Uitspraken

De kantonrechter verwijst naar het tussenvonnis van 13 november 2013, waarin een deskundigenonderzoek is bevolen.

Op 19 november 2014 is bij de griffie van deze rechtbank de onderzoeksrapportage van dr. P.L.I. Dellemijn, neuroloog te Waalre, gedagtekend 17 november 2014, binnengekomen. Ook partijen hebben deze rapportage ontvangen.

[eiseres] heeft een conclusie na deskundigenbericht genomen.

Vervolgens heeft Oracle een antwoordconclusie na deskundigenbericht genomen.

Daarna is vonnis bepaald.

In zijn onderzoeksrapportage van 17 november 2014 heeft dr. P.L.I. Dellemijn voornoemd (hierna Dellemijn te noemen) verslag gedaan van het door hem verrichte onderzoek en de hem bij tussenvonnis van 13 november 2013 gestelde vragen beantwoord. 2.2. In § 5.1. van zijn rapportage heeft Dellemijn de autoanamnese beschreven, in § 5.4. het verrichte algemeen lichamelijk onderzoek en in § 5.5. het neurologisch onderzoek. In § 5.6. is het eerder reeds verrichte radiologisch en neurofysiologisch onderzoek samengevat. De medische bevindingen in zijn onderzoek gaven Dellemijn geen aanleiding tot nader aanvullend onderzoek.

In § 5.7. van zijn rapportage heeft Dellemijn de ziektegeschiedenis van [eiseres] samengevat. In § 5.8. (‘Overwegingen’) heeft de deskundige, na eerst onder 5.8.1. ten behoeve van partijen en de kantonrechter ‘in lekentaal’ algemene medische informatie over RSI te hebben gegeven, onder 5.8.2. (‘Opmerkingen over medische stukken’) de zich in het medisch dossier van [eiseres] bevindende eerdere rapportage van behandelaars en onderzoekers becommentarieerd. Uit dat commentaar (p. 27 tot en met 35 van het rapport):

- ‘In de brief van [A] d.d. 07.09.2000 wordt gesproken over hypermobiele gewrichten van armen en polsen beiderzijds. Ik beschouw dit als pre-existent aanwezig, maar zie geen evident verband met de aanwezige klachten.’

- ‘Indien de klachten een gevolg zouden zijn geweest van overbelasting in de werksituatie (RSI), dan is het medisch gezien niet aannemelijk dat deze klachten aansluitend gedurende 15 jaar (!) onafgebroken zijn blijven bestaan, terwijl het oorzakelijk agens (het werk bij Oracle) is weggenomen als bron. Ik kan dus geen medisch causale relatie tussen het voortbestaan van de litigieuze klachten en het werk bij Oracle aannemen.’

- ‘De klachten betroffen pijn in nek en schouderstreek, een gevoelige rechterelleboog en soms een tinteling in de hand met gespannen nekspieren. (-) Op grond van de aard van de klachten, het (volgens neuroloog [E] in 1998, ktr.) ontbreken van neurologische afwijkingen en de ingestelde therapie (Mensendieck, ktr.) duid ik de klachten als houding- en bewegingsproblematiek, c.q. functionele klachten zonder aanwijzingen voor een structureel neurologisch ziektebeeld. Een thoracic outlet syndroom is zeker mogelijk.’

- ‘Intakeverslag DBC 1999: Cliënt vertelt twee keer sterke verkrampingen in de nek te hebben gehad die met een bijna onverdragelijke pijn gepaard gingen. (-) De eerste keer dat dit zich manifesteerde was ook de reden voor het uitvallen in maart 1998. In juli 1999 vertelt zij nog een dergelijke aanval te hebben gehad. Dergelijke pijnaanvallen passen niet bij de diagnose RSI. Hierbij worden de klachten opgewekt door repeterende bewegingen of ontstaan in aansluiting op deze bewegingen. Bij de hier gerapporteerde pijnaanvallen dien(t) in het licht van de overige gegevens veel eerder gedacht te worden (aan) angst- en paniekaanvallen.

Intakeverslag DBC 1999: (-) Gezien de mogelijkheid van de aanwezigheid van somatisatieprocessen in het klachtenpatroon en de onbekendheid van de achterliggende problematiek zou ons inziens alleen een multidisciplinaire aanpak resultaat kunnen geven. Als wij een chronisch aspecifiek nek/rugprobleem als werkdiagnose nemen zou er een passend multidisciplinair programma kunnen worden opgesteld. Cliënt heeft te kennen gegeven dit niet als een goede mogelijkheid voor haar te zien en ziet meer heil in een RSI gespecialiseerd onderzoek. Er zijn sterke psychogene componenten in het spel. Is een kandidaat om bij hoge werkdruk en hoge eisen te decompenseren. Ik concludeer hieruit dat er, volgens deskundige psychologen, duidelijke aanwijzingen zijn voor een psychogene genese van de klachten (somatisatie), die door betrokkene worden afgeweerd c.q. ontkend.

