Uitspraken

Het beroep op de onbevoegdheid van de rechtbank om in reconventie kennis te nemen van de vorderingen in 3.6 onder III tot en met VII wordt verworpen. Daartoe wordt het volgende overwogen.

Anders dan BT meent, baseren Pepscan c.s. deze vorderingen niet op octrooi-inbreuk of onrechtmatige daad, maar op nakoming door BT van artikel 9.3 PLA 2010 en op toerekenbare niet-nakoming (wanprestatie) van BT van de PLA 2010 en de FSA. Daarmee worden deze vorderingen bestreken door de forumkeuzebedingen in artikel 18.2 PLA 2010 (vergelijk onder 2.11) en artikel 9.3 FSA (zie onder 2.10). Tussen partijen is immers niet in geschil dat deze bedingen rechtsgeldig zijn en voldoen aan de vereisten van artikel 25 lid 1 Brussel I bis-Vo2. In artikel 9.3 onder (c) PLA 2010 is - verkort weergegeven - geregeld dat BT bij beëindiging van de PLA 2010 het gebruik van de in licentie gegeven octrooien en eventuele knowhow van Pepscan c.s. dient te staken. Nu Pepscan c.s. nakoming van dit artikellid vorderen, betreft dit een geschil dat, voor BT volstrekt voorzienbaar, onder de reikwijdte van het forumkeuzebeding van artikel 18.2 PLA 2010 valt. De rechtbank merkt hierbij volledigheidshalve nog op dat de vraag of de vorderingen moeten worden afgewezen omdat ze, zoals BT ook nog heeft aangevoerd, te onbepaald zijn, in dit kader niet relevant is. Deze vraag zal moeten worden beantwoord in de hoofdzaak.

Het voorgaande betekent dat de incidentele vordering van BT zal worden afgewezen. BT zal daarbij als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de proceskosten, te vermeerderen met de gevorderde wettelijke rente, te rekenen vanaf 14 dagen na de betekening van het vonnis.

Voor veroordeling in de gevorderde nakosten bestaat geen grond, nu de kostenveroordeling ook voor deze nakosten een executoriale titel oplevert.3

Voor zover de vorderingen van BT in conventie zijn gebaseerd op de PLA 2010 komt de rechtbank op grond van artikel 4 lid 1 jo 25 lid 1 Brussel I bis-Vo internationale (en relatieve) bevoegdheid toe. Voor wat betreft de voorwaardelijke vordering in 3.1 onder 2 is de rechtbank internationaal bevoegd op basis van artikel 4 lid 1 jo 24 lid 4 Brussel I bis-Vo, doch enkel voor het Nederlandse deel van EP 585 en volgt de relatieve bevoegdheid uit artikel 80 lid 2 onder a ROW 19954.

Ten aanzien van de reconventionele vorderingen in 3.6 onder I en II is de rechtbank bevoegd op grond van artikel 6 lid 1 jo 25 lid 1 Brussel I bis-Vo (dan wel artikel 8 lid 3 Brussel I bis-Vo). Voor de bevoegdheid ten aanzien van de vorderingen III tot en met VII verwijst de rechtbank naar haar overwegingen in het bevoegdheidsincident.

Zowel in conventie als in reconventie staat allereerst de vraag centraal of Pepscan c.s. de PLA 2010 rechtsgeldig hebben beëindigd. Dienaangaande wordt het volgende overwogen.

Zoals volgt uit de brieven van 22 april 2015 en 17 maart 2016 (zie onder 2.14 en 2.16) hebben Pepscan c.s. de PLA 2010 beëindigd met een beroep op artikel 9.2 sub (a), welk artikellid de licentiegever dat recht geeft wanneer de licentienemer enige verplichting uit de overeenkomst niet nakomt. Pepscan c.s. hebben daartoe de volgende drie tekortkomingen van BT aangevoerd:

• -

  het in strijd met artikel 3.1 PLA 2010 verstrekken van sub-licenties aan derden (Lonza en ThromboGenics);

• -

  het in strijd met artikel 3.2 PLA 2010 en artikel 6.1 en 6.2 FSA niet inschakelen van Pepscan c.s. als exclusieve leverancier van CLIPS-peptides;

• -

  het in strijd met artikel 6 PLA 2010 verstrekken van vertrouwelijke informatie aan derden.

