Uitspraken

Voor zover de vorderingen van Just Brands zijn gebaseerd op inbreuk op een haar toekomend Gemeenschapsmodelrecht is de rechtbank, nu Çak c.s. is gevestigd in Nederland, internationaal en relatief bevoegd van deze vorderingen kennis te nemen op grond van artikel 80 lid 1 jo. artikel 81 aanhef en onder a en artikel 82 GModVo en artikel 3 van de betreffende uitvoeringswet.

Voor zover de vorderingen van Just Brands zijn gebaseerd op inbreuk op een haar toekomend auteursrecht dan wel op slaafse nabootsing, kwalificeren deze grondslagen als vorderingen wegens onrechtmatige daad. De Nederlandse rechter komt hiervoor bevoegdheid toe op grond van artikel 4 lid 1 EEX II-Vo5. De rechtbank is relatief bevoegd reeds omdat Çak c.s. de bevoegdheid van deze rechtbank niet heeft betwist.

Om als auteursrechtelijk werk beschermd te kunnen zijn in de zin van artikel 10 Aw, moet het voortbrengsel oorspronkelijk zijn, in die zin dat het een eigen intellectuele schepping van de maker is die de persoonlijkheid van de maker weerspiegelt en tot uiting komt door de vrije creatieve keuzes van de maker bij de totstandkoming van het werk.6 Ook een verzameling of bepaalde selectie van op zichzelf niet beschermde elementen kan een (oorspronkelijk) werk zijn in de zin van de Aw.7 Daarbuiten valt in elk geval al hetgeen een vorm heeft die zo banaal of triviaal is, dat daarin geen creatieve arbeid van welke aard ook valt aan te wijzen.8 De keuzes van de maker mogen niet louter een technisch effect dienen of te zeer het resultaat zijn van een door technische uitgangspunten beperkte keuze.9 Of aan voornoemde maatstaf is voldaan, dient beoordeeld te worden naar de situatie op het moment waarop het voortbrengsel tot stand is gebracht. Voorts geldt dat de enkele omstandigheid dat het werk of bepaalde elementen daarvan, passen binnen een bepaalde mode, stijl of trend niet betekent dat het werk of deze elementen zonder meer onbeschermd zijn. Onderzocht moet worden of de vormgeving van de (combinatie van de) verschillende elementen zodanig is dat aangenomen kan worden dat met het ontwerp door de maker op een voldoende eigen wijze uiting is gegeven aan de vigerende stijl, trend of mode.10

• -

  een onderste vlak, afgescheiden van het vlak daarboven door een rechte stikselnaad op twee derde van de bovenkant van de zak,

• -

  een bovenste vlakje in de vorm van een driehoek over nagenoeg de hele breedte van de zak, welke driehoek bij de rechterzak een grijze kleur heeft en bij de linkerzak van dezelfde spijkerstof is als de rest van de zak (en spijkerbroek), en afgescheiden wordt van het vlak daaronder door een rechte stikselnaad;

• -

  een middelste vlak, waarin op één derde van de bovenkant van de zak een “gewassen” lijn(verkleuring) is aangebracht die niet evenwijdig is aan de bovenste stikselnaad van dit vlak (e).

Als het beeld van de voor- en achterzijde van de Bare Metal jeans als geheel in ogenschouw wordt genomen, valt met name een bepaalde belijning en vlakverdeling op. Door de keuzes ten aanzien van de (plaatsing van) naden/stiksels, (lijn)verkleuring en onderdelen van de zakken (ten opzichte van elkaar) ontstaan op meerdere plaatsen driehoekige vormen. Dat gebeurt aan de voorzijde van de jeans tussen de schuin geplaatste steekzakken en de (deels blinde) stikselnaad (met links het ritszakje) erboven. Aan de achterzijde van de broek zijn onder de vanuit de middennaad naar weerszijden schuin aflopende naad, drie tegen elkaar aanliggende driehoekige vormen zichtbaar. Deze naar weerszijden toe schuin aflopende naad vormt tezamen met de bovenkant van de zakken, welke bovenkant ten opzichte van de hiervoor bedoelde naad juist aan weerszijden schuin oploopt, aan beide zijden een eerste driehoek (d). Direct daaronder vormt het bovenste vlak van de achterzakken een ten opzichte van driehoek d. gespiegelde (kleinere) (aan de rechterzijde grijze) driehoek. Ook in het middelste vlak van de achterzak is tussen de gewassen lijn en de stikselrand aan de bovenzijde van dat vlak een driehoekige vorm gecreëerd.

