van de budgethouder, maar dat het IBAN nummer niet hoorde bij het vermelde rekeningnummer. Dit rekeningnummer bleek te staan op naam van [zoon van verdachte] (wonende te Emmen), de zoon van de verdachte.2 Uit financieel onderzoek is gebleken dat de bedragen van de rekening van de zoon van de verdachte, vrijwel direct na storting door [Zorgkantoor 2] werden overgeboekt naar een rekening die op naam stond van [stichting] .

De aangifte heeft geleid tot een strafrechtelijk onderzoek en hieruit bleek dat [stichting] jarenlang PGB budgetten heeft aangevraagd en ontvangen, waarbij sommige PGB budgethouders niet eens wisten dat er op hun naam PGB was aangevraagd en toegekend.

Door [stichting] is in de periode van 1 januari 2008 tot en met 2 juli 2013 te ‘s-Gravenhage en/of (elders) in Nederland onder andere PGB aangevraagd en ontvangen voor de tenlastegelegde personen [naam budgethouder2] (hierna: [naam budgethouder2] ), [naam zorgvrager] (hierna: [naam zorgvrager] ), [naam budgethouder3] (hierna: [naam budgethouder3] ), [naam budgethouder4] (hierna: [naam budgethouder4] ), [naam budgethouder5] (hierna: [naam budgethouder5] ), [budgethouder7] (hierna: [budgethouder7] ) en [naam budgethouder6] (hierna: [naam budgethouder6] ).

De valse geschriften

Tijdens het onderzoek naar [stichting] is er bij de desbetreffende zorgkantoren (de instanties die PGB rechtstreeks dienen uit te keren aan de budgethouders) administratie met betrekking tot de hiervoor genoemde zeven budgethouders opgevraagd. Op (PGB)verantwoordingsformulieren, PGB overeenkomsten, een verkort aanvraagformulier, zorgovereenkomsten, wijzigingsformulieren, (kopieën van) bankafschriften, werkbriefjes, een declaratieformulier, een factuur en een brief stonden onjuiste gegevens. De desbetreffende documenten zijn aan de budgethouders getoond.

[naam budgethouder]

heeft hierover onder andere verklaard dat de handtekening op de overeenkomst PGB weliswaar zijn handtekening is, maar dat het rekeningnummer niet van hem is en dat het evenmin zijn handschrift is. Ten aanzien van de zorgovereenkomst met zorgverlener [naam zorgverlener 1] heeft hij verklaard dat hij niet zou weten wie dat is. Ten slotte heeft hij verklaard dat het rekeningnummer op het hem getoonde bankafschrift niet van hem was. Het IBAN nummer was van de rekening van zijn vrouw.3

[naam zorgvrager]

heeft verklaard dat hij het verkort aanvraagformulier zorg nooit heeft ondertekend, dat zijn naam verkeerd staat gespeld, dat het adres niet zijn adres is, dat hij nooit zorg heeft gehad van H+B en dat hij [betrokkene] niet kent. Ten aanzien van het bankafschrift heeft hij verklaard dat hij het rekeningnummer niet kent en dat het adres zijn oude adres is. Het IBAN nummer op het bankafschrift hoort bij een ander rekeningnummer.4

[naam budgethouder3]

heeft ten aanzien van het hem getoonde verantwoordingsformulier PGB, het wijzigingsformulier PGB en de werkbriefjes voor geleverde zorg verklaard dat hij de formulieren niet herkent en nooit heeft gezien, dat hij de documenten niet heeft ondertekend, dat hij nooit zorg heeft ontvangen en dat het rekeningnummer op het wijzigingsformulier niet van hem is.5

[naam budgethouder4]

heeft ten aanzien van het haar getoonde verantwoordingsformulier PGB, de zorgovereenkomst met een zorginstelling en het wijzigingsformulier verklaard dat zij de formulieren nooit heeft gezien, niet heeft ondertekend, de vermelde uren zorg nooit heeft gehad en dat haar bankrekeningnummer niet juist is.6

[naam budgethouder5]

heeft ten aanzien van het haar getoonde verantwoordingsformulier PGB-AWBZ 2010 verklaard dat zij het formulier nog nooit gezien geeft, de vermelde zorgverleners niet kent en het formulier niet heeft ondertekend. Ten aanzien van de haar getoonde overeenkomst PGB heeft zij verklaard dat de handtekening wel op haar handtekening lijkt, maar dat het handschrift en het vermelde rekeningnummer op de overeenkomst niet van haar is. Op het bankafschrift stond een IBAN nummer dat hoorde bij een ander rekeningnummer.7

