Uitspraken

Een deel van alle rechterlijke uitspraken wordt gepubliceerd op rechtspraak.nl. Dit gebeurt gepseudonimiseerd.

Deze uitspraak is gepseudonimiseerd volgens de pseudonimiseringsrichtlijn

ECLI:NL:RBMNE:2017:3083

Rechtbank Midden-Nederland
22-06-2017
22-06-2017
16/707778-15
Strafrecht
Eerste aanleg - meervoudig

Drie zwemleraren die in 2015 toezicht hielden in het zwembad in Rhenen toen het 9-jarige meisje Salam verdronk, zijn veroordeeld voor dood door schuld. De rechtbank Midden-Nederland veroordeelt de zwemleraren tot taakstraffen van 60 uur. De twee schoolleerkrachten zijn vrijgesproken.

Salam kon niet zwemmen en had samen met een klasgenootje les in het ondiepe bad. Aan het einde van het schoolzwemmen mochten alle kinderen vrij zwemmen. Na de zwemles sloeg een badgast alarm toen zij het meisje op de bodem van het diepe bad zag liggen.

Na het vrij zwemmen vertrokken de schoolleerkrachten en kinderen richting de kleedkamer. Ook vanaf dat moment is er steeds iemand aanwezig geweest bij het diepe bad. Dit sluit uit dat Salam vanuit de kleedkamers is teruggelopen naar het diepe bad. Salam is tijdens of direct aansluitend op het vrij zwemmen verdronken.

De verantwoordelijkheid voor de veiligheid van het schoolzwemmen lag hier primair bij de zwemleraren. Door een gebrek aan waakzaamheid en een gebrek aan communicatie zijn zij in meerdere opzichten tekortgeschoten in het toezicht op Salam. De dood van Salam was een ongeluk, maar wel een ongeluk dat voorkomen had kunnen worden als minder op ervaring en routine was gevaren en beter was gecommuniceerd tussen alle toezichthouders.

De zwemleraren hebben er na de ontdekking van Salam in het diepe bad alles aan gedaan om haar nog te redden. Dat dat niet is gelukt hebben zij als traumatisch ervaren. Ook zullen zij de rest van hun leven met zich meedragen dat er tijdens hun toezicht een meisje is verdronken. De rechtbank legt daarom taakstraffen van 60 uur op, in plaats van de door de officier geëiste taakstraf van 120 uur.

De rechtbank oordeelt dat er wel een fout is gemaakt door de schoolleerkrachten door onvoldoende zicht te houden op Salam, maar dat er bij hen geen sprake is van schuld zoals in het strafrecht bedoeld. De leerkrachten waren niet op de hoogte van de protocollen, waarin staat dat zij samen met de zwemleraren verantwoordelijk zijn voor het toezicht op de zwemmende leerlingen. Het is de school aan te rekenen dat de leerkrachten hiervan niet op de hoogte waren. De leerkrachten grepen terug op wat zij in de praktijk gewend waren: tijdens het zwemmen nemen de zwemleraren de verantwoordelijkheid over. Zij wisten niet beter dan dat zij een ondersteunende rol hadden.

Rechtspraak.nl

Uitspraak

RECHTBANK MIDDEN-NEDERLAND

Locatie Utrecht

Strafrecht

Parketnummer: 16/707778-15

Vonnis van de meervoudige kamer voor strafzaken van 22 juni 2017, op tegenspraak gewezen in de zaak tegen:

[verdachte] ,

geboren op [1958] te [geboorteplaats] ,

wonende [adres] te [woonplaats] ,

(hierna te noemen: [verdachte] ).

1 Het onderzoek ter terechtzitting

Het onderzoek ter terechtzitting heeft plaatsgevonden op 22 mei 2017, 23 mei 2017 en

24 mei 2017. Op 8 juni 2017 is het onderzoek ter terechtzitting gesloten.

Als raadsman van [verdachte] is ter terechtzitting verschenen mr. J.P.A. van Schaik, advocaat te Veenendaal.

2 Tenlastelegging

De tenlastelegging is als bijlage I aan dit vonnis gehecht.

De verdenking komt er – kort en feitelijk weergegeven – op neer dat [verdachte] :

op 21 september 2015 te Rhenen als leerkracht en/of toezichthouder zeer, althans aanmerkelijk onvoorzichtig, onoplettend en/of nalatig heeft gehandeld door geen, althans niet voldoende toezicht te houden op [slachtoffer] , waardoor zij is verdronken en uiteindelijk is overleden.

3 Voorvragen

De dagvaarding is geldig, deze rechtbank is bevoegd tot kennisneming van het ten laste gelegde feit en de officier van justitie is ontvankelijk. Er zijn geen redenen voor schorsing van de vervolging.

4 Waardering van het bewijs

4.1

Het standpunt van het Openbaar Ministerie

Het Openbaar Ministerie heeft zich op het standpunt gesteld dat het ten laste gelegde feit bewezen kan worden verklaard. Het Openbaar Ministerie is er hierbij van uitgegaan dat

[slachtoffer] (hierna te noemen: [slachtoffer] ) tijdens het vrij zwemmen in het diepe bad terecht is gekomen waarna zij is verdronken en overleden.

Door het Openbaar Ministerie is, samengevat, aangevoerd dat [verdachte] , als leerkracht, op 21 september 2015 een toezichthoudende taak had en dat zij zich bij de uitvoering van deze taak niet aan de norm zoals deze blijkt uit het Schoolwerkplan ‘zwemmen’ 2015-2016 en de rapportage van deskundige A. Timmerman heeft gehouden. Immers heeft [verdachte] geen specifieke afspraken gemaakt over het toezichthouden op [slachtoffer] tijdens het vrij zwemmen, is er met de andere toezichthouders geen informatie over de (ontbrekende) zwemvaardigheid van [slachtoffer] gedeeld en is niet gebleken dat zij voldoende duidelijk heeft uitgelegd dat [slachtoffer] niet in het diepe bad mocht komen of zich er van heeft vergewist dat zij dit van een andere toezichthouder had begrepen. Voorts is niet gebleken dat [verdachte] de ouders van [slachtoffer] duidelijk heeft toegelicht wat de afspraken omtrent het schoolzwemmen zijn en heeft zij zich er niet van vergewist of een ander dat reeds had gedaan. Tevens heeft zij op

21 september 2015 geen of onvoldoende toezicht gehouden op [slachtoffer] , nu zij niet heeft gezien dat [slachtoffer] van het instructiebad naar het diepe zwembad is gegaan. Zij heeft voorts niet (voldoende) gecontroleerd of het diepe zwembad na de zwemles leeg was en zij heeft de leerlingen tijdens het nadouchen niet geteld. [verdachte] heeft zich er evenmin voldoende van vergewist of een andere toezichthouder dit reeds had gedaan. Van [verdachte] had mogen worden verwacht dat zij zich aan genoemde norm zou houden. Bovendien geldt voor haar de zogenoemde ‘Garantenstellung’, inhoudende dat van haar als leerkracht, met de specifieke kennis en vaardigheden van dien, een extra mate van zorg en verantwoordelijkheid mocht worden verwacht ten opzichte van het gemiddelde. Door haar handelen en/of nalaten is sprake geweest van aanmerkelijke onvoorzichtigheid, onoplettendheid en nalatigheid, oftewel van schuld. Ten gevolge hiervan is [slachtoffer] in het diepe bad terecht gekomen en uiteindelijk verdronken en overleden.

4.2

Het standpunt van de verdediging

De raadsman heeft zich, samengevat, op het standpunt gesteld dat [verdachte] van het haar ten laste gelegde dient te worden vrijgesproken. Daartoe heeft de raadsman allereerst naar voren gebracht dat niet valt vast te stellen hoe en op welk moment [slachtoffer] op 21 september 2015 in het diepe bad terecht is gekomen en uiteindelijk is verdronken. Voorts is niet duidelijk welke norm er gold ten tijde van het ongeval. Het protocol is tot stand gekomen tussen het zwembad en de school. Het is aan die partijen om de onderwijzers nader te instrueren. Dit is in het geval van [verdachte] niet gebeurd. Zij was, ondanks haar lange staat van dienst, niet op de hoogte van enig protocol, werkplan of ander schriftelijk stuk. Zij heeft zichzelf hierdoor nooit als toezichthouder beschouwd. Wel heeft zij altijd zo goed mogelijk opgelet. Voor zover al sprake is van schending van een bepaalde norm en daarmee van nalatigheid, wil dat nog niet zeggen dat daarmee ook sprake is van strafrechtelijke schuld.

