Uitspraken

Feiten en omstandigheden 1

De rechtbank gaat op grond van wettige bewijsmiddelen van de volgende feiten en omstandigheden uit, welke bewijsmiddelen telkens slechts worden gebezigd tot het bewijs van dat ten laste gelegde feit waarop deze blijkens de inhoud kennelijk betrekking hebben.

Ten behoeve van de leesbaarheid van het vonnis worden bij het bespreken van de bewijsmiddelen ten aanzien van feit 1 tussendoor reeds bewijsoverwegingen opgenomen. Deze tussentijdse bewijsoverwegingen worden cursief weergegeven.

Gebezigde bewijsmiddelen ten aanzien van de feiten 2, 3 primair en 4:

De feiten zijn door verdachte begaan. Verdachte heeft het onder 2, 3 primair en 4 ten laste gelegde bekend. De raadsman heeft geen vrijspraak voor deze feiten bepleit.

De rechtbank volstaat onder deze omstandigheden met een opsomming van de volgende bewijsmiddelen:

Gebezigde bewijsmiddelen ten aanzien van feit 1:

Witwassen bitcoins uit eigen drugshandel

Volgens verdachte ging 100% van de door hem en [medeverdachte 1] met de drugshandel verdiende bitcoins de Bitcoin Fog in. Daarna werden de bitcoins omgezet in contanten.9 [medeverdachte 1] heeft verklaard dat de met de drugshandel verkregen bitcoins deels zijn omgezet in contanten via een persoon die adverteerde op de website localbitcoins.net en dat een ander deel van deze bitcoins door hem aan Bitonic is verkocht op naam van [A] .10 Een totaal aantal bitcoins van 347,83730001 is door de service van Bitcoin Fog gehaald.11 Verdachte heeft, nadat hij is geconfronteerd met het bestaan van 4 Bitcoin Fog accounts op zijn naam, en hem is gevraagd of dit de enige accounts zijn die door hem zijn gebruikt of dat er meer zijn, het volgende verklaard: De Bitcoin Fog accounts die de politie heeft ontdekt zijn de enige accounts die er zijn, meer zijn er niet.12

Bitcoin Fog betreft een bitcoin mixing service. Dit zijn services die bitcoins ontvangen, deze met transacties opdelen en door elkaar mengen en het resultaat weer uitdelen. Op die wijze wordt de herkomst van de bitcoin versluierd.13

Bewijsoverweging:

Gelet op deze bewijsmiddelen stelt de rechtbank vast dat de bitcoins die door verdachte en zijn medeverdachte werden verkregen uit de door hen tot eind december 2014 gedreven drugshandel zijn witgewassen door de herkomst van de bitcoins te verhullen (middels Bitcoin Fog) en de vanuit de service van Bitcoin Fog terugontvangen bitcoins vervolgens om te zetten in chartaal (via localbitcoins.net) dan wel giraal geld (via Bitonic).

Ter beoordeling staat vervolgens of ook de door [medeverdachte 1] ná 1 januari 2015 ingekochte bitcoins - de door hem genoemde bitcoinhandel - een (gedeeltelijke) criminele herkomst hebben en of verdachte hierbij betrokken is geweest. Voor de beoordeling hiervan acht de rechtbank de volgende bewijsmiddelen van belang.

Witwassen bitcoins uit bitcoinhandel

Criminele herkomst

De deskundige R.S. van Wegberg heeft verklaard dat een eigenschap van het TOR-netwerk is dat als een gebruiker surft naar een website, de IP-adressen worden afgeschermd voor beide partijen. De websites op het TOR-netwerk, met vraag en aanbod van producten en diensten, worden dark markets genoemd. 80% van wat daar wordt aangeboden betreft drugs. 20% betreft goederen en diensten. 90% van alle producten zijn illegale producten, zo is gebleken uit onderzoek.14 Tot nu toe vereist alles op die dark markets een betaling met bitcoins.15

Het overgrote deel van de bitcoins dat bij [medeverdachte 1] en verdachte is terechtgekomen, was afkomstig van bronclusters die direct werden gevoed met betaling uit darknet markets.16 De bitcoinstromen tussen de darknet markets en bitcoinclusters die werden beheerd door de verdachten zijn in kaart gebracht. De clusters waar de meeste bitcoins in en uit zijn gegaan, zijn clusters A, B en C.17