[budgethouder7]

heeft ten aanzien van het hem getoonde declaratieformulier PGB-AWBZ over januari 2011 van zorgverlener [naam zorgverlener 2] en de factuur van [naam zorgverlener 2] met factuurnummer [naam 1] 20111204 verklaard dat hij deze niet kent en dat hij nooit facturen van haar heeft gehad. Tevens heeft hij verklaard dat mevrouw [naam zorgverlener 2] om de veertien dagen een half uur bij hem was. Ten aanzien van de hem getoonde bankafschriften van bankrekeningnummer [bankrekeningnummer] heeft hij verklaard dat dit zijn bankrekening betreft maar dat hij de naar [stichting] overgeboekte bedragen niet herkent. Hij heeft verklaard € 1.000,- per maand te betalen. Ten slotte heeft hij ten aanzien van een hem getoonde brief aan het [Zorgkantoor 1] verklaard dat hij deze brief niet herkent en dat zijn handtekening er niet onder staat.8

[naam budgethouder6]

heeft ten aanzien van het hem getoonde verantwoordingsformulier PGB en de overeenkomst PGB verklaard dat hij deze niet herkent, dat het niet zijn handschrift bevat en dat zijn handtekening er niet op staat. Ook het polisnummer en het adres op de overeenkomst zijn niet van hem. Het bankafschrift heeft hij nog nooit gezien. Op het bankafschrift stond een IBAN nummer dat hoorde bij een ander rekeningnummer.9

Uit het voorgaande blijkt dat er op verschillende documenten handtekeningen stonden die afkomstig leken te zijn van de daarop vermelde budgethouders, maar waarvan zij hebben verklaard dat zij die documenten niet hebben ondertekend.

Op verantwoordingsformulieren voor verleende zorg stond een hoger ‘betaald bedrag’, ‘uitbetaald bedrag’, ‘totale kosten’ en ‘totaalbedrag van dit verantwoordingsformulier’ vermeld en aangekruist, terwijl in werkelijkheid deze bedragen lager hadden moeten zijn in verband met geen en/of minder aan die budgethouder verleende zorg.

Op overeenkomsten PGB stonden functies en bankrekeningnummers ‘voor PGB’ vermeld, terwijl in werkelijkheid deze vermelde functies niet door de desbetreffende budgethouder gewenst was, niet of minder bij de budgethouder uitgevoerd zou gaan worden en het vermelde bankrekeningnummer niet het bankrekeningnummer van de budgethouder betrof.

Daarnaast vermeldden het verkort aanvraagformulier Zorg en de zorgovereenkomsten werktijden, gewenste functies, werkzaamheden en werkafspraken die niet tussen de budgethouder en zorgverlener waren overeengekomen en/of gemaakt.

Op wijzigingsformulieren stond een onjuist contactpersoon en bankrekeningnummer geschreven en op kopieën van bankrekeningafschriften stonden onjuiste bedragen, namen en IBAN nummers vermeld.

Op werkbriefjes en declaratieformulieren stond ten onrechte (een aantal uren) aan een cliënt geleverde zorg door een medewerker vermeld, terwijl in werkelijkheid geen of minder zorg door die medewerker aan die cliënt is geleverd.

Ten slotte was op de factuur een omschrijving (van het type zorg), het aantal uren, het tarief en een te betalen bedrag vermeld, terwijl in werkelijkheid in de aangegeven periode geen of minder zorg is verleend.

Gelet op de bovengenoemde bewijsmiddelen stelt de rechtbank vast dat de hiervoor genoemde documenten met betrekking tot het PGB budget van de desbetreffende personen valselijk zijn opgemaakt. Hierdoor zijn door [stichting] te hoge en onterechte PGB budgetten verkregen die ook niet aan [stichting] rechtstreeks uitgekeerd hadden mogen worden. De valse documenten zijn naar de zorgkantoren gestuurd en door [Zorgkantoor 2] en [Zorgkantoor 1] werden vervolgens de PGB budgetten uitgekeerd. Die werden niet alleen rechtstreeks betaald op de bankrekening van [stichting] , maar ook op de bankrekening van de zoon van de verdachte. De desbetreffende budgethouders hebben zo nooit zelf over hun eigen PGB budget kunnen beschikken.

De vraag die de rechtbank vervolgens dient te beantwoorden is of het valselijk opmaken van de bovengenoemde documenten aan de [stichting] kan worden toegerekend en, zo ja, of de verdachte feitelijke leiding heeft gegeven aan het valselijk opmaken van die geschriften.

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat wettig en overtuigend kan worden bewezen dat de verdachte feitelijke leiding heeft gegeven.

