Uitspraken

Algemeen

De kerntaak van de zittingsrechter met betrekking tot een kroongetuige is tweeledig. Zij beoordeelt de betrouwbaarheid van diens verklaringen en de rechtmatigheid van de overeenkomst die met de kroongetuige is gesloten, voor zover de rechtmatigheid is betwist.

Als eerste zal de rechtbank de totstandkoming van de overeenkomst met [medeverdachte 1] schetsen. Daarna zal zij de verweren bespreken die de rechtmatigheid van de overeenkomst betreffen en de daaraan te verbinden gevolgen. Vervolgens komen de verweren die de betrouwbaarheid van de verklaringen van de kroongetuige betwisten aan bod. Hoewel niet alle raadslieden zich concreet bij alle verweren hebben aangesloten, zal de rechtbank deze verweren ambtshalve bespreken in alle vonnissen waarin de verklaringen van [medeverdachte 1] van belang zijn.

Bij de beoordeling heeft de rechtbank rekening gehouden met de bepalingen in de artikelen 226g van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv) e.v., die zien op de kroongetuigeregeling, op artikel 359a Sv en op artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: EVRM).

Totstandkoming van de overeenkomst

Op 13 oktober 2017 is [medeverdachte 1] aangehouden op verdenking van de moord op [slachtoffer 1] gepleegd op 7 juli 2017 te [plaats] . Hij heeft als verdachte in die zaak een bekennende verklaring afgelegd. In november 2017 heeft [medeverdachte 1] kenbaar gemaakt dat hij bereid en in staat was om over meer dan alleen zijn eigen rol in deze zaak verklaringen af te leggen in ruil voor bescherming, omdat hij vreesde voor zijn leven. Tussen januari 2018 tot en met mei 2018 heeft [medeverdachte 1] in totaal 25 zogenaamde kluisverklaringen afgelegd tegenover het team Bijzondere Getuigen. Op 12 november 2018 heeft de rechter-commissaris in strafzaken de voorgenomen overeenkomst tussen de Staat en [medeverdachte 1] getoetst en rechtmatig bevonden. Op 13 november 2018 heeft de Staat een overeenkomst gesloten met [medeverdachte 1] . Daarbij heeft [medeverdachte 1] zich verbonden om als getuige zonder voorbehoud, volledig en naar waarheid verklaringen af te leggen met betrekking tot een aantal in de overeenkomst genoemde misdrijven (de zogenoemde ‘dealfeiten’) en afstand gedaan van zijn verschoningsrecht als verdachte (de rechtbank begrijpt: in zijn hoedanigheid van getuige). De officier van justitie verbond zich om bij volledige nakoming door [medeverdachte 1] de strafeis voor zijn aandeel in de dealfeiten te zullen stellen op twaalf jaar gevangenisstraf. Daarbij werd opgemerkt dat de strafeis tegen een verdachte die geen kroongetuige was, bij gelijke omstandigheden een gevangenisstraf van 24 jaren zou bedragen (“de basisstrafeis”). De strafvervolging van [medeverdachte 1] zou zich, behoudens gewijzigde omstandigheden, uitstrekken tot het medeplegen van de moord op [slachtoffer 1] , medeplegen van het voorhanden hebben van twee vuurwapens, medeplegen van opzetheling van twee personenauto’s, medeplegen van opzettelijk gebruikmaken van een valse kentekenplaat, alsmede – bij voldoende bewijs – medeplegen van poging doodslag dan wel bedreiging en vernieling op 28 en 29 juni 2017 aan de [straat] te [plaats] en tot deelname aan een criminele organisatie.

Rechtmatigheid van de overeenkomst

Er zijn diverse verweren gevoerd die strekken tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie dan wel tot bewijsuitsluiting van de verklaringen van [medeverdachte 1] , omdat de overeenkomst met [medeverdachte 1] niet rechtmatig gesloten zou zijn.