Deze clusters bestaan uit bitcoinadressen die afkomstig zijn van Anycoin (clusters A en B) dan wel Anycoin en Bitonic (Cluster C). Anycoin en Bitonic ontvangen vanaf de in deze clusters vermelde bitcoinadressen bitcoins op de accounts van [medeverdachte 1] , verdachte en/of [medeverdachte 2] .18

In cluster A zijn in totaal ruim 9.263 bitcoins ontvangen en 9.263 verzonden. De bitcoinadressen waar bitcoins vanuit cluster A naartoe gezonden zijn, zijn adressen die hoorden bij de Krakenaccounts van verdachten [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] en verdachte. Vanuit cluster A werden ook bitcoins overgemaakt naar accounts op naam van [medeverdachte 1] en verdachte, aangehouden bij Anycoin. Van de 9.263 bitcoins die binnenkwamen, zijn 5.504 bitcoins afkomstig uit 9 bronclusters die voor het grootste deel direct bitcoins ontvingen uit darknet markets. Dit betekent dat de beheerder(s) van deze bronclusters producten of diensten heeft verkocht op een darknet market.19

In cluster B zijn in totaal ruim 8.860 bitcoins ontvangen en 8.860 verzonden. De bitcoinadressen van Kraken waar bitcoins vanuit cluster B naartoe gezonden zijn, zijn adressen die hoorden bij Krakenaccounts van [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] en verdachte. Vanuit cluster B werden ook bitcoins overgemaakt naar accounts op naam van [medeverdachte 2] en verdachte, aangehouden bij Bitonic. Bijna alle bitcoins die in cluster B terechtkwamen, zijn afkomstig uit darknet markets. Van 8.860 bitcoins die in totaal binnenkwamen, zijn 6.148 bitcoins afkomstig uit 7 bronclusters die direct bitcoins ontvingen uit darknet markets.20

In cluster C zijn in totaal ruim 5.412 bitcoins ontvangen en 5.412 verzonden. De bitcoinadressen waar bitcoins vanuit cluster C naartoe zijn gezonden, zijn adressen die hoorden bij Krakenaccounts van [medeverdachte 1] en verdachte. Vanuit cluster C werden ook bitcoins overgemaakt naar accounts op naam van [medeverdachte 2] , [medeverdachte 1] en verdachte, aangehouden bij Anycoin. Ook werden bitcoins overgemaakt naar een account op naam van verdachte, aangehouden bij Bitonic. Van de 5412 bitcoins die in cluster C binnenkwamen, zijn 3.364 afkomstig uit 7 bronclusters, die direct bitcoins ontvangen uit darknet markets. 21

De clusters A, B en C hebben in totaal 23.535 bitcoins ontvangen, waarvan 21.007 naar Krakenaccounts van [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] en verdachte zijn doorgeboekt. De geschatte waarde van deze bitcoins benadert het op de bankrekeningen verzilverde bedrag van ongeveer € 5.000.000,-.22

Bewijsoverweging:

Uit de hiervoor genoemde verklaring van de deskundige Van Wegberg volgt dat uit onderzoek is gebleken dat op darknet markets vrijwel uitsluitend in illegale goederen wordt gehandeld en op die markets een betaling in bitcoins is vereist. Op grond van die verklaring gaat de rechtbank ervan uit dat nagenoeg alle bitcoins die van darknet markets afkomstig zijn, een criminele herkomst hebben. Uit bovenstaande clusteranalyse kan worden afgeleid dat een groot deel van de door [medeverdachte 1] op zijn naam dan wel op naam van verdachte of [medeverdachte 2] bij Kraken, Anycoin of Bitonic aangeboden bitcoins indirect afkomstig is van dergelijke darknet markets. In veel gevallen houdt de indirecte besmetting met darknet markets in dat er slechts één transactie zit tussen de ontvangst uit darknet markets en het aanbieden van de betreffende bitcoins bij exchanges als Kraken, te weten de transactie van de ontvanger van de bitcoins uit darknet markets naar een door [medeverdachte 1] beheerd bitcoinadres. Op basis van deze omstandigheden in onderling verband en samenhang bezien, stelt de rechtbank vast dat in ieder geval een groot deel van de door [medeverdachte 1] via zijn eigen bankrekeningen en die van verdachte en [medeverdachte 2] verzilverde bitcoins een criminele herkomst heeft.

