Uitspraken

Ter zitting heeft [eiser sub 1 t/m 3] zijn eis verminderd in die zin dat hij geen betaling meer vordert van de $ 1,4 miljoen door [handelsnaam] . De rechtbank zal in het navolgende van die verminderde eis uitgaan.

De kernvraag in deze procedure is of de Amerikaanse vonnissen waarop [eiser sub 1 t/m 3] zich beroept, in Nederland voor erkenning in aanmerking komen.

Volgens [verweerder sub 1] en [handelsnaam] is [eiser sub 1 t/m 3] niet-ontvankelijk in zijn vordering. In de Amerikaanse zaak draait het om een geschil over een voorraad koffie die speelt tussen de [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 2)] en de [bedrijfsnaam 3 t/m 6 (aanduiding 2)] . [verweerder sub 1] was destijds weliswaar (middellijk) bestuurder en aandeelhouder van [bedrijfsnaam 1 (B.V.)] (ontbonden op 27 november 2013) en van [handelsnaam] , en [eiser sub 1] was weliswaar bestuurder van [bedrijfsnaam 3 t/m 6 (aanduiding 1)] B.V. (ook inmiddels ontbonden), maar dat betekent nog niet dat [eiser sub 1 t/m 3] een vordering heeft op [verweerder sub 1] persoonlijk en op [handelsnaam] . De vordering is dus ingesteld door de verkeerde eisende partij en tegen de verkeerde verwerende partij, aldus [verweerder sub 1] / [handelsnaam] .

Uit de Amerikaanse vonnissen die door partijen zijn overgelegd, blijkt dat de procedure is begonnen met de [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 2)] als eisende partijen, en de [bedrijfsnaam 3 t/m 6 (aanduiding 2)] en [eiser sub 1] als verwerende partijen (zie onder meer productie 3 van [verweerder sub 1] / [handelsnaam] ).

[eiser sub 1] heeft echter vervolgens in zijn antwoord op het inleidende stuk van [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] een tegenvordering ingesteld, namens zichzelf en de [bedrijfsnaam 3 t/m 6 (aanduiding 2)] , en ook een vordering ingesteld tegen derden, waaronder [verweerder sub 1] , diens echtgenote, dochter, en (voormalige) schoonzoon, [bedrijfsnaam 7] BV, [verweerster sub 2] BV, [bedrijfsnaam 8] BV en tegen 25 nog onbekende derden ( John Does 1-25). Zie productie 9 van [verweerder sub 1] / [handelsnaam] . Verder heeft [eiser sub 3] in die procedure een vordering als tussenkomende partij ingesteld tegen [verweerder sub 1] , diens echtgenote, dochter, en (voormalige) schoonzoon, en [bedrijfsnaam 7] BV. En blijkt uit productie 8 van [eiser sub 1 t/m 3] dat ook [eiser sub 2] in die procedure is betrokken als tussenkomende partij.

De Amerikaanse vonnissen waarvan [eiser sub 1 t/m 3] in deze procedure erkenning vordert, zijn vervolgens gewezen ten behoeve van [eiser sub 1 t/m 3] , en ten laste van [verweerder sub 1] en [handelsnaam] . Of deze gang van zaken in de weg staat aan erkenning van de Amerikaanse vonnissen in Nederland zal in het navolgende worden beoordeeld. Voor nu betekent dit echter dat [eiser sub 1 t/m 3] ontvankelijk is in zijn in deze procedure ingestelde vorderingen.

In deze procedure spelen alleen de voorwaarden onder (i) tot en met (iii) een rol.

Ter zitting heeft [verweerder sub 1] erkend dat hij in de Amerikaanse procedure is verschenen, en dat hij daarbij is vertegenwoordigd en het woord heeft laten voeren door de advocaat die ook voor de eisende partijen ( [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 2)] ) optrad: de heer Warren S. Robins (hierna: Robins). Hij stelt zich echter op het standpunt dat hij in die procedure alleen verscheen in zijn hoedanigheid van bestuurder van [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] , en dat die advocaat in ieder geval niet mede optrad namens [handelsnaam] . Volgens hem creëert zijn verschijning in die procedure derhalve geen bevoegdheid van de Amerikaanse rechter.

