Uitspraken

Het standpunt van de verdediging

Ter terechtzitting is namens de verdachte bepleit de officier van justitie niet-ontvankelijk te verklaren, zoals uiteengezet in de pleitnota. De verdediging heeft hiertoe

in de eerste plaats aangevoerd dat het handelen van de officier van justitie in strijd is met het gelijkheidsbeginsel, nu enkel een strafrechtelijk onderzoek is ingesteld naar de verdachte en aan enkele medeverdachten, hetgeen heeft geleid tot strafrechtelijke vervolging. Er is geen onderzoek ingesteld naar mogelijk strafbare gedragingen van de Provincie. De Provincie is als bestuursorgaan niet gevrijwaard van strafrechtelijke vervolging. Voor onderzoek naar de rol van de Provincie was aanleiding, omdat zij betrokken was bij een ‘feitelijk normidentiek gedragingscomplex’. Zij heeft een beheersopdracht gegeven voor het doen voortbestaan van een situatie die de oorzaak van strafbare feiten zou kunnen zijn. De officier van justitie heeft afgezien van een strafrechtelijk onderzoek naar en vervolging van de Provincie, zonder daarvoor een rechtvaardiging te geven.

In de tweede plaats is vervolging van de verdachte in strijd met het fair trial beginsel. Hiertoe heeft de verdediging aangevoerd dat de officier van justitie zonder eigen nader onderzoek is uitgegaan van onjuiste informatie van de Provincie. Deze heeft de zaak aantoonbaar aangedikt. Er zou acuut gevaar zijn voor mens en milieu, wat achteraf niet waar bleek te zijn. Door van deze informatie uit te gaan, is het belang van de verdachte dermate geschaad dat de officier van justitie het recht op vervolging van de verdachte ontnomen dient te worden.

In de derde plaats heeft de verdediging aangevoerd dat vervolging in strijd is met het vertrouwensbeginsel. Het openbaar ministerie had al sinds het jaar 2000 de beschikking over controlerapporten met betrekking tot [medeverdachte 4] en is in al die jaren nooit tot enige actie overgegaan. Reeds hierom heeft zij niet het recht om, na zoveel jaren waarin zij op de hoogte was van de situatie ter plekke, de vervolging van de verdachte in te zetten. Daarnaast heeft de raadsman aangevoerd dat ook door de Provincie gedurende een groot aantal jaren geen actie is ondernomen om een einde te maken aan de situatie zoals die bestond op het bedrijfsterrein van [medeverdachte 4] , terwijl zij ervan op de hoogte was dat op dit terrein activiteiten plaatsvonden zonder de benodigde vergunningen en er frequent door of namens haar controles plaatsvonden waardoor zij wist hoe de situatie ter plaatse was en welke stoffen er lagen opgeslagen. Volgens de verdediging was er hierdoor sprake van een zogenaamde ‘putatieve vergunning’: ‘alles bij elkaar was de toestand onwettig, maar niet zó onrechtmatig en schadelijk, dat de toestand per direct door finaal ingrijpen beëindigd moest worden. Edelchemie kon denken: wat ik hier doe en laat voortbestaan, mág.’1

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat zij wel ontvankelijk is. Zij stelt zich ten eerste op het standpunt dat, indien al zóu zijn gehandeld in strijd met het gelijkheidsbeginsel door de Provincie niet te vervolgen, dat vormverzuim niet onherstelbaar is. Alleen al daarom kan dit niet leiden tot niet-ontvankelijkheid van de officier van justitie. Daarnaast is de belangenafweging over al dan niet vervolging niet ter beoordeling van de rechtbank. Het vervolgingsrecht is op grond van het opportuniteitsbeginsel, zowel volgens de wet als volgens de heersende jurisprudentie, exclusief aan het openbaar ministerie toebedeeld. In deze zaak heeft het openbaar ministerie geoordeeld dat de Provincie geen bijdrage heeft geleverd aan de strafbare gedragingen zoals die in de tenlastelegging van de verdachte zijn opgenomen. De Provincie voerde slechts haar handhavingstaak uit en vervolging is daarom niet aan de orde.