Ten aanzien van de feitelijke onderdelen van de tenlastelegging heeft de raadsman het volgende naar voren gebracht. Verdachte heeft getuige [getuige 1] (hierna te noemen: [getuige 1] ), de zwemdocent die [slachtoffer] eerder dat jaar zwemles had gegeven, en medeverdachte [medeverdachte 1] (hierna te noemen: [medeverdachte 1] ) voorafgaand aan de zwemlessen uitgebreid geïnformeerd over de anderstaligheid van [slachtoffer] en het feit dat zij niet kon zwemmen. Op het moment dat [medeverdachte 1] tegen [verdachte] zei dat hij dit reeds van [getuige 1] had gehoord, wilde [verdachte] het toch zelf aan [medeverdachte 1] vertellen om zich ervan te vergewissen dat de informatie die [medeverdachte 1] kreeg volledig was. Ook heeft zij bij de eerste zwemles van het schooljaar de andere zwemdocenten geïnformeerd. [verdachte] ziet niet in welke afspraken zij nog meer had moeten maken met het badpersoneel en met medeverdachte [medeverdachte 2] (hierna te noemen: [medeverdachte 2] ). Voorts heeft de intern begeleider van de school met behulp van een tolk de ouders informatie gegeven over het schoolzwemmen. [verdachte] mocht er hierdoor vanuit gaan dat de ouders hierover waren geïnformeerd. Ten aanzien van het houden van toezicht in het zwembad en de controle of de baden leeg zijn, mocht en kon [verdachte] vertrouwen op het ervaren zwembadpersoneel. Zij heeft zelf nooit enige instructie omtrent toezichthouden gehad. Van haar kan niet worden verwacht dat zij controleert hoe het deskundige zwembadpersoneel het toezicht uitvoert.

4.3

Het oordeel van de rechtbank

In het oordeel van de rechtbank zijn de volgende onderdelen te onderscheiden :

I. Gang van zaken en doodsoorzaak, pagina 3 tot en met 9;

II. Normstelling, pagina 9 tot en met 13;

III. Feitelijke invulling van het toezicht in het algemeen en op 21 september 2015 in het bijzonder, pagina 13 tot en met 17; en

IV. Beoordeling, pagina 17 tot en met 19.

De rechtbank gaat op grond van de wettige bewijsmiddelen van de volgende feiten en omstandigheden uit.1

I. Gang van zaken en doodsoorzaak

Schoolzwemmen in het algemeen

In zwembad [naam zwembad] in Rhenen zijn twee bassins, te weten een diep bad, ook wel wedstrijdbad of koude bad genoemd en een ondiep bad, ook wel instructiebad of pierenbad genoemd. Een plattegrond van het zwembad, met daarop onder andere de positionering van de duikplank in het diepe bad, de douches, de kleedkamers en het toezichthok, aangeduid met ‘badmeester’, wordt als bijlage II aan dit vonnis gehecht en maakt daar deel van uit.2

[verdachte] is leerkracht van groep 5A van de [naam school] en had het slachtoffer, [slachtoffer] , in haar klas. Samen met [medeverdachte 2] , die leerkracht is van parallelgroep 5B, en hun groepen komt zij naar het zwembad.3 Dit schooljaar zijn zij vijf keer naar het schoolzwemmen geweest.4 Het schoolzwemmen is elke maandag van 14.15 uur tot 14.45 uur. De groep kinderen wordt dan in drie groepen verdeeld.5 De laatste vijf minuten van de les mogen de kinderen vrij zwemmen.6 De baden mengen zich dan. Kinderen vanuit het diepe gaan in het ondiepe en vanuit het ondiepe gaan er kinderen naar het diepe.7 Behalve de kinderen die dat niet mogen. Zij moeten in het ondiepe blijven.8 Om 14.45 uur klinkt er een luide bel ten teken dat de les is afgelopen. De kinderen moeten dan uit het water komen om naar de doucheruimte en daarna naar de kleedruimte te gaan.9

21 september 2015

Verdeling baden en plaats van toezichthouden tijdens vrij zwemmen

[medeverdachte 1] is zwemdocent en locatiecoördinator in zwembad [naam zwembad]10 te Rhenen en heeft op maandag 21 september 2015 tussen 14.15 en 14.40 uur in het instructiebad aan ongeveer tien kinderen van de [naam school] zwemles gegeven. Van deze kinderen konden er twee niet zwemmen. Dit betrof een jongen en een buitenlands meisje.11 [medeverdachte 1] heeft tegen deze twee kinderen gezegd dat ze kurkjes moesten pakken.12 Medeverdachte [medeverdachte 3] (hierna te noemen: [medeverdachte 3] ) is zwemdocent bij zwembad [naam zwembad]13 en heeft in het diepe bad aan een groep survivalzwemmen gegeven.14 Medeverdachte [medeverdachte 4] (hierna te noemen: [medeverdachte 4] ) is zwemdocent bij zwembad [naam zwembad]15 en heeft aan een groep kinderen instructie gegeven in het wedstrijdbad.16

Na 25 minuten heeft [medeverdachte 1] zijn les beëindigd.17 Daarna heeft hij zijn handdoek gepakt.18 Dit heeft hij in zijn kleedruimte gedaan. Hiervan stond de deur open. [medeverdachte 1] is daarna toezicht gaan houden op het ondiepe bad. Hij heeft de handdoek alleen omgedaan/omgeslagen. Verder heeft hij constant toezicht gehouden. Hij hield toezicht vanaf de korte zijde van het diepere deel van het instructiebad.19 Het is normaal dat men bij het bad blijft waar les is gegeven om toezicht te houden. Voor [medeverdachte 1] was dat dus bij het instructiebad en voor [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] was dat bij het diepe bad.20 [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] stonden tijdens het vrij zwemmen aan de korte zijde van het wedstrijdbad tussen de beide baden in aan de kant van de douches en hadden zicht op het wedstrijdbad.21

[verdachte] zat tussen het diepe en het ondiepe bad.22 Zij is op de stoel gaan zitten waar de baby’s verschoond worden. [medeverdachte 2] ging op de schoonmaakplek van de baby’s zitten.23 Tijdens het vrij zwemmen zat [verdachte] nog steeds op dezelfde plaats.24

[medeverdachte 2] zat met [verdachte] bij een blok tussen beide baden in.25 Tijdens de vijf minuten vrij spelen is hij bij het instructiebad gebleven.26

[slachtoffer] tijdens het vrij zwemmen

[medeverdachte 1] heeft, na het beëindigen van de les om ongeveer 14.40 uur27, gezien dat het buitenlandse meisje haar kurkjes had weggelegd. Hij heeft het buitenlandse meisje kort nadat zij de kurkjes heeft afgedaan niet meer gezien.28

Getuige [getuige 2] (een destijds 8-jarige leerling van de [naam school] ) heeft verklaard dat zij tijdens het vrij spelen in het pierenbadje met [slachtoffer] heeft gespeeld.29 Toen ging zij (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) naar het grote bad in het diepe en toen is zij (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) met [getuige 3] gaan spelen en gaan duiken. Toen was ze (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) weer boven water en toen is ze (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) weer gaan duiken en toen was ze (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) boven water en toen ging de bel en toen gingen ze douchen. Toen [getuige 2] naar een kleedhokje ging, zag ze dat [slachtoffer] met [getuige 3] naar de douche ging. Hierna ging [getuige 3] naar de kleedkamer, maar [slachtoffer] was niet mee. Ze (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) kwam ook niet door de kleedkamer om naar haar eigen aparte hokje te gaan.30

Getuige [getuige 3] (een destijds 8-jarige leerling van de [naam school] ) heeft verklaard dat zij tijdens het spelen van de duikplank is gegaan. Na haar ging [slachtoffer] . Daarna zag [getuige 3] dat ze (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) gewoon weer op de kant stond.31 [getuige 4] ging toen nog springen en toen gingen ze naar de douches. [getuige 3] is met niemand naar de douches gegaan, want [slachtoffer] wachtte nog met [getuige 4] , want die was nog in het water.32 [getuige 3] heeft [slachtoffer] voor het laatst gezien toen ze op de kant stond.33 [getuige 3] heeft op een plattegrond getekend/aangeduid waar dit was.34

Getuige [getuige 4] (een destijds 9-jarige leerling van de [naam school] ) heeft verklaard dat zij met [slachtoffer] ging bij het vrij zwemmen. Zij zag [slachtoffer] in het koude bad springen.35 Zij zag haar springen waar zij het kruis heeft gezet.36

Getuige [getuige 5] (een destijds 8-jarige leerling van de [naam school] ) heeft verklaard dat [slachtoffer] toen de zwemles klaar was van het kleine bad kwam. [getuige 5] ging toen naar het kleine badje toe en [slachtoffer] ging naar het grote, naar de duikplank. [getuige 5] zag dat zij (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) de trap van de duikplank op ging.37

Beëindigen toezicht

[medeverdachte 1] heeft na het luiden van de bel de kinderen in het instructiebad aangegeven dat zij het water uit moesten. Hij heeft toen de bodem van het instructiebad gescand. Hij deed dit direct achter de kinderen aan. Op het moment dat het laatste kind het bad verliet deed hij de laatste controle. Direct daarna sprak [medeverdachte 2] hem aan. Op het moment dat het gesprek met [medeverdachte 2] was beëindigd en deze richting de douches/kleedruimtes liep, is [medeverdachte 1] omgedraaid en de kleedruimte van het personeel binnen gegaan. Hij ging zich toen aankleden.38 Het was daarna stil op de zaal. [medeverdachte 1] is naar voren gelopen om zijn werkzaamheden op te pakken. Hij liep naar de receptie.39

Toen om 14.45 uur de bel ging hadden [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] als taak om alle kinderen uit het bad te sturen.40

