Uitspraken

De voorzieningenrechter stelt het volgende voorop. Het recht op het voeren van collectieve acties van werknemers of de hen vertegenwoordigende vakbonden, waaronder begrepen het stakingsrecht, wordt in beginsel beheerst door de bepalingen van het Europees Sociaal Handvest, dat in Nederland in zijn oorspronkelijke vorm sinds 1980 van kracht is en in de herziene vorm sinds 1 juli 2006. In artikel 6, aanhef en onder lid 4, ESH wordt het recht van werknemers of de hen vertegenwoordigende vakbonden op collectief optreden erkend in gevallen van belangengeschillen met werkgevers, behoudens verplichtingen uit hoofde van reeds eerder gesloten collectieve arbeidsovereenkomsten. Wordt een collectieve actie gedekt door artikel 6 lid 4 ESH, dan brengt dat mee dat deze in beginsel moet worden geduld als een rechtmatige uitoefening van het in deze verdragsbepaling erkende grondrecht, ondanks de met haar beoogde en op de koop toe te nemen schadelijke gevolgen voor de bestaakte werkgever en derden.

Bij een onder de dekking van artikel 6 lid 4 ESH vallende staking moet de rechter ervan uitgaan dat de bij de uitoefening van het betreffende grondrecht betrokken belangen voor de vakbond en haar leden zwaarwegend zijn. Behoudens bijzondere omstandigheden heeft de rechter dan ook niet te treden in de beoordeling van de vraag of de ene dan wel de andere partij meer of minder gelijk heeft in het arbeidsconflict dat ten grondslag ligt aan de staking. Voor het oordeel dat de staking niettemin onrechtmatig is, is slechts dan plaats indien zwaarwegende procedureregels (‘spelregels’) zijn veronachtzaamd dan wel indien - met inachtneming van de door artikel G ESH gestelde beperkingen - moet worden geoordeeld dat de bonden en hun leden in redelijkheid niet tot deze actie hadden kunnen komen.

In dit kort geding verschillen partijen er niet over van mening dat aan het collectieve optreden van werknemers en vakbonden een belangengeschil in de zin van artikel 6 lid 4 ESH ten grondslag ligt. De voorzieningenrechter volgt partijen hierin, nu het gaat om collectieve acties die van de zijde van CNV en FNV bedoeld zijn om het machtsevenwicht te herstellen tussen werkgevers en werknemers in de ambulancezorg bij de onderhandeling over in een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst op te nemen arbeidsvoorwaarden. Onder het door artikel 6 lid 4 ESH beschermde recht op collectief optreden ingeval van belangengeschillen valt ook het actiemiddel van het niet of beperkt ‘statussen’, zoals dat in dit kort geding tussen partijen in geschil is. Voor zover AZN bedoeld heeft dit te betwisten, wordt overwogen dat een werknemersorganisatie in beginsel vrij is in de keuze van de middelen om haar doel te bereiken en dat het er bij de beantwoording de vraag of (nog) sprake is van een collectieve actie in de zin van artikel 6 lid 4 ESH op aan komt of de actie redelijkerwijs kan bijdragen tot de doeltreffende uitoefening van het recht op collectief onderhandelen (vgl. HR 31 oktober 2014 JAR 2014/298). Dat laatste is hier het geval.