Hiertoe is door de verdediging onder meer aangevoerd dat het onmogelijk is te toetsen of de inhoud van de verklaringen van [medeverdachte 1] is beïnvloed door eventuele verboden toezeggingen in het kader van de met [medeverdachte 1] gesloten beschermingsovereenkomst, omdat deze laatste niet toetsbaar of controleerbaar is. Voorts is volgens de verdediging de uiteindelijke netto strafeis van acht jaar in de overeenkomst disproportioneel laag en is door het Openbaar Ministerie op ongerechtvaardigde en onbegrijpelijke gronden afgezien van vervolging van [medeverdachte 1] in het deelonderzoek Langenhorst. Ook is aangevoerd dat in de overeenkomst verboden beloningen zijn ingebouwd. Dit omdat het Openbaar Ministerie geen ontnemingsvordering indient voor onder meer het wederrechtelijk door [medeverdachte 1] verkregen voordeel van € 10.000,- voor de moord op [slachtoffer 1] , omdat [medeverdachte 1] een miljoenenschuld die hij aan derden heeft niet meer zal hoeven te betalen omdat hij straks in de anonimiteit verdwijnt en omdat de vader van [medeverdachte 1] niet zal worden vervolgd. Deze beloningen zouden niet openlijk zijn gedeeld met de rechtbank en de verdediging.

De rechtbank moet aan de hand van de feiten en omstandigheden die ten tijde van het tot stand komen van de overeenkomst met [medeverdachte 1] aan de orde waren, de vraag beantwoorden of deze overeenkomst binnen de grenzen van het recht is gebleven. De rechtbank zal dit bespreken bij de hieronder genoemde onderwerpen.

Overeenkomst ex artikel 226g Sv in dit geval mogelijk?

De rechtbank dient allereerst te beoordelen of de overeenkomst met [medeverdachte 1] dringend noodzakelijk was om de opsporing, voorkoming of beëindiging van feiten mogelijk te maken die anders niet of niet tijdig zou plaatsvinden, of er een redelijke verhouding was tussen het belang van de te verkrijgen informatie en de te leveren tegenprestatie en of de overeenkomst ook overigens binnen de grenzen van het recht is gebleven.

De rechtbank stelt vast dat de verklaringen van [medeverdachte 1] betrekking hebben op misdrijven als bedoeld in artikel 226g, eerste lid Sv. De rechtbank is verder van oordeel dat het Openbaar Ministerie het op goede gronden dringend noodzakelijk heeft geacht om tot een overeenkomst met [medeverdachte 1] te komen. [medeverdachte 1] kon immers verklaren over een aantal voltooide levensdelicten waarvan de opsporing op een dood spoor was beland en zonder zijn verklaringen niet binnen afzienbare tijd tot resultaat had geleid. Zijn verklaringen betroffen niet alleen vermeende uitvoerders, maar ook vermeende opdrachtgevers. Door de verklaringen van [medeverdachte 1] is zicht gekregen op een criminele organisatie die als oogmerk had het plegen van liquidaties in opdracht van anderen voor geld en die tot dan toe onder de radar was gebleven. Ook boden zijn verklaringen veel aanknopingspunten voor nader onderzoek in lopende onderzoeken en zaken die op dat moment nog niet bekend waren bij de politie.

Beïnvloeding door beschermingsovereenkomst?

Het Openbaar Ministerie heeft aangevoerd dat vóór het sluiten van de overeenkomst niet over de details van een getuigenbeschermingsovereenkomst met de kroongetuige wordt gesproken. Er wordt alleen toegezegd dat kroongetuigen hulp en steun zullen krijgen om na afloop van de detentie elders een veilig bestaan op te bouwen. De details en de financiële aspecten komen pas aan de orde als de fictieve datum van invrijheidstelling van de kroongetuige in zicht komt. Nu de verklaringen reeds lang daarvoor zijn afgelegd kunnen die niet beïnvloed zijn door de beschermingsovereenkomst.