De rechtbank stelt voorop dat internationaal aanvaardbaar wordt geacht dat een rechter zijn bevoegdheid ontleent aan de verschijning van een verwerende partij in de procedure, mits deze verschijning niet tot doel heeft om diens bevoegdheid te betwisten (vgl. artikel 26 Brussel Ibis-Vo). Niet gebleken is dat [verweerder sub 1] in de Amerikaanse procedure de bevoegdheid van de Amerikaanse rechter heeft betwist. Evenmin is gebleken dat [verweerder sub 1] op enig moment kenbaar heeft gemaakt dat hij alleen in zijn hoedanigheid van bestuurder van [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] wenste te verschijnen (dit nog afgezien van de vraag of dat gevolgen voor de bevoegdheid had kunnen hebben). Dit betekent dat de Amerikaanse rechter zijn beslissing ten aanzien van [verweerder sub 1] heeft gegeven op een internationaal aanvaarde bevoegdheidsgrond.

De omstandigheid dat Robins zich op zijn verzoek en na verlof daartoe van de Amerikaanse rechter (verleend op 26 maart 2012; productie 10 van [verweerder sub 1] / [handelsnaam] ) heeft onttrokken als advocaat van [verweerder sub 1] , brengt in de bevoegdheid geen verandering, nu die bevoegdheid wordt vastgesteld op het moment dat de rechter zijn eerste oordeel (over zijn bevoegdheid) uitspreekt. Dat heeft de Amerikaanse rechter gedaan op 17 juni 2010 (zie productie 3 van [eiser sub 1 t/m 3] onder “Statement of Reasons”). Het is vervolgens voor rekening en risico van [verweerder sub 1] als hij in de Amerikaanse procedure geen nieuwe advocaat voor zich laat optreden.

De conclusie van het voorgaande is dat de Amerikaanse rechter zijn bevoegdheid heeft gebaseerd op een internationaal aanvaarde bevoegdheidsgrond.

Bij de beoordeling of aan deze voorwaarden is voldaan, geldt niet het beginsel van wederzijds vertrouwen in de rechtsbedeling van de staat van herkomst, dat ten grondslag ligt aan internationale regelingen over erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse beslissingen. Het gaat er ook niet om of de buitenlandse beslissing juist is (er is geen plaats voor een révision au fond). Dit brengt mee dat ook een rechterlijke beslissing die binnen de Nederlandse rechtsorde als onjuist wordt aangemerkt, kan worden erkend. De grens ligt daar waar de beslissing naar haar totstandkoming of haar inhoud in strijd is met beginselen en waarden die in de Nederlandse rechtsorde als fundamenteel worden aangemerkt (Hoge Raad 18 januari 2019, ECLI:NL:HR:2019:54).

Ten aanzien van de totstandkoming van de Amerikaanse vonnissen hebben [verweerder sub 1] en [handelsnaam] gesteld dat:

• -

  de Amerikaanse vonnissen in wezen stempelvonnissen zijn, omdat zij zijn opgesteld door de advocaat van [eiser sub 1 t/m 3] , en vervolgens zonder rechterlijke toetsing zijn ondertekend,

• -

  [handelsnaam] nooit een oproep heeft gehad om te verschijnen in de Amerikaanse procedure, zodat zij ook nooit de gelegenheid heeft gehad om zich tegen de vorderingen te verweren,

• -

  [verweerder sub 1] weliswaar in de Amerikaanse procedure is verschenen, maar alleen in hoedanigheid van bestuurder van [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] , terwijl de Amerikaanse vonnissen zijn uitgesproken tegen hem persoonlijk.

Het recht op hoor en wederhoor is een fundamenteel beginsel dat onderdeel uitmaakt van het recht op een eerlijk proces. Dit beginsel houdt niet in dat een partij in een procedure bij de rechter daadwerkelijk verweer voert, maar dat hij daartoe in de gelegenheid wordt gesteld.

Zoals hiervoor reeds is overwogen, is [verweerder sub 1] in de procedure verschenen, is hij daarbij vertegenwoordigd door een advocaat, en heeft hij verweer gevoerd. Dat hij daarbij alleen zou zijn verschenen in zijn hoedanigheid van bestuurder van [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] is, wat daar ook van zij, niet gebleken.