Ten tweede is door de raadsman aangevoerd dat de officier van justitie is uitgegaan van onjuiste informatie zonder nader onderzoek te verrichten. Deze aanname van de verdediging is naar het oordeel van de officier van justitie niet juist. Nadat door de Provincie aangifte was gedaan heeft de officier van justitie zelfstandig onderzoek verricht door het horen van getuigen en het doen verrichten van onderzoeken door het Nederlands Forensisch Instituut (hierna te noemen: NFI). Daaruit bleek dat de aangifte van de Provincie in voldoende mate werd gesteund door de bevindingen uit het onderzoek dat door de officier van justitie was verricht. De officier van justitie is dus niet misleid door de aangifte van de Provincie. Zij heeft haar recht tot vervolging dan ook niet verloren.

Het is juist dat sinds het jaar 2000 controlerapporten betreffende het bedrijfsterrein naar het Openbaar Ministerie zijn gezonden, zoals de raadsman onder ten derde heeft aangevoerd. Het Openbaar Ministerie heeft de handhaving op het bedrijfsterrein sinds het verlopen van de vergunningen overgelaten aan de betrokken bestuursorganen. Pas in 2012 is aangifte van diverse feiten gedaan en raakte het Openbaar Ministerie inhoudelijk betrokken bij de onderhavige zaak. Het Openbaar Ministerie was van oordeel dat er een voldoende mate van verdenking bestond om de verdachte te vervolgen en is hiertoe rechtmatig overgegaan. Ook dit verweer van de raadsman kan niet leiden tot niet-ontvankelijkheid, aldus de officier van justitie.

Ten derde stelt de officier van justitie dat er door het Openbaar Ministerie geen gerechtvaardigd vertrouwen is gewekt dat van vervolging zou worden afgezien. Een handelen of nalaten van een overheidsorgaan dat niet verantwoordelijk is voor het strafvervolgingsbeleid, raakt niet het recht van het Openbaar Ministerie om tot strafvervolging over te gaan. Alleen in expliciete gedoogsituaties waarbij het Openbaar Ministerie of een voor de vervolging verantwoordelijke instantie daadwerkelijk is betrokken, heeft dat tot gevolg dat strafvervolging niet langer mogelijk is. Van een expliciete gedoogsituatie was evenwel geen sprake. De verdachte mocht er niet op vertrouwen dat zijn handelen werd toegestaan. Er is geen sprake van een concrete, duidelijke en ondubbelzinnige toezegging of een gedraging waarin zo’n toezegging in redelijkheid geacht kon worden besloten te liggen. Er was evenmin zicht op legalisatie, zoals blijkt uit de uitspraken in het bestuursrechtelijk traject. Het verweer dat door de vervolging het vertrouwensbeginsel is geschonden, dient dan ook te worden verworpen.

Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank stelt voorop dat in artikel 167, eerste lid, van het Wetboek van Strafvordering aan het Openbaar Ministerie de bevoegdheid is toegekend zelfstandig te beslissen of naar aanleiding van een ingesteld opsporingsonderzoek vervolging moet plaatsvinden. De beslissing van de officier van justitie om tot vervolging over te gaan leent zich slechts in zeer beperkte mate voor een inhoudelijke rechterlijke toetsing in die zin, dat slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is voor een niet-ontvankelijkverklaring van de officier van justitie in de vervolging op grond dat het instellen of voortzetten van die vervolging onverenigbaar is met beginselen van een goede procesorde, zoals het gelijkheidsbeginsel, het beginsel van fair trial of het vertrouwensbeginsel.

Een uitzonderlijk geval waarin plaats is voor niet-ontvankelijkverklaring van de officier van justitie, doet zich voor wanneer de vervolging wordt ingesteld terwijl geen redelijk handelend lid van het Openbaar Ministerie heeft kunnen oordelen dat met de vervolging enig door strafrechtelijke handhaving beschermd belang gediend kan zijn. In het geval van een zodanige, aperte onevenredigheid van de vervolgingsbeslissing is de verdere vervolging onverenigbaar met het verbod van willekeur (dat in de strafrechtspraak in dit verband ook wel wordt omschreven als het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging).2

In de eerste plaats is door de raadsman aangevoerd dat de officier van justitie heeft gehandeld in strijd met het gelijkheidsbeginsel, nu zij wel de verdachte en zijn medeverdachten, maar niet de Provincie heeft vervolgd.

