Uitspraken

De voorzieningenrechter stelt voorop dat hij met/evenals de strafrechter (en anders dan de voorzieningenrechter in het kort geding als vermeld onder 2.8) van oordeel is dat, door het (laten) meelopen van de documentairemakers met het opsporingsonderzoek, waarbij zij ongeclausuleerd inzage hebben gekregen in alle opsporingsgegevens, een inbreuk is gemaakt op het grondrechtelijk gewaarborgde recht van [eiser 1] en [eiser 2] op eerbiediging van hun persoonlijke levenssfeer. Daarvoor is redengevend hetgeen de strafrechter daartoe uitvoerig heeft overwogen (zie ECLI:NL:RBROT:2020:6585). Zeer verkort weergegeven houdt dit in dat een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer is toegestaan in de gevallen bij of krachtens de wet voorzien. Voor zover in deze zaak van belang wordt de wettelijke grondslag voor de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer gevonden in de Wet politiegegevens (Wpg). Artikel 19 Wpg maakt incidentele verstrekking aan derden mogelijk in bijzondere gevallen, voor zover dit noodzakelijk is met het oog op een zwaarwegend algemeen belang en voor een aantal doeleinden. In dit geval is geen sprake van een incidentele verstrekking in een bijzonder geval, maar van een algemene verstrekking en is niet aannemelijk geworden dat de verstrekkingen voor de samenleving van meer dan gewone betekenis zijn geweest. De hier bedoelde verstrekkingen ontberen dan ook de vereiste wettelijke grondslag. Met de verstrekkingen is een inbreuk gemaakt op het grondrechtelijk gewaarborgde recht van [eiser 1] en [eiser 2] op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.

Het standpunt van Selfmade en KRO-NCRV dat de consequenties van de inbreuk beperkt zijn, wordt door de voorzieningenrechter verworpen. Selfmade en KRO-NCRV hebben daartoe gewezen op het oordeel van de strafrechter dat de ernst van de inbreuk strafprocessueel beperkt is, maar dat aspect is in het onderhavige geschil niet relevant. Naar het oordeel van de voorzieningenrechter gaat het hier wel degelijk om een grove schending van het recht van [eiser 1] en [eiser 2] op eerbiediging van hun persoonlijke levenssfeer.

De verstrekkingen betreffen geen gegevens van de Stichting. Zij heeft (en de nieuwe ondernemers die de Sumo restaurants exploiteren hebben) ook niets te maken met de belastingfraude waarvoor [eiser 1] en [eiser 2] zijn veroordeeld, zo stellen eisers zelf. Dat sprake is van een inbreuk op enig recht van de Stichting is niet aannemelijk geworden.

Selfmade en KRO-NCRV hebben zich verder op het standpunt gesteld dat de door de strafrechter geconstateerde schending van het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van [eiser 1] en [eiser 2] een schending is door het OM. Van enige schending van dat recht door Selfmade en KRO-NCRV is volgens hen geen sprake. Daarin volgt de voorzieningenrechter hen echter niet. Selfmade moet naar het oordeel van de voorzieningenrechter hebben begrepen (althans had moeten begrijpen) dat met het ontvangen door haar van de gegevens de rechten van [eiser 1] en [eiser 2] zouden worden geschonden. Door onder die omstandigheden en mede gelet op de aard van de gegevens die gegevens te gebruiken voor (verwerken tot) de filmdocumentaire en die filmdocumentaire daarna uit te zenden, wordt er naar het oordeel van de voorzieningenrechter door Selfmade en KRO-NCRV nogmaals en nog sterker inbreuk gemaakt op het recht van [eiser 1] en [eiser 2] op eerbiediging van hun persoonlijke levenssfeer. Daarbij heeft de voorzieningenrechter er ook acht op geslagen dat vaststaat dat de gegevens die in de documentaire zijn verwerkt inmiddels tot [eiser 1] en [eiser 2] kunnen worden herleid, gezien de media-aandacht die er voor deze kwestie is geweest.

Vervolgens dient dan te worden beoordeeld of de openbaarmaking tegenover [eiser 1] en [eiser 2] ook onrechtmatig is. Daarbij moet het belang van [eiser 1] en [eiser 2] bij bescherming van hun persoonlijke levenssfeer worden afgewogen tegen het recht van Selfmade en KRO-NRCV op vrijheid van expressie en persvrijheid, met inachtneming van alle bijzonderheden van dit geval.