- ‘Advies psychodiagnostisch onderzoek [B] 2000: ‘Ter voorkoming van een recidive uitval met (RSI)klachten kan als eerste worden gedacht aan een gedragsmatige begeleiding, waarbij betrokkene leert de bovenmatige eisen die ze aan zichzelf stelt terug te brengen tot reëlere proporties en ze een betere balans leert vinden tussen inspanning en ontspanning. Voor een dergelijke behandeling kan betrokkene terecht bij een SPEL of en RIAGG in haar regio (-).’ Uit de beschikbare correspondentie is niet duidelijk geworden dat betrokkene dit advies heeft uitgevoerd. Volgens betrokkene is de medische informatie compleet en deze bevat geen behandelverslagen van deze behandelaars.’

- ‘De Mensendiecktherapeute sprak van een ‘RSI, fase 3’. (-) De Mensendiecktherapeute wil met fase 3 dus aangeven dat chronische pijnklachten domineren. De overgrote meerderheid van de patiënten kent een langzame doch zekere progressie naar herstel. Het is dus opmerkelijk dat zich dit herstel bij [eiseres] niet heeft voorgedaan, althans volgens de anamnese.’

- ‘Op grond van bovenstaande conclusie van de 4 neurologen ( [C] 2007, [D] 2000, [E] 1998 en [A] 2000, ktr.) stel ik vast dat de neurologen concluderen dat er geen sprake is van neurologische afwijkingen. Er is een verhoogde spierspanning in de nekmusculatuur. Twee neurologen noemen de diagnose RSI als mogelijkheid, waarbij de diagnose uitsluitend gebaseerd is op de gerapporteerde klachten. [F] beschikt hierbij aantoonbaar niet over de juiste informatie van verricht aanvullend onderzoek.’

- ‘Dr. [G] (medisch adviseur [eiseres] , rapport van 2 juni 2006, ktr.) stelt: Cliënte werd eind 2002 ontslagen en werkte dan al geruime periode niet meer, doch de klachten zijn (in ieder geval tot medio 2007) nog steeds aanwezig. Terecht concludeert de neuroloog tot een chronische fase 3 van RSI. Dit betekent dat, hoewel de provocerende werkzaamheden niet meer uitgevoerd worden, de klachten toch nog aanwezig zijn. Er kan in voorkomend geval ook van een chronisch pijnsyndroom gesproken worden. Het nog aanwezig zijn van klachten bij afwezigheid van de werkzaamheden, doorbreekt het causale verband tussen die werkzaamheden en de klachten niet. Mijn commentaar (van Dellemijn, ktr.): Ik beschouw bovenstaande als een cirkelredenering; indien de klachten blijven bestaan, destijds 9 jaar nadat de provocerende werkzaamheden zijn gestopt, dan kan dit alleen verklaard worden met een RSI stadium 3. Opmerkelijk is dat betrokkene reeds drie jaar (1995 t/m 1998) dezelfde werkzaamheden uitvoerde zonder deze klachten te ontwikkelen. De klachten ontstonden tijdens roeien (zie mijn anamnese), en niet tijdens de werkzaamheden. Tijdens een vakantie had betrokkene geen klachten (maar roeide ook niet). Na hervatten van haar werkzaamheden kreeg zij medio januari 1998 opnieuw klachten. Zonder dat er iets veranderde in haar werksituatie kreeg zij op 18 maart 1998 een soort aanval waarbij zij volledig verkrampte. Zij moest zelfs haar auto aan de kant van de weg zetten, omdat zij functiestoornissen ervaarde aan haar armen. Een dergelijke crisisaanval is ongewoon voor RSI. Dit past veel meer bij (een) angst- en paniekaanval. Een dergelijke aanval heeft zich in juli 199(9) volgens betrokkene nogmaals voorgedaan. Nadat betrokkene was uitgevallen voor het werk kreeg zij Mensendieck met een goed resultaat, maar er bleef volgens de therapeut sprake van ‘stress’. In 1999 volgde zij een re-integratieprogramma gedurende 2 ochtenden per week. Tijdens de fysiotherapie verminderden haar nek- en schouderklachten, maar muizen bleef nog lastig. Na het mislukken van haar re-integratieprogramma in oktober 1999, waarbij duidelijk wordt dat betrokkene het niet eens was met de werkzaamheden die zij tijdens deze periode moest uitvoeren, verergerden opnieuw haar klachten. In 2000 consulteert zij dan opnieuw 2 neurologen vanwege toename of aanhoudende klachten. Er is dus geen afname van de klachten na het staken van de werkzaamheden. Ik acht de tijdsrelatie tussen de klachten en het werk niet duidelijk bewezen. (-) De klachten van betrokkene ontstonden volgens de anamnese tijdens roeien. De diagnose ‘thoracic outlet syndroom’ kan inderdaad niet met zekerheid gesteld worden, doch in deze casus zijn er een aantal objectieve afwijkingen (zie berichtgeving neuroloog [A] op EMG en Duplexonderzoek) die deze diagnose ondersteunen. Op zich zouden de klachten van betrokkene wel verklaard kunnen worden met een thoracic outlet syndroom. De diagnose thoracic outlet syndroom kan niet worden gesteld met objectieve afwijkingen. Er kunnen wel ondersteunende bevindingen aanwezig zijn. (-)

