Uitspraken

“1. Ten aanzien van welke scheuren in en overige schade aan de woning van [eiseres ] is het aannemelijk dat deze zijn ontstaan ten gevolge van de in 2009 opgetreden zetting die het onderwerp van deze procedure is?

De volgende, voor dit onderzoek relevante, schade is geconstateerd:

• Begane grond: Diverse scheurvorming in dragende binnen- en buitenwanden. Plaatselijk bovenmatige zetting c.q. verzakking van draagmuren en scheefstand van dit deel van de begane grondvloer. Schades beperken zich tot de omgeving van de woonkamer, aan de linkerzijde van de woning. In de overige delen van de woonkamer zijn geen relevante schades geconstateerd.

• Verdieping: Significante scheefstand van de vloerconstructie, het bovenmatige deel van de scheefstand betreft alleen de zoldervloer.

• Exterieur: Diverse, soms ernstige/wijkende scheurvorming in de buitenmuren. Zichtbare deel betreft de linker zijgevel van de woning, de voorgevel is (nog) bekleed met zgn. steenstrips. Spiegelend aan de scheurvorming binnen is echter aannemelijk dat de scheurvorming in de voorgevel en rechter zijgevel aan buitenzijde niet significant zal zijn.

Ingaande op de vraag “ten aanzien van welke scheurvorming en schade aannemelijk is dat deze zijn

ontstaan ten gevolge van de in 2009 opgetreden zetting”:

Het is niet 1 op 1 verifieerbaar welke schade eventueel reeds aanwezig is geweest, voorafgaande aan het evenement. De verkregen verkoopbrochure biedt geen gedetailleerd beeld van de bouwdelen waaraan de schade nu is geconstateerd, evenmin is een “nulmeting” of andere informatie over de woning beschikbaar. Door partijen is (terecht) opgemerkt dat een woning van dit bouwjaar, met dit type fundering, altijd gevoelig is voor zetting. Daarbij is de aanwezigheid van een paaljuk een duidelijk signaal dat eerder problemen zijn opgetreden. Deze paaljuk is in een ver verleden aangebracht (voor 2009) en geeft aan dat er toen klaarblijkelijk al een aanleiding is geweest tot het treffen van de voorziening om een verzakking bij de uitwendige hoek tegen te gaan.

Desalniettemin is door deskundige een beoordeling af te geven, op basis van het beeld ter plaatse. De

mate, omvang en locaties van aangetroffen scheurvormingen, samen met de verstrekte stukken, geven

toch een duidelijke indicatie van de impact die de in 2009 opgetreden zetting moet hebben gehad op de woning.

Interieur - Begane grond

De locaties en vorm van de hier geconstateerde scheurvorming duidt op een significante zetting/

verzakking van, met name, de linker zijgevel van de woning. De veronderstelde aanwezigheid van een

kelder halverwege de woonkamer zal hierbij als vast punt, derhalve breekpunt, hebben gefungeerd. Op de oorzaken van de zetting zal verderop dieper worden ingegaan.

Interieur - Verdieping

De scheefstand van de verdiepingsvloer is in deze mate reeds langere tijd aanwezig (voor 2009). Dit kan worden afgeleid uit de goede staat van de randaansluitingen en afwerkingen rondom de vloer.

Bijvoorbeeld de schutborden waarmee het trapgat is afgetimmerd zijn reeds vervaardigd in een schuine vorm, in lijn met de scheefstand van het vloerveld. Deze aftimmering dateert van (ver) voor de zetting in 2009. Het feit dat de begane grondvloer in (veel) mindere mate scheefstand vertoont, onderstreept deze conclusie. Wanneer de scheefstand een gevolg was geweest van verzakking van de dragende zijgevel had dezelfde scheefstand moeten optreden in de begane grondvloer. De scheefstand van de begane grondvloer wordt niet als bovenmatig of uitzonderlijk getaxeerd, voor dit type woning met bijbehorend bouwjaar. Bovenstaande leidt tot de conclusie dat de scheefstand van genoemde verdiepingsvloer niet het gevolg is van de in 2009 opgetreden zetting.