[verdachte] is opgestaan van haar stoel op het moment dat ze de bel hoorde. Zij liep achter de kinderen aan naar de douches. In het voorbij lopen heeft zij [medeverdachte 3] een tikje gegeven. [medeverdachte 3] stond gebukt bij de kurkjes. [verdachte] zag dat het ondiepe bad leeg was.41

[medeverdachte 2] heeft na de bel [medeverdachte 1] aangesproken.42 Van de [naam school] was hij de laatste. Er bleven toen nog wel twee badjuffen en één badmeester achter in het zwembadgedeelte.43

Op het moment dat bijna alle kinderen uit de zwemzaal waren44 is [medeverdachte 3] de kurkjes gaan uitzoeken. Het water was nog niet rustig toen zij voor de eerste keer naar het diepe bad keek. Dit was toen zij met de kurkjes aan de gang ging. De tweede keer dat zij keek was het water in het wedstrijdbad rustig en vlak. Zij zag toen geen bijzonderheden. [medeverdachte 3] denkt dat er ongeveer vier of vijf minuten tussen de eerste keer en de tweede keer dat zij naar het water keek zat.45 [medeverdachte 3] keek over het water en zag niets meer. Zij zag dat het bad leeg was. Zij stond toen nog steeds aan de ondiepe zijde van het diepe bad.46 [medeverdachte 4] stond naast haar en [medeverdachte 1] was zich aan het omkleden in de kleedruimte. [medeverdachte 3] heeft vervolgens de inloop tussen het wedstrijdbad en het instructiebad en de douches tot en met de toiletten achter de douches schoongespoten. [medeverdachte 4] was tegelijkertijd begonnen met het schoonmaken van de kleedruimtes die al leeg waren. Zij was dus niet in de zwemzaal. Toen [medeverdachte 3] richting de douches aan het schoonspuiten was, kwam getuige [getuige 6] (hierna te noemen: [getuige 6] ), die na de les recreatief kwam zwemmen, haar al tegemoet lopen. Dit was ongeveer zeven of vijf minuten voor drie uur. Om twee minuten voor drie uur was [medeverdachte 3] weer in de zwemzaal en zei zij tegen [getuige 6] dat deze het water in mocht gaan.47

Na het opruimen van de kurkjes, toen [medeverdachte 3] een sopje aan het maken was in het schoonmaakhok, liep [medeverdachte 4] naar haar map die nog langs de zijkant (de rechtbank begrijpt: van het diepe bad) lag. [medeverdachte 4] heeft toen in het water gekeken en zag dat het water mooi strak was. Langs beide baden is een rand van 40 à 50 centimeter hoog. [medeverdachte 4] heeft niet over deze rand gekeken. [medeverdachte 4] weet zeker dat er op de bodem niets lag, want dat zou ze gezien moeten hebben. Het water was toen al zo glad dat je eigenlijk alles kon zien, een elastiekje of een pluis haar.48 Later heeft [medeverdachte 4] verklaard dat zij over het water heeft gekeken en niets afwijkends heeft gezien.49 Hierna is [medeverdachte 4] teruggelopen naar het toezichthok en zag toen dat [medeverdachte 2] , [verdachte] en de kinderen de zaal uit waren. Zij heeft vervolgens enkele ruimtes schoongespoten. Toen iedereen weg was uit de kleedkamer heeft zij die aangespoten.50

Aantreffen [slachtoffer]

[getuige 6] liep om 14.50 uur het zwembad binnen waarna zij zich ging omkleden. Zij is daarna naar de zwemzaal gelopen en kwam toen [medeverdachte 3] tegen. [medeverdachte 3] stond net voor de zwemzaal, bij de douches, en was nog bezig met schoonmaken. [getuige 6] is op de rand van het zwembad gaan zitten wachten totdat zij het water in mocht. Zij keek op dat moment op de klok en het was toen 14.55 uur. Zij was daar helemaal alleen. Korte tijd later is zij het zwembad in gegaan met een zwembrilletje op. Zij zwom net aan het eind van haar eerste baantje toen zij iets zag liggen op de bodem van het zwembad.51 Dit was tussen het

1e en 2e startblok.52 Zij riep naar [medeverdachte 3] zoiets als: “Wat is dit, is dit een pop?”. Zij zag dat [medeverdachte 3] het water in dook en weer boven kwam met een kind in haar armen. Een tweede badjuf pakte op de kant het kind van [medeverdachte 3] aan. Zij zijn gelijk begonnen met reanimeren.53

[medeverdachte 1] heeft verklaard dat hij zag dat [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] het buitenlandse meisje van zijn groepje aan het reanimeren waren.54

Omstreeks 16.25 uur werd verbalisant [verbalisant] gebrieft dat verder reanimeren van het slachtoffer was gestaakt en dat zij was overleden.55 Forensisch arts F. Woonink heeft op

21 september 2015 een verslag betreffende het overlijden ten gevolge van een

niet-natuurlijke oorzaak opgemaakt. Hierin staat opgenomen dat [slachtoffer] (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) [slachtoffer] ,56 geboren op [2006] ,57 is overleden na verdrinking door verstikking ten gevolge van water in de luchtwegen en longen.58 De vader van [slachtoffer] heeft verklaard dat hij in het ziekenhuis heeft gezien dat [slachtoffer] haar staartje nog in had. Ook zaten de clipjes nog in haar haar.59 Hierdoor zijn de ouders van [slachtoffer] ervan overtuigd dat [slachtoffer] niet onder de douche heeft gestaan op 21 september 2015. Voor [slachtoffer] was het gebruikelijk dat zij tijdens het douchen haar speldjes uit deed en haar vlechten los maakte. Dit had zij ook na de eerdere twee zwemlessen gedaan. Zij was toen met los haar thuisgekomen.60

Overige bevindingen

Het slachtoffer werd aangetroffen op de bodem van het diepe bassin ter hoogte van de duikplank, op de zwarte bodemlijn van baan 2.61

Er is forensisch onderzoek gedaan naar het doorzicht van het wateroppervlak. Daarbij zijn foto’s gemaakt van het wateroppervlak van het diepe bassin in zwembad [naam zwembad] , zowel wanneer er al enige tijd geen gebruik van het bad werd gemaakt als wanneer het bad door zwemmers werd gebruikt. Op eerstgenoemde foto’s is waarneembaar dat het wateroppervlak rimpelloos, het doorzicht van dat wateroppervlak zeer goed en de gehele bodem goed zichtbaar was. Op laatstgenoemde foto’s is waarneembaar dat het wateroppervlak vele rimpelingen vertoonde, het doorzicht van het wateroppervlak belemmerd werd, de bodem weliswaar zichtbaar bleef maar dat details op afstand niet meer waarneembaar waren en dat de zwarte lijnen op de bodem van het zwembad ‘verwaaiden’.62

Bewijsoverweging 1

De rechtbank heeft zich bij de beoordeling gerealiseerd dat voorzichtig dient te worden omgegaan met verklaringen van kinderen van acht en negen jaar oud. De rechtbank heeft deze verklaringen dan ook alleen voor het bewijs gebruikt waar deze steun vonden in een van de andere verklaringen of in een van de andere bewijsmiddelen. De verklaringen van [getuige 3] en [getuige 4] vinden steun in het objectieve gegeven dat [slachtoffer] is aangetroffen vlak bij de plek waarvan zij hebben aangegeven dat zij [slachtoffer] daar voor het laatst hebben gezien. Dit geldt ook voor de verklaring van [getuige 5] , die [slachtoffer] voor het laatst het trappetje van de duikplank op zag gaan. De verklaring van [getuige 2] vindt voorts steun in de verklaring van [getuige 3] . [getuige 2] , [getuige 3] en [getuige 4] hebben alle drie met [slachtoffer] gespeeld en daarmee haar bewust waargenomen.

Bewijsoverweging 2

De rechtbank heeft zich gebogen over de vraag op welk moment [slachtoffer] in het diepe bad is terechtgekomen en verdronken. Een scenario waarin [slachtoffer] onder de douche heeft gestaan en vanuit de douche, de wc’s of de kleedkamer is teruggelopen naar de zwemzaal is niet aannemelijk geworden. Het is al onaannemelijk dat een jong meisje, dat onderdeel uitmaakt van een groep die zich klaarmaakt om terug te gaan naar school, alleen teruggaat naar de zwemzaal. Echter ook als van dat scenario wordt uitgegaan zou dat geheel onopgemerkt moeten zijn gebleven en zouden noch de toezichthouders bij de douches, noch die in de zwemzaal haar hebben gezien. Ook dat acht de rechtbank onaannemelijk.

