Uitspraken

Het standpunt van de officier van justitie

Het onder 1 ten laste gelegde kan integraal worden bewezen. Door de verdachte en medeverdachte [naam] zijn met medewerking van burgerpseudodienstverlener [naam] voor zes projecten valse offertes en opdrachtbonnen opgemaakt en verwerkt in de administratie van de gemeente Heerlen. Op 15 november 2016 is besloten over te gaan tot aanhouding van de verdachten in dit onderzoek. Alleen het project aan de [naam] was toen uitgevoerd en ook betaald door de gemeente. De bewezenverklaring van de onder 2 ten laste gelegde voltooide oplichtingen moet om die reden worden beperkt tot dit project.

Het standpunt van de verdediging

De verdachte bekent dat hij strafbare feiten heeft gepleegd, maar moet worden vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging omdat de tenlastelegging gebrekkig is. De verdachte heeft in oktober 2016 de valse offertes van [naam] ontvangen en vervolgens valse opdrachtbonnen gemaakt voor de zes projecten. Hij heeft de valse offertes en opdrachtbonnen echter niet voor akkoord ondertekend of geparafeerd zoals ten laste is gelegd. In het werkproces wordt niet ondertekend of geparafeerd. Ondertekenen of paraferen kan ook niet als ‘gebruikmaken’ in de zin van artikel 225, tweede lid, van het Wetboek van Strafrecht (Sr) worden gekwalificeerd. Bij de concretisering van het gebruik van de valse documenten wordt verder verwezen naar ‘voornoemde’ facturen, maar eerder worden helemaal geen facturen benoemd. Offertes en opdrachtbonnen zien tot slot op werkzaamheden die nog moeten plaatsvinden. In de tenlastelegging is echter opgenomen dat het zou gaan om werkzaamheden die al ‘hadden’ plaatsgevonden. Het onder 1 ten laste gelegde kan daarom niet worden bewezen.

Het onder 2 primair ten laste gelegde kent soortgelijke gebreken. De gemeente is niet bewogen tot afgifte door de valse offerte en opdrachtbon maar door de valse factuur. De factuur wordt ook hier in het eerste deel van de tenlastelegging echter niet genoemd. Daar komt bij dat onder 2 primair ten laste is gelegd dat het zou gaan om een offerte en een opdrachtbon ‘voor niet verrichte werkzaamheden en niet geleverde goederen’. Dat kan niet worden bewezen. Het onder 2 subsidiair ten laste gelegde kan ook niet worden bewezen. De verdachte heeft [naam] niet gevraagd om te handelen ‘in strijd met diens plicht, dan wel in diens bediening’. De verdachte heeft [naam] helemaal niets gevraagd. De verweten handeling is niet door de verdachte gepleegd, maar door medeverdachte [naam] . Omdat medeplegen niet ten laste is gelegd, kan het feit niet worden bewezen.

Het oordeel van de rechtbank 1

Inleiding

Op 26 mei 2016 heeft de heer [naam] , directeur van [naam] Verhuur en Steigerbouw, zich bij de gemeente Heerlen gemeld met de mededeling dat een ambtenaar corrupt zou zijn. Medeverdachte [naam] zou [naam] hebben gevraagd of hij op een snelle manier € 5.000,- wilde verdienen. [naam] zou zorgen dat [naam] een opdrachtbon voor geleverde steigers bij het Werkplein voor € 15.000,- zou krijgen waarna hij [naam] voor dat bedrag een factuur kon sturen. [naam] zou op zijn beurt van [naam] ’ eigen bedrijf een factuur ontvangen van € 10.000,-. Zo zou [naam] er € 5.000,- aan overhouden. [naam] had verder bij [naam] materiaal gehuurd dat [naam] bij hoveniersbedrijf [naam] in rekening moest brengen van [naam] . De gemeente heeft aangifte2 gedaan tegen [naam] , waarop onderzoek is gevolgd, waarbij [naam] vanaf 7 juni 2016 is ingezet als zogenaamde burgerpseudodienstverlener3. [naam] heeft in dit kader onder regie van de politie contacten met [naam] onderhouden en diensten verleend aan [naam] . De verdachte is tijdens dit onderzoek, medio augustus 2016 als verdachte in beeld gekomen4. Het onderzoek heeft geleid tot de verdenking van de in de tenlastelegging opgenomen feiten5.