De rechtbank wijst verder op het arrest van de Hoge Raad van 23 november 2010 (NJ 2011, 44). Hieruit volgt dat uit de wetgeschiedenis bij artikel 420bis en 420quater van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) als bedoeling van de wetgever moet worden afgeleid dat deze met het oog op een effectieve bestrijding van het witwassen het noodzakelijk achtte om niet alleen voorwerpen onder het bereik van de witwasbepalingen te brengen die onmiddellijk of middellijk van misdrijf afkomstig zijn, maar ook voorwerpen die gedeeltelijk van misdrijf afkomstig zijn. Voorts kan uit de wetsgeschiedenis worden afgeleid dat in het geval dat van misdrijf afkomstige vermogensbestanddelen zijn vermengd met vermogensbestanddelen die zijn verkregen door middel van legale activiteiten, het aldus vermengde vermogen kan worden aangemerkt als mede of deels uit misdrijf afkomstig.

Op grond van het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat door vermenging van de grote hoeveelheid van darknet markets afkomstige bitcoins met bitcoins met mogelijk wel een legale herkomst, het gehele verzilverde bedrag aan bitcoins als geheel of gedeeltelijk - onmiddellijk of middellijk - van misdrijf afkomstig moet worden aangemerkt.

De volgende vraag die aan de rechtbank ter beoordeling voorligt, is of verdachte wist dan wel redelijkerwijs moest vermoeden dat de uit de bitcoinhandel afkomstige geldbedragen die op zijn rekening werden verzilverd van enig misdrijf afkomstig waren. Hierbij acht de rechtbank de volgende bewijsmiddelen van belang.

Wetenschap criminele herkomst en het bedrag van € 1.651.044,96

Verdachte heeft verklaard dat hij tot eind december 2014 samen met [medeverdachte 1] verdovende middelen heeft verhandeld op verschillende darknet markets en daarbij werd uitbetaald in bitcoins.23

Uit de verstrekte bankgegevens van 1 juli 2014 tot en met 16 oktober 2015 blijkt dat op de bankrekening [rekeningnummer] ten name van verdachte in totaal een bedrag van € 1.651.044,96 aan bitcoins is verzilverd.24 Volgens [medeverdachte 1] zijn alle geldbedragen die in de periode van januari 2015 tot en met 13 oktober 2015 op verschillende bankrekeningen op zijn naam en op naam van (onder andere) verdachte zijn verzilverd van zijn bitcoinhandel afkomstig.25

Verdachte heeft verklaard dat hij zijn bankpasje, de bijbehorende pincode en een kopie van zijn legitimatiebewijs aan [medeverdachte 1] heeft afgegeven. Op enig moment ontving hij een brief van de ABN Amro bank dat er € 250.000,- op zijn bankrekening was gestort (de rechtbank begrijpt: door bitcoin exchanges). Hierover heeft verdachte een gesprek met die bank gevoerd. Hij heeft daarna zijn bankpas aan [medeverdachte 1] teruggevraagd, maar deze niet teruggekregen. In september 2015 vond een tweede gesprek bij de bank plaats, waarna de bankrekening van verdachte werd opgeheven.26

De 5,22 bitcoins

Op de Lenovo Thinkpad laptop werd een programma aangetroffen ten behoeve van het beheer van Bitcoin wallet(s), MultiBit Bitcoin Wallet. In dat programma werden drie bitcoinwallets aangetroffen.27 [medeverdachte 1] heeft verklaard dat deze laptop door hem is aangeschaft.28 Er is beslag gelegd op de saldi van de bitcoinadressen. In totaal werden er 5,22487726 bitcoins overgemaakt naar het bitcoinadres van het Openbaar Ministerie.29 [medeverdachte 1] heeft verklaard dat de opbrengst van de drugshandel uit de periode september-oktober 2015 door de politie in beslag is genomen.30 Het feit dat de saldi van deze wallets ná zijn aanhouding nog zijn aangegroeid, is volgens verdachte te verklaren doordat de bitcoins na een geplaatste order niet direct worden uitgekeerd door de darknet market.31

