Uitspraken

Benson c.s. is in Nederland is gevestigd, zodat de rechtbank in conventie bevoegd is van de vorderingen van HP kennis te nemen op grond van artikel 4 van Verordening (EU) Nr. 1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (EEX-Vo) jo artikel 80 lid 2 sub a ROW. De bevoegdheid in reconventie berust op artikel 24 lid 4 EEX-Vo jo artikel 80 lid 1 onder a ROW. Over en weer is de bevoegdheid voor Nederland bovendien niet bestreden2.

Hieronder volgt een inleiding in de techniek die is gebaseerd op de procestukken en het pleidooi, inclusief de technische inleiding van HP voor zover die niet is weersproken door Benson c.s.

Inkjet printers brengen tekst of afbeelding aan op een printmedium (bijvoorbeeld papier) middels het uitstoten van inktdruppels. De gebruiker van een inkjet printer vervangt de cartridge van de printer wanneer deze leeg is. Inkjet cartridges kunnen worden onderverdeeld in zogeheten inktank cartridges, in wezen inktpatronen, en printhead cartridges, bestaande uit printkop en inktreservoir in één. De voorliggende zaak heeft betrekking op zogeheten meerdimensionale aansturing van druppelgeneratoren in printhead cartridges.

Tijdens het afdrukken beweegt de cartridge met printkop heen en weer over het medium. De printkop omvat een veelheid aan zogeheten druppelgeneratoren. Elke druppelgenerator zorgt ervoor dat een minuscuul druppeltje inkt op een afdrukmedium wordt aangebracht. Een druppelgenerator kan sterk vereenvoudigd worden weergegeven door een afvuurweerstand R in serie met een schakelaar S, zoals weergegeven in het hierna ingevoegde elektrische schema:

Wanneer een stroom door de weerstand R loopt als gevolg van een aangelegde spanning (in het circuit hierboven aangeduid door het signaal P), geeft de weerstand R hitte af waardoor een deel van de inkt verdampt en uit een inktkamer wordt uitgestoten. Conform bovenstaand schema kan de stroom alleen door de weerstand lopen wanneer de schakelaar S gesloten is. Het openen en sluiten van schakelaar S wordt geregeld door de besturing. In het octrooi is schakelaar S in elke druppelgenerator belichaamd in een veldeffecttransistor3. Ter illustratie is het rechterdeel van figuur 6 van het octrooi, waarin weerstand 44 correspondeert met weerstand R en FET 48 met schakelaar S, hieronder ingevoegd:

De werking van een FET laat zich aan de hand van onderstaande figuren uitleggen.

Een FET heeft drie aansluitingen, te weten een bronelektrode (“source”), een “drain”-elektrode en een stuurelektrode (“gate”). Het principe van de FET is dat de geleiding tussen de bron- en drain-elektrode beïnvloed kan worden door al of niet een spanning aan te leggen op de stuurelektrode. In de rechter figuur is aldus een positieve spanning (aangeduid door de rode markering) op de stuurelektrode aangelegd, met als gevolg dat de interne capaciteit (ook wel ‘condensator’ of energie-opslaginrichting) van de FET, die per definitie aanwezig is tussen de stuurelektrode en bronelektrode, opgeladen wordt. In dit geval betekent het opladen dat positieve ladingsdragers accumuleren op de linkerplaat van de ‘condensator’ en dat negatieve ladingsdragers accumuleren op de rechterplaat van de ‘condensator’.

Op het moment dat de ‘condensator’ is opgeladen tot boven een bepaald energieniveau wordt de rechterplaat geleidend. Er kan dan een stroom lopen tussen de bron- en drain-elektrode. Dit zal ook gebeuren indien een potentiaalverschil bestaat tussen deze twee elektroden, bijvoorbeeld door de drainelektrode te verbinden met de aarde en op de bronelektrode een spanning aan te leggen. De geleidende toestand van de FET is te vergelijken met een gesloten schakelaar S in rov. 4.4. Indien geen spanning op de stuurelektrode wordt aangelegd (zoals in de linker figuur hierboven) zal de interne ‘condensator’ niet opladen, zodat geen stroom kan gaan lopen tussen de bron- en drain-elektrode. Deze toestand is te vergelijken met een open schakelaar S in rov. 4.4.

Zoals beschreven in par. [0008] van het octrooi is het beoogde effect van de uitvinding om het aantal aansluitingen tussen de printer en de printerkop te verminderen, omdat dergelijke aansluitingen de kosten van zowel de printer als de printerkop opdrijven. Tegelijk dienen de op de printerkop aanwezige druppelgeneratoren individueel aangestuurd te kunnen blijven worden.

Volgens het octrooi wordt dit probleem opgelost door de werking van een individuele druppelgenerator afhankelijk te maken van meer dan twee signalen. De druppelgenerator zoals getoond in rov. 4.5 hierboven is in zijn werking afhankelijk van twee signalen, namelijk van een (adres-)signaal aangeleverd op de gate van de FET (om de FET geleidend te maken) en van een signaal aangeleverd via P(1) (om een spanning te veroorzaken tussen de bronelektrode en de drain-elektrode). Volgens conclusie 1 is echter de opgeslagen energie in de interne condensator van de FET, oftewel de toestand van de FET (geleidend of niet geleidend) ook afhankelijk van de toestand van een energie-oplaadinrichting en een energie-ontladingsinrichting die wordt beïnvloed door eerste en tweede vrijgeefsignalen. Hierdoor wordt het aantal benodigde aansluitingen tussen de printer en de printerkop gereduceerd, zoals hierna toegelicht.