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat de verdachte in de tenlastegelegde periode slechts als adviseur was betrokken bij [stichting] en de verdachte derhalve van het tenlastegelegde feitelijke leidinggeven dient te worden vrijgesproken.

Kunnen de gedragingen aan de rechtspersonen worden toegerekend?

De rechtbank stelt voorop dat het bij de beantwoording van deze vraag veelal gaat om gedragingen van een fysieke dader die (vervolgens) worden toegerekend aan een rechtspersoon als functionele dader.

Voor de beantwoording van de vraag of een gedraging redelijkerwijs aan een rechtspersoon kan worden toegerekend, is het van belang vast te stellen of deze gedragingen zijn verricht ‘in de sfeer van’ die rechtspersoon. Van een gedraging in de sfeer van de rechtspersoon is sprake als zich één of meer van de volgende omstandigheden voordoen:

 het gaat om een handelen of nalaten van iemand die hetzij uit hoofde van een dienstbetrekking hetzij uit anderen hoofde werkzaam is ten behoeve van de rechtspersoon;

 de gedraging past in de normale bedrijfsvoering van de rechtspersoon;

 de gedraging is de rechtspersoon dienstig geweest in het uitgeoefende bedrijf;

 de rechtspersoon vermocht erover te beschikken of de gedraging al dan niet zou plaatsvinden en zodanig of vergelijkbaar gedrag werd blijkens de feitelijke gang van zaken door de rechtspersoon aanvaard of placht te worden aanvaard.

In het uittreksel van de Kamer van Koophandel staat bij [stichting] als activiteiten vermeld ‘de lichamelijke en geestelijke verzorging en verpleging in de thuissituatie van met name oudere patiënten’.10 Deze verzorging en verpleging dient te worden betaald uit de PGB budgetten. De aanvraag en het beheer van deze budgetten behoren tot de bedrijfsvoering van [stichting] . De verweten strafbare feiten, het valselijk opmaken van documenten, hebben er toe geleid dat onterecht (te hoge) PGB budgetten zijn verkregen. Dit is gepleegd door personen (waaronder de verdachte) die uit naam van [stichting] handelden. Nu de gedragingen passen in de normale bedrijfsvoering van [stichting] en gepleegd zijn door personen die werkzaam waren ten behoeve van de rechtspersoon, kunnen deze gedragingen aan Medicare worden toegerekend.

Heeft de verdachte feitelijk leiding gegeven aan de strafbare gedragingen?

De rechtbank overweegt dat voor een bewezenverklaring van de aan de verdachte primair ten laste gelegde feiten vereist is dat uit de bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat de verdachte feitelijk leiding heeft gegeven aan de strafbare gedragingen.

De verdachte was tot 10 november 2009 formeel bestuurder van [stichting] . Ter terechtzitting heeft hij verklaard dat hij de stichting heeft opgericht en tevens met zijn eigen spaargeld in stand heeft gehouden, aldus de verdachte. Daarnaast heeft hij verklaard dat het zijn bedoeling was om de stichting dusdanig te laten groeien dat hij zijn geld weer terug kon verdienen.11 Hij had derhalve een belang bij het handelen van [stichting] .

Dat de verdachte in de ten laste gelegde periode vanaf 10 november 2009 ‘op papier’ geen (directe) zeggenschap over [stichting] had en derhalve niet in formele zin kan worden aangemerkt als bestuurder van [stichting] , hoeft aan strafrechtelijke aansprakelijkheid als feitelijk leidinggever echter geenszins in de weg te staan. Relevant is immers niet zozeer hoe de zaken in een bedrijf ‘juridisch organisatorisch’ geregeld zijn, als wel of een natuurlijke persoon het - al dan niet samen met anderen - ten aanzien van bepaalde activiteiten ‘voor het zeggen’ had, of in elk geval zwaarwegende invloed had. Het komt aan op de maatschappelijke realiteit: wie treedt feitelijk op als bestuurder. Bij de beoordeling hiervan heeft de rechtbank gelet op het volgende.

Hoewel er blijkens het uittreksel van de Kamer van Koophandel in de jaren daarna eveneens een aantal andere bestuurders van [stichting] waren en de verdachte sinds 2009 in bestuurlijke zin geen rol meer had bij [stichting] , spreken de hiervoor genoemde zeven budgethouders allen over ‘ [bijnaam verdachte] ’ (de rechtbank begrijpt: de verdachte) als de persoon die voor hen alles heeft geregeld; hij was hun contactpersoon.12 Op de terechtzitting heeft de verdachte bovendien op vragen van de rechtbank zelf zeer uitgebreid en gedetailleerd verklaard met betrekking tot de PGB budgetten van alle zeven in de tenlastelegging genoemde budgethouders. De overige (oud) bestuursleden hebben eveneens over de verdachte verklaard.