De feitelijke gang van zaken in deze zaak zoals daarvan is gebleken uit het dossier

De verdachte was werkzaam als projectuitvoerder vastgoed bij bureau [naam afdeling] van de gemeente Heerlen6. In die functie was hij gemachtigd namens de gemeente opdrachten te verstrekken aan derden. De verdachte kon zelf verplichtingen aangaan tot € 10.000,-. Voor het verstrekken van opdrachten boven de € 10.000,- diende toestemming van de budgethouder te worden verkregen7. De verdachte vroeg voor een opdracht een verplichtingennummer aan, waarop de wederpartij de werkzaamheden kon declareren, en de verdachte maakte vervolgens een opdrachtbon die naar de wederpartij werd gezonden. Op de opdrachtbon stond het verplichtingennummer, een omschrijving van de werkzaamheden en de kosten in geval niet op basis van nacalculatie werd gewerkt. Wanneer vervolgens de factuur binnenkwam, beoordeelde de verdachte de factuur, gaf daarop akkoord waarna deze voor betaling gereed werd gemaakt. De betaling diende te worden geaccordeerd door de budgethouder waarna tot betaling werd overgegaan. De administratie van de gemeente Heerlen is geautomatiseerd. Medewerkers geven in het geautomatiseerde systeem hun akkoord door middel van een handeling binnen dit systeem (aanvinken)8. Uit de verklaringen van de direct leidinggevende van de verdachte en het hoofd van de afdeling [naam afdeling] blijkt dat inhoudelijke controle van aangegane verplichtingen en betalingen door de budgethouder nagenoeg niet plaatsvond9.

De verdachte kende medeverdachte [naam] (hierna: [naam] ) van het werk. [naam] was tot 1 augustus 2016 in dezelfde functie werkzaam geweest10. De verdachte en [naam] hielden na vertrek van [naam] bij de gemeente contact. [naam] had eerder met medewerking van [naam] de gemeente opgelicht. [naam] had daartoe een offerte verzonden aan de gemeente voor werkzaamheden die helemaal niet zouden plaatsvinden. [naam] had op basis van die offerte [naam] opdracht gegeven tot de werkzaamheden, waarop [naam] een factuur had gezonden, die [naam] geaccordeerd had waarna door de gemeente tot betaling was overgegaan. [naam] had vervolgens een groot deel van de ‘winst’ uitbetaald aan [naam]11.

De verdachte en [naam] besloten vlak na het vertrek van [naam] bij de gemeente dit nogmaals te doen. Ditmaal zou [naam] offertes uitbrengen voor wel uit te voeren werkzaamheden, maar daarvoor een hoger bedrag in rekening brengen dan hij normaal in rekening bracht. De verdachte zou de opdrachtbonnen opmaken en de facturen accorderen. [naam] onderhield daarbij de contacten met [naam] . Ter zitting heeft de verdachte verklaard dat het idee tussen hem en [naam] gaandeweg was ontstaan. De verdachte had het idee van de verhoogde offertes bedacht, [naam] had de mogelijkheid ‘om te verzilveren’ omdat hij het contact met [naam] had. De ‘winst’ zou gelijkelijk verdeeld worden tussen de verdachte, [naam] en [naam]12.