Figuur 4 van het octrooi, hierna ter illustratie ingevoegd, toont een uitvoeringsvorm van een printerkop volgens conclusie 1:

De printerkop bevat 16 groepen druppelgeneratoren, waarbij elke groep 26 (dertien paren) individuele druppelgeneratoren omvat (zie par. [0026] van het octrooi). In totaal bevat de printerkop in deze uitvoeringsvorm dus 16 keer 26 = 416 druppelgeneratoren. De ingevoegde figuur toont dat hierdoor het aantal aansluitingen wordt beperkt. De 416 druppelgeneratoren worden aangestuurd met 16 P-lijnen (P(1-16)), 13 adreslijnen (A(1-13)) en twee vrijgeeflijnen (E(1-2)), waarvoor dus in totaal 31 (16+13+2) aansluitingen op de printkop nodig zijn. Wanneer de werking van een individuele druppelgenerator afhankelijk zou zijn van slechts twee signalen, te weten een P-signaal en een adressignaal A, dan zou voor iedere druppelgenerator binnen een afvuurgroep een aparte adreslijn nodig zijn en zou het totaal aantal aansluitingen uitkomen op 42 (16 voor de P-lijnen (voor 16 afvuurgroepen) en 26 adreslijnen voor iedere druppelgenerator binnen een groep)(par. [0054]).

Figuur 7 van het octrooi toont één paar druppelgeneratoren, bestaande uit afvuurweerstanden 44’ en 44, aangesloten op dezelfde P-lijn P(1) en dezelfde adreslijn A(1) (par. [0040]). Hieronder is de configuratie van figuur 7 in een eerste situatie (links) en in een tweede situatie (rechts) weergegeven. De lijnen E(1) en E(2) voor de vrijgeefsignalen zijn ‘kruislings’ verbonden met de inrichtingen 50 en 52’ resp. 50’ en 52:

In bovenstaande figuren staat op de paarse, rode en blauwe delen van de lijnen een (hoge) spanning. Hoewel in beide situaties op zowel de P(1)-lijn als op de A(1)-lijn een spanning is aangelegd, stoot in de situatie links enkel druppelgenerator 44’ (boven) inkt uit, en in de situatie rechts enkel druppelgenerator 44 (onder). In de situatie links wordt op E(2) een vrijgeefsignaal (hoge spanning) aangeboden dat een geleidende toestand van energie-oplaadinrichting 50’ veroorzaakt. Omdat op lijn E(1) geen spanning wordt aangeboden, verkeert energie-ontladingsinrichting 52’ in een niet-geleidende toestand. Door de respectievelijke toestanden van inrichtingen 50’en 52’ zorgt de op adreslijn A(1) aangelegde spanning voor het opladen van de interne ‘condensator’ van FET 48’, zodat FET 48’ stroom kan gaan geleiden. Als gevolg van het op P(1) aangeleverde signaal (hoge spanning) zal vervolgens een stroom door weerstand 44’ lopen en zal de bovenste druppelgenerator 44’ inkt uitstoten. Omdat in deze situatie geen spanning wordt aangelegd op lijn E(1) verkeert oplaadtransistor 50 (onder) in een niet-geleidende toestand. Hierdoor bereikt de spanning die aangelegd wordt op de adreslijn niet de stuur-elektrode van de FET 48 en is deze FET 48 niet geleidend. Hierdoor kan geen stroom lopen door weerstand 44 en kan de onderste druppelgenerator niet afvuren ondanks het signaal P(1). Bovendien veroorzaakt de op E(2) aangelegde spanning een geleidende toestand van energie-ontladingsinrichting 52. Mocht enige lading geaccumuleerd zijn op de stuurelektrode van FET 48, bijvoorbeeld als gevolg van eerder aangevoerde signalen, dan zal deze lading door energie-ontladingsinrichting 52 (deze geleidt immers) wegvloeien naar de aarde via het oranje gekleurde stroompad. Hiermee wordt voorkomen dat FET 48 onbedoeld in geleidende toestand verkeert en wordt dus voorkomen dat de onderste druppelgenerator 44’ onbedoeld inkt uitstoot. In de situatie rechts weergegeven wordt niet een spanning aangeboden op de E(2)-lijn, maar op de E(1)-lijn, wat, op een vergelijkbare wijze als hierboven beschreven, ertoe leidt dat onderste druppelgenerator 44 inkt afvuurt en de bovenste druppelgenerator 44’ niet.

Het meest verstrekkende verweer van Benson c.s. in conventie is dat het octrooi nietig is vanwege toegevoegde materie, gebrek aan nieuwheid en gebrek aan inventiviteit, en dat op een nietig octrooi geen inbreuk kan worden gemaakt.

Benson c.s. betoogt dat de wijzigingen van conclusie 1 tijdens de verleningsprocedure er toe hebben geleid dat de verleende conclusie toegevoegde materie bevat.

