Uitspraken

Voor toewijzing van een voorlopige voorziening is vereist dat de aan die vordering ten grondslag gelegde feiten en omstandigheden voldoende aannemelijk zijn en dat het ook in voldoende mate waarschijnlijk is dat die vordering in een nog te voeren bodemprocedure zal worden toegewezen. Meer in het bijzonder draait het om de vraag of te verwachten valt dat de kantonrechter in een bodemprocedure het concurrentiebeding zal vernietigen.

De vordering kan bovendien alleen worden toegewezen als [eiser01] daarbij een spoedeisend belang heeft. Dat is naar het oordeel van de kantonrechter het geval. [eiser01] heeft een concreet aanbod van Succes gekregen en met de stelling dat de discussie omtrent het concurrentiebeding haar ervan zou weerhouden het aanbod van Succes te accepteren, terwijl zij van dat dienstverband afhankelijk is in haar levensonderhoud, is het vereiste spoedeisend belang gegeven.

Tussen partijen is niet in geschil dat zij bij het sluiten van de laatste arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd een concurrentiebeding zijn overeengekomen. Vooropgesteld moet worden dat sinds de invoering van de Wet werk en zekerheid (Wwz) het uitgangspunt is dat een overeengekomen beding waarbij de werknemer wordt beperkt in zijn bevoegdheid om na het einde van de overeenkomst op zekere wijze werkzaam te zijn in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd niet rechtsgeldig is, omdat een werknemer dan ‘dubbel nadeel’ ondervindt. Immers, aan de ene kant werkt een dergelijk beding belemmerend bij een overstap naar een andere baan of het starten van een eigen onderneming, terwijl aan de andere kant bij aanvang vaststaat dat de arbeidsovereenkomst in beginsel van korte duur is. Deze hoofdregel lijdt slechts uitzondering als uit de bij het beding opgenomen schriftelijke motivering blijkt dat het beding noodzakelijk is vanwege zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen (artikel 7:653 lid 2 BW). Deze afweging moet voor de werknemer kenbaar zijn, hetgeen betekent dat de zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen duidelijk moeten zijn omschreven, alsmede de reden waarom deze tot een uitzondering op de hoofdregel dwingen. Een enkele algemene omschrijving van het belang van de werkgever is dus onvoldoende. De schriftelijke motivering bij het concurrentiebeding is namelijk hetgeen moet worden beoordeeld. Die motivering fixeert het door de rechter te beoordelen kader. Het gaat erom of hetgeen op schrift is gesteld – en dus voor de werknemer kenbaar is – het overeenkomen van een concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd kan rechtvaardigen. Als er geen motivering is opgenomen is het beding nietig. Als er wel een motivering is opgenomen maar deze gebrekkig is, is het beding vernietigbaar.

Voor een concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd gelden als eisen dat (i) de werknemer meerderjarig is, (ii) het beding schriftelijk in de arbeidsovereenkomst is opgenomen en (iii) dat bij het beding een schriftelijke motivering is opgenomen waaruit blijkt dat het beding noodzakelijk is vanwege zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen.

Niet in geschil is dat aan de eisen (i) en (ii) is voldaan. Ook is niet in geschil dat bij het concurrentiebeding de schriftelijke motivering is opgenomen zoals geciteerd bij 2.4. Van een nietig concurrentiebeding doordat een schriftelijke motivering ontbreekt is geen sprake.