En aldus geschiedde. Begin oktober 2016 heeft [naam] een zestal offertes gestuurd aan de verdachte voor plaatsing en verhuur van steigers bij zes panden van de gemeente. [naam] had deze offertes opgemaakt aan de hand van een door de verdachte opgestelde opgave van de werkzaamheden die uitgevoerd moesten worden en de (verhoogde) kosten die [naam] daarvoor in rekening kon brengen13. De verdachte heeft vervolgens opdrachtbonnen verstrekt aan [naam] waarin deze bedragen waren verwerkt14. Bij een pand aan de [naam] zijn daadwerkelijk steigers geplaatst. Deze werkzaamheden zijn door [naam] ook gefactureerd en door de gemeente is daarop betaald15. Bij de andere panden is het zover niet gekomen omdat medio november 2016 is overgegaan tot aanhouding van de verdachten.

Het verweer en de reactie daarop van de officier van justitie

De feitelijke gang van zaken is in deze zaak door de verdediging niet betwist. De verdediging heeft gewezen op gebreken in de tenlastelegging. De officier van justitie heeft ervoor gekozen om geen gebruik te maken van zijn wettelijke mogelijkheid tot wijziging van de tenlastelegging.

De gebondenheid van de rechter aan de tenlastelegging

De rechter is bij het onderzoek ter zitting gebonden aan de bewoordingen van de tenlastelegging en moet de vragen van de artikelen 348 en 350 van het Wetboek van Strafvordering (Sv) beantwoorden op basis van de tenlastelegging. De rechter spreekt daarmee recht niet op basis van een voorval in het leven van de verdachte maar op basis van een beschrijving van dat voorval. De tenlastelegging mag echter gedurende de gehele behandeling in feitelijke aanleg door de officier van justitie nog worden gewijzigd zodat het belang van deze zogenoemde grondslagleer beperkt is. Ook de rechter staan een aantal correctiemechanismen ter beschikking tegen de nadelen van de grondslagleer. De rechter kan de tenlastelegging in de lijn van de gebruikte bewoordingen en in het licht van het dossier interpreteren, gedeeltelijk bewezen verklaren, kennelijke verschrijvingen herstellen en de tenlastelegging verbeterd lezen. Bij verbeterd lezen worden feitelijke onjuistheden hersteld.

De beoordeling

In deze zaak is de vertaling van de strafbare feiten die uit het procesdossier blijken naar de onder 1 en 2 primair ten laste gelegde feiten gebrekkig. De omschrijving van de strafbare feiten bevat taalkundige onjuistheden als het terugverwijzen naar zaken die eerder niet zijn genoemd (‘voornoemde facturen’ onder 1 en 2 primair) en het omschrijven van de materiële valsheden op een wijze die niet strookt met de aard van de valse geschriften (ten aanzien van offertes en opdrachten spreken van al verrichte werkzaamheden en al geleverde goederen en diensten). Bij de omschrijving van de strafbare feiten worden handelingen beschreven als ‘ondertekenen’ en ‘paraferen’ die, uitgaande van de letterlijke betekenis van deze begrippen, niet hebben plaatsgevonden. De omschrijving van de strafbare feiten in feit 2 bevat ook feitelijke onjuistheden. Er worden zes voltooide oplichtingen ten laste gelegd terwijl alleen voor de [naam] door de gemeente ook is betaald. Verder is ten laste gelegd dat het bij de betreffende offertes van [naam] en daaropvolgende opdrachten van de verdachte namens de gemeente zou gaan om werkzaamheden die niet zouden zijn verricht of goederen die niet zouden zijn geleverd. In werkelijkheid waren de werkzaamheden die zouden plaatsvinden tegen een te hoog bedrag geoffreerd.

De rechtbank moet, nu de officier van justitie niet tot wijziging van de tenlastelegging is overgegaan, beoordelen of door de verdachte gepleegde strafbare feiten uitgaande van de tenlastelegging door toepassing van een van de correctiemechanismen die de rechtbank ter beschikking staan, bewezenverklaard kunnen worden. Een en ander mede tegen de achtergrond van het expliciete verweer van de verdediging.