De rechtbank stelt voorop dat wijzigingen van een Europese octrooiaanvrage (van zowel beschrijving of conclusies) slechts zijn toegestaan binnen de grenzen van hetgeen de vakman, met zijn vakkennis en objectief gezien op de indieningsdatum, rechtstreeks en ondubbelzinnig, impliciet dan wel expliciet, uit de oorspronkelijke aanvrage kan afleiden (de zogenaamde disclosure-test of ‘gouden standaard’). Na genoemde wijzigingen mag de vakman niet geconfronteerd worden met nieuwe technische informatie4. In de rechtspraak van de Kamers van Beroep van het Europees Octrooibureau (EOB) zijn criteria aangelegd die worden gehanteerd voor de toegevoegde materie-toetsing in specifieke situaties, zoals bij toevoegingen aan dan wel weglatingen uit oorspronkelijk ingediende conclusies, of het in een conclusie veralgemeniseren van een kenmerk van een bepaalde uitvoeringsvorm zonder de overige kenmerken daarvan aldus te veralgemeniseren (intermediate generalisation). Daarbij is door Benson c.s. een beroep gedaan op de in de EOB-rechtspraak ontwikkelde regel dat een intermediate generalisation slechts toelaatbaar is als het voor de vakman duidelijk is dat tussen het veralgemeniseerde kenmerk en de overige kenmerken van de uitvoeringsvorm waaruit het kenmerk is gehaald geen functioneel of structureel verband bestaat. De rechtbank zal ook naar deze regel verwijzen. In lijn met G 2/10 is de rechtbank van oordeel dat eerdergenoemde regel slechts een hulpmiddel is en dat uiteindelijk slechts het antwoord op de eerder geformuleerde hoofdvraag (de disclosure-test of ‘gouden standaard’) de doorslag geeft.

Verleende conclusie 1 is samengesteld uit de conclusies 21 en 23 van de oorspronkelijke aanvrage, aangevuld met elementen genomen uit de figuren 3-7 en conclusie 3, dan wel 12 van de aanvrage. Verleende conclusie 1 luidt als volgt:

1. Inktstraalprinterkop (241),

2. die reageert op vrijgeefsignalen (El, E2) en stuurstroomsignalen (P) voor het afgeven van inkt,

3. waarbij de inktstraalprinterkop een veelheid groepen druppelgeneratoren omvat5,

4. en elke groep druppelgeneratoren een veelheid subgroepen druppelgeneratoren bevat

5. en elke subgroep een eerste en een tweede druppelgenerator bevat,

6. de eerste druppelgenerator omvat: een energie-opslaginrichting (48) voor het opslaan van energie;

7. een energie-oplaad inrichting (50), die reageert op een eerste vrijgeefsignaal (El) voor het opslaan van energie in de energieopslaginrichting;

8. een energie-ontladingsinrichting (52), die reageert op een tweede vrijgeefsignaal (E2) voor het ontladen van energie in de energieopslaginrichting; en

9. een inrichting (44, 48) voor het genereren van druppels voor het afgeven van inkt uit de inktstraalprinterkop, wanneer geactiveerd;

10. de tweede druppelgenerator omvat: een energie-opslaginrichting (48) voor het opslaan van energie;

11. een energie-oplaadinrichting (50), die reageert op het tweede vrijgeefsignaal (E2) voor het opslaan van energie in de energieopslaginrichting;

12. een energie-ontladingsinrichting (52), die reageert op het eerste vrijgeefsignaal (El) voor het ontladen van energie in de energieopslaginrichting; en

13. een inrichting (44, 48) voor het genereren van druppels voor het afgeven van inkt uit de inktstraalprinterkop, wanneer geactiveerd;

14. elke inrichting (44, 48, 44, 48) voor het genereren van druppels wordt geactiveerd wanneer een stuurstroomsignaal (P) actief is en de in de energieopslaginrichting (48, 48) opgeslagen energie groter is dan een drempelniveau,

15. en elke inrichting (44. 48, 44, 48) voor het genereren van druppels bevat een verwarmingsweerstandinrichting (44, 44) en een FET-transistor (48, 48) met afvoer- en bronaansluitingen, die in serie met de verwarmingsweerstandinrichting zijn verbonden;

16. elke energie-opslaginrichting is een capaciteit tussen de stuurelektrode en de bron van de FET-transistor; en

17. de printerkop heeft ook een paar vrijgeefsignaalcontacten voor het ontvangen van de eerste en tweede vrijgeefsignalen (El, E2) waarbij genoemd paar vrijgeefcontacten de enige vrijgeefcontacten van de printerkop zijn.

Benson c.s. stelt dat het opnemen van de deelkenmerken 3 tot en met 5, 6 en 10 tot en met 13 in conclusie 1, in die zin dat de printerkop voorzien is van meerdere groepen druppelgeneratoren verdeeld in subgroepen, op hun beurt verdeeld in paren (eerste en tweede druppelgenerator) toegevoegde materie oplevert. De passages uit de aanvraag waarop deze deelkenmerken zijn gebaseerd bevatten meer details (deze passages zijn gelijk aan [0024], [0027], [0028] en [0040] uit het octrooi) en door het niet meeclaimen van die essentiële details/kenmerken (i.e. de (elektrische) verbindingen tussen deze (sub)groepen en afzonderlijke druppelgeneratoren), is sprake van een ontoelaatbare intermediate generalization, aldus Benson c.s. De rechtbank overweegt als volgt.

De vakman die conclusie 1 leest in het licht van de octrooibeschrijving, begrijpt dat de afzonderlijke druppelgeneratoren van de geclaimde printerkop signalen moeten kunnen ontvangen zodat ze (op het juiste moment) een inktdruppel kunnen uitstoten. Voor ontvangst van signalen in een printkop is per definitie een verbinding nodig. Dat de druppelgeneratoren verbonden zijn met iets dat ervoor zorgt dat zij op een bepaald moment elk afzonderlijk bestuurbaar een inktdruppel uitstoten, is derhalve impliciet in conclusie 1. Benson c.s. heeft na de gemotiveerde betwisting door HP haar stelling onvoldoende onderbouwd dat weglating van deze details/kenmerken (voor zover deze als gezegd niet impliciet zijn voor de gemiddelde vakman) nieuwe technische informatie zou opleveren. Zij geeft een drietal voorbeelden van weglating (conclusie van antwoord nrs. 55-58) maar daarvoor is onvoldoende overtuigend toegelicht waarom die nieuwe technische informatie zouden bevatten.