In hoofdstuk 6 van zijn onderzoeksrapportage (p. 43 tot en met 62) beantwoordt Dellemijn de hem door de kantonrechter bij tussenvonnis van 13 november 2013 gestelde vragen. Vraag 1.b., waarin onder meer wordt gevraagd naar de gestelde hernieuwde verslechtering van de gezondheidstoestand van [eiseres] in de loop van 1999, beantwoordt Dellemijn als volgt: ‘Uit de berichtgeving wordt mij niet duidelijk dat er sprake is van een toename van de klachten, doch dat door betrokkene wordt uitgegaan van RSI-klachten met forse beperkingen, terwijl de neuroloog de klachten toeschrijft aan een verhoogde spierspanning. Ik concludeer uit bovenstaande dat zowel de Mensendieck therapeut, de fysiotherapeut en de neuroloog de resterende klachten wijten aan stress. Deze stress is kennelijk ook aanwezig als betrokkene gestopt is met werken, dus na het mislukken van haar revalidatietraject in oktober 1999. [D] wijt de klachten aan een gestoorde spierspanning. Dit betekent dat betrokkene tijdens haar re-integratietraject twee ochtenden per week bij Oracle heeft gewerkt met haar huidige klachten. Anderzijds betekent het dat de klachten aanwezig zijn geweest of zijn toegenomen, nadat betrokkene niet meer werkzaam was bij Oracle.’

Bij zijn beantwoording van vraag 1.c. geeft Dellemijn de bevindingen bij zijn onderzoek: ‘Bij mijn onderzoek worden geen aanwijzingen voor psychopathologie en geen cognitieve stoornissen vastgesteld. Het regulier neurologisch onderzoek toont geen afwijkingen van de hersenzenuwen, motoriek, reflexen, coördinatie en sensibiliteit. De cervicale wervelkolom toont een normale functie qua beweeglijkheid, zowel actief als passief. De linker m. splenius capitis is gevoelig bij diepe palpatie. Ter hoogte van Th4 en paravertebraal beiderzijds wordt enige gevoeligheid aangegeven. Er werd door mij geen nieuw hulponderzoek geëntameerd, omdat hiervoor geen indicatie bestond. Er bestonden bij mijn onderzoek dus geen objectieve afwijkingen. Er waren aanwijzingen voor een licht verhoogde spierspanning van de diepe nekspieren links.’

In antwoord op vragen 2.c. en d. (naar de situatie zonder blootstelling) schrijft Dellemijn dat ‘de situatie geschetst (dient) te worden hoe die werkomstandigheden (van [eiseres] , ktr.) in de hypothetische situatie zou(den) zijn geweest zonder de werkomstandigheden bij Oracle. Het ligt dan voor de hand dat betrokkene een baan had gehad bij een ander softwarebedrijf met hetzelfde ‘soort’ werk: beeldschermwerk, klantbezoek, vergaderen en autorijden. Het is immers niet reëel om de gezondheidstoestand van betrokkene te beschrijven zonder een werksituatie. Het lijkt reëel aan te nemen dat de copingvaardigheden en de persoonlijkheid van betrokkene in combinatie met de aard van de werkzaamheden en werkomstandigheden ertoe hebben geleid dat betrokkene lichamelijke klachten heeft ontwikkeld. Uit het psychodiagnostische onderzoek (-) volgt dat de persoonlijkheid van betrokkene en haar copingvaardigheden ertoe hebben geleid dat zij de litigieuze klachten heeft ontwikkeld. Zonder werksituatie zou het veel minder waarschijnlijk zijn geweest dat deze klachten zich zouden hebben ontwikkeld. Ik beroep mij bij de beantwoording (van) deze vraag op de deskundigheid van de psycholoog, zoals deze zijn onderzoek heeft verwoord in het bestaande dossier. (-) Indien wordt uitgegaan dat betrokkene niet zou zijn blootgesteld aan de werkomstandigheden bij Oracle, ligt het voor de hand dat zij hetzelfde soort werk bij een ander bedrijf zou hebben uitgevoerd. De aard van het werk zou dan niet hebben verschild. Met de persoonlijkheid en de aanwezige copingvaardigheden van betrokkene acht ik het dan even waarschijnlijk dat betrokkene de litigieuze klachten zou hebben ontwikkeld. Ik acht de omvang en termijn waarop deze zouden zijn ontstaan niet anders dan de actuele termijn (-).’