Exterieur

De beeldvorming die ontstaat naar aanleiding van de bevindingen is dat een bovenmatige zetting heeft plaatsgevonden nabij de linker zijgevel. Deze heeft een verzakking van de fundering tot gevolg gehad, welke in meest ernstige vorm in het midden van de linker zijgevel is opgetreden.

Omdat de linkerzijde van de woning aannemelijke wijs drie funderingsvormen heeft, is het logisch dat een eventuele zetting (door een tijdelijke verlaging van grondwaterstand in een klei/veenachtige omgeving) juist in deze situatie in het midden optreedt, omdat hier de meest zwakke funderingsvorm zit. Een paaljuk op de uitwendige hoek (verbeterde fundering) bij de voorgevel; een stroken fundering op een weinig draagkrachtige ondergrond onder het verdere deel van de linker zijgevel (zwakke fundering); tot slot een betonnen plaatfundering van de aansluitende schuur achter de keuken (sterke fundering). Door de verschilzettingen zijn in 2009 hoofdwaarschijnlijk reeds bestaande scheuren in de linker zijgevel significant verergerd. Het betreft dan voornamelijk het middendeel.

Resumerend

Op basis van bovenstaande is de conclusie dat het aannemelijk is dat een zekere mate van schade/

scheurvorming reeds aanwezig moet zijn geweest vóór de zetting in 2009. Het paaljuk op de uiterste hoek linker zijgevel/voorgevel en de meer draagkrachtige fundering aan het achterste deel van de woning hebben een “hangmat-effect” gecreëerd, waardoor de horizontale scheurvormingen in het midden van de linker zijgevel tot de huidige scheurwijdte konden toenemen.

Naast hiervoor genoemde aannemelijkheid van primaire bouwkundige oorzaken is eveneens aannemelijk dat de genoemde zettingen/verzakkingen met gevolgschade in de vorm van aangetroffen

scheurvormingen zijn verergerd ten gevolge van het in 2009 opgetreden evenement. Dit blijkt uit de

verschillende verklaringen en informatie uit verstrekte stukken èn de indrukken bij het onderzoek ter

plaatse.

De mate waarin beide invloedsfactoren (initiële bouwkundige oorzaken en in 2009 opgetreden zetting) hun aandeel hebben gehad in het ontstaan van de huidige schade wordt door deskundige op ieder 50% gesteld. Indien immers de zetting in 2009 niet zou zijn opgetreden was de huidige schade naar alle waarschijnlijkheid in mindere mate opgetreden. Was echter de bouwkundige situatie meer stabiel geweest (ongeacht de funderingswijze), had de “bijkomende” zetting wellicht ook een geringer effect gesorteerd.

Ten behoeve van de vaststelling van benodigde herstelmaatregelen is als uitgangspunt de opsomming en begroting van [A] (adviseur partij [eiseres ] ) genomen. Deze wordt door deskundige in beginsel als een goede basis beschouwd om het daadwerkelijk benodigde herstel verder in redelijkheid uit te kunnen werken.

Aan genoemde begroting is in een aparte kolom de beoordeling van [B] (adviseur partij provincie Zuid-Holland) toegevoegd. In een laatste kolom zijn (indien van toepassing) de nodige maatregelen naar beoordeling van deskundige toegevoegd. Zie bijlage 1. De in laatste kolom opgenomen maatregelen zijn naar beoordeling van deskundige nodig om de woning terug te brengen in de staat waarin zij zich voorafgaand aan de in 2009 opgetreden zetting bevond.

De volgende overweging ligt hieraan ten grondslag:

Partijen verschillen van inzicht over het herstel. [eiseres ] claimt bij monde van het advies [A] dat ten gevolge van de zetting een paalfundering dient te worden geplaatst en grootschalig herstel dient te worden verricht. Kosten volgens dit rapport circa € 140.000,00. Provincie Zuid-Holland nuanceert middels het rapport van [C] dat, samengevat, scheefstand reeds langere tijd aanwezig is geweest en vroeg of laat toch herstel moest plaatsvinden. De laatste begroot de kosten op maximaal circa € 15.000,00.

Onder beantwoording van vraag 1 is reeds aangegeven dat de initiële oorzaak voor de meeste van de

aanwezige scheurvormingen aannemelijk reeds aanwezig is geweest. Eveneens echter aannemelijk wordt geacht dat de schade verergerd is door de plotselinge zetting in 2009. De exacte situatie van vóór dit evenement is niet meer terug te halen, beschikbare stukken geven hiervan onvoldoende beeld.