De rechtbank overweegt dat HP tijdens verlening conclusie 1 heeft beperkt tot een specifieke voorkeursuitvoeringsvorm van de uitvinding, als reactie op een bezwaar van de Examiner van EOB, te weten dat het kenmerk dat de printerkop “een paar” vrijgeefcontacten heeft (zoals opgenomen in niet uitsluit dat er nóg een paar vrijgeefcontacten op de printerkop aanwezig is (brief van 12 november 2007, Benson c.s. productie 12):

Wat betreft het gestelde gebrek aan nieuwheid doet Benson c.s. een beroep op het tevens in [0009] van het octrooi genoemde WO 523. Benson c.s. stelt dat in [0009] van EP 360 wordt vermeld dat deelkenmerken 1 tot en met 16 in WO 532 zijn beschreven. Dat zou volgens Benson c.s. inhouden dat conclusie 1 van EP 360 slechts nieuw is vanwege deelkenmerk 17 (dat de twee vrijgeefcontacten de enige vrijgeefcontacten zijn). Echter is dát kenmerk – in weerwil van [0009] – ook in WO 523 beschreven, aldus Benson c.s.

Benson c.s. stelt dat de in conclusie 1 geclaimde maatregelen uitvinderswerkzaamheid ontberen in het licht van US 342, welke publicatie Benson c.s. als meest nabije stand van de techniek beschouwt, al dan niet in combinatie met US 134 en/of US 519. Daartoe voert Benson c.s. primair aan dat door de geclaimde maatregelen geen technisch relevant probleem wordt opgelost ten opzichte van US 342 zodat geen sprake is van een uitvinding. Tevens bepleit Benson c.s. dat uitgaande van het objectieve probleem, het vinden van een alternatief voor de inrichting van US 342, de vakman op voor de hand liggende wijze tot de geclaimde maatregelen zou komen. HP bestrijdt dit alles.

De inventiviteitsargumentatie van Benson c.s. rust op de premisse dat tussen conclusie 1 en US 342 slechts één verschilmaatregel bestaat, te weten dat de vrijgeeflijnen – die in US 342 alleen zijn verbonden met de ontladingsinrichting van een eerste druppelgenerator – in EP 360 tevens zijn verbonden met de oplaadinrichting van een tweede druppelgenerator, en vice versa (de kruislingse verbinding). Partijen hebben zich in dit kader beide bediend van een bewerkte versie van Figuur 3 van US 342, zoals hierna links weergegeven (de ellips is ingevoegd door Benson c.s., de cijfers door HP). Rechts is een diagram – volgens HP’s onbestreden stelling – van een uitvoeringsvorm volgens conclusie 1 van EP 360 weergegeven (figuur 7).

Benson c.s. heeft niet bestreden de stelling van HP dat in US 342 ook geen afzonderlijke oplaad- en ontladingsinrichtingen (zoals de afzonderlijke FETs 50/52 en 50’/52’ in de figuur rechtsboven) worden geopenbaard. Benson c.s. stelt evenwel dat de afvuurtransistors van US 324 (in de figuur links met cijfers 2 en 4 aangeven) deze functies zelf kunnen vervullen, en – zo begrijpt de rechtbank Benson c.s. – US 342 de geclaimde oplaad- en ontladingsinrichtingen daarom wél openbaren. De rechtbank verwerpt dat betoog.

In de eerste plaats noemt conclusie 1 oplaad- en ontladingsinrichtingen als afzonderlijke eenheden. De vakman zal de betreffende conclusietermen, mede in het licht van de beschrijving en de tekeningen (waaronder de hierboven rechts weergegeven tekening), ook als zodanig opvatten. De vakman zal in die opvatting worden gesterkt door het vereiste dat de oplaad- en ontladingsinrichtingen van twee druppelgeneratoren kruislings verbonden dienen te zijn. Bij de door Benson c.s. voorgestane uitleg als ‘drie-in-één’ afvuur-, oplaad- en ontladingsinrichting is dat (fysiek) niet mogelijk.

Het voorgaande brengt mee dat de oplaad- en ontladingsinrichtingen en de kruislingse verbindingen daartussen moeten worden beschouwd als verschilmaatregelen. Benson c.s. heeft voorts niet bestreden de stelling van HP dat het kenmerk 17 dat niet meer dan twee vrijgeefcontacten aanwezig zijn, niet in US 342 is beschreven, zodat dit ook als verschilmaatregel zal worden beschouwd.

HP heeft (gemotiveerd) gesteld dat de genoemde verschilmaatregelen een aantal technische voordelen opleveren. Ten eerste een betere/efficiëntere besturing van de druppelgeneratoren omdat, anders dan bij US 342, niet alle druppelgeneratoren op een bepaalde primitive select lijn die niet hoeven af te voeren, onder hoge spanning hoeven te worden gehouden om te voorkomen dat een potentiaalverschil ontstaat over de weerstand. Daarbij gaat het, zo heeft HP ter zitting toegelicht, om vrij hoge spanningen, althans van de orde van grootte die de benodigde stroom kunnen opwekken om de weerstand te verwarmen, hetgeen een dikkere ‘bedrading’ vereist dan wanneer gebruik wordt gemaakt van slechts lage stuurspanningen, zoals in EP 360. Dikkere bedradingen zijn volgens HP moeilijker te miniaturiseren. Voorts moet de printer voor genoemd onderdrukken van de niet-actieve afvuurcellen (permanent) signalen aanmaken, wat tijd en energie kost en de kans op fouten vergroot. In de geclaimde inrichting hoeven de vrijgeef- en adressignalen slechts kort te duren (om de FETs 50/52 en 50’/52’ “aan” respectievelijk “uit” te zetten). Daarbij komt dat de kruislingse verbinding van oplaad- en ontladingsinrichtingen in het octrooi een halvering van het aantal vrijgeefcontacten biedt ten opzichte van de situatie waarin de oplaad- en ontladingsinrichtingen niet kruislings zijn verbonden, aldus nog steeds HP.