De rechtbank verwerpt het verweer van Çak c.s. dat de Bare Metal jeans auteursrechtelijke bescherming ontbeert omdat in het vormgevingserfgoed de meeste elementen al voorkomen en Just Brands in wezen bescherming tracht te krijgen voor een bepaalde stijl spijkerbroek, namelijk die van werkbroeken/carpenter pants, zoals hieronder afgebeeld.

Çak c.s. heeft uit het vormgevingserfgoed de volgende voorbeelden aangehaald (waarbij de rechtbank uit de overgelegde voorbeelden uit het vormgevingserfgoed enkel de gedateerde modellen bij de beoordeling betrekt, die dateren van vóór 2012).

- De dubbel gestikte en schuin geplaatste envelopzakken aan de voorkant van de spijkerbroek (onderdeel van kenmerk I) komen volgens Çak c.s. onder meer terug in de hieronder links afgebeelde ‘Darlek Carrot Jean’ spijkerbroek van het merk Luke 1977 uit 2011 en de hieronder rechts afgebeelde ‘Cross’ spijkerbroek uit 2007,

- Het vlak dat met een (deels blinde) stikselnaad is geplaatst boven de voorzakken van de jeans (kenmerk II) komt volgens Çak c.s. onder meer terug in de hieronder links afgebeelde ‘Luke 1977 Chisel tapered Jean’ uit 2011 en in de hieronder rechts afgebeelde ‘Closed Denim’ uit 2009.

- Voor de gedraaide broekspijpen wijst Çak c.s. op de ‘Engineered Jeans’ uit de jaren ’90.

- De aan de achterkant van de spijkerbroek vanuit de middennaad naar weerszijden schuin aflopende naad met dubbel stiksel in het midden van het vlak boven de achterzakken (kenmerk IV) is volgens Çak c.s. al aangebracht op de hieronder afgebeelde ‘Salsa Jeans One’ uit 2011.

- Het (grijze) driehoekje als vlak aan de bovenzijde van de zak aan de achterzijde van de jeans (onderdeel van kenmerk V) is volgens Çak c.s. al eerder verwerkt, zoals in de hieronder links afgebeelde ‘Miracle of Denim’ uit 2011 en de hieronder rechts afgebeelde broek van Diesel uit 2010.

Het enkele feit dat bepaalde (onderdelen van) elementen al eerder werden gebruikt in spijkerbroeken of zouden zijn geïnspireerd op werkbroeken/carpenter pants, is onvoldoende om de conclusie te rechtvaardigen dat aan de Bare Metal jeans geen auteursrechtelijke bescherming toekomt. De stellingen van Çak c.s. dienaangaande gaan namelijk voorbij aan één van de uitgangspunten, te weten dat een verzameling of bepaalde selectie van op zichzelf niet beschermde elementen een (oorspronkelijk) werk kan zijn in de zin van de Aw (vergelijk r.o. 4.3). De combinatie van de (specifieke vormgeving van de) vijf voornoemde kenmerkende elementen van de Bare Metal jeans komt - zoals door Çak c.s. ook niet is betwist - in het vormgevingserfgoed niet voor. Daarbij neemt de rechtbank in aanmerking dat Just Brands de meer algemeen gangbare elementen van een spijkerbroek, die ook in menig tot het (overgelegde) vormgevingserfgoed behorende spijkerbroek voorkomt, zoals schuin geplaatste envelopzakken aan de voorkant van de spijkerbroek, met een vlak met stikselnaad en/of zakje daarboven, en ook (de combinatie van) achterzakken en het vlak daarboven met halverwege een vanuit de middennaad naar weerszijden lopend dubbel stiksel, op de onder r.o. 4.4 en 4.5 weergegeven wijze nader invulling heeft gegeven. Op die manier is door Just Brands op voldoende eigen wijze uiting gegeven aan al bestaande stijlen en trends en gangbare elementen.