Zo heeft [betrokkene 2] verklaard dat [bijnaam verdachte] de feitelijke leiding over [stichting] had, er elke dag was en ook echt leiding gaf, gesprekken had met klanten, contracten afsloot en de intake deed. Voorts heeft hij verklaard dat de verdachte de aanvraagformulieren invulde. Hij vroeg eerst zorg in natura (ZIN) aan. Als de mensen ZIN hadden, dan ging hij er met een leeg formulier heen om het om te zetten in PGB. Het blanco laten tekenen van formulieren deed hij vaker. Hij zorgde er ook voor dat de post rechtstreeks bij hem binnenkwam. [bijnaam verdachte] had de hele bedrijfsvoering in handen. Hij ging naar een klant en kwam terug met een getekend blanco formulier, aldus [betrokkene 2] .13

[betrokkene 3] heeft eveneens verklaard dat de [bijnaam verdachte] de feitelijke leidinggevende van [stichting] was. Zij heeft voorts verklaard dat iedereen hem zag als directeur. Hij vroeg de indicaties aan, deed het medische gedeelte, ging naar de cliënten, deed de betalingen en nam het personeel aan, zo heeft zij verklaard.14

Ten slotte heeft ook [betrokkene 5] verklaard dat [bijnaam verdachte] de feitelijke leidinggevende van [stichting] was. Hij beheerde de bankrekeningen en deed de PGB administratie. Hij beheerde de werkbrieven van de zorgverleners en hij administreerde dit. Ook stuurde hij facturen naar de PGB cliënten nam hij personeel aan, aldus [betrokkene 5] .15

De verdediging heeft betoogd dat de verdachte pas achteraf van de verboden gedragingen op de hoogte was. In het licht van de hierboven beschreven verklaringen met betrekking tot de betrokkenheid van de verdachte, acht de rechtbank dit niet aannemelijk. Dat ‘ [betrokkene 4] ’ verantwoordelijk zou zijn geweest, zoals eveneens door de verdediging is betoogd, kan niet worden getoetst door de rechtbank, nu hij niet is gehoord. Echter, deze stelling vindt bovendien geen steun in het dossier. Zo heeft [betrokkene 3] verklaard dat de naam [betrokkene 4] haar niets zegt16 en heeft [betrokkene 6] ten aanzien van [betrokkene 4] verklaard dat zij weet dat ‘ [betrokkene 4] al jaren niet meer in Nederland is’.17

Gelet op het voorgaande, in onderling verband en samenhang bezien, is de rechtbank van oordeel dat uit de concrete verklaringen van de (voormalige) bestuursleden, die voldoende worden ondersteund door de verklaringen van de budgethouders en de verklaringen van de verdachte zelf, volgt dat niet [betrokkene 4] maar de verdachte verantwoordelijk is geweest voor het handelen van [stichting] .

Conclusie

Uit het voorgaande kan worden afgeleid, dat de feitelijke positie van de verdachte binnen [stichting] van dien aard was dat hij in het maatschappelijk verkeer heeft te gelden als feitelijk leidinggevende van die rechtspersoon. Dat betekent dat hij als feitelijk leidinggever voor de door deze rechtspersoon gepleegde strafbare feiten verantwoordelijk te houden is. De rechtbank acht het primair tenlastegelegde feit wettig en overtuigend bewezen.

De rechtbank verklaart bewezen dat:

[stichting] , in de periode van 1 januari 2008 tot en met 2 juli 2013 te ‘s-Gravenhage en Zoetermeer en Emmen en/of (elders) in Nederland, (PGB)verantwoordingsformulieren en PGB overeenkomsten en een verkort aanvraagformulier en zorgovereenkomsten en wijzigingsformulieren en (kopieën van) bankafschriften en werkbriefjes en een declaratieformulier en een factuur en een brief te weten

