Uitspraken

Inleiding

Verdachte was dol op haar 7-jarig zoontje [slachtoffer] , maar toch heeft zij hem omgebracht door hem te wurgen. [slachtoffer] wordt door de mensen in zijn omgeving omschreven als een vrolijk, lief en zorgzaam kind. Het overlijden van [slachtoffer] heeft niet alleen leed en verdriet veroorzaakt bij de nabestaanden en anderen uit zijn omgeving, maar ook de samenleving is door het gepleegde feit ernstig geschokt. Wanneer een jong kind het leven wordt ontnomen door zijn eigen moeder heeft dit een grote impact op de samenleving. Dit geldt te meer als deze moeder al lange tijd psychisch ziek is en veel mensen in haar omgeving, bijvoorbeeld haar familie en haar buren, vonden dat zij voor haar ziekte behandeld moest worden. Helemaal wrang is dat hulpverleners zich vanwege de verslechterende psychische toestand van verdachte grote zorgen maakten om de veiligheid van [slachtoffer] , maar er ondanks hun verwoede pogingen om in te grijpen niet op tijd in zijn geslaagd om hem te beschermen.

De rechtbank beseft dat deze zaak alleen verliezers kent en dat de behandeling van deze zaak het gemis en verdriet bij de mensen die [slachtoffer] na stonden niet zal wegnemen. De vader van [slachtoffer] heeft zijn zoon verloren. Uit zijn slachtofferverklaring blijkt dat het verlies van zijn zoon hem ongelooflijk veel pijn en verdriet heeft gedaan en nog steeds doet. De grootouders van [slachtoffer] hebben eveneens veel verdriet om het verlies van hun kleinzoon [slachtoffer] , zoals bleek uit de emotionele slachtofferverklaring die de vader van verdachte aflegde tijdens de zitting. In deze verklaring benadrukte de vader van verdachte dat het niet alleen verdriet om het verlies van [slachtoffer] is, maar ook verdriet om verdachte en gevoelens van onmacht dat het niet gelukt is, ondanks de verwoede pogingen goede hulp voor verdachte te krijgen.

Verdachte zal moeten leven met de wetenschap dat haar overtuiging dat haar zoontje gevaar liep en zij hem moest behoeden voor marteling, niet meer was dan een waanidee.

Wat is in deze zaak een passende sanctie?

Ons wetboek van strafrecht heeft als uitgangspunt: ‘geen straf zonder schuld’. Uitgaande van de volledige ontoerekeningsvatbaarheid en het daardoor ontbreken van schuld kan de rechtbank op basis van de wet geen straf aan verdachte opleggen. Wel kan de rechtbank aan verdachte een maatregel opleggen. De wet biedt in dat geval twee mogelijkheden, te weten de plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis voor de duur van een jaar en de oplegging van de al dan niet voorwaardelijke maatregel van terbeschikkingstelling (hierna te noemen: TBS). De maatregel van plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis is beperkt tot een jaar, maar na dat jaar kan de civiele rechter op verzoek van de officier van justitie een machtiging tot voortgezet verblijf verlenen. De plaatsing is onder meer mogelijk als verdachte gevaarlijk is voor zichzelf. De maatregel van TBS kan in dat geval niet worden opgelegd. Deze maatregel kan alleen worden opgelegd bij ernstige misdrijven en wanneer een verdachte (ook) een gevaar oplevert voor anderen. De maatregel geldt voor twee jaar kan steeds worden verlengd door de strafrechter.

De vordering van de officier van justitie

De officier van justitie heeft zich op grond van de conclusies van de deskundigen op het standpunt gesteld dat verdachte dient te worden ontslagen van alle rechtsvervolging. De deskundigen adviseren niet de oplegging van de maatregel van TBS, omdat het herhalingsgevaar voor het plegen van agressieve delicten miniem is. Omdat er dus geen gevaar is voor herhaling laat de wet alleen toe de plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis voor de duur van een jaar te vorderen. Na dat jaar kan de officier van justitie verlenging van de opname vorderen

Het standpunt van de verdediging

De raadsvrouw heeft zich eveneens op het standpunt gesteld dat verdachte dient te worden ontslagen van alle rechtsvervolging en heeft bepleit verdachte te plaatsen in een psychiatrisch ziekenhuis voor de duur van een jaar. Er is geen grondslag om aan verdachte de maatregel van TBS op te leggen, omdat dat voor de veiligheid van de maatschappij niet nodig is. Zij vormt hooguit een gevaar voor zichzelf. De raadsvrouw heeft verzocht om in het vonnis als aanwijzing op te nemen dat verdachte bij voorkeur wordt geplaatst in De Woenselse Poort te Eindhoven en om de beslissing uitvoerbaar bij voorraad te verklaren.