De keerzijde hiervan is dat de beschermingsomvang van het aan Just Brands toekomende auteursrecht op het ontwerp van de Bare Metal jeans beperkt is tot die (combinatie van) onderdelen van kenmerkende elementen waaraan de Bare Metal jeans originaliteit ontleent. Bij de schuin geplaatste envelopzakken en het vlak daarboven aan de voorzijde van de broek (elementen I en II) gaat het dan om de drie even brede parallelle stroken waaruit de bovenrand van die zakken bestaat, in combinatie met de specifieke wijze waarop het vlak daarboven is vormgegeven, met aan de ene zijde een ritszakje (de 5e pocket) die tegen de naad naar onder toe is geplaatst en is afgekaderd met een dubbel stiksel. Aan de achterzijde van de broek gaat het om de specifieke vlakverdeling van de zakken (element V). Daarnaast is bepalend voor de beschermingsomvang van de Bare Metal jeans de in r.o. 4.5 omschreven vlakverdeling als het gehele beeld van de voor- en achterzijde van de Bare Metal jeans in ogenschouw wordt genomen. Dit alles in combinatie met de gedraaide broekspijpen (element III).

Vervolgens ligt de vraag voor of Çak c.s. met de Luciano jeans inbreuk maakt op het aan Just Brands toekomende auteursrecht op de Bare Metal jeans in de zin van artikel 13 Aw. Ook bij de beoordeling daarvan komt het aan op de totaalindruk en meer in het bijzonder op de vraag of de Luciano jeans in zodanige mate de karakteristieke trekken van de Bare Metal jeans vertoont dat de totaalindrukken die de broeken maken, te weinig verschillen voor het oordeel dat het ontwerp van de Luciano jeans als een zelfstandig werk kan worden aangemerkt.11 Des te minder de in de Luciano jeans gekozen originele combinatie is ontleend aan de Bare Metal jeans, hoe sneller sprake is van een andere totaalindruk.

Gegeven de relatief beperkte beschermingsomvang van de Bare Metal jeans en na bestudering van de totaalindrukken van beide spijkerbroeken aan de voor- en aan de achterzijde, komt de rechtbank tot het oordeel dat met de Luciano jeans geen inbreuk is of wordt gemaakt op de auteursrechten van Just Brands. Zij overweegt daartoe als volgt.

Ten behoeve van de vergelijking van de voorkant van de spijkerbroeken zijn hieronder afbeeldingen opgenomen waarbij de Luciano jeans en de Bare Metal jeans naast elkaar zijn gelegd.

Hierbij valt op dat de onderdelen aan de voorzijde van de broek waaraan de Bare Metal jeans bescherming ontleent, in de Luciano jeans op zodanig andere wijze vorm is gegeven dat de totaalindruk van de voorzijde van de Luciano jeans een wezenlijk andere is dan de totaalindruk van de voorzijde van de Bare Metal jeans. Zo bestaat de bovenzijde van de schuin geplaatste envelopzakken van de Luciano jeans uit twee in plaats van drie parallelle stroken, wat het geheel een stuk minder grof en opvallend doet ogen. Bovendien is de hoge kant van de envelopzakken in vergelijking met die van de Bare Metal jeans op enige afstand geplaatst van de (blinde) stikselnaad in het vlak boven de envelopzakken, zodat anders dan in de Bare Metal jeans geen driehoek wordt gevormd. Daarbij komt dat het voor de Bare Metal jeans kenmerkende element van het ritszakje aan één zijde, afgekaderd met een dubbel stiksel, geplaatst aan de onderzijde van de naad boven de envelopzak, in de Luciano jeans geheel ontbreekt. Daarentegen steekt in de Luciano jeans boven de rand van één van de envelopzakken een steekzakje uit. De bovenrand van dat steekzakje volgt niet de schuine lijn van de daaronder geplaatste steekzak, zodat het vlakje tussen de envelopzak en de (blinde) stikselnaad daarboven, anders dan in de Bare Metal jeans, met een rechte lijn wordt onderbroken en daarbinnen een extra vlak ontstaat. Verder is bij de Luciano jeans vanaf de horizontale stikselnaad van dit steekzakje, iets voorbij de helft, een enkel stiksel zodanig aangebracht dat daarmee de verdere contouren van het steekzakje worden gesimuleerd. Dit ontbreekt bij beide voorzakken van de Bare Metal jeans.

Voor de vergelijking van de achterkant van de broeken zijn hieronder afbeeldingen opgenomen van de Bare Metal jeans (links) en de Luciano jeans (rechts).