Anders dan [verweerder sub 1] stelt, is de rechtbank van oordeel dat ook [handelsnaam] in de Amerikaanse procedure is verschenen en de gelegenheid heeft gehad om daarin verweer te voeren. Dat volgt allereerst uit de vermelding in de Amerikaanse vonnissen dat Robins ook als advocaat van [handelsnaam] is verschenen, maar ook uit het feit dat op de zitting van 17 februari 2012 mede namens [handelsnaam] een incidentele vordering is ingediend (zie hiervoor onder 4.12).

Dit betekent dat de rechtbank het standpunt van [verweerder sub 1] en [handelsnaam] niet volgt dat de wijze van totstandkoming van de Amerikaanse vonnissen in strijd is met Nederlandse fundamentele rechtsbeginselen.

Ten aanzien van de inhoud van de Amerikaanse vonnissen hebben [verweerder sub 1] en [handelsnaam] aangevoerd dat:

1. de vonnissen in strijd zijn met het Nederlandse eigendoms- en vennootschapsrecht, dat volgens hen op de betreffende casus van toepassing was,

2. er geen juridische grondslag aanwezig was voor toewijzing van vorderingen van [eiser sub 1 t/m 3] op [verweerder sub 1] en [handelsnaam] , omdat de zaak ging over de nakoming van een overeenkomst die gesloten was tussen [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] en [bedrijfsnaam 3 t/m 6 (aanduiding 1)] ,

3. de sancties die zijn opgelegd aan [verweerder sub 1] en [handelsnaam] kwalificeren als ‘punitive damages’, hetgeen in strijd is met de compensatoire aard van het Nederlandse schadevergoedingsrecht, en bovenmatig hoog zijn,

4. e proceskostenveroordeling excessief hoog is gelet op de in Nederland gebruikelijke proceskostenveroordeling,

5. de opgelegde gijzeling naar Nederlands recht een ultimum remedium is die slechts aan de orde kan zijn als er geen alternatief bestaat.

a. a) strijd met Nederlands eigendoms- en vennootschapsrecht

Zoals de rechtbank in het voorgaande al heeft uiteengezet, gaat het er bij de vraag of een buitenlandse beslissing kan worden erkend niet om, of deze binnen de Nederlandse rechtsorde als juist of onjuist moet worden aangemerkt, maar of deze in strijd is met Nederlandse fundamentele rechtsbeginselen. Hetgeen [verweerder sub 1] en [handelsnaam] hebben aangevoerd ter onderbouwing van hun stelling onder a), zo al juist, is onvoldoende om het in strijd te achten met fundamentele rechtsbeginselen, zodat dit bezwaar wordt gepasseerd.

In de Amerikaanse vonnissen zijn aan [verweerder sub 1] twee veroordelingen tot betaling van geldsommen opgelegd:

• -

  betaling van $ 1,4 miljoen op een door de rechter aangewezen derdengeldrekening, en

• -

  betaling van (uiteindelijk; zie het laatste vonnis van 25 oktober 2016; productie 13 van [eiser sub 1 t/m 3] ) $ 12.645.000 aan verbeurde “Sanctions” wegens het niet voldoen aan de veroordeling om het bedrag van $ 1,4 miljoen op de derdengeldenrekening over te maken.

Aan [handelsnaam] is alleen deze tweede veroordeling opgelegd.

Uit het Amerikaanse vonnis van 27 maart 2013 (productie 8 van [eiser sub 1 t/m 3] ) blijkt dat de verbeurde Sanctions ertoe strekken zowel om [verweerder sub 1] / [handelsnaam] te bewegen om alsnog te voldoen aan de veroordeling om de $ 1,4 miljoen op de derdengeldrekening over te maken, als om zogenaamde ‘punitive damages’ toe te kennen. De rechter overweegt immers “that said Sanctions being sufficient punitive damages, no additional punitive damages are awarded”. Omdat [verweerder sub 1] al jaren lang nalaat om aan de eerstgenoemde veroordeling te voldoen, is het bedrag aan verbeurde Sanctions tot 2016 opgelopen tot $ 12,6 miljoen.