Benson c.s. heeft voornoemd betoog van HP niet, althans onvoldoende gemotiveerd weersproken, zodat de rechtbank uitgaat van het bestaan van genoemde technische voordelen als gevolg van de verschilmaatregelen. Een formulering van het probleem zoals door Benson c.s. bepleit (in termen van ‘een alternatief’) is daarmee niet verenigbaar. Eerder zal het vanuit US 324 op te lossen probleem moeten worden gezocht in het verbeteren van de aansturing van druppelgeneratoren met de genoemde voordelen. Terecht heeft HP bepleit dat in de door Benson c.s. overgelegde stand van de techniek geen aanwijzingen zijn te vinden om het aldus geformuleerde probleem op de in het octrooi neergelegde wijze op te lossen. De door Benson c.s. overigens genoemde combinaties van documenten uit de stand van de techniek leveren ook niet de geclaimde maatregelen op.

Dat EP 360 met het kruislings verbinden van de oplaad- en ontladingsinrichtingen geen probleem oplost ten opzichte van US 342 omdat US 342 geen oplaad- en ontladingsinrichtingen openbaart, wordt verworpen. Zoals hiervoor overwogen zijn er technische voordelen verbonden aan het toepassen van dergelijke inrichtingen, zoals minder hoge spanningen en dunnere bedrading. Dat het kruislings verbinden van deze inrichtingen ten opzichte van US 342 niet resulteert in het halveren van het aantal verbindingen (omdat US 342 deze inrichtingen niet heeft) moge zo zijn, maar daarbij laat Benson c.s. ten onrechte de hiervoor genoemde technische voordelen van paren druppelgeneratoren met kruislings verbonden oplaad- en ontladingsinrichting als zodanig buiten beschouwing, waaronder ook het in [0041] van het octrooi benoemde voorkomen van onbedoeld afvuren van de nabij gelegen druppelgenerator. Het argument van Benson c.s. benadrukt eerder dat de afstand tussen US 342 en conclusie 1 aanzienlijk is.

De slotsom van het voorgaande is dat de inventiviteitsaanval van Benson c.s. faalt.

Benson c.s. bestrijdt dat de geanalyseerde cartridges onder conclusie 1 vallen omdat de printkoppen daarvan ook (enkele) ‘losse’ (dat wil zeggen: niet gepaarde) druppelgeneratoren hebben. Volgens Benson c.s. voldoen de cartridges daarom niet aan het vereiste van deelkenmerk 4 dat groepen subgroepen (met ieder twee druppelgeneratoren) omvatten, dan wel het vereiste van deelkenmerk 5 dat subgroepen bestaan uit paren druppelgeneratoren omdat sommige subgroepen blijken te bestaan uit één druppelgenerator of drie druppelgeneratoren. Subsidiair stelt Benson c.s. dat indien HP conclusie 1 zo ruim uitlegt dat daar ook printkoppen met subgroepen met meer dan twee druppelgeneratoren onder vallen, sprake is van toegevoegde materie omdat dergelijke inrichtingen, die dan ook meer dan twee vrijgeefcontacten zouden moeten hebben, niet direct en ondubbelzinnig uit de oorspronkelijke aanvrage zijn af te leiden.

Benson c.s. heeft niet weersproken dat, zoals HP heeft gesteld, de HP 21 XL Black geen ‘losse’ druppelgeneratoren heeft. Het inbreukverweer gaat dus in elk geval voor die cartridge niet op. Ten aanzien van de overige cartridges geldt dat HP stelt dat conclusie 1 (deelkenmerk 3) de mogelijkheid openlaat dat naast de geclaimde veelheid van groepen (elk bestaand uit subgroepen van twee druppelgeneratoren), andere componenten, zoals losse druppelgeneratoren, op de chip aanwezig zijn, en verwijst daarbij naar het woord “omvat” (‘comprising’) in deelkenmerk 3. Nu Benson c.s. dit argument van HP in het geheel niet heeft bestreden, en ‘comprising’ in het jargon, zo is ook niet door Benson c.s. bestreden, de mogelijkheid van aanvullende elementen openlaat, zal de rechtbank deze uitleg volgen. De vraag naar de uitleg van deelkenmerken 4 en 5 – die partijen eveneens verdeeld houdt – meer in het bijzonder of conclusie 1 de mogelijkheid openlaat dat de geclaimde groepen druppelgeneratoren naast de geclaimde subgroepen van twee druppelgeneratoren ook losse druppelgeneratoren (of subgroepen van één druppelgenerator) kunnen bevatten, kan daarmee onbeantwoord blijven. Onder de aldus onbestreden uitleg van conclusie 1 voldoen de geanalyseerde cartridges aan alle conclusiekenmerken.

Voor zover Benson c.s. heeft bedoeld te stellen dat voornoemde uitleg van conclusie 1 toegevoegde materie zou opleveren, wordt het verworpen reeds omdat ook oorspronkelijke conclusie 21, waarop verleende conclusie 1 gebaseerd is, al spreekt van ‘comprising’ zodat die conclusie dezelfde ruimte liet voor bijvoorbeeld losse druppelgeneratoren.