Het oordeel van de rechtbank

Mede gelet op hetgeen door de officier van justitie en namens de verdachte ter terechtzitting naar voren is gebracht, heeft de rechtbank in verband met de te op te leggen maatregel acht geslagen op het reeds genoemde rapport van T.W. van de Kant en T. den Boer. De rechtbank acht vooral de volgende passages van belang:

“Een patroon van agressie jegens anderen wordt niet gezien en kan ook voor de toekomst niet onderbouwd worden. Wel wordt het risico op suïcide, zowel vanuit een eventuele nieuwe beangstigende psychotische ervaring, maar meer nog als gevolg van de huidige situatie, zeer groot geacht, zodra verdachte zich niet langer binnen een beschermende omgeving bevindt.”

“Gebruikmakend van gestructureerde risicotaxatie, wordt de kans op recidive van een vergelijkbaar agressief delict als laag ingeschat op de korte en middellange termijn. Op langere termijn zou het risico onder vergelijkbare omstandigheden kunnen toenemen tot matig.”

“Behandeling is tot op heden onvoldoende van de grond gekomen, mede door de zorg mijdende houding van betrokkene en haar presentatie, die de ernst van de aandoening maskeert. Het risico op suïcide wordt door onderzoekers levensgroot geacht, terwijl de oorsprong van dit risico (deels) gelegen is in de ernstige psychotische verstoring, in combinatie met de affectieve ontregeling die steeds weer optreedt. Adequate behandeling behelst een passend en stabiel medicamenteus beleid, waarin zowel de psychotische kwetsbaarheid als de stemmingsinstabiliteit als focus genomen wordt. Daarnaast is ondersteuning op meerdere gebieden noodzakelijk. Verdachte kan (nu) niet in staat worden geacht haar leven zelfstandig vorm te geven. Gebrek aan ziektebesef en –inzicht leiden tot zorgmijding, terwijl behandeling noodzakelijk is om het geschetste risico te verminderen en verbetering van het toestandsbeeld te bewerkstelligen. Onderzoekers taxeren het risico op herhaling niet zodanig dat de maatregel terbeschikkingstelling passend zou zijn. Het risico richt zich immers met name op verdachte zelf, terwijl argumenten om een ernstig risico voor een agressief delict waarin een derde betrokken wordt, klein geacht wordt. Daarnaast is verdachte niet eerder (langdurig) verplicht behandeld voor de nu geconstateerde problematiek, terwijl bekend is dat verdachte in tijden waarin zij consequent anti psychotische medicatie innam, aanmerkelijk stabiel functioneerde. Een behandeling zoals geschetst, zou plaats kunnen vinden in een psychiatrisch ziekenhuis, zoals bijvoorbeeld De Woenselse Poort te Eindhoven, alwaar meerdere vrouwen behandeld worden die een gelijkaardige geschiedenis met zich meedragen.”

De rechtbank heeft hiervoor overwogen dat het bewezen verklaarde niet aan verdachte kan worden toegerekend en dat aan verdachte slechts een maatregel kan worden opgelegd te weten: plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis voor een jaar óf de oplegging van de al dan niet voorwaardelijke maatregel van TBS.

De meest vergaande maatregel, de maatregel van TBS, kan slechts worden opgelegd wanneer een verdachte een gevaar oplevert voor anderen. Naar het oordeel van de deskundigen richt het recidiverisico zich met name op verdachte zelf en niet op anderen. De rechtbank heeft geen aanleiding gezien om tot een andere conclusie te komen. Dit betekent dat aan verdachte de maatregel van TBS niet kan worden opgelegd.