In antwoord op vraag 3.a. geeft Dellemijn een overzicht van de in de loop der tijd aan [eiseres] geadviseerde behandelingen. Onder meer wijst hij op de door de psycholoog van het DBC blijkens het DBC-intakeverslag van 19 november 1999 geadviseerde, en de door gezondheidszorgpsycholoog [B] bij rapportage van 15 mei 2000 genoemde gedragsmatige, mede op haar manier van omgaan met de ervaren klachten gerichte (multidisciplinaire) behandeling. Dellemijn: ‘(-) Uit de rapportage van het DBC blijkt dat het DBC geen indicatie zag, omdat betrokkene psychologisch onderzoek of behandeling weigerde; dan is er immers geen multidisciplinaire behandeling mogelijk en vervalt de indicatie. Er is dan m.i. wel sprake van weigering van de behandeling en dus van niet optimaal herstelgedrag. (-) Ik ga ervan uit dat betrokkene de psychologische behandeling niet heeft geëntameerd die haar geadviseerd was door gezondheidszorgpsycholoog [B] . (-) Uit de stukken blijkt meermalen dat er sprake is geweest van niet optimaal herstelgedrag waarbij betrokkene aan haar gegeven behandeladviezen heeft geweigerd, c.q. niet heeft uitgevoerd. (-) Anderzijds blijkt, althans volgens de anamnese van [eiseres] , dat er diverse behandelingen zijn gevolgd in het alternatieve circuit. Behandelverslagen ontbreken echter in de stukken. Het feit dat deze kennelijk niet leiden tot een vermindering van de klachten, zou ook betrokkene aan het denken moeten zetten.’

[eiseres] maakt bezwaar tegen de onderzoeksrapportage van Dellemijn, omdat het niet voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Het neurologisch onderzoek is volgens haar onzorgvuldig verlopen, de informatievoorziening is niet gedegen geweest, Dellemijn heeft niet van alle relevante stukken kennis genomen en zijn rapportage is naar opbouw en inhoud niet overzichtelijk. Bovendien heeft Dellemijn zich buiten zijn vakgebied begeven, is hij eraan voorbijgegaan dat tussen partijen vaststaat dat Oracle voor het ontstaan van haar gezondheidsklachten aansprakelijk is, en heeft hij zich niet aan de vraagstelling van de kantonrechter gehouden.

[eiseres] stelt zich meer in het bijzonder op het standpunt dat Dellemijn er bij zijn diagnose vanuit gaat dat alleen neurologische afwijkingen kunnen worden vastgesteld als daarvoor objectieve aanwijzingen bestaan. Dit terwijl er ook functiestoornissen bestaan waarbij geen medisch substraat geobjectiveerd kan worden. [eiseres] wijst op Hoge Raad 8 juni 2001 NJ 2001, 433 en stelt dat haar klachten reëel, niet ingebeeld, niet voorgewend en niet overdreven zijn. Zij verklaart zich bereid mee te werken aan een nader onderzoek door een verzekeringsarts.

[eiseres] meent voorts dat Dellemijn, bij zijn oordeel over het ontbreken van een verband tussen de blootstelling van [eiseres] bij Oracle aan voor de gezondheid schadelijke werkomstandigheden en het blijven voortbestaan van haar klachten, ten onrechte tot uitgangspunt heeft genomen dat het opmerkelijk is dat het langzame doch zekere herstel, waarvan bij de overgrote meerderheid van de RSI-patiënten sprake is, zich bij [eiseres] niet heeft voorgedaan. Het is immers, zo benadrukt [eiseres] , niet zo dat bij álle patiënten de klachten verdwijnen. Bij een (weliswaar klein) deel van de patiënten ontstaan chronische klachten, de zogenaamde RSI fase 3. Dellemijn spreekt in dit verband ten onrechte van een ‘cirkelredenering’ en houdt geen rekening met de mogelijkheid dat [eiseres] tot die (uitzonderings)groep behoort.