Zoals hiervoor reeds werd weergegeven, betogen Pepscan c.s. op dit punt dat, gelet op de wijze waarop de verschillende overeenkomsten (de PLA 2009, de FSA en de PLA 2010) tot stand zijn gekomen, artikel 3.2 van de PLA 2010 aldus dient te worden verstaan dat daarin is vastgelegd dat zij voor de duur van die overeenkomst de exclusieve leverancier van CLIPS-peptides voor BT zouden zijn. De FSA en de PLA 2010 zijn dan ook nauw en onlosmakelijk met elkaar verbonden, in die zin dat artikel 6 FSA een uitwerking is van die exclusiviteit, dat schending van dat artikel schending van artikel 3.2 PLA 2010 oplevert en dat beëindiging van de FSA BT niet ontslaat van haar verplichting Pepscan c.s. als exclusief leverancier in te schakelen, zodat daarover opnieuw gecontracteerd dient te worden. Pepscan c.s. wijzen er daarbij op dat zij tijdens de onderhandelingen akkoord zijn gegaan met een sterk verlaagde lumpsum (€ 250.000,- in plaats van € 1.000.000,-) en een aanzienlijk verkleind aandelenbelang in BT (5% zonder ‘anti dilution’ bepaling in plaats van 25% met een ‘anti dilution’ bepaling). Dit hebben zij slechts willen doen onder de voorwaarde en in de verwachting dat zij exclusieve leveranciers voor BT van CLIPS-peptides zouden worden. Dit voortdurende recht om als exclusieve leveranciers op te mogen treden, is in artikel 3.2 PLA 2009 terechtgekomen en - nadat partijen de FSA al hadden gesloten - opnieuw in de PLA 2010 opgenomen.

BT bestrijdt deze lezing van artikel 3.2 PLA 2010. Zij betoogt als gezegd dat partijen, zoals ook uit de duidelijke formulering van de bepaling volgt, niet meer zijn overeengekomen dan de verplichting om “in good faith” nader te onderhandelen over een service agreement “pursuant to which (…) the Licensor would service as the Licensee’s exclusive supplier for the synthesis of CLIPS Peptides”. Die verplichting is nagekomen, want partijen hebben - uitgebreid - onderhandeld en dit heeft geleid tot de FSA. Daarmee is artikel 3.2 PLA 2010 uitgewerkt. Dat beëindiging van de FSA door de samenhang van de overeenkomsten schending van artikel 3.2 PLA 2010 oplevert, betwist BT. In de FSA is geregeld dat deze overeenkomst, zonder opgaaf van redenen, kan worden opgezegd met een opzegtermijn van drie maanden. Nergens volgt uit dat een dergelijke opzegging consequenties zou hebben voor de PLA 2010.

Het debat tussen partijen stelt aldus de vraag aan de orde hoe artikel 3.2 PLA 2010 dient te worden uitgelegd. Volgens vaste jurisprudentie geldt daarbij naar Nederlands recht dat deze vraag niet kan worden beantwoord enkel aan de hand van een (zuiver) taalkundige uitleg van de in een schriftelijke overeenkomst gebruikte bewoordingen, maar dat het steeds aankomt op de zin die partijen over en weer redelijkerwijs aan elkaars verklaringen en gedragingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (het zogeheten ‘Haviltex-criterium’).5 Dit betekent ondertussen niet dat zo maar voorbij zou kunnen worden gegaan aan de gebruikte bewoordingen. In praktische zin zullen deze bewoordingen en de taalkundige betekenis daarvan steeds van belang zijn, waarbij geldt dat daaraan, afhankelijk van de specifieke omstandigheden van het geval, meer of minder gewicht dient te worden toegekend. Daarbij staat het de rechter zelfs vrij om op basis van die betekenis te komen tot een voorshands oordeel.6 Maar ook indien bij de uitleg van een overeenkomst groot gewicht toekomt aan de taalkundige betekenis van de gekozen bewoordingen, kunnen de overige omstandigheden van het geval meebrengen dat een andere (dan de taalkundige) betekenis aan de bepalingen van de overeenkomst moet worden gehecht. Beslissend blijft het Haviltex-criterium.7

Tegen deze achtergrond overweegt de rechtbank als volgt.