Voor wat betreft de achterzijde van de jeans zijn overeenkomsten tussen beide broeken aan te wijzen, zoals dat de op zich in spijkerbroeken gangbare stikselnaad halverwege het vlak boven de achterzakken in beide broeken schuin naar beneden afloopt. Ook zijn de achterzakken van de Luciano jeans net als bij de Bare Metal jeans in verschillende vlakken verdeeld en zijn aan de bovenrand van de achterzakken (niet slechts aan één zijde maar aan beide zijden grijze) driehoekige vlakjes vorm gegeven. Dat neemt echter niet weg dat in de vlakverdeling van de achterzakken, de plaatsing van de achterzakken en (daardoor) ook in de vlakverdeling boven de achterzakken verschillen tussen de Luciano jeans en de Bare Metal jeans bestaan. Zo is de bovenste rand van de achterzakken van de Luciano jeans niet schuin geplaatst ten opzichte van de dubbele stikselnaad daarboven en is – behalve de grijze driehoekjes aan de bovenrand – de verdere belijning in de achterzakken ook geheel recht. In de Luciano jeans ontstaan daarom niet zoals in de Bare Metal jeans meerdere op elkaar aansluitende driehoekige vormen. Verder zijn de achterzakken van de Bare Metal jeans verdeeld in drie en die van de Luciano jeans in vier gestikte vlakken. De grijze hoekjes die in de Luciano jeans het bovenste gestikte vlakje van de achterzakken vormen, zijn aanzienlijk lichter van kleur dan in de Bare Metal jeans, en beslaan niet de gehele bovenrand van de zakken. Daarbij komt dat de zakken van de Bare Metal jeans in verticale richting significant groter zijn en ogen dan die van de Luciano jeans (21 cm versus 18 cm12).

Dit brengt mee dat de totaalindrukken die de broeken maken slechts aan de achterzijde overeenkomsten vertonen, maar dat ook aan die zijde wezenlijke verschillen bestaan in voor de Bare Metal jeans karakteristieke elementen, met name voor wat betreft de belijning en vlakverdeling. De conclusie is dan ook dat de Luciano jeans in haar geheel bezien in zodanige mate verschilt van het ontwerp van de Bare Metal jeans dat voldoende afstand is genomen van die jeans en geen sprake is van een overeenstemmende totaalindruk. Met betrekking tot het kenmerk van de gedraaide broekspijpen zien de spijkerbroeken er visueel identiek uit, maar de rechtbank acht dit kenmerk niet zodanig bepalend dat de overeenstemming dienaangaande tussen de Bare Metal Jeans en de Luciano jeans bedoeld verschil in totaalindruk kan opheffen. Dat betekent dat van auteursrechtinbreuk geen sprake is.

Het voorgaande leidt tot de slotsom dat de primaire vordering genoemd in 3.1 onder A. zal worden afgewezen, evenals de (neven)vorderingen genoemd in 3.1 onder C. en F. tot en met J., voor zover gegrond op auteursrechtinbreuk.

Vorenstaande overwegingen maken dat de op inbreuk op het niet-ingeschreven Gemeenschapsmodelrecht gestoelde vorderingen evenzeer voor afwijzing gereed liggen.

Ingevolge artikel 10 lid 1 GModVo omvat de beschermingsomvang van het Gemeenschapsmodel immers elk model dat bij de geïnformeerde gebruiker geen andere algemene indruk wekt. Volgens lid 2 van dat artikel wordt bij het beoordelen van de draagwijdte van de bescherming van het Gemeenschapsmodel rekening gehouden met de mate van vrijheid van de ontwerper bij de ontwikkeling van het model. Bij het vaststellen van de beschermingsomvang is de afstand tussen het model en het vormgevingserfgoed van belang.13 De geïnformeerde gebruiker zal de modellen zo mogelijk rechtstreeks vergelijken.14 Artikel 19 lid 2 GModVo biedt aan niet-ingeschreven Gemeenschapsmodellen slechts dan bescherming, indien het aangevochten gebruik van het model voortvloeit uit het namaken van het beschermde model.