Herstel van de schade dient in eerste instantie te bestaan uit het creëren van een nieuwe, draagkrachtige basis, teruggebracht op een voldoende hoogte. Het “rechtzetten” van de plaatselijk ernstig verzakte bouwdelen levert hiertoe in de optiek van deskundige onvoldoende zekerheid op een acceptabel/duurzaam resultaat. Evenmin ligt het op de weg te herstellen/vernieuwen bouwdelen opnieuw te plaatsen op een fundering op staal. De draagkracht van de bodem wordt hiertoe ontoereikend geacht, los van de vraag of dit door toedoen van de in 2009 opgetreden zetting, of reeds van oudsher het geval is.

Gelet op bovenstaande is het naar de beoordeling van deskundige ten behoeve van een duurzaam herstel noodzakelijk de gehele hoek waarin de verzakking optreedt (vanaf de breuklijn gevormd door de kelder, tot aan de linker zijgevel, circa 4,5 x 4,0 meter) aanvullend te funderen. Dit is realiseerbaar door het plaatsen van enkele funderingspalen, waarmee de draagconstructie dient te worden verbonden. Nieuwe, grootschalige zettingen zijn daarmee uitgesloten. Een verder herstel dient te bestaan uit het aanhelen en/of repareren van wanden en gevels. Zie voor een gedetailleerd overzicht van herstel werkzaamheden de bijlage.

Ten behoeve van de vaststelling van benodigde herstelmaatregelen is als uitgangspunt de opsomming en begroting van [A] (adviseur partij [eiseres ] ) genomen. Hieraan is in een aparte kolom de beoordeling van [B] (adviseur partij provincie Zuid-Holland) toegevoegd. In een laatste kolom zijn (indien van toepassing) de redelijke kosten naar beoordeling van deskundige toegevoegd. Zie bijlage 1.

Het al dan niet overnemen of wijzigen van de door [A] aangegeven maatregelen geeft in feite het oordeel van deskundige over dit hersteladvies weer.

Conclusie uit het overzicht in de bijlage is dat de herstelmethode welke [A] voorschrijft ten dele door deskundige kan worden gevolgd. Op onderdelen zijn de kosten teruggebracht, omdat naar de beoordeling van deskundige kosten te hoog zijn ingeschat, of bepaalde opgevoerde herstelwerkzaamheden niet noodzakelijk aan de onderhavige schade zijn te relateren.

Ten behoeve van de vaststelling van herstelkosten is als uitgangspunt de opsomming en begroting van [A] (adviseur partij [eiseres ] ) genomen. Hieraan is in een aparte kolom de beoordeling van [B] (adviseur partij provincie Zuid-Holland) toegevoegd. In een laatste kolom zijn (indien van toepassing) de redelijke kosten naar beoordeling van deskundige toegevoegd. Zie bijlage 1.

Uit het overzicht is een totaal aan geraamde herstelkosten te herleiden van € 97.427,48 (inclusief btw en bijkomende kosten).

Ten behoeve van de vaststelling van herstelkosten is als uitgangspunt de opsomming en begroting van [A] (adviseur partij [eiseres ] ) genomen. Hieraan is in een aparte kolom de beoordeling van [B] (adviseur partij provincie Zuid-Holland) toegevoegd. In een laatste kolom zijn (indien van toepassing) de redelijke kosten naar beoordeling van deskundige toegevoegd. Zie bijlage 1. Het al dan niet overnemen of wijzigen van de door [A] aangegeven kosten geeft reeds een oordeel van deskundige over deze kosten weer.

Conclusie uit het overzicht in de bijlage is dat de herstelmethode welke [A] voorschrijft ten dele door deskundige kan worden gevolgd. Op onderdelen zijn de kosten teruggebracht, omdat naar de beoordeling van deskundige bepaalde kosten te hoog zijn ingeschat of bepaalde opgevoerde

herstelwerkzaamheden niet noodzakelijk aan de onderhavige schade zijn te relateren.

Alle van belang zijnde opmerkingen ten aanzien van de schade en (kosten van) het benodigd herstel zijn reeds gemaakt.