Anders dan Selfmade en KRO-NCRV hebben betoogd kan dat ook vooraf worden beoordeeld. In de zaak Mosley (EHRM 10 mei 2011, EHRC 2011/108), waar Selfmade en KRO-NRCV naar hebben verwezen ter onderbouwing van hun andersluidende standpunt, wordt het belang van het recht van individuen om een voorlopige voorziening te kunnen vragen om een voorgenomen publicatie te voorkomen juist benadrukt. Ook het in artikel 7 van de Grondwet neergelegde verbod van censuur – het voorafgaand overheidstoezicht op een voorgenomen uiting – staat niet in de weg aan de bevoegdheid van de rechter met het oog op een effectieve rechtsbescherming een uiting die jegens een ander onrechtmatig is, te verbieden (zie HR 2 mei 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF3416). Uit dat arrest volgt dat ook tot dat oordeel kan worden gekomen op andere wijze dan op grond van eigen waarneming en wel als met voldoende mate van nauwkeurigheid vaststaat wat de inhoud van de uitzending is.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter kan op basis van i) hetgeen in dit geding onweersproken over de documentaire is verklaard, ii) de inhoud van het mediacontract en iii) de door Selfmade in een e-mailbericht van 23 september 2020 genoemde punten die in de filmdocumentaire aan bod zullen komen, de inhoud van de filmdocumentaire met (ten behoeve van de in dit geding te maken beoordeling) voldoende mate van nauwkeurigheid worden vastgesteld. Duidelijk is dat het een filmdocumentaire is over het werk van de FIOD, waartoe haar werkzaamheden in één zaak worden gevolgd. De werkzaamheden van de FIOD worden in beeld gebracht door middel van gemaakte beeld- en geluidsopnames van allerhande onderzoekshandelingen in die specifieke zaak. Daarbij worden diverse verdenkingen uitgesproken jegens de verdachten, er worden beelden getoond van invallen bij Sumo-vestigingen, van een ondervraging van een medewerker en van financiële gegevens en er worden uitlatingen gedaan over bij een verdachte gevonden stukken. De voorzieningenrechter gaat er daarbij van uit dat de verdachten in de documentaire niet bij naam worden genoemd en niet herkenbaar in beeld worden gebracht, overeenkomstig de door het OM en Selfmade daarover in het mediacontract gemaakte afspraken en gezien de uitdrukkelijk verklaring van Selfmade daarover. Dat laat echter onverlet dat, zoals eerder al in andere bewoordingen is overwogen, inmiddels kenbaar is dat de zaak die in beeld wordt gebracht in de documentaire de Sumo-zaak is; destijds de onderneming van [eiser 1] en [eiser 2] , zo is onweersproken publiekelijk bekend.

Gezien hetgeen hiervoor is vastgesteld over de inhoud van de documentaire kan niet worden volgehouden dat deze zich richt op een inkijkje in de FIOD en niet op eisers, zoals Selfmade en KRO-NCRV stellen. De filmdocumentaire laat weliswaar zien hoe de FIOD te werk gaat, maar aan de hand van het onderzoek naar de verdenking van door (de onderneming van) [eiser 1] en [eiser 2] gepleegde belastingfraude. Die zaak heeft dus een hoofdrol gekregen in de filmdocumentaire en die hoofdrol is geheel dan wel grotendeels ingevuld met de gegevens die Selfmade daarover via het OM heeft verkregen maar niet had mogen verkrijgen.

Selfmade en KRO-NRCV hebben verder ter onderbouwing van hun belang gesteld dat de filmdocumentaire een bijdrage levert aan een debate of general interest, zoals volgens hen al eerder door de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam is vastgesteld. De voorzieningenrechter overweegt dat in het vonnis van 13 maart 2020 voorop is gesteld dat het optreden van de FIOD tegen belastingfraude in de publieke belangstelling staat. Dat betekent echter nog niet per definitie dat de documentaire ook een bijdrage levert aan een discussie van algemeen belang. Mede gelet op alle rechten die het OM zich in het mediacontract heeft voorbehouden en het aan Selfmade opgelegde verbod om eigen onderzoek te verrichten naar de zaak is dat niet vanzelfsprekend. Nu Selfmade en KRO-NCRV hun – door eisers gemotiveerd weersproken – stelling verder onvoldoende nader hebben onderbouwd, kan de voorzieningenrechter de juistheid daarvan niet vaststellen.

Verder valt niet in te zien dat bij deze documentaire, waarvan de opnames al in 2014 zijn gemaakt, waarvan de eerste versie in 2015 is opgeleverd en waarin een strafzaak wordt gevolgd die zich inmiddels bevindt in het stadium van hoger beroep, sprake is van een dringende noodzaak voor onmiddellijke publicatie. Selfmade en KRO-NCRV hebben zich ook niet op dat standpunt gesteld. Dat maakt dat voorafgaand ingrijpen eerder gerechtvaardigd is. Daarbij weegt ook mee dat de voorziening die in dit kort geding wordt getroffen een voorlopig karakter heeft in die zin dat er in een bodemprocedure een nieuwe beoordeling kan volgen.