In dat kader is het volgende van belang ten aanzien van het tijdsverloop na het einde van de les. Om 14.45 uur is de bel geluid en moesten de kinderen binnen 10 seconden de baden verlaten. [medeverdachte 3] heeft verklaard dat zij bij het verlaten van de zwemzaal door de kinderen is begonnen met het uitzoeken van de kurkjes. Dit deed zij samen met [medeverdachte 4] . Dit strookt met de verklaring van [verdachte] die zegt dat zij, toen zij achter de kinderen aan liep naar de douches, [medeverdachte 3] in het voorbijgaan heeft aangetikt toen zij gebukt bij de kurkjes stond. Toen [medeverdachte 3] met de kurkjes bezig was, heeft zij naar het water gekeken. Nadat zij klaar was met de kurkjes heeft zij nog een keer gekeken. Hiertussen zat ongeveer vier à vijf minuten. Het zou dan ongeveer 14.50 uur moeten zijn geweest. Op dat tijdstip is [medeverdachte 3] een sopje gaan maken in het schoonmaakhok en is [medeverdachte 4] naar de zijkant van het diepe bad gelopen om daar haar map te pakken. Op dat moment heeft [medeverdachte 4] in het water gekeken. [medeverdachte 4] heeft de map in het toezichthok in de zwemzaal gelegd. [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] zijn vervolgens tegelijkertijd begonnen met schoonmaken. [medeverdachte 4] is naar de kleedkamers gegaan. [medeverdachte 3] ging intussen de inloop tussen de baden, de douches en de toiletten achter de douches schoonspuiten. Bij het schoonspuiten van de inloop stond zij nog steeds in de zwemzaal en in de nabijheid van het diepe bad. Op het moment dat [medeverdachte 3] richting de douches ging spuiten, kwam getuige [getuige 6] , die na de les recreatief kwam zwemmen, haar al tegemoet lopen. Dit was volgens [medeverdachte 3] om 14.53 uur of 14.55 uur. [medeverdachte 3] heeft tegen [getuige 6] gezegd dat zij ‘achter’ nog moest schoonmaken en dat [getuige 6] moest wachten voordat zij het bad in mocht gaan. [getuige 6] is toen op de rand van het diepe bad gaan zitten. Zij keek op de klok en zag dat het 14.55 uur was. Vanaf 14.53 à 14.55 uur tot 14.58 uur heeft [getuige 6] op de rand van het diepe bad en dus in de zwemzaal gezeten. Om 14.58 uur was [medeverdachte 3] weer in de zwemzaal en gaf zij [getuige 6] toestemming om te gaan zwemmen. Vervolgens heeft laatstgenoemde [slachtoffer] op de bodem waargenomen.

Geconcludeerd kan worden dat vanaf 14.45 uur continu in ieder geval één persoon in de zwemzaal aanwezig is geweest, aanvankelijk één van de toezichthouders en de laatste paar minuten [getuige 6] . Dit sluit uit dat [slachtoffer] na het douchen terug de zwemzaal in is gelopen, immers geen van deze personen heeft [slachtoffer] zien terugkomen en haar in het bad zien of horen springen.

Tegen deze achtergrond acht de rechtbank ook verklaringen in deze richting van klasgenoten van [slachtoffer] niet overtuigend. Zoals hiervoor al is overwogen gaat de rechtbank terughoudend om met de verklaringen van haar klasgenoten, nu het om jonge kinderen gaat. De verklaringen van kinderen die zeggen [slachtoffer] onder de douche te hebben gezien vinden geen bevestiging in elkaar, of andere verklaringen of bewijsmiddelen. Ze staan op zichzelf, dan wel worden niet bevestigd of zelfs weersproken door een andere verklaring. Ook het gegeven dat [slachtoffer] , op het moment dat zij is verdronken, haar clipjes en staartje nog in haar haren had, maakt het zeer onwaarschijnlijk dat [slachtoffer] onder de douche heeft gestaan. Volgens de verklaring van de vader van [slachtoffer] douchte zij immers altijd met haar haren los.

De rechtbank komt tot de slotsom dat [slachtoffer] tijdens of direct aansluitend op het vrij zwemmen in het diepe bad is verdronken.

II. Normstelling

Wettelijk kader

De Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden stelt eisen aan de algemene hygiëne en veiligheid waaraan een badinrichting of zwemgelegenheid moet voldoen. Het zwembad [naam zwembad] te Rhenen, dat vanaf 1 juli 2015 wordt geëxploiteerd door [exploitant] , is een badinrichting. In artikel 4 van deze wet staan veiligheidsvoorschriften vermeld.63 De uitvoering van onder andere artikel 4 staat beschreven in het Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden. In artikel 25 van dit besluit wordt gesteld dat ‘in de badinrichting gedurende de openstelling in voldoende mate toezicht uitgeoefend wordt’. Wat ‘voldoende toezicht’ inhoudt staat niet als zodanig beschreven. De houder van het zwembad dient er voor te zorgen dat er voldoende toezicht uitgeoefend wordt en is daar ook eindverantwoordelijk voor.64

Toezichtplan

In het Toezichtplan 2012 van [naam zwembad] is bepaald dat voor, tijdens en na het schoolzwemmen toezicht wordt gehouden volgens de normen van het Protocol schoolzwemmen onder leiding van de aangewezen instructeurs.65
Met alle schoolbesturen die meedoen aan het schoolzwemmen is een overeenkomst gesloten die de verantwoordelijkheid tijdens het schoolzwemmen regelt. Onderdeel van deze overeenkomst is het werkplan schoolzwemmen waarin zaken als toezicht nauwkeurig zijn vastgelegd.66

In het toezichtplan is voorts onder meer vermeld:

‘Potentiële gevaarlijke plaatsen:

  • -

    Overgangsgebied tussen ondiepe bodem en diepe deel van het bad;

  • -

    (…);

  • -

    Duikplank.’67

en:

‘Strategische positie toezichthouders

2 toezichthouders 1 persoon tussen diep en ondiep bassin (staand);

1 persoon bewegend langs de twee baden.’68

Protocol schoolzwemmen

Het Protocol 2015-2016 behorende bij het Schoolwerkplan Zwemmen is namens de [naam school] ondertekend door directeur [getuige 7] (hierna ook genoemd: [getuige 7] ) en namens zwembad [naam zwembad] door manager [medeverdachte 1] . Het trad in werking op

24 augustus 2015 en is van toepassing verklaard op het schoolzwemmen van de [naam school] in [naam zwembad] . Met dit protocol wordt verduidelijking van de onderlinge taken en verantwoordelijkheden beoogd, teneinde daarmee de veiligheid voor de leerlingen zoveel mogelijk te waarborgen.69

In dit protocol is onder andere het volgende opgenomen.

II.1 De school draagt er zorg voor dat de inhoud van protocol en werkplan schoolzwemmen bekend zijn bij de groepsleerkrachten en andere bij het schoolzwemmen betrokken personen.

II.3 De school informeert het zwembad bij de aanvang van het schoolzwemmen alsmede lopende het seizoen over aantal en namen van de deelnemende leerlingen en eventuele bijzonderheden.

II.4 Tijdens het schoolzwemmen zien de groepsleerkrachten toe:

 dat het schoolzwemmen plaatsvindt conform het hierboven onder I.1 vermelde plan;

 op de gang van zaken in de zwembassins.70

III.3 Hoewel onderdeel van het zwemonderricht, behoeft het ‘vrij zwemmen’ bijzondere aandacht. Tijdens dit vrij zwemmen houden groepsleerkrachten en zweminstructeurs gezamenlijk toezicht op de in gebruik zijnde bassins. Nadere afspraken worden gemaakt over de wijze waarop dit toezicht plaats heeft.71

Schoolwerkplan ‘zwemmen’ 2015-2016

In het Schoolwerkplan ‘zwemmen’ is, naast bovengenoemd protocol, een toelichting op dit protocol opgenomen. Hierin is onder andere het volgende vermeld.

De school (nauwkeuriger: de rechtspersoon die de school in stand houdt) is en blijft primair verantwoordelijk voor het zwemonderwijs dat in schoolverband wordt aangeboden. […] Schematisch kan men de onderscheiden verantwoordelijkheden als volgt samenvatten.

Onderdeel

School

Gezamenlijk

Zwembad

Vervoer naar zwembad

X

Veiligheid accommodatie

- 1

Omkleden

X

Douchen

X – 2

Zwemmen

- 3

X

Nadouchen

X

Omkleden

X

Vervoer naar school

X

Toezicht op naleving afspraken

X

- 1. (…)

- 2. (…)

- 3. De school houdt een toezichthoudende taak tijdens de zwemactiviteiten, ter ondersteuning en aanvulling van de zorg van het zwembad.72

Als toelichting op punt III.3 staat weergegeven dat de praktijk heeft geleerd dat voldoende toezichthouders slechts dan ‘voldoende toezicht’ oplevert als duidelijke afspraken worden gemaakt over wie welk deel van een zwembassin voor zijn/haar rekening neemt. Iedereen houdt toezicht op alles blijkt niet altijd te werken.73 Een andere afspraak zou kunnen zijn dat leerlingen met een beperkte zwemvaardigheid, ook tijdens het vrij zwemmen, in een apart bassin/afgescheiden gedeelte verblijven. Overigens zal, wil die afspraak zinvol zijn, alle betrokken toezichthouders duidelijk moeten zijn welke leerlingen dat zijn.74

Als bijlage bij het schoolwerkplan ‘zwemmen’ is gevoegd een document genaamd ‘Informatie voor de leerkracht’, inhoudende, kort gezegd, de door de leerkracht met de leerlingen te bespreken huisregels van het zwembad.75

Deskundigenrapport

De rechter-commissaris heeft de heer A. Timmerman van management- en bedrijfskundig adviesbureau Drijver en Partners als deskundige benoemd en heeft aan hem schriftelijke vragen gesteld. De heer Timmerman heeft daarop als volgt gerapporteerd, waarbij hij zich gebaseerd heeft op de tekst van het convenant schoolzwemmen van de gemeente Rotterdam.

