Uitspraken

In de onderhavige procedure liggen ter beoordeling voor de hiervoor onder 4.2. sub (i) tot en met (v) vermelde kwesties. Deze zullen hierna - telkens afzonderlijk - worden besproken.

Uit de stellingen in de inleidende dagvaarding zou kunnen worden afgeleid dat de bezwaren van GGN cs zich ook richten tegen de opzet van de aanbestedingsprocedure. Op de zitting hebben GGN cs echter uitdrukkelijk aangegeven dat dat niet het geval is. Bedoelde stellingen kunnen dan ook verder buiten beschouwing blijven. Overigens zouden GGN cs te laat zijn geweest met die bezwaren gelet op paragraaf 3.1.7 van het BD.

GGN cs stellen zich op het standpunt dat het CJIB hun inschrijvingen niet heeft beoordeeld op de wijze zoals aangekondigd in de aanbestedingsstukken. Daartoe stellen zij dat zij verschillende, op de betreffende percelen toegespitste, inschrijvingen hebben ingediend; deze verschillen zien op de uitvoeringscapaciteit, de inzetbaarheid van personeel, de vestigingsplaatsen, ervaring en incassoprestaties. Desondanks zijn aan alle inschrijvingen exacte dezelfde scores toegekend, wat niet mogelijk is, althans zou moeten zijn. De motivering van de gunningsbeslissingen is ook geheel identiek. Door het CJIB is aangestuurd op een op voorhand gewenst resultaat, (wellicht) ingegeven door de omstandigheid dat GGN cs in het verleden steeds succesvol zijn opgekomen tegen eerdere beslissingen van het CJIB, als gevolg waarvan zij op de 'strafbank' terecht zijn gekomen. Kortom, er is naar een bepaald resultaat toe geredeneerd. Naar de mening van GGN cs blijkt de juistheid van het voorgaande uit de antwoordakte van de Staat, waarin wordt aangegeven dat alle 20 inschrijvingen van GGN op één grote hoop terecht zijn gekomen en dat daarvan vervolgens slechts één inschrijving is beoordeeld en de andere negentien dus niet. Op de zitting hebben GGN cs in het onderhavige verband nog aangevoerd dat het CJIB weigert informatie te verstrekken over de kennis en ervaring van de beoordelaars, waarmee zij kennelijk beogen te stellen dat de beoordelaars - anders dan op basis van de aanbestedingsstukken mocht worden verwacht - over onvoldoende kennis beschikken om de inschrijvingen op een deugdelijke wijze te beoordelen.

GGN cs kunnen niet worden gevolgd in bovenstaande kritiek. Daarvoor is het volgende van belang.

Ter zake van beide gunningscriteria (G1 en G2) dienden GGN cs (i) de aangeboden werkwijze duidelijk en concreet te omschrijven en (ii) (de effectiviteit van) die werkwijze te onderbouwen. De Staat heeft gemotiveerd gesteld dat in alle 20 inschrijvingen van GGN cs exact dezelfde werkwijzen zijn opgenomen, voor wat betreft G1 een standaardproces in drie stappen en voor wat betreft G2 een kwadrantenmodel, bestaande uit twee stappen, waarbij steeds gebruik wordt gemaakt van dezelfde database met historische resultaten. Ook de onderbouwing ten aanzien van G1 en G2 is telkens identiek, aldus de Staat. GGN cs hebben dat op zichzelf niet - voldoende gemotiveerd - weersproken, zodat van de juistheid van die stellingen zal worden uitgegaan. In die situatie is het - gelet op het beoordelingskader - logisch dat aan alle 20 inschrijvingen dezelfde scores zijn toegekend. Daaraan doet niet af of en - zo ja - in hoeverre de inschrijvingen verschillen voor wat betreft de uitvoeringscapaciteit, de inzetbaarheid van personeel, de vestigingsplaatsen, ervaring en incassoprestaties, aangezien - zonder deugdelijke onderbouwing, die ontbreekt - niet kan worden aangenomen dat die aspecten de werkwijzen en de (positieve) effecten ervan doen veranderen. Daar komt bij dat in de antwoordakte van de Staat niet valt te lezen dat van alle 20 inschrijvingen van GGN cs er slechts één is beoordeeld. De antwoordakte vermeldt:

Mede bezien in het licht van het voorgaande kunnen GGN cs niet worden gevolgd waar zij aanvoeren dat zij op een 'strafbankje' zijn geplaatst door het CJIB en dat is aangestuurd naar een op voorhand gewenst resultaat. In feite beroepen GGN cs zich in dat verband enkel op suggesties, wat niet kan worden aangemerkt als een deugdelijke onderbouwing.

Voor wat betreft de deskundigheid van de beoordelaars heeft de Staat op de zitting aangegeven dat beide beoordelingscommissies hebben bestaan uit personen, die (i) betrokken zijn bij de uitvoering van de huidige contracten met deurwaarderskantoren, (ii) in het verleden werkzaam zijn geweest op deurwaarderskantoren, waarvan één oud-deurwaarder, (iii) zich bezighouden op het gebied van beleidsontwikkeling binnen het deurwaardersveld, in het bijzonder op het gebied van schuldenaanpak, (iv) operationeel werkzaam zijn op tactisch en strategisch gebied binnen de deurwaardersbranche en (v) ervaring hebben met communicatie binnen de deurwaarderswereld. De voorzieningenrechter ziet geen aanleiding om aan de juistheid van die opgave te twijfelen. Op grond van het voorgaande moet ervan worden uitgegaan dat de beoordelaars over de vereiste deskundigheid beschikken om de inschrijvingen deugdelijk te beoordelen.

Vooropgesteld wordt dat enige mate van subjectiviteit inherent is aan de beoordeling van een kwalitatief gunningscriterium, zoals hier aan de orde. Weliswaar staat dat enigszins op gespannen voet met de objectieve beoordelingssystematiek van het aanbestedingsrecht en de daarop toepasselijke beginselen van transparantie en gelijke behandeling, maar het behoeft als zodanig nog niet mee te brengen dat ook daadwerkelijk sprake is van strijd met dat recht en/of die beginselen. Van belang is dat (i) het voor een potentiële inschrijver volstrekt duidelijk is wat er van hem wordt verwacht, (ii) de inschrijvingen aan de hand van een zo objectief mogelijk systeem worden beoordeeld en (iii) de gunningsbeslissing zodanig inzichtelijk wordt gemotiveerd dat het voor een afgewezen inschrijver mogelijk is om de wijze waarop de beoordeling heeft plaatsgevonden te toetsen. Voor het overige komt aan de voorzieningenrechter slechts een beperkte toetsingsvrijheid toe wanneer het aankomt op de beoordeling van een kwalitatief criterium. Aan de aangewezen beoordelingscommissie, waarvan de deskundigheid in beginsel moet worden aangenomen, moet dienaangaande de nodige vrijheid worden gegund, mede waar van een rechter niet kan worden verlangd dat deze specifieke deskundigheid bezit op het gebied van het onderwerp van de opdracht. Slechts wanneer sprake is van procedurele dan wel inhoudelijke onjuistheden en/of onduidelijkheden, die zouden kunnen meebrengen dat de gunningsbeslissing niet deugt, is plaats voor ingrijpen door de rechter. Dat klemt te meer nu een 'volle toetsing' er toe zou kunnen leiden, dat vertrouwelijke en/of concurrentiegevoelige informatie van de winnaar(s) van de aanbestedingsprocedure openbaar moet worden gemaakt, wat de rechtmatige commerciële belangen van die winnaar(s) kan schaden en/of afbreuk kan doen aan de eerlijke mededinging.