Dit laat onverlet dat de oplegging van een dwangsom en verbeurte daarvan tot een zeker bedrag niet in strijd met Nederlandse fundamentele rechtsbeginselen zou zijn geweest. De rechtbank begroot dat bedrag - terughoudend, gelet op het toetsingskader - op maximaal het drievoudige van het bedrag dat [verweerder sub 1] op de derdengeldrekening diende over te maken. De rechtbank is dan ook van oordeel dat het bedrag van $ 12,6 miljoen aan verbeurde sancties slechts erkend kan worden tot een bedrag van $ 4.271.649,24. Gelet hierop is erkenning van de veroordeling tot het verbeuren van toekomstige dwangsommen niet zinvol, zodat die betreffende veroordeling niet in dit vonnis wordt overgenomen.

In de Amerikaanse vonnissen is onder meer bepaald dat [verweerder sub 1] kan worden gearresteerd en in de gevangenis gezet, zolang hij niet aan eerdere bevelen van de Amerikaanse rechter voldoet. Bij die “eerdere bevelen” gaat het in wezen om de hoofdveroordeling om de $ 1,4 miljoen over te maken naar de derdengeldrekening.

Het Nederlandse recht verzet zich op zich niet tegen het opleggen van lijfsdwang om de tenuitvoerlegging van een rechterlijk vonnis af te dwingen. Wel is het zo dat dat in beginsel niet kan i) als het gaat om een veroordeling tot het betalen van geld (artikel 585 sub a Rv), of ii) de schuldenaar buiten staat is aan de verplichting te voldoen waarvoor de lijfsdwang wordt verlangd (artikel 588 Rv). De eerste beperking geldt echter niet voor veroordelingen die zijn gericht op het betalen van geld aan een derde, zoals in het onderhavige geval. Bij dergelijke veroordelingen is immers tenuitvoerlegging door het leggen van executoriaal beslag niet mogelijk. Als het gaat om de tweede beperking, heeft [verweerder sub 1] niet (voldoende onderbouwd) gesteld dat hij de $ 1,4 miljoen niet kan betalen.

Wel is de rechtbank van oordeel dat een lijfsdwang van onbepaalde duur, zoals door de Amerikaanse rechter is of lijkt te zijn opgelegd, in strijd is met het hiervoor vermelde Nederlandse fundamentele rechtsbeginsel dat het civiele recht niet bedoeld is om te bestraffen. De rechtbank zal de opgelegde lijfsdwang dan ook beperken tot het in Nederland geldende maximum van één jaar (artikel 589 Rv).

[verweerder sub 1] en [handelsnaam] hebben zich verweerd tegen de gevorderde uitvoerbaar bij voorraadverklaring van het vonnis van deze rechtbank, met de stelling dat onmiddellijke executie van dat vonnis tot enorme schade en onomkeerbare gevolgen voor hen zal leiden. Volgens hen bestaat er een groot restitutierisico, omdat [eiser sub 1 t/m 3] grote schulden had en heeft, en [verweerder sub 1] en [handelsnaam] genoodzaakt zouden worden het betaalde te gaan ophalen in de Verenigde Staten, hetgeen onevenredig belastend en bezwarend zou zijn.

Bij de vraag of een vonnis uitvoerbaar bij voorraad moet worden verklaard moeten de belangen van partijen worden afgewogen in het licht van de omstandigheden van het geval. Daarbij geldt als richtsnoer dat degene die een vordering tot betaling van een geldsom heeft verkregen, wordt vermoed het vereiste belang bij uitvoerbaar bij voorraad verklaring te hebben. Mogelijk ingrijpende gevolgen van de executie van de uitspraak staan op zich niet in de weg aan uitvoerbaar bij voorraadverklaring, maar moeten slechts meegewogen worden.