De slotsom van het voorgaande is dat de door HP geanalyseerde cartridges (HP 21 XL Black, HP 22 XL Color, HP 27 Black en HP 57 Color) aan de kenmerken van (de geldige) conclusie 1 voldoen.

Benson c.s. plaatst voorts bij wijze van betwisting van de inbreuk vraagtekens bij het inbreukbewijs van HP in die zin dat geen van de cartridges die HP heeft geanalyseerd bij Benson c.s. zijn aangeschaft, zodat aan de genoemde analyses geen conclusies kunnen worden verbonden. Dat verweer wordt verworpen.

HP heeft on(voldoende gemotiveerd)weersproken gesteld dat de cartridges die zij heeft geanalyseerd, en die zijn aangeschaft bij een Spaans bedrijf, van dezelfde fabrikant komen als de HP compatible cartridges die Benson c.s. aanbiedt in Nederland (namelijk van de Taiwanese firma Microjet) en dat Benson c.s. de typen cartridges die HP heeft geanalyseerd ook aanbiedt in Nederland. Ook is niet in geschil dat de typenummers van genoemde cartridges zijn gebaseerd op de typenummers van de betreffende HP printers, zoals HP bij monde van haar deskundige Barkley heeft gesteld.

Ten aanzien van de niet-geanalyseerde typen cartridges (HP 28 Color, HP 56 Black, HP 58 Color) heeft HP gesteld dat deze, evenals de geanalyseerde cartridges, tot de “Generation 1” printhead cartridges behoren die zijn voorzien van een ‘TIJ2.x Gen 1’ printkop, welke cartridges alle vallen onder de beschermingsomvang van EP 360.

Benson c.s. heeft ten aanzien van genoemde andere typen cartridges opgemerkt dat er verschillen zijn in het (uiterlijk van het) zogeheten flexcircuit (flexibele lamellen voorzien van leidingen) tussen de geanalyseerde typen en sommige overige typen. Benson c.s. heeft echter (behoudens het eerder verworpen verweer) de inbreuk als zodanig niet betwist, en in haar op- en aanmerkingen ter zake het bewijs van HP leest de rechtbank ook geen (impliciet, doch) voldoende concreet (gemotiveerd) verweer, gelet op de onderbouwde stellingen van HP ter zake. Hierbij weegt mee dat niet goed denkbaar is dat een cartridge met dezelfde aansluitingen (corresponderend met het betreffende HP printertype) correct zal printen als de signalen anders worden geïnterpreteerd. Als de onderzoeken aan de buitenlandse cartridges al niet op printhoofden afkomstig van dezelfde fabrikant als de Benson cartridges zouden zien, dan vormen die onderzoeken in elk geval concreet bewijs dat cartridges van dat type geschikt zijn voor de daarbij behorende printer en aldus met de van die printer komende signalen op de juiste manier om weten te gaan. De architectuur van de printhoofden van de cartridges moet derhalve, zonder nadere uitleg door Benson c.s. van het tegendeel, voor hetzelfde worden gehouden. Omdat de onderbouwde stellingen van HP ten aanzien van de inbreuk door de andere typen cartridges onvoldoende weersproken zijn gebleven, gaat de rechtbank er zodoende van uit dat alle door HP genoemde cartridgetypen, te weten HP 21 XL Black, HP 22 XL Color, HP 27 Black, HP 57 Color, HP 28 Color, HP 56 Black, en HP 58 Color, onder de beschermingsomvang van conclusie 1 van EP 360 vallen.

Gelet op het voorgaande zijn de vorderingen van HP in conventie voor zover gebaseerd op inbreuk op conclusie 1 van EP 360 in beginsel toewijsbaar.

Benson c.s. betwist dat Benson Image enige handeling in Nederland verricht en dat Aigostar handelt in printercartridges.

Ten aanzien van Benson Image wordt het verweer van Benson c.s. verworpen. Uit het LinkedIn profiel van Benson Image en haar website bensonimage.com, waarop HP printercartridges worden afgebeeld van onder meer het inbreukmakende type, en waar een ‘Veelgestelde Vragen’-afdeling in de Nederlandse taal is te raadplegen met informatie over specifiek inktcartridges, leidt de rechtbank af dat ook Benson Image handelt in HP cartridges in Nederland. Ook heeft Benson c.s. niet weersproken, zoals HP heeft gesteld, dat voor de datum van dagvaarding de website van Benson Image aangaf “At the moment the company has active business in […] The Netherlands” en na dagvaarding de website is aangepast in die zin dat onder de ‘Purchase’ knop die eerder naar de Nederlandse contactgegevens van Benson Image verwees, een inlogscherm is geplaatst. Tot slot weegt mee dat in een email van 21 januari 2015 van dhr. [A] met daarin een op Nederland gericht aanbod van onder meer de inbreukmakende cartridges weliswaar wordt gesteld dat hij accountmanager is van Top Printing maar waarin wordt verwezen naar de website bensonimage.com van Benson Image en het emailadres van dat domein afkomstig is. Dit alles maakt dat Benson Image naar het oordeel van de rechtbank op zijn minst dreigt voorbehouden handelingen te gaan verrichten met de genoemde cartridges in Nederland. De vorderingen zijn jegens haar dan ook toewijsbaar.

Ten aanzien van Aigostar treft het verweer van Benson c.s. doel. Uit niets blijkt dat Aigostar handelt in cartridges. HP heeft tegenover het verweer van Benson c.s. dat Aigostar uitsluitend handelt in toetsen, fotopapier en muizen, onvoldoende gesteld. De omstandigheid dat op een prijslijst met de cartridges “Aigo” staat is onvoldoende. De vorderingen zullen ten aanzien van Aigostar worden afgewezen.