Op grond van de inhoud van het bovengenoemde rapport en het beeld dat de rechtbank naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting van de verdachte heeft gekregen, is de rechtbank van oordeel dat verdachte een gevaar is voor zichzelf en dat zij is aangewezen op een gedwongen behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis. De rechtbank zal dan ook de plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis bevelen.

De rechtbank hecht grote waarde aan het advies van de deskundigen dat de behandeling van verdachte, zal gaan plaatsvinden in De Woenselse Poort te Eindhoven, waar meerdere vrouwen worden behandeld die een gelijkaardige geschiedenis met zich meedragen. Wanneer plaatsing in dit psychiatrisch ziekenhuis niet mogelijk is, acht de rechtbank het van groot belang dat de behandeling van verdachte zal plaatsvinden in een psychiatrisch ziekenhuis waar ook sprake is van meerdere vrouwen worden behandeld die een gelijkaardige geschiedenis met zich meedragen. Gelet op de inhoud van de rapportages en het gegeven dat de duur van de maatregel zijn aanvang neemt op het moment dat onderhavige uitspraak onherroepelijk wordt, acht de rechtbank het wenselijk dat de behandeling van verdachte zo spoedig mogelijk na deze uitspraak zal aanvangen. De rechtbank heeft echter geen wettelijke bevoegdheden het verzoek van de verdediging te honoreren.

De rechtbank zal gelet op het bovenstaande en conform het advies van beide gedragsdeskundigen, gelasten dat verdachte in een psychiatrisch ziekenhuis wordt geplaatst voor de duur van een jaar.

De rechtbank vindt het belangrijk dat de behandeling zo snel mogelijk kan starten. Verdachte bevindt zich in voorlopige hechtenis vanwege de ernst en het schokkende karakter van het feit. Zij heeft ten tijde van deze uitspraak al ruim een jaar en vier maanden in voorlopige hechtenis doorgebracht. Deze dagen zullen bij de uitvoering van de maatregel niet in mindering worden gebracht. Tot dat zij feitelijk in een kliniek wordt geplaatst, blijft de voorlopige hechtenis voortduren.

Inleiding

Het tragische overlijden van [slachtoffer] heeft diepe wonden achtergelaten bij de nabestaanden. Maar naast deze emotionele schade is er door toedoen van verdachte ook financiële schade. De nabestaanden kunnen de rechtbank vragen om te bepalen dat verdachte deze schade vergoedt.

Het wettelijk kader voor de vordering tot schadevergoeding door een nabestaande bestaat uit artikel 51f, eerste en tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering juncto artikel 6:108 van het Burgerlijk Wetboek. Artikel 51f bepaalt dat degene die rechtstreeks schade heeft geleden door een strafbaar feit of zijn nabestaande, zich als benadeeld partij kan voegen. Artikel 6:108 van het Burgerlijk Wetboek geeft een limitatieve opsomming van de schade die gevorderd kan worden door de nabestaande. Het gaat dan in ieder geval om de kosten van lijkbezorging. Daarnaast zijn kosten die verband houden met het verkrijgen van voldoening van deze schade in beginsel voor toewijzing vatbaar.

De vordering van de benadeelde partij

De benadeelde partij [nabestaande 1] , nabestaande van [slachtoffer] , vordert een schadevergoeding van € 10.164,07 ter zake van de volgende materiële schade, onder vermeerdering van de wettelijke rente en met oplegging van de schadevergoedingsmaatregel:

Voorts verzoekt de benadeelde partij de vergoeding van zijn proceskosten (advocaatkosten) ter hoogte van € 3.025,00.

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie heeft de gehele toewijzing van de vordering tot schadevergoeding van de benadeelde partij gevorderd. Naar het oordeel van de officier van justitie is de vordering wat betreft de schade voldoende onderbouwd en toegelicht en is deze voor integrale toewijzing gereed. Voorts heeft de officier van justitie de oplegging van de schadevergoedingsmaatregel gevorderd.

Ten aanzien van de gevorderde proceskosten heeft de officier van justitie zich op het standpunt gesteld dat deze kosten onvoldoende zijn onderbouwd en dienen te worden afgewezen.