Vanuit taalkundig perspectief bezien kunnen de heldere bewoordingen van artikel 3.2 (PLA 2009 en) PLA 2010 niet anders worden gelezen dan dat daarin een eenmalige verplichting is opgenomen om nader in onderhandeling te treden over de in dat artikel genoemde onderwerpen, waaronder exclusieve leverantie van CLIPS-peptides door Pepscan c.s. Deze uitleg is ook steekhoudend indien artikel 3.2 wordt gelezen in de context van de PLA 2010 als geheel en de daaraan voorafgaande Term Sheets, de PLA 2009 en de FSA. In de definitieve Term Sheet juni 2009 (vergelijk onder 2.8) is immers niet meer opgenomen dat de hier bedoelde exclusiviteit onderdeel van de te sluiten PLA zal zijn, maar is slechts bepaald dat partijen apart en ‘in good faith’ zullen onderhandelen over een afzonderlijke Service Agreement. Deze onderhandelingsbepaling wordt vervolgens verwoord in artikel 3.2 van de op 13 augustus 2009 ondertekende PLA 2009. Tussen partijen is niet in geschil dat zij conform de bepaling hebben onderhandeld, hetgeen heeft geresulteerd in de FSA. Uitgaande van deze taalkundige uitleg moet de conclusie dan zijn dat, zoals BT verdedigt, artikel 3.2 hiermee haar werking heeft verloren.

Naar het oordeel van de rechtbank moet aan deze taalkundige betekenis van de bewoordingen van artikel 3.2 veel gewicht worden toegekend. Het gaat hier immers om een zuiver commerciële transactie tussen professionele partijen, die, bijgestaan door gespecialiseerde advocaten, uitgebreid en langdurig hebben onderhandeld over hun rechtsverhouding. Daarbij hebben zij tijdens deze onderhandelingen (in de totstandkomingsfase van de PLA 2009) de uitgangspunten waarover zij het eens waren steeds tussentijds schriftelijk vastgelegd in Term Sheets. Van belang is voorts dat partijen weliswaar zijn uitgegaan van de toepasselijkheid van Nederlands recht, maar dat het opstellen van de PLA 2009 (en 2010) is overgelaten aan de Engelse advocaten van BT. Lezing van deze contracten - die zich kenmerken door een hoge mate van gedetailleerdheid, zeer precieze formuleringen en diverse typisch Anglo-Amerikaanse clausules als de ‘entire agreement clause’ - leert dat zij dit hebben gedaan vanuit hun common law-achtergrond, waar zeer veel gewicht wordt toegekend aan de bewoordingen.

De vraag is vervolgens of hetgeen Pepscan c.s. naar voren hebben gebracht aanleiding geeft aan te nemen dat partijen bedoeld hebben met artikel 3.2 PLA 2010 iets anders overeen te komen dan deze taalkundige uitleg doet vermoeden. De rechtbank beantwoordt deze vraag ontkennend.

Hetgeen Pepscan c.s. hiertegenover hebben gesteld, komt er in de kern op neer dat artikel 3.2 PLA 2010 de bedoelingen van partijen niet juist weergeeft en dat partijen dit ook over en weer hebben begrepen. Zoals hiervoor reeds vermeld (zie r.o. 6.6), zou immers bedoeld zijn tot uitdrukking te brengen dat BT een voortdurende verplichting jegens Pepscan c.s. op zich heeft genomen om Pepscan c.s. als exclusieve leveranciers van CLIPS-peptides in te schakelen, als tegenprestatie voor de royaltyvrije licentie en als compensatie voor het feit dat Pepscan c.s. genoegen heeft genomen met een fors lagere betaling en een aanzienlijk kleiner aandelenbelang (zonder ‘anti dilution’ bepaling). Voor deze lezing is echter nauwelijks steun te vinden in de overgelegde stukken. Daarbij wijst de rechtbank in het bijzonder op het volgende:

• -

  In zowel de Term Sheets als de PLA 2009 (zie onder 2.7, 2.8 en 2.9) wordt van het begin af aan als directe tegenprestatie (‘consideration’) voor het verstrekken van een licentie uitsluitend de betaling van een geldbedrag en het verstrekken van een aandelenbelang gestipuleerd. Het ‘Service Work’, waaronder de exclusieve leverantiebepaling valt, is steeds onder een afzonderlijk kopje opgenomen als nader overeen te komen. Dit is ook niet veranderd toen het te betalen bedrag en het te verstrekken aandelenbelang in Term Sheet juni 2009 omlaag gingen. Het betoog van Pepscan c.s. volgend, zou dit wel voor de hand hebben gelegen.

• -

  Met de door Pepscan c.s. gestelde bedoelingen, strookt ook niet dat de FSA voor wat betreft de in artikel 6.1 en 6.2. neergelegde exclusiviteit op ieder moment opzegbaar is gemaakt. Gelet op het door Pepscan c.s. gestelde belang bij die exclusiviteit had het zonder meer voor de hand gelegen dit uit te sluiten en de duur van de exclusiviteit te koppelen aan de looptijd van de licentie. Ook dit is niet gebeurd.

• -

  In het verlengde daarvan valt op dat de FSA noch de PLA 2010 bepaalt dat het niet nakomen van de exclusiviteitsbepaling grond is voor beëindiging van de PLA 2010. Ook dit had zonder meer voor de hand gelegen, zeker nu, naar tussen partijen niet in geschil is, over de inhoud van de FSA ruim zeven maanden is onderhandeld.

• -

  De enkele omstandigheid dat artikel 3.2 na het sluiten van de FSA wederom en ongewijzigd is opgenomen in de PLA 2010 rechtvaardigt niet de conclusie dat - zoals Pepscan c.s. betogen - partijen de daarin opgenomen verplichting hebben willen laten “herleven” dan wel laten voortduren. Als onweersproken staat immers vast dat de PLA 2010 enkel is gesloten vanwege een benodigde wijziging van artikel 2.1 PLA 2009 en dat voor het overige alle artikelen - zonder nadere onderhandeling - één op één zijn gekopieerd naar de PLA 2010.

Daar komt bij dat Pepscan c.s. hebben nagelaten om ten minste concreet en specifiek aan te geven hoe de onderhandelingen over de PLA 2009 en 2010 en de FSA nu precies zijn verlopen, meer in het bijzonder wanneer, hoe en door wie de eis is gesteld dat BT een voortdurende verplichting op zich zou nemen om Pepscan c.s. als exclusieve leveranciers van CLIPS-peptides in te schakelen, en hoe het komt dat dit, zoals hiervoor al werd geconstateerd, niet met zoveel woorden is terug te lezen in de contracten. Pepscan c.s. hebben hier geen duidelijkheid over kunnen geven, ook niet toen hen daar ter zitting nog uitdrukkelijk naar is gevraagd. Dat dit steeds hun bedoeling is geweest of dat zij daarvan uitgingen, is in dit verband onvoldoende. In het kader van het Haviltex-criterium zijn immers de wensen of bedoelingen van een partij pas relevant, indien deze ook als zodanig tegenover de wederpartij zijn geuit en de wederpartij ze ook zo heeft moeten begrijpen. De van de tekst van artikel 3.2 PLA 2010 afwijkende uitleg door Pepscan c.s. moet dan ook als onvoldoende onderbouwd worden verworpen. Dat betekent dat de rechtbank niet aan bewijslevering toekomt.