Nu de vakbonden terecht de bescherming van artikel 6 lid 4 ESH hebben ingeroepen en zij de spelregels (zoals tijdige aanzegging) - naar AZN niet heeft weersproken - in acht hebben genomen, dient bij de beantwoording van de vraag of het actiemiddel van het niet of beperkt ‘statussen’ niettemin onrechtmatig jegens AZN is te worden beoordeeld of - met inachtneming van de hiervoor bedoelde, in artikel G ESH voorziene beperkingen - op grond van alle relevante omstandigheden van het geval de vakbonden in redelijkheid niet tot dit actiemiddel hebben kunnen besluiten en een verbod of beperking van dat actiemiddel maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk is. Aangenomen moet worden dat zich dit voordoet, indien dit actiemiddel leidt tot een vermindering van de mogelijkheid tot medische verzorging, in die zin dat patiënten daardoor komen bloot te staan aan het gevaar dat zij - mogelijk onherstelbare - schade lijden doordat onderzoek en behandeling te lang uitblijven (vgl. HR 22 november 1991 NJ 1992, 508). In zoverre gaat dit kort geding in de kern om de vraag of van de vakbonden kan worden gevergd dat zij de voortgang van een essentiële, en in de letterlijke zin van het woord vitale, dienst die de ambulancezorg is hebben te respecteren.

Ter zitting heeft de heer [X], hoofd ambulancezorg te Amsterdam, namens AZN toegelicht dat het door haar gestelde gevaar voor de patiëntveiligheid ontstaat doordat de centralisten van de meldkamers weliswaar op een beeldscherm de positie en beweging van de ambulances kunnen volgen, maar sinds maandag 8 juni 2015 te 08.00 uur - bij gebreke van volledige statusberichten van de ambulances - geen gebruik meer kunnen maken van de door het communicatiesysteem automatisch gegenereerde inzetvoorstellen en daarom niet weten welke van de dichtstbijzijnde ambulances (leeg en) beschikbaar zijn om voor een spoedgeval te worden ingezet. Aan de hand van de uit het volgsysteem beschikbare, en op een beeldscherm zichtbare, informatie moet daarom nu eerst contact worden gezocht met elke afzonderlijke ambulance in de buurt om te vragen of deze voor een spoedinzet beschikbaar is. Volgens [X] leidt dit tot een vertraging in de verwerking van spoedmeldingen, die in grotere meldkamers kan oplopen tot minuten.

Daartegenover is ter zitting van de zijde van de vakbonden gesteld dat de informatie uit het volgsysteem met het oog op de patiëntveiligheid volstaat, omdat daarmee ingeval van een spoedmelding bij de meldkamers reeds bekend is waar zich de dichtstbijzijnde ambulances bevinden. Dat de centralist na een spoedmelding met die ambulances contact moet opnemen om de mogelijkheid van een spoedinzet te bespreken, levert volgens CNV en FNV geen noemenswaardige vertraging op, omdat met behulp van C2000 ook groepsgesprekken kunnen worden opgebouwd (en de dichtstbijzijnde ambulances dus niet apart hoeven te worden benaderd, zoals AZN stelt). Voorts is bij monde van enkele ambulancemedewerkers in de zittingszaal naar voren gebracht dat vanaf maandag 8 juni 2015 weliswaar tijdelijk niet via het geautomatiseerde systeem wordt ‘gestatust’, maar dat wél mondeling, met behulp van de portofoons, de status - óók de status 2 (aankomst) tot en met 5 (vrij-melding) - aan de meldkamer wordt doorgeven, zodat daar bekend is waar het personeel van de (gelet op hun positie voor een spoedinzet in aanmerking komende) ambulances mee bezig is.