Gebezigde bewijsmiddelen ten aanzien van feit 5:

Verdachte heeft verklaard dat hij samen met [medeverdachte 1] drugs verhandelde op darknet markets. [medeverdachte 1] heeft de drugs ingekocht. Verdachte heeft de enveloppen geprint, de bestanden op de usb-stick gezet en de advertenties op internet geplaatst. Samen hebben ze de verdovende middelen verpakt. Beiden hebben de foto’s geschoten waarop het kaartje van de Flying Dutchmen en de drugs te zien waren. Volgens verdachte is hij degene geweest die de met de drugshandel verdiende bitcoins door de Bitcoin Fog heeft gehaald. [medeverdachte 1] heeft de bitcoins omgezet in contant geld.32 [medeverdachte 1] heeft verklaard dat hij samen met verdachte verdovende middelen verkocht. Hij heeft hiertoe drugs ingekocht en verpakt. Hij heeft ook een aandeel gehad in het plaatsen van de advertenties, het maken van de foto’s en het bepalen van de verkoopprijs van de drugs. Ook heeft hij verklaard dat hij uit de Bitcoin Fog afkomstige bitcoins heeft omgezet in contant geld.33

Ten aanzien van feit 1:

De rechtbank acht wettig en overtuigend bewezen dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het witwassen van een geldbedrag van € 1.651.044,96 en dat hij van dit witwassen een gewoonte heeft gemaakt. Bij de beoordeling van de aanwezigheid van wetenschap en het opzet bij verdachte wordt met name het volgende in aanmerking genomen.

Wetenschap criminele herkomst bitcoinhandel

Vastgesteld is dat verdachte direct voorafgaand aan de vanaf januari 2015 door [medeverdachte 1] gedreven bitcoinhandel samen met hem op darknet markets verdovende middelen heeft verkocht, waarbij zij in bitcoins werden betaald. Deze drugshandel vond tot eind december 2014 plaats, aldus direct voorafgaand aan de bitcoinhandel. Gelet daarop staat naar het oordeel van de rechtbank vast dat verdachte wist dat bitcoins een veelgebruikt betaalmiddel zijn voor de aanschaf van illegale goederen.

Ondanks deze wetenschap heeft verdachte aan [medeverdachte 1] de toegang tot zijn bankrekening verschaft door het overhandigen van zijn bankpasje en de bijbehorende pincode, terwijl hij wist dat [medeverdachte 1] deze bankrekening zou gebruiken om daar een groot geldbedrag afkomstig uit de bitcoinhandel op te storten. Verdachte heeft daarbij nagelaten een onderzoek in te stellen naar de herkomst van de geldbedragen. Ook heeft verdachte een kopie van zijn legitimatiebewijs aan [medeverdachte 1] afgegeven.

Verdachte heeft verklaard dat hij [medeverdachte 1] slechts toestemming zou hebben gegeven om op zijn bankrekening eenmalig een bedrag van € 10.000,- uit de bitcoinhandel te verzilveren. Deze verklaring van verdachte wordt niet door enig ander bewijsmiddel in het dossier ondersteund. Bovendien is het voor het eenmalig pinnen van een bedrag van € 10.000,- niet noodzakelijk het bankpasje en de pincode ter beschikking van [medeverdachte 1] te stellen en de opnamelimiet van de bankrekening van verdachte voor onbepaalde duur te verhogen naar € 10.000,- per keer, zoals gebeurd is. Bij een eenmalige verzilvering had dit bedrag immers ook in kleinere bedragen (zoals 10 x € 1.000,-) opgenomen kunnen worden of had de limiet voor de duur van één dag verhoogd kunnen worden. Dit in ogenschouw nemend beoordeelt de rechtbank de verklaring van verdachte dat hij slechts toestemming zou hebben gegeven voor het verzilveren van een bedrag van € 10.000,- als ongeloofwaardig.