Het protocol Veiligheid schoolzwemmen van de Vereniging Sport en gemeenten76 geldt voor alle zwembaden maar is niet wettelijk voorgeschreven. Het protocol is een richtlijn. Elke school en exploitant dient na te gaan of er lokaal andere of aanvullende afspraken nodig zijn. Het toezichtplan regelt onder andere alle vormen van toezicht en de mate en wijze van toezicht per activiteit die in het zwembad wordt aangeboden. Het protocol en schoolzwemwerkplan zijn daar een onderdeel en uitwerking van.77 Het protocol en het hebben van een actueel toezichtplan is wat de deskundige betreft een algemene norm als het gaat om veiligheid en toezicht bij schoolzwemmen. De invulling en invoering daarvan blijft maatwerk.78

De toezichthoudende handelingen gelden te allen tijde en veranderen niet indien een kind de Nederlandse taal niet spreekt en geen zwemervaring/diploma heeft. Sterker, de toezichthoudende handelingen zijn juist zo bepaald dat het niet uit mag maken of een kind wel of niet kan zwemmen, Nederlands spreekt of andere beperkingen heeft

In relatie tot elkaar gaat het er vooral om dat er wordt samengewerkt en dat er duidelijke werkafspraken worden gemaakt: qua toezicht, de plaats van waaruit en waarop toezicht wordt gehouden en dat er een zorgvuldige overdracht van kinderen en taken plaatsvindt.79

Getuige [getuige 7] heeft verklaard dat zij sinds 1 maart 2014 directeur is van de [naam school] . De afspraken over het schoolzwemmen zijn vastgelegd in een protocol, namelijk het Schoolwerkplan schoolzwemmen.80 Zij heeft het Schoolwerkplan als bekend verondersteld bij [verdachte] en [medeverdachte 2] . Zij waren al jaren bekend met het schoolzwemmen en zij heeft het plan niet meer met hen besproken. Zij heeft met hen ook niet over de Rode Draadmap gesproken. Daarin staat aangegeven wat de belangrijke afspraken binnen school zijn waaronder ook schoolzwemmen valt.81

In de Rode Draadmap staat opgenomen over het zwemmen: ‘de zwemles duurt 30 minuten. De verantwoordelijkheid van de zwemmende kinderen ligt bij de groepsleerkracht. Blijf er dus altijd bij!’.82

Getuige [getuige 8] (hierna te noemen: [getuige 8] ) heeft verklaard dat hij tot 1 maart 2014 directeur van de [naam school] is geweest.83 Het Schoolwerkplan kwam in de leesmap in de personeelskamer terecht. Iedere leerkracht heeft een aantal uren beschikbaar voor het bestuderen van vakliteratuur. In die map zaten onderwijstijdschriften en ook dat plan. De leerkrachten worden geacht daar kennis van te nemen. [verdachte] en [medeverdachte 2] zijn mensen die al jaren in het zwembad komen. Zij waren van dat plan dan ook op de hoogte. [getuige 8] kan dat aannemen op basis van zijn praktijkervaring. De leesmap is niet hetzelfde als de Rode Draadmap.84 Bij iedereen is het moeten doornemen van die leesmap bekend. Het zijn professionals en zij moeten hun vakkennis op peil houden. Een aantal jaren heeft [getuige 8] het Schoolwerkplan er zelf in gedaan. Andere jaren heeft de adjunct dat gedaan. Er zijn nooit specifieke avonden gehouden waarbij leerkrachten zijn gewezen op hoe te handelen tijdens het schoolzwemmen.85

III. Feitelijke invulling van het toezicht in het algemeen en op 21 september 2015 in het bijzonder

[medeverdachte 1] heeft verklaard dat er niet echt nadere afspraken zijn gemaakt over de wijze waarop het toezicht diende plaats te vinden.86 Een week voor 21 september 2015 is er een gesprek geweest over het Syrische meisje. Dit omdat ze moeilijk te bereiken was door de taalbarrière. [medeverdachte 1] sprak daarover met haar juf.87 [medeverdachte 1] heeft aan [slachtoffer] geprobeerd uit te leggen wat ondiep en diep was. Met handen en voeten heeft hij haar geprobeerd duidelijk te maken dat ze niet in het diepe bad mag. Dit gebeurde toen [slachtoffer] in het ondiepe bad was. [slachtoffer] liep namelijk steeds weg. Ze was watervrij en zelfs een beetje brutaal, in die zin dat ze wel luisterde maar dat ze moeilijk bij de les was te houden. [medeverdachte 1] moest haar steeds terughalen. Iemand die watervrij is, gaat gemakkelijker over zijn of haar grenzen heen.

[getuige 1] heeft verklaard dat hij [slachtoffer] direct na de zomervakantie drie keer les heeft gegeven.88 Hij interpreteerde [slachtoffer] in het water als wat bravoureachtig. Zij liet het voorkomen dat zij het wel kon. Hij moest behoorlijk op zijn strepen staan om haar te laten doen wat hij wilde. [getuige 1] weet niet of [slachtoffer] het klassikaal uitleggen van de regels begreep. Hij denkt van niet. Hij heeft de regels niet aan haar duidelijk gemaakt omdat dit klassikaal ging.89

[medeverdachte 3] heeft verklaard dat de kinderen van hen (de rechtbank begrijpt: de zwemdocenten) een uiteenzetting krijgen voor aanvang van hun eerste zwemles. Dit wordt plenair90 en in het Nederlands gedaan.91 Er wordt dan verteld over de huisregels.92 Er is uitgelegd wat de bedoeling is als je bijvoorbeeld geen diploma hebt. [medeverdachte 3] weet niet hoe duidelijk dit was voor [slachtoffer] . [medeverdachte 3] wist ook niet dat er een meisje bij was die het niet zou begrijpen.93 Bij de eerste zwemles van het schooljaar is aan de kinderen verteld bij wie ze het hele schooljaar in de groep zwemmen.94 [medeverdachte 3] heeft verklaard dat er bij die eerste zwemles niet specifiek iets is afgesproken met de leerkrachten van de klassen. Dit omdat [verdachte] en [medeverdachte 2] van de [naam school] al zo veel jaren meelopen. De rolverdeling tussen hen (de rechtbank begrijpt: de zwemdocenten) en leerkrachten gaat gewoon zoals het gaat.95 Op 21 september 2015 zijn er tussen [medeverdachte 3] en de leerkrachten geen afspraken gemaakt.96 [medeverdachte 3] wist dat er twee kinderen van de [naam school] geen diploma hadden, maar zij wist niet welke kinderen dit waren of hoe zij heetten. [medeverdachte 1] wist dit wel omdat hij die kinderen de week voor 21 september 2015 ook zwemles had gegeven.97

[medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] hielden het wedstrijdbad in de gaten en [medeverdachte 1] het instructiebad.98 [medeverdachte 3] heeft op één vast punt gestaan. [medeverdachte 4] bevond zich vlakbij haar. [medeverdachte 3] heeft verklaard dat zij geen afspraken hebben gemaakt, het gaat eigenlijk allemaal automatisch. Het meest praktische is dat je toezicht houdt op het bad waar je ook zwemles geeft. Door over het water te kijken heeft [medeverdachte 3] vastgesteld dat het diepe bassin leeg was. Zij zag niets meer. Zij stond toen nog steeds aan de ondiepe zijde van het diepe bad. Zij was toen met [medeverdachte 4] .99 Als [medeverdachte 3] wordt gevraagd wanneer zij [slachtoffer] voor het laatst heeft gezien, antwoordt [medeverdachte 3] dat zij [slachtoffer] niet bewust heeft gezien, want zij stond bij het diepe bad toezicht te houden.100

[medeverdachte 4] heeft verklaard dat zij niet kan zeggen wie het Syrische meisje was. Zij wist eigenlijk niets over dit kind. Zij (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer] ) kon kennelijk niet zwemmen omdat zij in de groep bij [medeverdachte 1] zat. [medeverdachte 4] kende haar te kort om daar iets over te zeggen. Zij heeft het slachtoffer niet zelf lesgegeven.101 Het is niet mogelijk om een bepaald kind in de gaten te houden. Je kijkt continu naar een totaalplaatje. [medeverdachte 4] heeft verklaard dat zij na verloop van tijd goed weet welke kinderen geen diploma hebben en niet in het diepe mogen. Omdat zij de groep pas zo kort kende, wist zij nog niet precies welke kinderen niet in het diepe mochten. Over een aantal weken zou zij dit wel weten.102 Zij heeft met [medeverdachte 3] de kurkjes opgeruimd. Toen was het bad helemaal leeg.103 [medeverdachte 4] weet niet of er met de [naam school] nadere afspraken zijn gemaakt over de wijze waarop het toezicht diende plaats te vinden.104 [medeverdachte 4] is langs de lange zijde van het diepe bad gelopen en heeft toen haar map gepakt. Toen zij terugliep en halverwege was, heeft zij over het bad gekeken en zag zij dat het leeg was. Zij zag niets meer bewegen105 en heeft niets afwijkends gezien.106