De voorzieningenrechter komt op grond van deze standpunten over en weer tot het oordeel dat thans de kans bestaat dat een meldkamer ingeval van een spoedmelding, bij gebreke van geautomatiseerde informatie over de status van de ambulances, niet zodanig snel kan zorgdragen voor de inzet van de meest in aanmerking komende ambulance dat de veiligheid van degene die de gevraagde acute zorg behoeft zoveel mogelijk is verzekerd. In een situatie waarin elke seconde telt, zoals zich in het bijzonder laat denken in het geval een patiënt gereanimeerd moet worden, is het naar het oordeel van de voorzieningenrechter niet verantwoord dat de meldkamer geen gebruik kan maken van een op basis van volledige statusgegevens automatisch gegenereerd inzetvoorstel. In die situatie, waarin het leven van een patiënt in acuut gevaar is, kan redelijkerwijs niet worden verlangd dat de meldkamer eerst contact opneemt met de zich in de buurt bevindende ambulances, óók niet als die oproep aan deze ambulances in één keer kan worden gedaan. Dan kan ook niet worden vertrouwd op eerder mondeling, per portofoon, aan de meldkamer doorgegeven statusberichten, omdat dat een aparte registratie van die gegevens vergt waarop bij een levensbedreigende situatie in de voorstelbare hectiek van het moment niet kan worden vertrouwd. De kans op fouten is dan te groot. Dat zich een dergelijke situatie tot nog toe niet heeft voorgedaan, betekent niet dat die in de periode tot 22 juni 2015 te 08.00 uur zal uitblijven. In het menselijk bestaan is nu eenmaal, met het leven, de kans op een abrupt levenseinde gegeven. Juist omdat de gevolgen van een niet zo snel als mogelijk medisch ingrijpen, zoals een reanimatie, ernstig en onherroepelijk kunnen zijn, geeft hier niet de doorslag dat de statistische kans dat zich tijdens de onderhavige collectieve acties een dergelijke noodsituatie, waarin alles aankomt op onmiddellijk medisch ingrijpen, mogelijk gering is. De voorzieningenrechter, die ambtshalve in deze en eerdere zaken de werkers in de ambulancezorg heeft leren kennen als buitengewoon consciëntieuze zorgverleners, heeft hierbij ook de belangen in aanmerking te nemen van het meldkamer- en ambulancepersoneel dat zich geconfronteerd ziet met een situatie waarin de hulp aan een patiënt mogelijk door een vertraging in de responstijd - hoe gering ook - net te laat komt.

Hiertegen weegt het grondrecht van de werknemers en de hen vertegenwoordigende vakbonden, hoe zwaarwegend ook, niet op. Dit alles rechtvaardigt een verbod op het oproepen tot het niet of beperkt ‘statussen’. Met een enkele beperking van dat actiemiddel, bijvoorbeeld inhoudende dat wél het doorgeven van de status 2 en 3 achterwege mag blijven, is het hiervoor bedoelde gevaar voor de patiëntveiligheid in acute noodsituaties niet voldoende weggenomen.

Deze afweging wordt niet anders doordat - zoals CNV en FNV hebben benadrukt - ook tijdens de collectieve acties wordt voldaan aan de norm dat in tenminste 95% van de spoedritten de patiënt binnen 15 minuten wordt bereikt. Als het binnen die tijd technisch gezien mogelijk is om de vereiste medische hulp eerder bij de levensbedreigende situatie te doen arriveren, mag daaraan niet in de weg staan dat vakbonden hun leden ertoe hebben opgeroepen om niet of beperkt te ‘statussen’. Datzelfde geldt voor het verweer van de vakbonden dat het ‘statussen’ nog maar een paar jaren geleden is ingevoerd en de meldkamer tot die tijd bij elke (spoed)melding contact moest opnemen met de dichtstbijzijnde ambulances. Nu die technische voorziening inmiddels beschikbaar is, moet daarvan in situaties die onmiddellijk ingrijpen vergen gebruik kunnen worden gemaakt. Ook het verweer van de vakbonden dat veelal niet het ambulancepersoneel, maar bedrijfshulpverlening (bij bedrijfsongevallen), politie of omstanders als eerste bij een noodsituatie arriveren, kan hen niet baten. Het gaat bij de afweging die de voorzieningenrechter in dit kort geding heeft te maken nu juist om die, mogelijk spaarzame, gevallen dat hulp van anderen dan ambulancepersoneel niet eerder beschikbaar is.

Het voorgaande leidt ertoe dat de vordering van AZN wordt toegewezen, zoals hierna omschreven. Voor het opleggen van een dwangsom bestaat geen aanleiding, nu de vakbonden ter zitting hebben toegezegd naar het oordeel van de voorzieningenrechter te zullen handelen. CNV en FNV worden veroordeeld in de proceskosten.