Bovendien is van belang dat - in geval van een beoordelingssystematiek zoals hier aan de orde - van een inschrijver mag worden verwacht dat hij in eigen bewoordingen aangeeft op welke wijze hij de verlangde kwaliteit gaat leveren. Daarmee wordt hij in de gelegenheid gesteld zich te onderscheiden van de andere inschrijvers en aldus zijn meerwaarde aan te tonen. Mede gelet hierop behoeft een aanbestedende dienst dan ook niet aan te geven wat nodig is om een maximale score op een criterium te behalen. Alsdan zou iedere innovatie, creativiteit of ieder zelfstandig denkproces bij de inschrijvers worden geëcarteerd. Daaraan is inherent dat een inschrijvende partij de ruimte wordt geboden om op eigen wijze aan te geven hoe hij de gewenste kwaliteit invult. Daardoor wordt hij optimaal gestimuleerd om inventief in te schrijven en kenbaar te maken begrip en inzicht te hebben voor c.q. in die aspecten van de opdracht die volgens hem relevant zijn voor de aanbestedende dienst.

Verder is specifiek voor de onderhavige aanbesteding het belang dat wordt gehecht aan het geven van volledig, duidelijk en concreet inzicht in de werkwijze, aan een duidelijke onderbouwing, met een specifieke uitwerking hoe de onderdelen van de werkwijze bijdragen aan het resultaat, alsmede aan verifieerbare voorbeelden, metingen of resultaten. De bij de beoordeling gebruikte termen zoals bijvoorbeeld "minder duidelijk" en "lastig te duiden" sluiten daarbij aan. Het CJIB heeft deze termen ook niet in zijn algemeenheid in de beoordeling opgenomen, maar deze telkens gekoppeld aan door haar benoemde onderdelen van de werkwijze en/of hierbij een voorbeeld genoemd.

Voorts moet als uitgangspunt worden genomen dat in beginsel er op mag worden vertrouwd dat de inschrijvingen correct en zorgvuldig worden getoetst door de aangewezen beoordelaars.

Met inachtneming van het voorgaande zal hierna worden getoetst of de beoordeling van de inschrijvingen van GGN cs stand kan houden.

In de dagvaarding hebben GGN cs voor wat betreft hun kritiek op de beoordeling van hun inschrijvingen in feite volstaan met enkele algemene opmerkingen, behoudens voor zover in de gunningsbeslissingen opmerkingen als "minder duidelijk", "de nadruk lijkt te liggen" en "lastig te duiden" zijn gebruikt. Uit hetgeen hiervoor onder 5.10 is overwogen volgt dat die terminologie inherent is aan de gehanteerde beoordelingsmaatstaven en in de onderhavige situatie niet kan worden aangemerkt als een onbegrijpelijke c.q. onduidelijke motivering van de gunningsbeslissing.

Op de zitting hebben GGN cs hun overige bezwaren op bepaalde punten nog enigszins geconcretiseerd. De Staat en Syncasso hebben daartegen terecht bezwaar gemaakt. Van GGN cs had mogen worden verwacht dat zij hun bezwaren tegen de beoordeling van de inschrijvingen in de dagvaarding hadden geconcretiseerd, zodat de Staat en Syncasso zich daartegen behoorlijk hadden kunnen verweren, wat nu niet het geval is. Het voorgaande klemt te meer nu gesteld noch gebleken is dat die onderbouwing niet al in de dagvaarding kon plaatsvinden. De handelwijze van GGN cs met betrekking tot die overige kritiek moet als strijdig met de eisen van een goede procesorde worden aangemerkt. Die bezwaren zullen dan ook verder buiten beschouwing worden gelaten, nog los van de vraag of zij voldoende concreet zijn uitgewerkt en of deze - voor zover terecht - ertoe zouden moeten leiden dat aan de inschrijvingen van GGN cs voor wat betreft G1 een 10 zou moeten worden toegekend in plaats van een 8,6 en voor wat betreft G2 een 9 in plaats van een 7, zoals GGN cs stellen.

Een en ander brengt mee dat in het bestek van dit kort geding ervan moet worden uitgegaan dat de beoordeling van de inschrijvingen van GGN cs op een deugdelijke wijze heeft plaatsgevonden.