Het verbod is toewijsbaar. Nu HP heeft aangegeven dat de vorderingen zijn beperkt tot Nederland zal dit expliciet worden vermeld. Het verbod zal beperkt worden tot de in het geding zijnde typen cartridges (zie rov. 4.42-4.43) zoals Benson c.s. heeft verzocht. HP heeft ter onderbouwing van een algemeen verbod weliswaar gesteld dat op de markt voor cartridges telkens nieuwe typen verschijnen en weer verdwijnen maar iets anders is de vraag of deze cartridges dan ook inbreuk maken. Hiervoor is een tamelijk gedetailleerde analyse nodig, terwijl Benson c.s. volgens de eigen stellingen van HP niet zelf de fabrikant is. Een algemeen verbod onder dreiging van verbeurte van dwangsommen komt de rechtbank bij deze stand van zaken als een potentiële bron van executiegeschillen voor en niet proportioneel, indachtig dat HP ter zake van de door haar in deze procedure specifiek genoemde cartridges al op – in wezen – indirect bewijs moest terugvallen. Hierbij weegt bovendien mee dat indien Benson c.s. gesommeerd zou worden ten aanzien van een ander type cartridges het aannemelijk is dat zij, gelezen dit vonnis, aan die sommatie zal voldoen.

In het navolgende zal in het kader van de reconventie worden overwogen (vergelijk rov. 4.58 e.v.) dat het bewijsbeslag ten aanzien van de cartridges die aan de orde zijn in deze procedure onterecht is gelegd, en de monsters zonder recht zijn genomen. De vordering tot inzage in bescheiden en afgifte van de monstergenomen cartridges op basis van artikel 843a Rv zal dus worden afgewezen.

De nevenvorderingen zullen, evenals het verbod, beperkt zijn tot Nederland en tot de met name in rov.4.43 genoemde cartridges. Immers is niet gesteld of gebleken dat Top Printing en Benson Image andere cartridges hebben aangeboden/verhandeld die onder de beschermingsomvang van conclusie 1 vallen.

De gevorderde termijn voor het doen van opgave acht de rechtbank te kort. Zij zal deze ambtshalve verlengen naar 2 maanden om executieperikelen te voorkomen. Verder geldt dat de door HP gevorderde certificatie van de opgave door een registeraccountant een opdracht vormt voor het geven van een vorm van assurance door een registeraccountant. Een registeraccountant, zeker als die accountant niet de huisaccountant is, kan die assurance kennelijk niet geven. Toewijzing van het gevorderde leidt derhalve gemakkelijk tot executieproblemen (vergelijk arresten van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch in de zaak Stichting Pictoright / Art & Allposters International B.V.: onder meer ECLI:NL:GHSHE: 2012:BX8701,ECLI:NL:GHSHE:2013:3019 en met name ECLI:NL:GHSHE:2014:809). De minder ver strekkende opdracht tot het maken van een “rapport van feitelijke bevindingen”, die de accountant wél kan uitvoeren, biedt naar het oordeel van de rechtbank geen extra zekerheid ten aanzien van de juistheid van de opgave, omdat de accountant daarin volgens zijn gedragsregels geen conclusies mag trekken. De accountant kan niet verklaren dat de opgave een getrouwe weergave van de werkelijkheid vormt en/of dat er geen aanwijzingen zijn dat de opgave onjuist of onvolledig is6. Gelet op de beperkte zekerheid die een rapport van feitelijke bevindingen zal bieden naast de op te leggen dwangsom, rechtvaardigt dat niet de aanzienlijke kosten die daarmee gemoeid zijn, althans heeft HP zulks niet inzichtelijk gemaakt. Om die reden zal de rechtbank de gevorderde accountantsverklaring niet toewijzen (vergelijk rechtbank Den Haag 2 juli 2016, ECLI:NL:RBDHA:2016:8293, inzake Fleurop / Topbloemen).

Benson c.s. heeft niet bestreden dat HP schade heeft geleden door de inbreuk en dat Benson c.s. gehouden is tot het afdragen van de met de inbreuk genoten (netto)winst, zodat voor wat betreft de schade wordt verwezen naar de schadestaat, indien HP daarvoor kiest na ontvangst van de opgave van de met de inbreuk genoten nettowinst.

Benson c.s. heeft geen specifiek verweer gevoerd tegen de vordering tot het – kort gezegd – verstrekken van informatie over het distributienetwerk van gedaagden (vordering 7), zodat deze vordering zal worden toegewezen. Hetzelfde geldt voor de gevorderde recall (vordering 8).

Benson c.s. bestrijdt de gevorderde rectificatie op haar website als zijnde onredelijk bezwarend en disproportioneel. Het belang van HP zou voldoende zijn gediend bij een recall, en een rectificatie zou verder gaan dan nodig omdat klanten daarmee ook afkerig worden van zakendoen met Benson c.s. wat betreft andere producten. Nu HP hier niets steekhoudends tegenover heeft gesteld, zal vordering 9 worden afgewezen.

De dwangsommen acht de rechtbank niet buitenproportioneel hoog, maar zij zullen om executieproblemen te voorkomen, worden gemaximeerd.