Bij het vaststellen van de benodigde herstelwerkzaamheden is ten aanzien van bedoelde, aan onderhoud gerelateerde maatregelen, in redelijkheid uitgegaan van een herstel naar de bestaande situatie, van voor de in 2009 opgetreden zetting.

Ten aanzien van regulier uit te voeren onderhoud zijn bepaalde werkzaamheden, zoals het schilderen van kozijnwerk, reeds uit de begroting weggelaten, of in redelijkheid naar rato beperkt. Herstel van

bijvoorbeeld schilderwerk van (binnen)wanden is wel in de begroting opgenomen, omdat dit als redelijk wordt gezien met betrekking tot de ingrijpende bouwkundige maatregelen welke aan deze bouwdelen moeten worden verricht. Verdere beperking van deze kosten wordt door deskundige niet als redelijk gezien.

Het als noodzakelijk bepaalde herstel omhelst een wijziging van het funderingsprincipe, van een

fundering “op staal” naar een paalfundering. Hiermee wordt de draagkracht van ten minste een deel van de woning, significant verbeterd. De waarschijnlijke aanwezigheid van het paaljuk en de aanwezigheid van enkele (vermoedelijk) reeds bestaande “oude” scheurvormingen geven aanleiding om te veronderstellen dat een bepaalde zettingsproblematiek in het verleden reeds speelde. Weliswaar is hierbij aannemelijk dat de problematiek kleiner was dan na de zetting van 2009, dat bepaalde problemen speelden is eveneens aannemelijk. Derhalve is de conclusie dat middels het als noodzakelijk bepaalde herstel eveneens een oud probleem wordt aangepakt. In dat licht is sprake van een verbetering.

De eerder aangegeven verdeelsleutel van elk 50% (initiële bouwkundige oorzaken en in 2009 opgetreden zetting) is ten behoeve van het in redelijkheid te bepalen schadebedrag toe te passen op de door deskundige begrootte herstelkosten (zie bijlage 1).

Hiermee resteert naar de beoordeling van deskundige een in redelijkheid door de provincie Zuid-Holland aan [eiseres ] te vergoeden schadebedrag van € 48.713,74.

Alle van belang zijnde opmerkingen zijn reeds gemaakt.”

Onder nr. 1 van haar akte uitlaten concept-deskundigenbericht voert [eiseres ] onder meer aan dat zij en haar echtgenoot zelf hebben waargenomen dat de scheefstand van de begane grondvloer in de zomer van 2009 is ontstaan. Hierbij verwijst [eiseres ] ook naar een tweetal door haar overgelegde taxatierapporten uit 2006 en 2007. In reactie hierop schrijft de deskundige onder meer het volgende:

“Terecht merkt [eiseres ] op dat ik het tweede taxatierapport heb mogen ontvangen. De inhoud van dit rapport acht ik echter onvoldoende feitelijk met betrekking tot de mate van scheefstand, waardoor ik hier in mijn rapportage niet nader op in ben gegaan.”

Op dit commentaar van [eiseres ] reageert Van Drie in zijn eindrapport als volgt:

"Juist de aanwezigheid van een paaljuk op de uitwendige hoek aan de linker voorzijde van het gebouw geeft aan dat het hoogst aannemelijk is dat zich reeds een initiële oorzaak heeft voorgedaan op het ontstaan van gebouwschade. Deskundige heeft dit laten meewegen in zijn beoordeling zoals verwoord bij mijn gemotiveerde beantwoording van de vragen. De in een tijdsbestek van twee weken zichtbare veranderingen impliceren naar het inzicht van deskundige niet dat hiermee een primaire

schadeoorzaak valt aan te wijzen. De beeldvorming ter plaatse geeft aan dat er reeds een initiële

oorzaak (bouwfout in de vorm van een ondeugdelijke fundering) aanwezig was, maar dat deze nog

geen ernstige scheuren in het bovenliggende metselwerk teweeg had gebracht. Deze aspecten heb ik

laten meewegen in een beoordeling vanuit redelijkheid. De reactie van [eiseres ] geeft mij geen

aanleiding deze zienswijze te herzien, temeer ook omdat in het taxatierapport van april 2006 is

genoemd dat de onderhouds- of bouwkundige staat op enig punt beschreven als matig of slecht is.