Het belang van Selfmade en KRO-NCRV bij uitzending van de filmdocumentaire op dit moment acht de voorzieningenrechter dan ook niet zeer zwaarwegend. [eiser 1] en [eiser 2] hebben daartegenover voldoende toegelicht dat en waarom zij er een groot belang bij hebben dat de filmdocumentaire op dit moment niet wordt uitgezonden. Zij zullen anders worden gerelateerd aan de zaak die in de filmdocumentaire centraal staat en derden krijgen dan kennis van hun persoonlijke gegevens die op onrechtmatige wijze zijn verkregen. Dat dit schadelijke gevolgen kan hebben voor de persoonlijke levenssfeer van [eiser 1] en [eiser 2] hebben zij voldoende aannemelijk gemaakt. Daarbij weegt ook mee dat het gegevens betreft uit de fase waarin onderzoek is gedaan naar verdenkingen tegen [eiser 1] en [eiser 2] die mogelijk later zijn vervallen of ten onrechte zijn geweest. Doordat geen aandacht wordt besteed aan het verdere verloop van de strafzaak wordt daarmee ook een eenzijdig en mogelijk onjuist beeld geschetst van hetgeen hen kan worden verweten. Dat is ook relevant vanwege de timing van de uitzending, te weten tijdens de appelprocedure.

Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat naar voorshands oordeel het recht van [eiser 1] en [eiser 2] zwaarder weegt dan het recht van Selfmade en KRO-NCRV. Al hetgeen Selfmade en KRO-NCRV verder nog naar voren hebben gebracht aan omstandigheden die in de belangenafweging moeten worden betrokken, waaronder de omstandigheid dat [eiser 1] en [eiser 2] publieke figuren zijn, is – ook als wordt uitgegaan van de juistheid daarvan – onvoldoende zwaarwegend om die conclusie anders maken.

Dit leidt tot toewijzing van de primaire vordering sub 1 op de wijze zoals hierna vermeld. Gezien hetgeen onder 4.3 is overwogen betreft dat een toewijzing van de vordering voor zover die is ingesteld door [eiser 1] en [eiser 2] . Deze veroordeling zal zich enkel richten tegen Selfmade en KRO-NCRV. De Staat is immers, zoals hij terecht naar voren heeft gebracht, niet in staat om uitzending te voorkomen en ook niet om tot uitzending over te gaan, zodat [eiser 1] en [eiser 2] ook geen belang hebben bij opleggen van een verbod daartoe aan de Staat. De voorzieningenrechter gaat er vanuit dat Selfmade het wel in haar vermogen heeft om de uitzending niet te laten doorgaan. De enkele stelling dat alleen KRO-NCRV bevoegd is daartoe te beslissen, acht de voorzieningenrechter een onvoldoende gemotiveerd betoog. Dat wordt gepasseerd. De voorzieningenrechter ziet verder geen aanleiding om aan te geven wanneer het verbod eindigt, zoals Selfmade en KRO-NCRV wensen. Zoals overwogen onder 4.11 heeft een voorziening die in een kort geding wordt getroffen altijd een voorlopig karakter. In een bodemprocedure kan tot een ander oordeel worden gekomen.

Oplegging van een dwangsom, als stimulans tot nakoming van de te geven beslissing, is aangewezen. De op te leggen dwangsom zal worden gematigd en gemaximeerd, maar niet tot het door Selfmade en KRO-NCRV gewenste bedrag. Het bedrag moet immers hoog genoeg zijn om een voldoende prikkel te vormen tot nakoming en ook passen bij het belang daarbij.

Een beoordeling van het – door gedaagden weersproken – standpunt van eisers dat het Mediacontract nietig is, dat ten grondslag ligt aan hun overige vorderingen, kan achterwege blijven. Eisers hebben namelijk hun (spoedeisend) belang bij toewijzing van die vorderingen naast de vordering sub 1 niet althans onvoldoende onderbouwd. Die vorderingen zullen dan ook reeds daarom worden afgewezen.

Selfmade en KRO-NCRV zullen, als de in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de kosten van dit geding als na te melden. Eisers zullen, als de in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de kosten van de Staat als na te melden. Voor een veroordeling in nakosten bestaat geen grond, nu de kostenveroordeling ook voor deze nakosten een executoriale titel oplevert (vgl. HR 19 maart 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL1116, NJ 2011/237).