Het gaat in deze zaak met name om de inhoudelijke toets of uit de schriftelijke motivering bij het beding blijkt dat het concurrentiebeding noodzakelijk is “vanwege zwaarwegende bedrijfs- dienstbelangen”. Gelet op het gekozen uitgangspunt dat een beding in een tijdelijke arbeidsovereenkomst “niet geldig is, tenzij...”, moet worden aangenomen, zoals inmiddels ook vaste jurisprudentie is, dat het een zware toets betreft. In de parlementaire geschiedenis wordt verder aangegeven dat sprake moet zijn van een werknemer die specifieke werkzaamheden verricht of in een specifieke functie werkzaam is (“hele specifieke kennis of bedrijfsinformatie die de werknemer op zal doen, waarbij de werkgever onevenredig wordt benadeeld als de werknemer overstapt naar de concurrent”, Kamerstukken I 2013/14, 33818, C, p. 104) en dat dit per geval “een specifieke afweging en motivering” vergt. Een algemene opsomming van belangen volstaat daarmee in het algemeen niet, omdat dit voor veel werkgevers/ondernemers relevant is en niet duidelijk maakt waarom juist de betrokken werkgever bescherming nodig heeft. Anders dan Rentokil voor ogen staat, ziet de kantonrechter in de omstandigheid dat [eiser01] een aanbod op een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd van Rentokil heeft geweigerd geen aanleiding om een minder zware toets aan te leggen. Het gaat er bij de beoordeling of het concurrentiebeding rechtsgeldig is overeengekomen om of bij aanvang van de arbeidsovereenkomst aan de eisen voor die geldigheid is voldaan. Voor de beantwoording van die vraag is niet relevant hoe die arbeidsovereenkomst is geëindigd.

Het feit dat [eiser01] in de uitoefening van haar functie kennis heeft opgedaan van commerciële informatie zoals prijzen, marges en de klantenkring waar haar nieuwe werkgever mogelijk profijt van kan hebben, is inherent aan haar vertrek en een omstandigheid die in zijn algemeenheid voor alle werkgevers in een vrije markteconomie geldt. Dit betekent echter niet zonder meer dat het commerciële bedrijfsdebiet van Rentokil wordt aangetast door de voorgenomen overstap. Daarvan kan pas worden gesproken als een nieuwe werkgever door specifieke kennis of bedrijfsinformatie van [eiser01] opgedaan bij Rentokil een ongerechtvaardigd concurrentievoordeel zou verwerven of kan geven dat die nieuwe werkgevers anders niet zou hebben gehad. Kortom, het concurrentiebeding moet vermelden welke specifiek door [eiser01] te verwerven bedrijfsinformatie, kennis en ervaring het betreft, waarmee zij het bedrijfsdebiet van Rentokil daadwerkelijk in gevaar kan brengen, zodat het daarop gerichte beding absoluut noodzakelijk is.