[verdachte] heeft verklaard dat zij niet wist hoe de taakverdeling bij het schoolzwemmen was.107 De kinderen worden op de bank gezet bij het diepe bad en dan worden zij overgedragen aan de badmeester en –juffen.108 [verdachte] neemt daarna plaats en bemoeit zich dan niet meer met de zwemles. [medeverdachte 2] en zij hebben deze afspraak met het personeel van het zwembad. Zij heeft geen toezichthoudende rol. Als er een kind moet worden getroost of begeleid naar de kleedruimte, dan wordt dit kind naar haar gestuurd. Deze afspraken zijn langer dan een jaar geleden gemaakt.109 Dat is mondeling medegedeeld.110 In eerdere jaren is [verdachte] aangesproken door de zwemdocenten dat de kinderen zich niet bij haar moesten melden maar bij de zwemdocenten. Het was hun verantwoordelijkheid. Op het moment dat een zwemdocent een beroep op [verdachte] deed om bijvoorbeeld een lastig kind of een kind met medische problemen op te vangen en te begeleiden, nam zij de zorg voor zo’n kind over.111 [verdachte] heeft verklaard dat zij bij het vrij zwemmen geen taak heeft. Er is geen afspraak over wat haar taak is als de bel gaat. Na het gaan van de bel vangt zij de kinderen uit het ondiepe bad op, kijkt zij of het ondiepe bad leeg is en zorgt zij dat de kinderen naar de douches gaan. Daarna begeleidt zij de kinderen naar de kleedruimte.112 [verdachte] heeft geen afspraak met [medeverdachte 2] gemaakt over het einde van de zwemles. Met het personeel van het zwembad zijn geen afspraken gemaakt. Dat gaat eigenlijk altijd zo.113 [verdachte] heeft verklaard op de groep te letten en niet op het individuele kind.114 [verdachte] weet niet waar [slachtoffer] was toen [verdachte] bij de kleedruimte was.115 [verdachte] heeft [slachtoffer] voor het laatst gezien toen [slachtoffer] in het instructiebad les kreeg van [medeverdachte 1] .116 [verdachte] heeft de kinderen geen uitleg gegeven over de gang van zaken in en om het zwembad. Het is haar niet verteld dat zij dat moest doen aan het begin van het schooljaar. Deze uitleg krijgen zij van de badmeester of badjuf. [slachtoffer] heeft de eerste keer niet meegezwommen. Zij is toen bij [verdachte] gebleven.117 [verdachte] heeft bij het overdragen van [slachtoffer] aan [medeverdachte 1] verteld dat [slachtoffer] geen Nederlands sprak en nog niet kon zwemmen. Dit was toen [slachtoffer] de eerste keer les had van [medeverdachte 1] . Zij heeft [medeverdachte 1] ook verteld dan [slachtoffer] eerder les had gehad van [getuige 1] . [medeverdachte 1] vertelde toen dat [getuige 1] ook alles al had overgedragen.118 [verdachte] heeft het Schoolwerkplan nog nooit gezien. Er is alleen de afspraak gemaakt dat zij de kinderen moest halen en brengen en er is verteld hoe laat het zwemmen was.119

[medeverdachte 2] heeft verklaard dat toezicht houden hun (de rechtbank begrijpt: van de leerkrachten) taak daar is. [medeverdachte 2] vertaalt dit als ‘gedragen de kinderen zich ordentelijk, gaan er geen rare dingen gebeuren’. De badjuffen en -meesters bepalen wat er gebeurt, maar in sommige gevallen kan hij ook ingrijpen. Hij staat dan naast de badjuf of –meester, als tweede in de lijn. Zodat die persoon daar niet alleen staat. [medeverdachte 2] weet uit het protocol dat de kinderen vanaf een moment zijn overgegeven aan de badjuffen. Daarbij komt zijn eigen gevoel dat hij zich altijd verantwoordelijk voelt voor de kinderen. Ook voor de groep van [verdachte] .120 Hen (de rechtbank begrijpt: de leerkrachten) is gevraagd mede toezicht te blijven houden aan de kant tijdens de zwemles. Dat is al jaren geleden gevraagd. In 2003 heeft [medeverdachte 2] zich voorgesteld aan degene die er toen was. Je maakt dan afspraken over het toezicht. Dit gebeurt niet ieder jaar, want je komt steeds dezelfde mensen tegen. [medeverdachte 1] , [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] kent hij al vanaf het begin.121 Het maken van afspraken gebeurt altijd mondeling.122 [medeverdachte 2] heeft de vorige versies van het protocol gezien. Hij heeft die versies besproken met twee eerdere directeuren.123 Hij heeft toen begrepen dat de school verantwoordelijk is en dus uiteindelijk het bestuur.124 [medeverdachte 2] vindt niet dat hij de verantwoording kwijt is als de kinderen met de zwemjuf worden meegenomen, maar volgens het protocol is dit wel zo. Het vrij zwemmen valt onder het zwemmen.125 Er zijn geen nadere afspraken gemaakt. [medeverdachte 2] denkt dat het altijd vanuit het volste vertrouwen is gegaan. Omdat de verstandhouding altijd goed was, was het niet nodig daar nadere afspraken over te maken. Er is geen overleg geweest met de directeur over het zwemmen.126 [medeverdachte 2] kijkt rond om de laatsten naar de douche te dirigeren. Als hij als laatste loopt, let hij daar specifiek op. Afgelopen maandag zag hij niemand meer in het water van beide baden.127 [medeverdachte 2] weet niet op welke wijze [slachtoffer] is verteld dat zij niet in het diepe bad mocht komen.128 [medeverdachte 2] kon de bodem van het diepe bassin niet goed schouwen. Hij denkt dat dit kwam door de laatste golven die er dan nog zijn van de beweging van de kinderen.129 [medeverdachte 2] zag [slachtoffer] voor het laatst toen zij met [A] stond. Dit was tijdens de les.130

Bewijsoverweging met betrekking tot de punten II en III

Uit het voorgaande blijkt dat op de schoolleiding de verplichting rust ervoor te zorgen dat de groepsleerkrachten belast met schoolzwemmen op de hoogte zijn van de inhoud van het protocol en het Schoolwerkplan zwemmen. Door [verdachte] en [medeverdachte 2] is aangegeven dat deze documenten nooit met hen zijn besproken. [medeverdachte 2] kent soortgelijke documenten alleen van de school waarop hij vroeger les gaf. Ook het document ‘Informatie voor de leerkracht’ was aan [verdachte] en [medeverdachte 2] niet bekend. Uit de verklaringen van voormalig directeur [getuige 8] en directeur [getuige 7] blijkt evenmin dat de documenten met de groepsleerkrachten zijn besproken. Door [getuige 8] is aangegeven dat het Schoolwerkplan zwemmen in de leesmap werd gedaan. De leesmap bevatte niet alleen het Schoolwerkplan schoolzwemmen maar ook allerhande onderwijstijdschriften. Iedere leerkracht kreeg per schooljaar 20 uur de tijd om zijn/haar kennis op peil te houden en diende derhalve tijd te besteden aan de leesmap. [getuige 8] heeft aangenomen dat [verdachte] en [medeverdachte 2] , die al jaren in het zwembad kwamen, van het plan op de hoogte waren. Volgens hem heeft hij nooit expliciet met hen daar over gesproken. Door [getuige 7] is verklaard dat zij het nieuwe Schoolwerkplan 2015-2016 heeft vergeleken met het oude plan en weinig verschillen zag. Zij heeft het toen bekend verondersteld bij [verdachte] en [medeverdachte 2] . Ze ging ervan uit dat haar voorganger het had besproken. Zij heeft niet met hen gesproken over het Schoolwerkplan. Ook niet over de Rode Draadmap die op school gehanteerd wordt. Er is in vergaderingen niets besproken over het schoolzwemmen. Zij weet niet of er tussen de leerkrachten en de zwemdocenten nog specifiekere afspraken zijn gemaakt over het vrij zwemmen.

De rechtbank is van oordeel dat met het opnemen van het Schoolwerkplan schoolzwemmen in de leesmap en de vermelding van de enkele zinsnede in de Rode Draadmap, de schoolleiding niet voldoende heeft gewaarborgd dat de leerkrachten belast met het schoolzwemmen op de hoogte waren van de inhoud van dit plan en hun verantwoordelijkheden hierbij. Het had op de weg van de schoolleiding gelegen om dit Schoolwerkplan en het Procotol ten minste in persoon aan de betrokken leerkrachten uit te reiken en de inhoud daarvan met hen te bespreken, zodat zeker was dat zij van de inhoud op de hoogte waren. Dit was nodig omdat het houden van toezicht tijdens het schoolzwemmen een grote verantwoordelijkheid met zich brengt en de school door het ondertekenen van het Protocol Schoolzwemmen die verantwoordelijkheid uitdrukkelijk mede op zich neemt. Door te veel te leunen op het vermoeden dat de betrokken leerkrachten op de hoogte waren van het protocol en werkplan, zonder dit actief te toetsen en de inhoud ervan te bespreken, heeft de school onvoldoende invulling gegeven aan haar verantwoordelijkheid.