Het standpunt van de verdediging

De raadsvrouw heeft ten aanzien van de posten ‘uitvaartkosten’ en ‘grafrecht’ gesteld dat de gemeente Heerlen de uitvaartkosten en het grafrecht geheel of gedeeltelijk heeft betaald. Dit zou recent door de heer [medewerker gemeente] van de gemeente Heerlen aan de vader van verdachte zijn bevestigd. Nu niet inzichtelijk is gemaakt welke kosten door wie zijn gedragen, verzoekt de raadsvrouw deze posten niet-ontvankelijk te verklaren.

Ten aanzien van de post ‘grafsteen’ heeft de raadsvrouw aangevoerd dat, gelet op de slechte financiële situatie van zowel de benadeelde partij als verdachte, de kosten voor de grafsteen buitensporig hoog zijn. De raadsvrouw acht het redelijk de vordering toe te wijzen tot een bedrag ter hoogte van € 500,-.

Ten aanzien van de posten ‘kleding [slachtoffer] ’ en ‘kleding begrafenis’ heeft de raadsvrouw aangevoerd dat de eerste kostenpost niet als rechtstreekse schade van het strafbare feit kan worden aangemerkt en dat de tweede post onvoldoende is onderbouwd, met als gevolg dat de benadeelde partij voor deze kostenposten niet-ontvankelijk dient te worden verklaard.

Ten aanzien van de post ‘telefoonkosten’ stelt de raadsvrouw zich op het standpunt dat de telefoonkosten die gemaakt zijn om de vordering op te stellen voor toewijzing vatbaar zijn. Nu de telefoonkosten niet zijn gespecificeerd verzoekt de raadsvrouw primair de benadeelde partij niet-ontvankelijk te verklaren. Subsidiair verzoekt de raadsvrouw het gevorderde bedrag te matigen.

Ten aanzien van de post ‘bloemen graf’ heeft de raadsvrouw aangevoerd dat de wet geen basis biedt voor toewijzing van deze kosten en verzoekt de vordering op dit punt af te wijzen.

Ten aanzien van de post ‘reiskosten’ heeft de raadsvrouw naar voren gebracht dat de reiskosten gemaakt in het kader van het verkrijgen van voldoening van schade voor toewijzing vatbaar zijn, maar dan wel onder de noemer van proceskosten. Ten aanzien van de overige gevorderde reiskosten stelt de raadsvrouw zich op het standpunt dat dit deel van de vordering dient te worden afgewezen, nu de wet geen basis biedt voor toewijzing.

Ten aanzien van de proceskosten is de raadsvrouw primair van oordeel dat deze post dient te worden afgewezen dan wel dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk dient te worden verklaard. De benadeelde partij had kosteloos kunnen kiezen voor een gespecialiseerde slachtofferadvocaat. Nu de benadeelde partij hier geen gebruik van heeft gemaakt, zijn dit kosten die uit zijn eigen keuze voortvloeien en dientengevolge niet kunnen worden afgewenteld op verdachte.

Subsidiair is de raadsvrouw van oordeel dat wanneer deze post voor toewijzing in aanmerking komt aansluiting dient te worden gezocht bij het ‘Liquidatietarief kanton’.

Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank overweegt ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij als volgt.

Toewijzing

Ten aanzien van de posten ‘grafsteen’ en ‘kleding [slachtoffer] ’ overweegt de rechtbank dat vast staat dat de nabestaande door het bewezenverklaarde feit rechtstreeks schade heeft geleden welke schade tevens valt binnen het kader van artikel 6:108 BW. De schadeposten zijn bovendien voldoende onderbouwd. De rechtbank merkt in dit verband verder op dat zij de hoogte van de kosten voor de grafsteen en de aanschaf van kleding voor [slachtoffer] in overeenstemming acht met de omstandigheden, te weten de grote publieke belangstelling voor de tragische dood van [slachtoffer] . Deze posten zullen dan ook worden toegewezen, onder vermeerdering van de wettelijke rente. Om te bevorderen dat de schade door verdachte wordt vergoed, zal de rechtbank de maatregel van artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht opleggen.