De kantonrechter is van oordeel dat dit onvoldoende volgt uit het overeengekomen concurrentiebeding. Het concurrentiebeding bestaat uit een algemeen deel en een specifiek deel. De eerste vier alinea’s van het algemene deel gaan met name over het bedrijf van Rentokil en haar scholingsfaciliteiten en positie in de markt. In de laatste alinea van het algemene deel wordt een uitvoerige opsomming gegeven van de belangen die Rentokil bij het beding heeft. Het betreft echter niet meer dan een algemene opsomming van belangen die voor veel andere commerciële bedrijven ook kunnen gelden. Het concretiseert niet op welke tarieven, processen, middelen, werkwijze, kennis over klantenkring en technologieën van Rentokil het precies doelt. Het concurrentiebeding is bovendien niet op maat gemaakt. Rentokil heeft ter zitting toegelicht dat voor elke medewerker met een klantcontactfunctie, waaronder de salesmanager(s), de accountmanagers en de general manager, hetzelfde beding wordt gebruikt. Van een specifieke afweging en motivering toegesneden op [eiser01] is dus geen sprake. Het beding had, gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, duidelijk en concreet moeten vermelden welke specifieke kennis en bedrijfsinformatie [eiser01] als accountmanager binnen Rentokil Specialist Hygiëne Nederland zou (kunnen) opdoen en hoe die kennis en informatie het bedrijfsdebiet van Rentokil bij een overstap naar een nieuwe werkgever zou (kunnen) aantasten. Deze motivering komt ook niet terug in het specifieke deel. De eerste drie alinea’s van dat deel gaan min of meer uitsluitend erover tot welke informatie een [functie01] toegang heeft en wat hij doet, dat de [functie01] wordt geschoold en dat de [functie01] om die reden interessant is voor de concurrent. Pas in de laatste alinea omschrijft Rentokil het daadwerkelijke belang bij het beding, te weten “de huidige leidende marktpositie te beschermen en te voorkomen dat bedrijfskennis wegvloeit naar haar concurrenten en/of klanten en te voorkomen dat haar voormalige medewerkers zullen volgen naar een concurrent”. Deze omschrijving is – mede afgezet tegen de overige alinea’s en het algemene deel van het beding – eveneens te algemeen van aard, niet op maat gesneden voor [eiser01] en laat onvermeld van welke specifieke bedrijfskennis van [eiser01] Rentokil wil voorkomen dat deze wegvloeit naar de concurrent. Dat [eiser01] bij ondertekening van het beding met het zwaarwichtig belang van Rentokil reeds bekend was of had moeten zijn omdat zij toen al twaalf maanden bij Rentokil als [functie01] werkzaam was, zoals Rentokil heeft gesteld, laat onverlet de verplichting van Rentokil om bij het beding de schriftelijke motivering op te nemen waaruit blijkt dat het beding noodzakelijk is vanwege zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen. De verwijzing naar de uitspraak van het Hof Amsterdam van 30 juni 2020 (ECLI:NL:GHAMS:2020:1833) kan Rentokil niet baten, omdat het in die zaak ging om een andersoortig bedrijf (bemiddelaar tussen potentiële werkgever en werknemers) en in het licht van dat bedrijf bij het gewraakte beding in ieder geval concreter werd aangegeven welke knowhow van de werkgever en bijzondere kennis en kunde van de werknemer het beding noodzakelijk maakten en waaruit het bedrijfsdebiet van werkgever bestond. Zoals hiervoor is overwogen, is dat in het onderhavige geval anders.

Rentokil heeft ter zitting een nadere motivering gegeven voor opname van het concurrentiebeding. Rentokil vreest dat [eiser01] met haar kennis en contacten de klanten van Rentokil bij Succes zal nalopen en een verbeterde aanbieding zal doen. [eiser01] zou die kennis en contacten (ook buiten het haar toegewezen rayon) hebben omdat zij veelvuldig bij salesoverleggen aanwezig is geweest en toegang heeft tot de digitale administratie binnen Rentokil omtrent alle klanten, prijzen, contracten en dergelijke. Rentokil stelt [eiser01] in het vakgebied dieptereiniging te hebben opgeleid en is in die branche marktleider. Succes houdt zich ook bezig met dieptereiniging (in combinatie met schoonmaak) en Rentokil twijfelt eraan dat [eiser01] bij Succes in een andere functie treedt en andere werkzaamheden dan bij Rentokil gaat verrichten. De concurrentiestrijd op het gebied van dieptereiniging is groot. De kantonrechter kan deze nadere motivering, als deze al tot een ander oordeel zou leiden, evenwel niet betrekken bij de beoordeling of de schriftelijke motivering voldoende ervan gewag maakt dat het concurrentiebeding noodzakelijk is vanwege zwaarwegende bedrijfs- dienstbelangen, omdat zij niet is opgenomen in de arbeidsovereenkomst. Zoals hiervoor is overwogen, fixeert de schriftelijke motivering het beoordelingskader. Dit brengt mee dat aan de mondeling gegeven motivering voorbij zal worden gegaan.

De kantonrechter is op basis van het voorgaande voorlopig van oordeel dat Rentokil niet heeft voldaan aan de verzwaarde motiveringsplicht die geldt voor het concurrentiebeding zoals opgenomen in de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd van [eiser01] . Voorshands wordt er dan ook van uitgegaan dat een bodemrechter tot vernietiging van het beding zal beslissen ex artikel 7:653 lid 3 sub a BW. De primaire vordering is daarmee toewijsbaar. Daaraan staat niet in de weg dat de gevorderde schorsing niet beperkt is tot de indiensttreding bij Succes. De reden van de vernietiging van het beding is immers gelegen in het niet voldoen aan de verzwaarde motiveringsplicht, zodat waarschijnlijk is dat het beding geheel wordt vernietigd. Omdat de primaire vordering zal worden toegewezen, wordt aan subsidiaire vordering niet toegekomen.