GGN cs kan niet worden gevolgd in hun stelling dat het CJIB hun om een nadere toelichting hadden moeten vragen en/of interne dan wel externe deskundigen had moeten inschakelen. Blijkens het bepaalde in de paragrafen 3.1.12 en 5.1 van het BD is het CJIB, respectievelijk het beoordelingsteam daartoe niet verplicht. Bovendien volgt uit hetgeen hiervoor is overwogen dat daarvoor geen aanleiding bestond.

Voor zover GGN cs hun stelling dat de beoordeling van de inschrijvingen - anders dan mocht worden verwacht op basis van de aanbestedingsstukken - niet anoniem plaatsvond hebben willen handhaven (op de zitting zijn zij daarop namelijk niet meer teruggekomen), wordt dat betoog verworpen. Het BD verlangt dat de uitwerkingen van de gunningscriteria worden aangeleverd in een "anoniem en neutraal format" zonder "direct herleidbare informatie als een logo, bedrijfsnaam, namen van werknemers, et cetera". In de eerste Nota van Inlichtingen is toegelicht dat met dit vereiste is voorgeschreven dat inschrijvers hun inschrijving indienen op "neutraal papier zonder enige verwijzing naar het kantoor etcetera" waarmee wordt "geborgd dat de inschrijvingen "blind" worden beoordeeld". Uit de verwijzing naar de woorden "format" en "papier" kan worden afgeleid dat zichtbare verwijzingen naar de inschrijver in de tekst zelf en in de verdere opmaak daarvan (zoals in de koptekst, de voettekst en het logo) moeten worden vermeden. Daarbij moet het dan ook nog gaan om direct herleidbare informatie die achterwege moet worden gelaten. Het strekt te ver om op basis hiervan aan te nemen dat inschrijvers actief bepaalde metadata van het bestand zouden hebben moeten verwijderen of wijzigen, bij gebreke waarvan hun inschrijving ongeldig zou zijn. Indien dat zou zijn vereist, had dit uitdrukkelijk voorgeschreven moeten worden en dat is niet geschied. Daar komt bij dat de blinde beoordeling in de praktijk ook daadwerkelijk is gewaarborgd, nu de leden van de beoordelingscommissie alleen de beschikking hebben gekregen over de tekst van de uitwerkingen in PDF-vorm, terwijl concrete aanwijzingen dat de leden van de beoordelingscommissie hebben getracht de oorspronkelijke auteur van de tekst te achterhalen zijn gesteld noch gebleken.

Op grond van het bovenstaande moet worden geconcludeerd dat het onderhavige bezwaar van GGN cs geen doel treft.

Tussen partijen is op zichzelf niet in geschil te zijn dat de in artikel 2.130 Aw voorgeschreven motiveringsplicht betreffende de gunningsbeslissing formeel niet van toepassing is op de onderhavige aanbestedingsprocedure op grond van het bepaalde in artikel 2.39, lid 2, Aw. Dat laat echter onverlet dat het CJIB ook in dit geval - evenals in de gevallen waarin artikel 2.130 Aw wel van toepassing is - gehouden is de inschrijvers te informeren over alle relevante redenen voor de gunningsbeslissing, waaronder in ieder geval dienen te worden verstaan de kenmerken en voordelen van de uitgekozen inschrijving. (zoals ook reeds overwogen in één van de onder 3.5 bedoelde kort gedingvonnissen [kenmerk ECLI:NL:RBDHA:2017:4856]). Dat is immers noodzakelijk om een doeltreffende rechtsbescherming van de betrokken inschrijvers tegen het gunningsbesluit mogelijk te maken. Dat op het CJIB voormelde verplichting rust is overigens tussen partijen niet in geschil. Wel verschillen zij met elkaar van mening over de vraag of de door het CJIB gegeven motivering aan voormelde eisen voldoet. Volgens de Staat is de gunningsbeslissing zelfs uitgebreider gemotiveerd dan waartoe artikel 130 lid 2 Aw verplicht.