Het de verdachte onder 1 ten laste gelegde

De verdediging heeft gesteld dat de offertes en bestelopdrachten of opdrachtbonnen niet voor akkoord zijn ondertekend of geparafeerd zodat dit niet bewezen verklaard kan worden. De rechtbank denkt daar anders over. De verdachte is op basis van valse offertes van [naam] valse opdrachtbonnen gaan maken. [naam] heeft op basis van een van deze valse opdrachtbonnen op zijn beurt aan de [naam] steigers geplaatst en hiervoor een valse factuur opgesteld en naar de gemeente gezonden. Deze factuur is door de verdachte in de geautomatiseerde administratie akkoord bevonden en doorgezet naar de crediteurenadministratie die de betaling heeft verzorgd. Daarmee hebben zowel de verdachte als [naam] over en weer de door hen opgemaakte en verzonden valse geschriften in wezen akkoord bevonden of geaccordeerd. De rechtbank is van oordeel dat de (letterlijke) bewoordingen van de tenlastelegging in die zin kunnen worden geïnterpreteerd. De rechtbank ziet niet in waarom in dat geval geen sprake zou zijn van het gebruik maken van valse geschriften. Ook het feit dat de verdachten de geschriften zelf valselijk hebben opgemaakt staat niet aan een bewezenverklaring van het (daaropvolgende) gebruik van de geschriften door de verdachten in de weg.

De verdediging heeft er verder op gewezen dat de offertes en bestelopdrachten of opdrachtbonnen zagen op werkzaamheden die nog moesten plaatsvinden op het moment dat deze geschriften zijn opgemaakt en verzonden en niet op werkzaamheden die al hadden plaatsgevonden en dat het gebruik onder meer zou bestaan uit het doen toekomen van een eerder genoemde factuur aan de crediteurenadministratie terwijl eerder alleen de offertes en de bestelopdrachten/opdrachtbonnen worden genoemd als geschriften waar gebruik van zou zijn gemaakt. Dat klopt allemaal. De rechtbank is van oordeel dat deze slordigheden niet hersteld kunnen worden door voor ‘hadden plaatsgevonden’ ‘zouden plaatsvinden’ te lezen en bij de bewezenverklaring het gebruik te beperken tot het accorderen van de offertes en de bestelopdrachten of opdrachtbonnen maar dat wel een gedeeltelijke bewezenverklaring kan volgen, namelijk voor zover de werkzaamheden hebben plaatsgevonden. De bewezenverklaring moet dan ook worden beperkt tot het gebruik van de offerte en de bestelopdracht of opdrachtbon en factuur voor alleen het project aan de [naam] .

Het de verdachte onder 2 primair ten laste gelegde

De onder feit 2 primair in de tenlastelegging opgenomen feitelijke onjuistheden lenen zich, mede gelet op hetgeen hierover is opgemerkt door de verdediging en de overige taalkundige onjuistheden, niet (ook nog) voor verbeterde lezing. Dit betekent dat de verdachte van het onder 2 primair ten laste gelegde moet worden vrijgesproken.

Het de verdachte onder 2 subsidiair ten laste gelegde

Ook van het onder 2 subsidiair ten laste gelegde moet de verdachte worden vrijgesproken. Uit het onderzoek ter zitting is niet gebleken dat de verdachte [naam] heeft gevraagd om tegen een deel van de beoogde opbrengst mee te werken aan de door de verdachte en [naam] bedachte constructie om de gemeente Heerlen op te lichten. Nu medeplegen niet ten laste is gelegd kan ook het onder 2 subsidiair ten laste gelegde niet bewezen worden verklaard.

De bewezenverklaring

De rechtbank acht bewezen dat de verdachte

elk zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen - als ware die geschriften echt en onvervalst,

bestaande dat gebruikmaken hierin dat hij, verdachte en zijn medeverdachte die offerte en bestelopdracht of opdrachtbon hebben geaccordeerd en vervolgens de factuur voor betaling hebben doen toekomen aan de crediteurenadministratie;

en bestaande die valsheid of vervalsing hierin dat -zakelijk weergegeven-

De rechtbank acht niet bewezen hetgeen meer of anders is ten laste gelegd. De verdachte zal daarvan worden vrijgesproken.