De rechtbank ziet niet in waarom er in het onderhavige geval een restitutierisico zou bestaan. Zowel het gevorderde bedrag van $ 1,4 miljoen als het verschuldigde bedrag aan Sanctions moeten niet rechtstreeks betaald worden aan [eiser sub 1 t/m 3] , maar moeten overgemaakt worden naar derdengeldrekeningen. Over de vraag of de $ 1,4 miljoen doorbetaald moet worden aan [eiser sub 1 t/m 3] , moet de Amerikaanse rechter zich nog uitspreken. Voor zover de verschuldigde boete door de advocaat van [eiser sub 1 t/m 3] al zonder nadere toestemming van de Amerikaanse rechter mag worden doorbetaald aan [eiser sub 1 t/m 3] , geldt dat het belang van [eiser sub 1 t/m 3] om daarover te beschikken na een procedure die is gestart in 2010, zwaarder weegt dan het belang van [verweerder sub 1] / [handelsnaam] om daarmee te wachten totdat in Nederland in hoogste instantie op de vordering tot erkenning van de Amerikaanse vonnissen is beslist. De rechtbank weegt daarbij mee dat [verweerder sub 1] het bedrag van $ 1,4 miljoen destijds bewust aan verhaal door [eiser sub 1 t/m 3] heeft onttrokken, door dit op een bankrekening van een door hem beheerste vennootschap in Nederland te plaatsen.

De gevorderde wettelijke handelsrente wordt afgewezen, omdat de rechtsverhouding tussen de personen die partij zijn in deze procedure, niet ziet op een (handels-)overeenkomst. De gewone wettelijke rente als bedoeld in artikel 6:119 BW is als het mindere wel toewijsbaar, maar dan vanaf het moment van verzuim. Nu [eiser sub 1 t/m 3] niet heeft gesteld dat hij eerder dan de procesinleiding jegens [verweerder sub 1] en [handelsnaam] aanspraak heeft gemaakt op de dwangsommen, zal de datum van de procesinleiding worden gehanteerd als datum van verzuim (27 oktober 2017).

[eiser sub 1 t/m 3] vordert [verweerder sub 1] en [handelsnaam] te veroordelen tot betaling van de beslagkosten. Deze vordering is gelet op het bepaalde in art. 706 Rv toewijsbaar, met dien verstande dat extra exploten die op dezelfde dag aan hetzelfde adres zijn uitgereikt, als onnodig gemaakte kosten buiten beschouwing blijven. De beslagkosten worden begroot op € 1.625,60 voor verschotten en € 543,00 voor salaris advocaat (1 rekest x € 543,00).

Aangezien elk van partijen als op enig punt in het ongelijk gesteld is te beschouwen, zullen de proceskosten worden gecompenseerd op de hierna te vermelden wijze.

De rechtbank laat in het midden of (zoals tussen partijen in geschil is) een procedure tot erkenning van een buitenlandse uitspraak op de voet van artikel 431 Rv ruimte laat voor het instellen van een tegenvordering. Immers, ook indien dat het geval is, komen de tegenvorderingen niet voor toewijzing in aanmerking.

Bij deze vorderingen draait het om de gevolgen van de verkoop van een voorraad koffie door [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] . Die vennootschap heeft een belang bij de gevraagde verklaringen voor recht, maar is geen partij bij de onderhavige procedure.

Over hun belang bij deze vorderingen hebben [verweerder sub 1] en [handelsnaam] gesteld dat hun veroordeling in de Amerikaanse procedure, en bij erkenning: ook in een Nederlandse procedure, direct is afgeleid van de aansprakelijkheid van [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] . Indien zou komen vast te staan dat [bedrijfsnaam 3 t/m 6 (aanduiding 1)] en [eiser sub 1 t/m 3] geen vordering hebben op [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] , zou daarmee eveneens vast staan dat deze partijen geen vordering hebben op [verweerder sub 1] en [handelsnaam] .

Met deze stelling miskennen [verweerder sub 1] en [handelsnaam] dat zij niet veroordeeld zijn wegens enige niet-nakoming door [bedrijfsnaam 1 en 2 (aanduiding 1)] van haar verplichtingen uit hoofde van de verkoop van de voorraad koffie, maar dat zij veroordeeld zijn wegens het door [verweerder sub 1] niet opvolgen van bevelen die de Amerikaanse rechter had uitgevaardigd (‘contempt of court’).

Nu [verweerder sub 1] en [handelsnaam] geen belang hebben bij de tegenvorderingen zullen deze worden afgewezen.