GGN cs stellen zich in het bijzonder op het standpunt dat het CJIB heeft nagelaten de relatieve voordelen van de winnaars te benoemen en omschrijven, waartoe het - naar hun mening - wel verplicht was.

Het CJIB heeft in (de separate toelichting op) de gunningsbeslissingen telkens de volgende elementen opgenomen: (i) de scores van GGN cs op beide gunningscriteria, alsmede hun eindscores, (ii) een toelichting op de door GGN cs op beide criteria behaalde scores, waarbij zowel positieve als minder-positieve, dan wel niet-positieve aspecten zijn opgenomen, een en ander gerelateerd aan hetgeen in het BD is gevraagd en (iii) de winnaars van de betreffende percelen, alsmede hun scores op beide gunningscriteria en hun eindscores.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter wordt daarmee voldaan aan de onder 5.19 vermelde motiveringsvereisten en rusten op het CJIB geen verdergaande verplichtingen in dat verband (zie ook: Kamerstukken II 2008-2009, 32 027, nr. 3, p. 7 en de door de Staat in zijn antwoordakte, onder 4.14, vermelde jurisprudentie). Dat klemt in de onderhavige aanbestedingsprocedure te meer, nu blijkens de aanbestedingsstukken iedere inschrijving wordt beoordeeld op zijn eigen merites en dus geen sprake is van een relatieve beoordelingswijze (zie bijv. vraag 234 in de tweede Nota van Inlichtingen). Bovendien betreft het een integrale beoordeling, zodat aan een onderlinge vergelijking van de inschrijvingen van de 'winnaars' en 'verliezers' op de afzonderlijke in de beoordeling aangeduide punten een beperkte waarde kan worden toegekend. Ten slotte bevat de uitwerking van de aangeboden werkwijze en onderbouwing bedrijfsvertrouwelijke informatie. Dit beperkt de mogelijkheid om inhoudelijke informatie te verstrekken over de bieding van de 'winnaars'.

De slotsom is dat de vorderingen van GGN cs zullen worden afgewezen. In de gegeven omstandigheden behoeft geen beslissing meer te worden genomen met betrekking tot het bezwaar van Syncasso tegen de producties 1 tot en met 9 van GGN cs, zoals bedoeld onder 1.2.

Als de in het ongelijk gestelde partij zullen GGN cs worden veroordeeld in de proceskosten, te vermeerderen met de wettelijke rente. Voor een veroordeling in de nakosten bestaat geen grond, nu de kostenveroordeling ook voor de nakosten een executoriale titel oplevert (vgl. HR 19 maart 2010, ECLI: NL:HR:2010: BL1116).

In de stellingen van de Staat ligt besloten dat hij nog steeds voornemens is verdere uitvoering te geven aan de gunningsbeslissingen zoals kenbaar gemaakt in zijn brieven van 25 april 2017. Bij die stand van zaken heeft Syncasso geen belang bij toewijzing van haar vordering. Deze zal dan ook worden afgewezen.

Als de in het ongelijk gestelde partij zal Syncasso in het kader van haar tegen de Staat gerichte vordering worden veroordeeld in de kosten van de Staat. Deze kosten worden begroot op nihil, nu niet is gebleken dat de Staat als gevolg van die vordering extra kosten heeft moeten maken. Ondanks de afwijzing moeten GGN cs in hun verhouding tot Syncasso worden aangemerkt als de in het ongelijk gestelde partij. Het doel van Syncasso was immers te bewerkstelligen dat de gunningsbeslissingen van 25 april 2017 in stand blijven. Dat doel is bereikt. GGN cs zullen dan ook worden veroordeeld in de proceskosten van Syncasso, te vermeerderen met de wettelijke rente. Voor wat betreft de door Syncasso gevorderde nakosten wordt kortheidshalve verwezen naar hetgeen daarover is overwogen onder 5.24.