-(elk) zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen - valselijk heeft opgemaakt, immers heeft genoemde rechtspersoon valselijk - in strijd met de waarheid- (telkens)

in/op die PGB overeenkomsten en aanvraagformulier en zorgovereenkomsten en wijzigingsformulieren en werkbriefjes en declaratieformulier en brief, een handtekening geplaatst en/of doen plaatsen alsof dit de handtekening betrof van de op die overeenkomsten en dat formulier en de werkbriefjes vermelde budgethouder, terwijl in werkelijkheid de vermelde budgethouder geen handtekening op die PGB overeenkomsten en aanvraagformulier en zorgovereenkomsten en wijzigingsformulieren en werkbriefjes en declaratieformulier en brief heeft geplaatst

en in/op die verantwoordingsformulieren voor verleende zorg, de onder 3a en 4a en 5a en 7a genoemde documenten, een te hoog ‘betaald bedrag’ en/of ‘uitbetaald bedrag’ en/of ‘totale kosten’ en/of ‘totaalbedrag van dit verantwoordingsformulier’ vermeld en/of doen vermelden en/of aangekruist en/of doen aankruisen, terwijl in werkelijkheid dit vermelde en/of aangekruiste bedrag en dit totaalbedrag en deze kosten lager had(den) moeten zijn in verband met geen en/of minder aan die budgethouder verleende zorg

en in/op die overeenkomsten PGB, de onder 1c en 5b en 7b genoemde documenten, (de) functie(s) en/of (een) bankrekeningnummer(s) ‘voor PGB’ vermeld en/of doen vermelden, terwijl in werkelijkheid deze vermelde functie(s) niet door de budgethouder gewenst was/waren en/of niet of minder bij de budgethouder uitgevoerd zou/zouden gaan worden en het vermelde bankrekeningnummer niet het bankrekeningnummer van de budgethouder betrof

en in/op dat/die verkort aanvraagformulier Zorg en zorgovereenkomsten, de onder 1d en 2a en 4b genoemde documenten, de werktijden en/of de gewenste functie(s) en/of de werkzaamheden en/of werkafspraken opgeschreven en/of doen opschrijven, terwijl in werkelijkheid deze opgeschreven werktijden en de gewenste functie(s) en werkzaamheden en werkafspraken niet tussen de budgethouder en zorgverlener waren overeengekomen en/of gemaakt

en in/op die wijzigingsformulieren, de onder 3b en 4c genoemde documenten, een contactpersoon opgeschreven en/of doen opschrijven en/of (een) bankrekeningnummer op naam van de budgethouder opgeschreven en/of doen opschrijven, terwijl in werkelijkheid de opgeschreven contactpersoon niet de contactpersoon van de budgethouder betrof en het opgegeven rekeningnummer niet het rekeningnummer van de budgethouder betrof

en in/op die bankrekeningafschriften, de onder 1e en 2b en 5c en 6c en 7c genoemde documenten, (een) bedrag(en) en/of na(a)m(en) en/of IBAN nummer(s) vermeld en/of doen vermelden terwijl in werkelijkheid geen en/of andere bedrag(en) en na(a)m(en) en IBAN nummer(s) op die bankrekeningafschriften vermeld stond(en),

en in/op die werkbriefjes en/of dat declaratieformulier, de onder 3d en 6a genoemde documenten, (een aantal uren) aan een cliënt geleverde zorg door een medewerker vermeld en/of doen vermelden, terwijl in werkelijkheid geen of minder zorg door die medewerker aan die cliënt is geleverd

en in/op die factuur, het onder 6b genoemde document, een omschrijving (van het type zorg) en het aantal uren en het tarief en een te betalen bedrag vermeld en/of doen vermelden, terwijl in werkelijkheid in de aangegeven periode geen of minder zorg is verleend

zulks (telkens) met het oogmerk om die geschriften als echt en onvervalst te gebruiken en/of door anderen te doen gebruiken,

en (telkens) opzettelijk bovenbedoelde/genoemde vals(e) of vervalst(e) (PGB) verantwoordingsformulieren en (PGB) overeenkomsten en verkort aanvraagformulier en zorgovereenkomsten en wijzigingsformulieren en (kopieën van) bankafschriften en werkbriefjes en declaratieformulier en factuur en brief heeft afgeleverd aan/bij het zorgkantoor en (digitaal) voorhanden heeft gehad terwijl zij, voornoemde rechtspersoon, wist dat dit/deze (PGB) verantwoordingsformulieren en (PGB) overeenkomsten en verkort aanvraagformulier en zorgovereenkomsten en wijzigingsformulieren en (kopieën van) bankafschriften en werkbriefjes en declaratieformulier en factuur en brief bestemd waren voor gebruik als ware het echt en onvervalst,

aan het plegen van bovenomschreven verboden gedragingen heeft verdachte feitelijk leiding gegeven.

Voor zover in de tenlastelegging type- en taalfouten voorkomen, zijn deze in de bewezenverklaring verbeterd. Blijkens het verhandelde ter terechtzitting is de verdachte daardoor niet in de verdediging geschaad.