Bovendien heeft verdachte na die gestelde eerste transactie niet alles in het werk gesteld om zijn bankpasje terug te krijgen. Zelfs nadat hij was geconfronteerd met de brief van de ABN Amro bank, inhoudende dat een bedrag van € 250.000,- op zijn rekening was gestort, heeft verdachte nagelaten in te grijpen terwijl hij daartoe als rekeninghouder wel in staat was. Verdachte had bijvoorbeeld kunnen overgaan tot het blokkeren van het eerder afgegeven bankpasje, het aanvragen van een nieuwe bankpas dan wel het blokkeren van zijn bankrekening. Dit heeft hij nagelaten. Gelet op die omstandigheden stelt de rechtbank vast dat het voor verdachte kenbaar is geweest dat zijn bankrekening werd gebruikt om meermalen (grote) geldbedragen op te storten, tot het totaalbedrag van ruim 1,6 miljoen euro, en heeft hij naar het oordeel van de rechtbank willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaard dat die bedragen van misdrijf afkomstig waren. De rechtbank wijst in dit verband op het arrest van het gerechtshof Amsterdam van 15 augustus 2016 (ECLI:NL:GHAMS:2016:3322).

Het bedrag van € 1.651.044,96

Concluderend acht de rechtbank wettig en overtuigend bewezen dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het witwassen van een geldbedrag van € 1.651.044,96, zijnde het bedrag dat op zijn bankrekening aan bitcoins is verzilverd.

Er zijn geen aanknopingspunten die erop wijzen dat verdachte betrokken was bij het verzilveren of witwassen van het overige gedeelte van het onder feit 1 tenlastegelegde geldbedrag, zodat verdachte in zoverre partieel zal worden vrijgesproken.

Gewoontewitwassen

Gelet op de omvang van het bedrag dat door verdachte is witgewassen, de periode waarin dit is gebeurd en het feit dat dit (zoals reeds uit zijn eigen verklaring volgt) is gebeurd in meerdere transacties, acht de rechtbank bewezen dat sprake is van gewoontewitwassen.

Ten aanzien van feit 5:

Van een criminele organisatie als bedoeld in artikel 140 Sr is sprake indien het een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband van twee of meer personen betreft dat als oogmerk heeft het plegen van misdrijven. In het algemeen is vereist dat verdachten een aandeel hebben in het samenwerkingsverband, dan wel de gedragingen ondersteunen die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk van de organisatie. Voor opzettelijke deelneming is voldoende dat verdachten in algemene zin weten dat de organisatie het plegen van misdrijven tot oogmerk heeft.

Ten aanzien van de handel in verdovende middelen

Aan de hand van de door verdachte en [medeverdachte 1] afgelegde verklaringen wordt vastgesteld dat sprake is geweest van een gestructureerde samenwerking tussen hen, met een vaste taakverdeling, waarbij ieder zijn eigen rol had. Het oogmerk van de organisatie was gericht op de handel en uitvoer van verdovende middelen. Zowel [medeverdachte 1] als verdachte heeft niet alleen wetenschap gehad van het oogmerk van de organisatie, maar zij hebben ook een aandeel gehad in de gedragingen die strekten tot verwezenlijking hiervan.

Concluderend acht de rechtbank wettig en overtuigend bewezen dat verdachte en [medeverdachte 1] hebben deelgenomen aan een criminele organisatie die als oogmerk had de handel en uitvoer van verdovende middelen als bedoeld in de Opiumwet.

Ten aanzien van het witwassen

De rechtbank begrijpt de tenlastelegging aldus dat het hier gaat om het witwassen van de bitcoins afkomstig uit de door [medeverdachte 1] vanaf januari 2015 gedreven bitcoinhandel.

Uit de gebezigde bewijsmiddelen volgt naar het oordeel van de rechtbank niet dat sprake is geweest van een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband ten aanzien van het witwassen. [medeverdachte 1] kan worden aangemerkt als de initiator en drijvende kracht inzake de bitcoinhandel die anderen, waaronder verdachte, heeft geïnstrueerd om bepaalde handelingen te verrichten. Hoewel deze personen ieder afzonderlijk kunnen worden gerelateerd aan [medeverdachte 1] , is niet gebleken dat zij op de hoogte waren van elkaars handelen en dat zij met hem en/of met elkaar een gestructureerd samenwerkingsverband vormden.

Naar het oordeel van de rechtbank is niet bewezen dat ten aanzien van de gepleegde witwashandelingen sprake was van een criminele organisatie als bedoeld in artikel 140 Sr, zodat verdachte hiervan partieel dient te worden vrijgesproken.