Nu de betrokken leerkrachten, [verdachte] en [medeverdachte 2] , niet op de hoogte waren van wat er precies van hen werd verwacht tijdens het schoolzwemmen, hebben zij teruggegrepen naar de bestaande praktijk zoals die er al jaren was. Deze praktijk hield in dat de leerkrachten de verantwoordelijkheid voor de kinderen droegen tot het moment waarop de kinderen naar de lange bank aan de raamzijde van het zwembad werden gebracht, waar zij werden opgehaald en de verantwoordelijkheid voor hen werd overgenomen door de zwemdocenten. De leerkrachten namen de kinderen weer van de zwemdocenten over vanaf het nadouchen. Het was staande praktijk dat tijdens de eerste zwemles van het schooljaar de zwemdocenten de regels van het schoolzwemmen en de gang van zaken in het zwembad uitlegden. Tijdens het zwemmen, ook tijdens het vrij zwemmen, waren (in de praktijk) de zwemdocenten verantwoordelijk. [verdachte] heeft hierover nog verklaard dat zij ooit zelfs door een zwemdocent erop is gewezen dat zij zich niet met de zwemles mocht bemoeien. Zowel [verdachte] als [medeverdachte 2] hebben uiteengezet dat zij als ondersteuning in de zwemzaal aanwezig waren. Alleen al hun aanwezigheid kon soms rust brengen. En als er een kind vervelend was of een pleister nodig had, konden zij dat kind overnemen. Beiden hebben benadrukt nooit de zwemzaal te verlaten op het moment dat de kinderen daar aanwezig zijn. Toezichthouden zoals de zwemdocenten dit deden, hebben zij nooit gedaan.

De rechtbank is van oordeel dat van [verdachte] en [medeverdachte 2] gelet op wat hen (niet) was verteld, niet anders had mogen worden verwacht dan de rol die zij in de praktijk vervulden, zoals hiervoor beschreven. Zij wisten niet beter dan dat dit hun rol was. De rechtbank oordeelt aldus dat [verdachte] en [medeverdachte 2] een ondersteunende, secundair toezichthoudende rol hadden.

IV. Beoordeling

Bij de beoordeling van het tenlastegelegde ‘dood door schuld’ dienen de volgende vragen te worden beantwoord:

  1. Heeft [verdachte] een of meerdere fouten gemaakt?

  2. Is er voldoende oorzakelijk verband (causaliteit) tussen die gemaakte fout(en) en de dood van [slachtoffer] ?

  3. Is er sprake van schuld in strafrechtelijke zin?

Ad a. Fouten gemaakt?

Zoals hiervoor al overwogen is de rechtbank van oordeel dat [verdachte] tijdens het zwemmen een ondersteunend toezichthoudende rol had. [verdachte] had tijdens de les en tijdens het vrij zwemmen zicht op het ondiepe bad en heeft ook verklaard dat zij naar het ondiepe bad keek. Zij wist dat [slachtoffer] niet kon zwemmen en zij wist dat [slachtoffer] niet naar het diepe bad mocht. Gegeven dit alles en gegeven haar ondersteunend toezichthoudende rol, had [verdachte] moeten zien dat [slachtoffer] naar het diepe bad ging. Door dit niet te zien heeft zij een fout gemaakt. Vertaald naar de tenlastelegging heeft verdachte op dat moment onvoldoende toezicht gehouden op [slachtoffer] , als één van de kinderen die onderdeel uitmaakte van de groep kinderen op wie zij – zij het ondersteunend – toezicht hield.

De rechtbank is van oordeel dat [verdachte] voor het overige geen verwijten kunnen worden gemaakt en licht dit oordeel als volgt toe.

Op verdachte rustte als groepsleerkracht van [slachtoffer] een bijzondere zorgplicht met betrekking tot de informatievoorziening naar de zwemdocenten over [slachtoffer] . [verdachte] heeft deze bijzondere zorgplicht vervuld door eerst [getuige 1] en daarna [medeverdachte 1] in te lichten over de bijzondere situatie van [slachtoffer] . Zij heeft dit zelfs extra zorgvuldig gedaan door de informatie over [slachtoffer] zelf aan [medeverdachte 1] te willen vertellen zodat zij zeker zou weten dat de informatie die [medeverdachte 1] bereikte volledig was. Ter terechtzitting heeft [verdachte] verklaard deze informatie ook te hebben gedeeld met [medeverdachte 3] en een ander die voorafgaande aan de eerste zwemles van het schooljaar aanwezig was. Gelet op hetgeen [verdachte] dacht van wat er van haar werd verwacht, namelijk ‘erbij blijven’, is de rechtbank van oordeel dat het niet op de weg van [verdachte] lag om nadere expliciete afspraken te maken over het toezicht op [slachtoffer] . De rechtbank begrijpt de mededeling van [verdachte] aan [slachtoffer] zwemdocenten [getuige 1] en [medeverdachte 1] aldus dat zij het toezicht op [slachtoffer] daarmee in hun handen legde en dat zij daarmee dus impliciet een afspraak met hen heeft gemaakt. Zij waren de ervaren zwemdocenten en zij hadden het moeten aangeven als van [verdachte] meer verwacht werd met betrekking tot het toezicht op [slachtoffer] .

Nu ook het document ‘Informatie voor de leerkracht’ aan [verdachte] en [medeverdachte 2] niet bekend was en de bestaande praktijk was dat de zwemdocenten de kinderen voorafgaand aan de eerste zwemles de regels uitlegden over de gang van zaken bij de zwemlessen, kan naar het oordeel van de rechtbank [verdachte] niet worden verweten dat zij [slachtoffer] niet heeft ingelicht over dat zij niet in het diepe bad mocht of zich heeft vergewist dat de zwemdocenten dit voldoende hadden gedaan. Ook valt niet uit enige geldende norm af te leiden dat zij de ouders van [slachtoffer] hierover had moeten inlichten of zich had moeten vergewissen dat deze door iemand anders hieromtrent waren ingelicht.

Van [verdachte] als ondersteunend toezichthouder hoefde evenmin te worden verwacht dat zij controleerde of de zwembaden leeg waren na afloop van de zwemles. Er hielden drie ervaren en daartoe opgeleide zwemdocenten toezicht. [verdachte] was hier zelf niet toe opgeleid of geïnstrueerd. In dat licht bezien voert het tevens te ver om van [verdachte] te verlangen dat zij controleerde hoe de ervaren toezichthouders hun werk uitvoerden. De noodzaak van toezicht houden op toezicht kan niet uit enige op 21 september 2015 geldende norm worden afgeleid.

Dit geldt ook voor het verwijt dat [verdachte] de kinderen niet heeft geteld bij het nadouchen. Dit is een praktijk die pas na het ongeval is ingevoerd.

Ad b. Causaal verband?

Er is sprake van enig causaal verband tussen de fout van [verdachte] en het overlijden van [slachtoffer] . De dood van [slachtoffer] kan immers in redelijkheid mede worden toegerekend aan het niet opmerken van [slachtoffer] door [verdachte] . Dat ook meerdere fouten van andere toezichthouders daaraan hebben bijgedragen neemt dit niet weg.

Ad c. Mate van schuld?

De rechtbank dient vervolgens de vraag te beantwoorden of het door [verdachte] onvoldoende (ondersteunend) toezicht houden op [slachtoffer] tijdens het vrij zwemmen zeer dan wel aanmerkelijk onvoorzichtig, onoplettend of nalatig was in de zin van schuld van artikel 307 van het Wetboek van Strafrecht. De rechtbank beantwoordt deze vraag ontkennend.

[verdachte] heeft niet gezien dat [slachtoffer] tijdens het vrij zwemmen naar het diepe bad is gegaan terwijl zij dit niet mocht. Als ondersteunend toezichthouder naast drie ervaren zwemdocenten/toezichthouders, met een groep van ongeveer 42 kinderen in een zwembad met twee bassins waartussen de kinderen mochten wisselen, kan haar dit slechts in beperkte mate verweten worden. De rechtbank acht het aannemelijk dat in een vergelijkbare situatie onder vergelijkbare omstandigheden een andere leerkracht [slachtoffer] mogelijk ook niet gezien zou hebben. Anders gezegd: van [verdachte] als leerkracht tijdens het schoolzwemmen hoefde niet meer te worden verwacht dan van een gemiddelde leerkracht; voor haar golden in deze specifieke situatie niet de extra eisen van een Garantenstellung. Bovendien heeft [verdachte] de nodige zorg in acht genomen door de ervaren toezichthouders meermalen in te lichten over de bijzondere situatie van [slachtoffer] .

Al het voorgaande in aanmerking genomen gaat het te ver om [verdachte] de door haar gemaakte (enkele) fout in strafrechtelijke zin aan te rekenen als zeer of aanmerkelijk onachtzaam, onoplettend of nalatig.