Waar het buitenonderhoud als matig is gekwalificeerd.”

Op dit bezwaar van de provincie reageert Van Drie in zijn eindrapport als volgt:

“De provincie heeft voorafgaande aan haar werkzaamheden geen nulmeting aan de woning van [eiseres ]

uitgevoerd. Hiermee had een beter en meer zuiver beeld van de woning, voor de

werkzaamheden inzichtelijk gemaakt kunnen worden. De beeldvorming voor deskundige is derhalve

achteraf zonder volledig referentiemateriaal, moeilijk exact te maken. In mijn beoordeling heb ik de

beide factoren “initiële bouwkundige oorzaken en in 2009 opgetreden zetting” in redelijkheid proberen te beoordelen op grond van beschikbaar gesteld materiaal en de beeldvorming ter plaatse. Ondermeer betreft dit de samenvatting van het gesprek in het fugro rapport (productie 3 bij Akte de provincie). Op basis hiervan is een gelijke weging gegeven (zie ook motivering onder 4.1. punt 3).”

(Dit betreft het citaat onder r.o. 2.10, rechtbank)

Op dit bezwaar reageert Van Drie in zijn eindrapport als volgt:

“15. Deskundige laat het aan de rechtbank over om met betrekking tot de motivatie van de provincie over het onderdeel fundering te beslissen. Het betreft een post van € 14.570,-. Uitgangspunt bij de beoordeling is dat herstel goed en deugdelijk geschiedt. Dit impliceert dat de fundering verbeterd dient te worden. Een aanvullende fundering bijplaatsen is kort gezegd een verbetering en gaat voorbij aan het terugbrengen in de staat waarin het zich voorafgaand aan de zetting bevond. Deskundige geeft aan rechtbank ter overweging een extra korting van € 7.500,- door te voeren indien zij meent dat Verdeelsleutel 50-50 “initiële bouwkundige oorzaken en in 2009 opgetreden zetting” onvoldoende recht doet aan dit specifieke onderdeel.”

De provincie acht de door Van Drie genoemde extra korting van € 7.500,- te gering omdat Van Drie volgens de provincie geen rekening houdt met de overige kostenposten die verband houden met het vervangen van de fundering, te weten voorbereidingskosten ten bedrage van € 18.020,- (code 01.00), kosten voor verblijf elders ten bedrage van

€ 10.000,- (code 02.00) en stut- en sloopwerk ten bedrage van € 3.555,- (code 10.00).

De rechtbank constateert dat Van Drie in zijn eindrapport al uitdrukkelijk is ingegaan op de opmerkingen van de provincie in haar akte uitlaten conceptrapport deskundige met betrekking tot de posten 01.00 en 02.00. Hierover schrijft Van Drie het volgende:

“Deskundige heeft deze posten in redelijkheid meegenomen bij zijn beoordeling bij de beantwoording

van de vragen. Zie punt 15 voor een eventuele heroverweging door rechtbank voor het onderdeel

fundering.”

Hetgeen hiervoor werd overwogen leidt de rechtbank ertoe dat zij de conclusies van Van Drie en de gronden waarop deze berusten overneemt en tot de hare maakt. De eindconclusie van Van Drie is dat de door [eiseres ] geleden schade wordt begroot op

€ 48.713,74. Hierop dient nog een aftrek van 25% wegens eigen schuld (zie r.o. 2.8 van het tussenvonnis van 8 januari 2014) te worden toegepast. Er resteert er een toe te wijzen bedrag van (0,75 x € 48.713,74 = ) € 36.535,31.

Het hersteladvies van [A] Bouwadvisering is door Van Drie in zijn onderzoek betrokken en vormt mede de grondslag van zijn schadebegroting. Daarom zijn de kosten van het hersteladvies toewijsbaar, met dien verstande dat daarop eveneens een aftrek van 25% wegens eigen schuld in mindering wordt gebracht. De kosten van het hersteladvies behoren immers tot de vermogensschade. Er resteert een toe te wijzen bedrag van (0,75 x

€ 803,25 =) € 602,44. Over dit bedrag wordt de wettelijke rente toegewezen vanaf 18 september 2012, nu [eiseres ] de kosten van het hersteladvies pas op die datum aan de provincie heeft kenbaar gemaakt.