Voor het geval de rechtbank hen niet mocht volgen in de door hen verdedigde uitleg van artikel 3.2 hebben Pepscan c.s. subsidiair nog aangevoerd dat zij de PLA 2010 in elk geval mochten beëindigen omdat in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs niet van hen kon worden gevergd deze voort te zetten zonder een verplichting van BT tot afname van CLIPS-peptides. De rechtbank begrijpt dit aldus dat Pepscan c.s. daarmee een beroep doen op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid.

Dit beroep wordt verworpen. De stellingen van Pepscan c.s. komen er op dit punt op neer dat de beëindiging van de FSA voor hen onmiskenbaar nadelige en niet beoogde gevolgen heeft: door de wijze waarop de contractuele relatie op papier is komen te staan, zitten zij als gevolg van die opzegging immers voor een habbekrats (een eenmalige lumpsum van € 250.000,- en een sterk verwaterd aandelenbelang) nog jarenlang vast aan een royaltyvrije licentie, terwijl zij niet langer exclusief leverancier van peptides zijn. Dat bepaalde rechtsgevolgen ongunstig of wellicht zelfs niet redelijk zijn, is echter onvoldoende om te kunnen ingrijpen in contractuele afspraken. Dit is pas aan de orde als kan worden gezegd dat deze gevolgen in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn. Deze drempel wordt niet gehaald. Daarbij is van doorslaggevend belang dat tot de gegeven omstandigheden behoort dat Pepscan c.s., daarin bijgestaan door een advocaat, zelf ermee hebben ingestemd dat FSA ieder moment en zonder consequenties voor de PLA 2010 kon worden beëindigd. Voorts is het niet zo dat Pepscan c.s. voor de niet-exclusieve licentie op het octrooi genoegen hebben moeten nemen met een verwaarloosbare tegenprestatie. Het aandelenbelang in BT is wellicht verwaterd (overigens omdat Pepscan c.s. zelf hebben geaccepteerd dat de ‘anti dilution’ bepaling werd geschrapt), maar daar staat echter tegenover dat - zoals door BT onweersproken is aangevoerd - de aandelen door onder meer de samenwerking met AstraZeneca vele malen meer waard zijn geworden.

Het voorgaande betekent dat BT moet worden gevolgd in haar uitleg van artikel 3.2 PLA 2010. In deze uitleg hangen de PLA 2010 en de FSA weliswaar samen, maar niet in die zin dat niet-nakoming van de in de FSA overeengekomen exclusiviteit of beëindiging van de FSA schending van artikel 3.2 PLA 2010 oplevert en daarmee een beëindigingsgrond als bedoeld in artikel 9.2 PLA 2010. Het stond Pepscan c.s. derhalve niet vrij om de PLA 2010 op die grond te beëindigen.

Ter onderbouwing van hun stelling dat BT bedrijfsgeheime/vertrouwelijke informatie met derden heeft gedeeld en daarmee artikel 6 PLA 2010 heeft geschonden, hebben Pepscan c.s. een schriftelijke verklaring van [A] ingebracht. Deze verklaring houdt kort gezegd in dat BT problemen had met het voorkomen van peptide-dimerisatie en dat BT hem in verband daarmee specifieke vragen heeft gesteld over de optimale condities waaronder de CLIPS-reactie bij Pepscan c.s. werd uitgevoerd. Volgens [A] heeft hij in dat kader zowel telefonisch als in persoon meerdere malen contact heeft gehad met verschillende wetenschappers van BT, waaronder [X] (chemicus bij BT), tijdens welke contacten hij met BT - onder meer - vertrouwelijke specifieke details heeft gedeeld over cyclisatie-condities, alsmede de exacte volgorde waarin reagentia bij Pepscan c.s. worden toegevoegd om de CLIPS-reactie zo succesvol mogelijk te laten verlopen en dimerisatie zoveel mogelijk te onderdrukken. Daarnaast zou hij, aldus nog steeds de verklaring, met BT hebben gedeeld hoe bij-producten kunnen worden voorkomen wanneer de te “CLIPSen” sequentie een vrije methionine (dat wil zeggen niet geoxideerd tot sulfoxide) bevat en heeft hij in de verklaring nader uiteengezet hoe men in zo’n geval het beste kan werken. Deze gedetailleerde informatie behoort volgens Pepscan c.s. tot hun bedrijfsgeheime knowhow van de CLIPS-technologie die niet tot het openbare domein behoort. Nu BT derde leveranciers voor CLIPS-peptides heeft ingeschakeld, kan het dan ook niet anders zijn dan dat deze knowhow met deze leveranciers is gedeeld, bijvoorbeeld via syntheseprotocollen van BT, aldus Pepscan c.s.