De rechtbank komt tot de slotsom dat geen sprake is van verwijtbaar handelen in de zin van strafrechtelijke schuld. [verdachte] zal daarom van het haar ten laste gelegde worden vrijgesproken.

De rechtbank komt op grond van het voorgaande tot de volgende beslissing.

5 Beslissing

De rechtbank:

Vrijspraak

Spreekt [verdachte] vrij van hetgeen haar ten laste is gelegd.

Dit vonnis is gewezen door

mr. L.E. Verschoor-Bergsma, voorzitter,

mrs. A.R. Creutzberg en O.P. van Tricht, rechters,

in tegenwoordigheid van mr. N. Kruijswijk, griffier,

en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank van 22 juni 2017.

BIJLAGE I: de tenlastelegging

zij op of omstreeks 21 september 2015 te Rhenen zeer, althans aanmerkelijk onvoorzichtig en/of onoplettend en/of nalatig heeft gehandeld door in de uitoefening van haar ambt of beroep als leerkracht en/of toezichthouder in het zwembad [naam zwembad] geen, althans niet voldoende, toezicht te houden op de/het zwembad(en) en/of de aan haar, verdachte's zorg en/of toezicht toevertrouwde [slachtoffer] (geboren [2006] ), immers heeft verdachte:

- geen, althans niet voldoende, afspraken gemaakt met de andere toezichthouder(s), te weten [medeverdachte 3] en/of [medeverdachte 4] en/of [medeverdachte 1] en/of [medeverdachte 2] , over het benodigde toezicht op [slachtoffer] tijdens het schoolzwemmen in verband met haar anderstaligheid en/of de omstandigheid dat zij (nog) niet kon zwemmen en/of

- toezichthouder(s) [medeverdachte 4] en/of [medeverdachte 3] en/of [medeverdachte 1] niet, althans niet voldoende, geïnformeerd over de (ontbrekende) zwemvaardigheid van [slachtoffer] , en/of zich er niet, althans niet voldoende, van heeft vergewist of die toezichthouder(s) hiervan op de hoogte wa(s)(ren) en/of

- [slachtoffer] en/of de ouders van [slachtoffer] ( [vader] en/of [moeder] ) niet, althans niet voldoende, geïnformeerd over de omstandigheid dat zij – vanwege het niet hebben van een zwemdiploma en/of omdat zij niet kon zwemmen – niet mocht zwemmen in het diepe zwembad (ook niet tijdens het vrij zwemmen) en/of niet gecontroleerd of [slachtoffer] deze informatie had begrepen, en/of zich er niet, althans niet voldoende, van heeft vergewist of een andere toezichthouder die [slachtoffer] deze informatie had verstrekt en/of

- geen althans, niet voldoende, toezicht gehouden op [slachtoffer] en/of het ondiepe zwembad en/of de overgang naar en/of het diepe zwembad (mede ten tijde van het vrij zwemmen) en/of het (na)douchen en/of het omkleden van de leerlingen en/of zich er niet, althans niet voldoende, van heeft vergewist of een of meer van voornoemde toezichthouder(s) een of meer van deze toezichtstaken (in voldoende mate) op zich had(den) genomen en/of

- niet, althans niet voldoende, gecontroleerd of alle leerlingen (na het schoolzwemmen) uit de zwembaden waren en/of zich er niet, althans niet voldoende, van heeft vergewist of een of meer van voornoemde toezichthouder(s) deze taak (in voldoende mate) op zich had(den) genomen,

waardoor, althans mede waardoor, het aan haar schuld te wijten is geweest dat [slachtoffer] toen en aldaar is verdronken en uiteindelijk is overleden.

(art. 309 Wetboek van Strafrecht; art 307 lid 1 Wetboek van Strafrecht)

1 Voor zover niet anders vermeld, wordt in de hierna volgende voetnoten telkens verwezen naar bewijsmiddelen die zich in het aan deze zaak ten grondslag liggende proces-verbaal, nr. PL0950-2015286826, bevinden, volgens de in dat dossier toegepaste nummering (pagina 1 tot en met 977). Tenzij anders vermeld, gaat het daarbij om processen-verbaal, in de wettelijke vorm opgemaakt door daartoe bevoegde opsporingsambtenaren.

2 Pagina 32.

3 Pagina 37.

4 Pagina 42.

5 Pagina 37.

6 Pagina 38.

7 Pagina 109.

8 Pagina 110.

9 Pagina 13.

10 Pagina 16.

11 Pagina 13.

12 Pagina 19.

13 Pagina 64.

14 Pagina 62.

15 Pagina 87.

16 Pagina 89.

17 Pagina 28.

18 Pagina 20.

19 Pagina 28.

20 Pagina 29.

21 Pagina 69 en 90.

22 Pagina 38.

23 Pagina 45.

24 Pagina 46.

25 Pagina 109.

26 Pagina 111.

27 Pagina 28.

28 Pagina 14.

29 Pagina 242.

30 Pagina 243.

31 Pagina 260.

32 Pagina 261.

33 Pagina 262.

34 Pagina 253.

35 Pagina 277.

36 Pagina 274 en 285.

37 Pagina 325.

38 Pagina 29.

39 Pagina 20.

40 Pagina 63.

41 Pagina 46.

42 Pagina 110.

43 Pagina 111.

44 Pagina 69.

45 Pagina 70.

46 Pagina 77.

47 Pagina 70.

48 Pagina 91.

49 Pagina 97 en 98.

50 Pagina 91.

51 Pagina 207.

52 Pagina 204.

53 Pagina 207.

54 Pagina 14.

55 Pagina 154.

56 Pagina 435, zijnde een geschrift.

57 Pagina 137.

58 Pagina 438, zijnde een geschrift.

59 Pagina 144.

60 Pagina 198.

61 Pagina 419.

62 Pagina 419.

63 Pagina 159.

64 Pagina 160.

65 Pagina 176.

66 Pagina 178.

67 Pagina 180.

68 Pagina 181.

69 Pagina 161.

70 Pagina 444, zijnde een geschrift.

71 Pagina 445, zijnde een geschrift.

72 Pagina 466, zijnde een geschrift.

73 Pagina 467.

74 Pagina 468.

75 Pagina 681.

76 Deskundigenrapport A. Timmerman van 11 december 2016, zijnde een geschrift, pagina 6.

77 Deskundigenrapport A. Timmerman van 11 december 2016, zijnde een geschrift, pagina 7.

78 Deskundigenrapport A. Timmerman van 11 december 2016, zijnde een geschrift, pagina 8.

79 Deskundigenrapport A. Timmerman van 11 december 2016, zijnde een geschrift, pagina 5.

80 Pagina 228.

81 Het proces-verbaal van verhoor getuige [getuige 7] bij de rechter-commissaris van 6 december 2016, pagina 2.

82 Brief van [getuige 7] , directeur [naam school] d.d. 7 december 2016 met als bijlage ‘Instructie en evenementen overzicht groep 5 [naam school] ’, zijnde een geschrift.

83 Het proces-verbaal van verhoor getuige [getuige 8] bij de rechter-commissaris d.d. 18 januari 2016, pagina 1.

84 Het proces-verbaal van verhoor getuige [getuige 8] bij de rechter-commissaris d.d. 18 januari 2016, pagina 2.

85 Het proces-verbaal van verhoor getuige [getuige 8] bij de rechter-commissaris d.d. 18 januari 2016, pagina 4.

86 Pagina 27.

87 Pagina 19.

88 Pagina 200.

89 Pagina 201.

90 Pagina 66.

91 Pagina 75.

92 Pagina 66.

93 Pagina 75.

94 Pagina 68.

95 Pagina 66.

96 Pagina 67.

97 Pagina 68.

98 Pagina 69.

99 Pagina 77.

100 Pagina 78.

101 Pagina 89.

102 Pagina 90.

103 Pagina 91.

104 Pagina 96.

105 Pagina 97.

106 Pagina 98.

107 Pagina 38.

108 Pagina 37.

109 Pagina 42.

110 Pagina 43.

111 Pagina 52.

112 Pagina 43.

113 Pagina 44.

114 Pagina 46.

115 Pagina 46/47.

116 Pagina 55.

117 Pagina 51.

118 Pagina 52.

119 Pagina 53.

120 Pagina 109.

121 Pagina 122.

122 Pagina 122/123.

123 Pagina 113.

124 Pagina 123.

125 Pagina 113.

126 Pagina 123.

127 Pagina 110.

128 Pagina 114.

129 Pagina 128.

130 Pagina 129.

De gegevens worden opgehaald

Hulp bij zoeken

Er is een uitgebreide handleiding beschikbaar voor het zoeken naar uitspraken, met onder andere uitleg over:

Selectiecriteria

De Rechtspraak, Hoge Raad der Nederlanden en Raad van State publiceren uitspraken op basis van selectiecriteria:

  • Uitspraken zaken meervoudige kamers
  • Uitspraken Hoge Raad en appelcolleges
  • Uitspraken met media-aandacht
  • Uitspraken in strafzaken
  • Europees recht
  • Richtinggevende uitspraken
  • Wraking

Weekoverzicht

Selecteer een week en bekijk welke uitspraken er in die week aan het uitsprakenregister zijn toegevoegd.