De gevorderde reiskosten zullen worden uitgesplitst in materiële kosten (in het overzicht van de gemaakte reiskosten de punten 1 tot en met 5 en 9) en proceskosten (bezoek officier van justitie, advocaat en rechtbank, opgenomen onder de punten 6, 7 en 8).

Alleen de kosten die in rechtstreeks verband staan met het begraven van [slachtoffer] komen voor vergoeding aanmerking. De reiskosten onder de posten 1 (reiskosten voor begrafenis) en 3 (reiskosten uitvaartcentrum) voldoen aan dit criterium en zullen worden toegewezen. Om te bevorderen dat de schade door verdachte wordt vergoed, zal de rechtbank de maatregel van artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht opleggen.

Afwijzing

‘Reiskosten’. Nu alleen de kosten die in rechtstreeks verband staan met het begraven van de [slachtoffer] voor vergoeding in aanmerking komen zal de rechtbank de reiskosten onder de posten 2 (vijf reizen naar Landgraaf in verband met het uitkiezen van een grafsteen), 4 (reiskosten voor de herdenkingsdienst), 5 (reiskosten voor het ophalen van familie in Düsseldorf) en 9 (reiskosten vanwege gesprekken met psycholoog en psychiater) afwijzen, nu deze posten niet voldoen aan dit criterium.

De posten ‘kleding begrafenis’ en de in 2016 gemaakte kosten voor ‘bloemen graf’ kunnen niet als rechtstreekse schade van het strafbare feit worden aangemerkt en zullen daarom worden afgewezen.

Niet-ontvankelijk

‘Uitvaartkosten’ en ‘grafrecht’. De raadsvrouw van verdachte heeft ten aanzien van de hoogte van de posten ‘uitvaartkosten’ en ‘grafrecht’ gemotiveerd verweer gevoerd, terwijl de gemachtigde van de benadeelde partij ter terechtzitting de twijfel niet kon wegnemen. Het is de rechtbank niet mogelijk gebleken vast te stellen of sprake is van een schade beperkende factor, inhoudende dat de gemeente Heerlen de uitvaartkosten en het grafrecht geheel of gedeeltelijk heeft betaald, met als gevolg dat de benadeelde partij voor deze posten niet-ontvankelijk zal worden verklaard.

‘Telefoonkosten’. Ten aanzien van de post ‘telefoonkosten’ is de rechtbank van oordeel dat de telefoonkosten die gemaakt zijn om de vordering op te stellen en zodoende de schade vergoed te krijgen, voor toewijzing vatbaar zijn. Overige telefoonkosten zijn niet voor toewijzing vatbaar. Nu de telefoonkosten verder niet zijn gespecificeerd en het een aanzienlijk bedrag betreft, acht de rechtbank de vordering op dit punt onvoldoende onderbouwd en zal de benadeelde partij voor deze post niet-ontvankelijk verklaren. Ook al heeft de raadsvrouw van de benadeelde partij ter terechtzitting de rechtbank verzocht ter zake deze post gebruik te maken van haar schattingsbevoegdheid, het is voor de rechtbank op geen enkele wijze mogelijk de hoogte van deze schadepost te schatten.

Gevorderde proceskosten

De benadeelde partij heeft reiskosten gemaakt voor het bezoeken van de officier van justitie, de raadsman en het bijwonen van zittingen in deze zaak. Deze kosten zijn gemaakt in het kader van het verkrijgen van voldoening van schade en zijn voor toewijzing vatbaar als zijnde proceskosten.

Ten aanzien van de gevorderde proceskosten (advocaatkosten) overweegt de rechtbank als volgt. Een slachtoffer of nabestaande van een zwaar gewelds- of zedenmisdrijf komt in aanmerking voor gratis rechtsbijstand. Dit betekent dat de benadeelde partij zich kosteloos had kunnen wenden tot een gespecialiseerde slachtofferadvocaat. De benadeelde partij heeft zelf de keuze gemaakt af te zien van deze gratis rechtsbijstand en zich tot een andere advocaat te wenden. De rechtbank is van oordeel dat de kosten die uit deze keuze van de benadeelde partij voortvloeien, niet aan verdachte kunnen worden toegerekend. De rechtbank zal het verzoek tot vergoeding van de proceskosten dan ook afwijzen.