Veronderstellenderwijs ervan uitgaande dat op de Bare Metal jeans een modelrecht heeft gerust, vloeit uit de overwegingen die zien op de vraag of Çak c.s. inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht van Just Brands voort dat de Luciano jeans niet identiek wordt geoordeeld aan de Bare Metal jeans, zodat ook geen sprake is van inbreuk in de zin van artikel 19 lid 2 GModVo.

Daarmee ligt de primaire vordering genoemd in 3.1 onder B. voor afwijzing gereed, evenals de (neven)vorderingen genoemd in 3.1 onder C. en F. tot en met J., voor zover gegrond op inbreuk op een niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel.

Ook de subsidiaire grondslag kan geen grond vormen voor toewijzing van vorderingen, waarbij wederom kan worden verwezen naar de overwegingen die zien op de vraag of Çak c.s. inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht van Just Brands. Daarbij moet voorop worden gesteld dat nabootsing van een stoffelijk product dat niet (langer) wordt beschermd door een absoluut recht van intellectuele eigendom in beginsel is toegestaan. Daarop geldt als uitzondering dat door die nabootsing verwarring bij het publiek valt te duchten en de nabootsende concurrent tekortschiet in zijn verplichting om bij dat nabootsen alles te doen wat redelijkerwijs, zonder afbreuk te doen aan de deugdelijkheid of bruikbaarheid van zijn product, mogelijk en nodig is om te voorkomen dat door gelijkheid van beide producten gevaar voor verwarring ontstaat.15

Veronderstellenderwijs ervan uitgaande dat de Bare Metal jeans het benodigde onderscheidend vermogen bezit voor een eigen plaats op de markt, zijn – zoals hiervoor al is overwogen – de uiterlijke kenmerken van de Luciano jeans voldoende verschillend van die van de Bare Metal jeans. Daarmee is geen sprake van verwarringwekkende nabootsing en dus evenmin van onrechtmatig handelen van de zijde van Çak c.s.

Dat betekent dat ook de subsidiaire vorderingen genoemd in 3.1 onder D. en E. zullen worden afgewezen, evenals de (neven) vorderingen onder F. tot en met J., voor zover gegrond op slaafse nabootsing.

Just Brands zal als de in het ongelijk gestelde partij in de kosten worden verwezen. Çak c.s. heeft een proceskostenveroordeling op de voet van artikel 1019h Rv gevorderd, waarbij zij het gedeelte van de procedure dat betrekking heeft op de handhaving van intellectuele eigendomsrechten (het IE-deel) op 67% heeft geschat en het gedeelte dat ziet op onrechtmatig handelen (het niet IE-deel) op 33%. Nu Just Brands deze verdeling aan de zijde van Çak c.s. niet heeft betwist, zal de rechtbank deze volgen. Çak c.s. heeft specificaties van haar kosten (inclusief griffierecht en verschotten en exclusief BTW) van in totaal € 38.756,20 overgelegd. Just Brands heeft ter terechtzitting bezwaar gemaakt tegen de redelijkheid en evenredigheid van deze kosten, waarbij zij heeft gewezen op het verschil in tarief van de advocaten aan de zijde van Çak c.s. (welk verschil niet voor rekening en risico van Just Brands dient te komen) en op het feit dat mr. Vos in februari 2016 de vertegenwoordiging in het dossier heeft overgenomen van mr. Stöpetie wat volgens Just Brands onvermijdelijk moet hebben geleid tot dubbele uren en extra kosten voor het zich inlezen in het dossier. De totale kosten dienen derhalve volgens Just Brands te worden afgewezen dan wel te worden gematigd tot ten hoogste het door Just Brands opgevoerde totaalbedrag aan proceskosten (€ 27.753,32).

Dit bezwaar is gegrond. Deze zaak moet worden aangemerkt als een overige bodemzaak zonder repliek en dupliek en/of pleidooi als bedoeld in de op deze zaak toepasselijke Indicatietarievenregeling 201416, zodat in beginsel een bedrag van € 20.000,- exclusief verschotten en griffierecht als redelijk en evenredig moet worden beschouwd. Dat betekent dat voor het IE-deel de advocaatkosten worden begroot op (67% x € 20.000,- =) € 13.400,- en voor het niet IE-deel op (33% x € 904,- (2 punten à € 452,-) =) € 298,32. Vermeerderd met het griffierecht van € 613,-, sluit de begroting van de proceskosten op (€ 13.400,- + € 298,32 + € 613,- =) € 14.311,32.