Als de hoofdzakelijk in het ongelijk gestelde partij in conventie in de zaak tussen HP en Benson Image/Top Printing zullen laatstgenoemde in de proceskosten worden veroordeeld. Partijen zijn ten aanzien van het gehele geschil een bedrag van € 170.000,- overeengekomen. HP heeft een 50/50 verdeling over conventie en reconventie bepleit; Benson c.s. heeft zich in dit opzicht gerefereerd aan het oordeel van de rechtbank. Wat betreft de verschillende gedaagden heeft Benson c.s. betoogd dat, afhankelijk tegen hoeveel gedaagde de inbreukvorderingen worden toegewezen, een bedrag van € 45.000, (één gedaagde), € 60.000,- (twee gedaagden) of € 75.000,- (drie gedaagden) dient te worden begroot.

De rechtbank ziet geen aanleiding een andere verdeling dan 50/50 voor de proceskosten in conventie en reconventie aan te houden. Er zal dus € 85.000,- worden toegerekend aan de zaak in conventie en dit bedrag zal vervolgens gelijkelijk worden toegedeeld aan de zaken tegen de betreffende gedaagden. In de zaak tussen HP en Benson Image/Top Printing zullen de laatste daarom tot betaling van 2/3 van 50% van € 170.000,- = € 56.860,- worden veroordeeld. In de zaak tussen HP en Aigostar zal HP als de hoofdzakelijk in het ongelijk gestelde partij worden beschouwd, zodat in die zaak HP zal worden veroordeeld in de kosten van 1/3 van 50% van € 170.000,- = € 28.340,-.

Gelet op hetgeen in conventie met betrekking tot de geldigheid van EP 360 is overwogen, zal de vordering tot vernietiging van EP 360 worden afgewezen.

HP heeft beslagen doen leggen onder gedaagden (vergelijk rov. 2.11) op basis van een beschikking, gegeven op een verzoekschrift waarin het volgende wordt gesteld “Het onderhavige verzoek is gebaseerd op EP 1 244 557 en EP 2 170 617”, waarbij in het verzoekschrift ook slechts de inbreuk op die twee octrooien is toegelicht. Daaruit leidt de rechtbank af dat het verzoek niet is gebaseerd op EP 360, en dat de voorliggende zaak dus niet kan gelden als een eis in de hoofdzaak voor genoemde beslagen. In elk geval is de enkele vermelding van EP 360 in een tabel in een bijlage bij het verzoekschrift waarin bepaalde typen cartridges worden afgezet tegen een tiental octrooien van HP (waaronder EP 360) daarvoor onvoldoende. HP heeft niet op basis van EP 1 244 557 (EP 557) een zaak ingesteld, maar slechts op basis van EP 2 170 617 (EP 617), welke zaak op verzoek van partijen naar de parkeerrol is verwezen). Niet in geschil is dat de in rov. 2.11 genoemde cartridges niet onder EP 617 vallen. Dit wordt ook in voormelde tabel in een bijlage bij het verzoekschrift niet gesteld.

Een en ander brengt mee dat de voorlopige maatregelen (beslagen en monsterneming) ten aanzien van de in rov. 2.11 genoemde typen cartridges en meer algemeen alle cartridgetypen die niet (beweerdelijk) onder de bescherming van EP 617 of EP 557 vallen niet rechtmatig ten uitvoer zijn gelegd. De voorlopige maatregelen ten aanzien van cartridgetypen die (beweerdelijk) onder de bescherming van EP 557 vallen, zijn vervallen wegens het niet (tijdig) instellen van een hoofdvordering volgens artikel 1019i Rv. Dat heeft tot gevolg dat in beginsel het afgiftebeslag en de monsterneming dient te worden opgeheven ten aanzien van alle cartridgetypen die niet beweerdelijk onder de bescherming van EP 617 vallen (vordering 4 primair/subsidiair). Hetzelfde geldt voor de genoemde remanufactured cartridges. Nu het verval van de beslagen inzake EP 557 echter reeds is uitgesproken bij vonnis van 30 november 2016 in de zaak betreffende EP 669 (dictum 5.13, ECLI:NL:RBDHA:2016:14326), zal de vordering in deze zaak bij gebrek aan belang niet andermaal kunnen worden toegewezen. Hetzelfde geldt – om dezelfde reden – voor de teruggave van de in bewaring genomen cartridges en als monster genomen cartridges (dictum 5.14) en de toewijzing van de vordering tot schadevergoeding wegens de onrechtmatige vervallen beslagen (dictum 5.16).

Hoewel ook het bewijsbeslag (op documenten, dus los van de monsterneming) ten aanzien van de hiervoor genoemde cartridges ten onrechte is gelegd althans is vervallen, zal de rechtbank dat niet opheffen. De bescheiden (computerbestanden, gegevensdragers) onder het bewijsbeslag betreffen zowel cartridges die onder EP 617 vallen (ten aanzien waarvan het bewijsbeslag gehandhaafd blijft), als andere cartridges. Deze bescheiden zijn echter niet eenvoudig ‘deelbaar’ in die zin dat informatie betreffende de in deze procedure inbreukmakende cartridges zonder gedetailleerde bestudering van de inhoud van de betreffende bescheiden is af te zonderen van informatie betreffende cartridges die onder EP 617 vallen.

Benson c.s. zal als de in reconventie hoofdzakelijk in het ongelijk gestelde partij worden beschouwd, en aldus in de kosten van de procedure in reconventie worden veroordeeld. Hoewel in reconventie geen vordering is toegewezen, en strikt genomen geen aanleiding is voor (gedeeltelijke) compensatie van de kosten, ziet de rechtbank anderzijds ook geen aanleiding een andere beslissing inzake proceskosten te nemen dan in de reconventie in de zaak betreffende EP 669 in het vonnis van 30 november 2016. De rechtbank zal de kosten aan de zijde van HP in reconventie daarom, eveneens als in die zaak, begroten op € 70.000,- .