Ook in het geval bij het concurrentiebeding een afdoende schriftelijke motivering was opgenomen en Rentokil [eiser01] dus aan het beding had kunnen houden, is naar het voorlopig oordeel van de kantonrechter voldoende aannemelijk dat [eiser01] in dat geval onbillijk zou worden benadeeld door het voortduren van het concurrentiebeding. Vooropgesteld wordt daarbij dat niet is komen vast te staan dat Succes als (directe) concurrent van Rentokil is aan te merken. Hoewel uit haar KvK-uittreksel en website volgt dat Succes zich eveneens bezighoudt met dieptereiniging, heeft [eiser01] toegelicht dat Succes zich voornamelijk richt op schoonmaak en dieptereiniging slechts als een extra dienst binnen haar schoonmaakcontracten aanbiedt. De werkwijze van Rentokil, dat is gespecialiseerd in dieptereiniging, is daarmee anders. Het is verder ook niet komen vast te staan dat [eiser01] bij Succes werkzaamheden zal gaan verrichten die concurrerend zijn. [eiser01] heeft gewezen op haar evidente belang om niet te worden beperkt in haar vrijheid van arbeidskeuze en duidelijk gemaakt dat het dienstverband bij Succes aantrekkelijk(er) is vanwege (onder meer) het salaris en de doorgroeimogelijkheden. Tegenover dit belang staat het belang van Rentokil om [eiser01] als “topverkoopster” en de in haar gedane investeringen voor het bedrijf te willen behouden. Rentokil vreest daarnaast benadeling doordat [eiser01] kennis heeft van bedrijfsgevoelige informatie.

Door de onverkorte gebondenheid aan het concurrentiebeding ten gunste van Rentokil is onder de beschreven omstandigheden voorshands aannemelijk dat [eiser01] onbillijk wordt benadeeld. Dat [eiser01] essentiële relevante informatie van unieke werkprocessen en strategieën heeft verkregen dan wel dat zij kennis, kunde en ervaring heeft opgedaan die het bedrijfsdebiet van Rentokil zouden aantasten is voorshands onvoldoende aannemelijk geworden. En zelfs al zou dit worden aangenomen, dan valt gelet op de aard van de bedrijfsvoering van Succes afgezet tegen die van Rentokil niet in te zien dat een overstap van [eiser01] naar Succes het bedrijfsdebiet van Rentokil (wezenlijk) zal aantasten. Aangenomen wordt daarbij dat het overeengekomen geheimhoudingsbeding reeds voorziet in de bescherming die door Rentokil zo van belang wordt geacht. [eiser01] heeft er daarentegen juist belang bij dat het concurrentiebeding niet voortduurt, omdat het beding zeer ruim is geformuleerd en zij relatief kort bij Rentokil in dienst is geweest, een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd had terwijl zij bij Succes een dienstverband voor onbepaalde tijd krijgt en zij daarbij ook in financiële zin vooruitgang boekt en ook qua doorgroeimogelijkheden erop vooruitgaat. Het is dus waarschijnlijk dat ook op deze grond het concurrentiebeding in een bodemprocedure vernietigd wordt.

De vordering tot vergoeding van buitengerechtelijke kosten zal worden afgewezen. [eiser01] heeft nagelaten deugdelijk te specificeren dat deze kosten gemaakt. Voorts heeft zij onvoldoende duidelijk gemaakt dat de buitengerechtelijke kosten betrekking hebben op verrichtingen die meer omvatten dan enkele aanmaningen, het voeren van telefoongesprekken, het verzorgen van correspondentie of het op gebruikelijke wijze samenstellen van het dossier. Dit zijn werkzaamheden waarvan wordt aangenomen dat ze worden vergoed door de proceskostenveroordeling van artikel 237 Rv.

Rentokil zal als de merendeels in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van het geding.