BT heeft betwist dat zij de knowhow van Pepscan c.s. niet zou hebben gerespecteerd. Volgens haar is vóór de onderhavige procedure door Pepscan c.s. niet nader aangegeven waaruit die knowhow zou bestaan en kan de verklaring van [A] in deze procedure niet tot bewijs strekken en vermeldt het niets over het gebruik van de knowhow door BT, waardoor Pepscan c.s. haar stellingen onvoldoende heeft gespecificeerd. Daarnaast heeft BT aangevoerd dat knowhow alleen voor bescherming in aanmerking komt als het - verkort weergegeven - niet openbaar is gemaakt.

De rechtbank kan dit verweer van BT niet plaatsen. De stellingen van Pepscan c.s. zijn, met de gespecificeerde verklaring van [A] , duidelijk genoeg over de vraag welke bedrijfsgeheime knowhow zou zijn gedeeld en waarom dit niet al in het openbare domein toegankelijk was. Tevens hebben Pepscan c.s. duidelijk gemaakt waarom er vanuit kan worden gegaan dat BT deze informatie met haar derden-leveranciers van CLIPS-peptides heeft gedeeld. Immers, BT heeft bij het zelf produceren van CLIPS-peptides problemen ondervonden met - onder andere - het voorkomen van peptide-dimerisatie, welke problemen Pepscan c.s. met het gestelde delen van hun knowhow voor BT hebben opgelost. Het is een logische conclusie dat BT deze informatie heeft gedeeld / heeft moeten delen met de nadien door haar ingeschakelde leveranciers van CLIPS-peptides. BT heeft derhalve inhoudelijk niet gereageerd op de door Pepscan c.s. ingenomen stellingen, behoudens de enkele betwisting dat zij knowhow van Pepscan c.s. zou hebben gedeeld met derden. Ook tijdens de comparitie van partijen - waarbij de heer [X] aanwezig was - heeft zij haar betwisting niet nader inhoudelijk toegelicht. Gezien deze omstandigheden acht de rechtbank het voorshands aannemelijk dat BT bedrijfsgeheime knowhow van Pepscan c.s. heeft gedeeld met derden en in die zin artikel 6 PLA 2010 (en artikel 7 FSA) heeft geschonden. Zij zal derhalve uitgaan van de juistheid van deze stelling van Pepscan c.s., behoudens tegenbewijs door BT. De rechtbank zal BT overeenkomstig haar aanbod in de gelegenheid stellen dit tegenbewijs te leveren.

Wanneer BT niet slaagt in haar bewijsopdracht, betekent dat dat Pepscan c.s. de PLA 2010 rechtsgeldig hebben opgezegd. De rechtbank kan alsdan in conventie beslissen op de vorderingen in 3.1 onder 1, 3 en 4 en in reconventie op de vorderingen in 3.6 onder I en de daarmee samenhangende nevenvorderingen.

In dat geval gaat in conventie voorts de voorwaarde in vervulling waaronder de in 3.1 onder 2 gevorderde vernietiging van de conclusies 9 en 10 van EP 585 is ingesteld. Daarop kan nog niet worden beslist, nu tijdens de comparitie van partijen uitdrukkelijk enkel de opzegging van de PLA 2010 is behandeld. Om dezelfde reden kan in reconventie evenmin nog worden beslist op de vordering in 3.6 onder II en de daarmee samenhangende nevenvorderingen. Voor deze vorderingen zal te zijner tijd alsnog een comparitie van partijen worden bepaald.