Bij de beoordeling van de hypothetische situatie zonder blootstelling gaat Dellemijn er (bij vraag 2.c en d.) ten onrechte vanuit dat [eiseres] ook bij een ander (software)bedrijf overbelastingsklachten zou hebben ontwikkeld, zulks vanwege haar persoonlijkheid en copingvaardigheden. Daarbij neemt hij tot uitgangspunt dat [eiseres] bij Oracle niet onder voor haar gezondheid schadelijke omstandigheden heeft gewerkt, terwijl tussen partijen vaststaat dat dit wél het geval is geweest. Ten onrechte leidt Dellemijn uit de rapportages van het DBC (1999) en het LAIC ( [B] , 2000) af dat er volgens de onderzoekend psychologen sprake was van een psychogene oorzaak van de klachten van [eiseres] (in de vorm van een neiging tot somatiseren). Het DBC heeft geen psychologisch onderzoek verricht en het LAIC heeft geen aanwijzingen gevonden voor psychische pathologie die haar belemmert bij het verrichten van arbeid. Dellemijn heeft zich dan ook buiten zijn vakgebied begeven en heeft mogelijkheden voor feiten aangenomen. Terwijl niet vaststaat dat [eiseres] somatiseert, meent Dellemijn dat zij vanwege haar persoonlijkheid ook bij een andere werkgever gezondheidsklachten zou hebben ontwikkeld. Ook indien het zo zou zijn dat persoonsgebonden factoren en verwerkingsproblematiek tot het voortbestaan van de klachten van [eiseres] hebben geleid, dan staat dat niet aan toerekening van de daaruit voortvloeiende schade aan Oracle in de weg.

[eiseres] voert aan dat Dellemijn een verkeerde voorstelling geeft van haar inspanningen om weer beter te worden. Zij heeft de door het DBC in 1999 geadviseerde behandeling niet geweigerd, maar de voorkeur gegeven aan een op haar lichamelijke (RSI-)klachten gerichte aanpak. Het LAIC heeft in 2000 slechts een gedragsmatige begeleiding geadviseerd voor het geval [eiseres] weer aan het werk zou kunnen, ter voorkoming van een hernieuwde uitval met RSI-klachten. Van een werkhervatting is het evenwel niet meer gekomen, zodat [eiseres] daarbij ook niet psychologisch behoefde te worden begeleid. [eiseres] heeft zich naar vermogen ingezet voor haar herstel, en wel onder meer door (in 1998) Mensendiecktherapie te volgen, zich (in 1998, 1999 en 2002) onder fysiotherapeutische behandeling te stellen en door (van september 2001 tot medio 2003) aan medische fitness te doen.

Oracle kan zich vinden in de onderzoeksbevindingen van Dellemijn en meent dat [eiseres] het recht heeft verspeeld om daartegen nog bezwaren te maken, nu zij heeft nagelaten deze bij haar reactie op de conceptrapportage te uiten.

Uit de onderzoeksrapportage van Dellemijn volgt dat er in dit geding van moet worden uitgegaan dat de door [eiseres] gestelde klachten vanaf het jaar 2000 niet meer zijn te herleiden tot de omstandigheden waaronder zij bij Oracle heeft gewerkt. Daarmee ontbreekt het condicio sine qua non-verband tussen die werkomstandigheden en de schade die [eiseres] over de periode vanaf 2000 vordert.

Ook na kennisneming van de onderzoeksrapportage van Dellemijn handhaaft Oracle haar standpunt dat [eiseres] vanwege haar persoonlijkheid gepredisponeerd was om op enig moment wegens gezondheidsklachten uit te vallen. Dellemijn schaart zich achter eerdere psychologen die menen dat de persoonskenmerken van [eiseres] tot haar klachten hebben geleid. Ook zonder blootstelling bij Oracle had [eiseres] naar verwachting klachten ontwikkeld en zou haar verdienvermogen op enig moment zijn verminderd.

Op grond van de conclusie van Dellemijn dat [eiseres] zich niet optimaal voor haar herstel heeft ingezet, meent Oracle dat [eiseres] niet aan haar schadebeperkingsplicht heeft voldaan en dat de daardoor ontstane vertraging niet aan Oracle kan worden toegerekend.

De aansprakelijkheid van Oracle blijft daarom beperkt tot de door [eiseres] geleden schade in de periode tot het jaar 2000. Oracle behoudt zich het recht voor om van [eiseres] terug te vorderen, hetgeen zij haar daarboven bij wijze van voorschot heeft betaald.