De rechtbank is van oordeel dat de rol van de Provincie in deze zaak een wezenlijk andere is dan de rol van de verdachte en de medeverdachten. De Provincie had een toezichthoudende taak, terwijl de (mede)verdachte(n) moest(en) voldoen aan de beheersopdracht van de Provincie, inhoudende – kort samengevat – dat het bedrijfsterrein van [medeverdachte 4] moest worden opgeschoond en de daar aanwezige materialen en (afval)stoffen moesten worden afgevoerd. Dat de rol van de Provincie door de wetenschap van de situatie op het bedrijfsterrein en door dit lange tijd in stand te laten, een min of meer gelijke is, is niet juist en is geen min of meer gelijk geval. Daarom is van schending van het gelijkheidsbeginsel of het verbod van willekeur geen sprake en wordt dit verweer verworpen.

In de tweede plaats heeft de raadsman aangevoerd dat de officier van justitie is uitgegaan van onjuiste informatie zonder nader onderzoek te verrichten. Uit het dossier blijkt dat in opdracht van de officier van justitie op 14 september 2012 een strafrechtelijk onderzoek is gestart op basis van informatie afkomstig van de Provincie, de Gemeente en het Regionaal milieuteam Limburg Noord. Gedurende dit onderzoek is ook de verdenking ten aanzien van de verdachte ontstaan. Het onderzoek dat in opdracht van de officier van justitie is verricht bestond onder meer uit doorzoeking van woningen en het bedrijfsterrein, het horen van getuigen en de verdachten. Ook zijn er op aanvraag van de officier van justitie op het bedrijfsterrein onderzoeken verricht en monsters genomen door het NFI, waarover uitvoerig is gerapporteerd. De stelling dat de officier van justitie geen dan wel onvoldoende eigen onderzoek heeft verricht en zich bij haar vervolgingsbeslissing geheel heeft laten leiden door onjuiste informatie van de Provincie en zo doende in strijd met het fair trial beginsel heeft gehandeld, moet dan ook worden verworpen.

In de derde plaats heeft de raadsman gesteld dat vervolging in strijd is met het vertrouwensbeginsel. Hij heeft aangevoerd dat het Openbaar Ministerie jarenlang niets heeft gedaan met de controlerapporten, die het ontving van de Provincie en ook de Provincie jarenlang geen actie heeft ondernomen om een einde te maken aan de situatie op het bedrijfsterrein van [medeverdachte 4] .

Strijd met het vertrouwensbeginsel doet zich voor wanneer de vervolging wordt ingesteld of voortgezet nadat door het Openbaar Ministerie gedane, of aan het Openbaar Ministerie toe te rekenen, uitlatingen (of daarmee gelijk te stellen gedragingen) bij de verdachte het gerechtvaardigde vertrouwen hebben gewekt dat hij niet (verder) zal worden vervolgd. Aan uitlatingen of gedragingen van functionarissen aan wie geen bevoegdheden in verband met de vervolgingsbeslissing zijn toegekend – zoals ambtenaren van de Provincie – kan gerechtvaardigd vertrouwen dat (verdere) vervolging achterwege zal blijven evenwel in de regel niet worden ontleend.

De situatie dat door het Openbaar Ministerie of door aan het Openbaar Ministerie toe te rekenen uitlatingen of gedragingen van functionarissen, in deze zaak concrete toezeggingen zijn gedaan aan de (mede)verdachte(n) van niet-vervolging ter zake de tenlastegelegde feiten, doet zich in deze strafzaak niet voor. Het is invoelbaar dat de verdachte en zijn medeverdachten zich overrompeld voelden toen pas vele jaren na het expireren van de milieuvergunning en vele controles door onder meer de Provincie, door de Provincie is besloten om tot handhaving over te gaan en tot het doen van aangifte. Maar de vervolgingsbeslissing die mede op basis van het nadien verrichte onderzoek is genomen kan niet worden opgevat als strijdig met een gerechtvaardigd vertrouwen dat niet tot vervolging zou worden gegaan. De rechtbank verwerpt het verweer.

De officier van justitie is ontvankelijk in de vervolging.