De rechtbank bespreekt het verweer omtrent de beschermingsovereenkomst in het licht van de zorgplicht die wordt ontleend aan de positieve verplichtingen van het EVRM, het burgerlijk recht en aan de in artikel 226l Sv neergelegde bepaling. Aan deze zorgplicht wordt in voorkomende gevallen uitvoering gegeven door het maken van afspraken over getuigenbescherming met kroongetuigen. Door de medewerking te vragen van deze getuigen aan de opsporing, neemt de Staat ook een gedeelte van de ‘veiligheidsverantwoordelijkheid’ van deze persoon op zich.

Uit het samenstel van de wettelijke regeling en de toepasselijke beleidsregels volgt dat met betrekking tot de rechtmatigheid en de doelmatigheid van maatregelen van getuigenbescherming in de strafvorderlijke context aan de strafrechter in het geheel geen toetsende rol is toebedeeld. De kroongetuigenregeling en de getuigenbescherming betreffen juist juridisch twee verschillende trajecten. Hoewel in de afgelopen jaren soms duidelijk werd dat er in de praktijk wel degelijk verstrengeling kan bestaan tussen de strafvorderlijke overeenkomst en de beschermingsovereenkomst, in die zin dat de mate van ervaren geboden veiligheid en de bereidheid om te verklaren elkaar kunnen beïnvloeden, en er in de literatuur regelmatig wordt gepleit voor een vorm van externe, rechterlijke toetsing van de beschermingsovereenkomst, biedt de wet hiervoor ook thans nog geen grond. De Hoge Raad heeft in dit kader overwogen: “Zo een verplichting zou – temeer omdat de huidige wet geen specifieke regeling kent met betrekking tot de afscherming van processtukken in het belang van de veiligheid van de kroongetuige – onverenigbaar zijn met het doel van bescherming van de getuige en de aard van de daartoe strekkende maatregelen.”.1De rechtbank wijst er overigens in dit verband op dat de kluisverklaringen door [medeverdachte 1] reeds zijn afgelegd vóórdat de strafvorderlijke overeenkomst met hem is gesloten, dus zonder dat hij wist óf de overeenkomst gesloten zou worden en zo ja, onder welke voorwaarden, terwijl de details van de beschermingsovereenkomst nóg later, namelijk pas kort voor het aflopen van de gevangenisstraf zullen worden bepaald. Dit levert dus geen aanwijzing op dat er sprake is van verboden toezeggingen in het kader van de beschermingsovereenkomst.

Overeenkomst proportioneel?

De rechtbank zal achtereenvolgens ingaan op de omvang van de vervolging van [medeverdachte 1] en het afzien van vervolging van de vader van [medeverdachte 1] , de basisstrafeis, de eis en het achterwege laten van een ontnemingsvordering en het feit dat [medeverdachte 1] een schuld aan derden niet meer zou hoeven te betalen.

Bij requisitoir heeft het Openbaar Ministerie uitgebreid toegelicht dat de beslissing om [medeverdachte 1] niet te vervolgen in Langenhorst ruim ná het sluiten van de overeenkomst is genomen door de zaaksofficieren naar aanleiding van de resultaten van het opsporingsonderzoek en dat daarbij geen gebruik is gemaakt van het opportuniteitsbeginsel, maar dat is beslist dat een vervolging in de ogen van het Openbaar Ministerie geen kans van slagen had. Deze beslissing was volgens het Openbaar Ministerie gelegen in het gegeven dat [medeverdachte 1] – in tegenstelling tot de andere verdachten – uitgebreide verklaringen heeft afgelegd en duidelijk heeft gemaakt dat hij de moord helemaal niet wilde plegen en ook tijdig is gestopt. Deze verklaringen acht het Openbaar Ministerie betrouwbaar en in lijn met andere onderzoeksbevindingen.

De rechtbank hanteert het volgende juridisch kader. In de Aanwijzing toezeggingen aan getuigen in strafzaken (hierna te noemen: de Aanwijzing) zijn beleidsregels geformuleerd over de toepassing van de artikelen 226g tot en met 226l Sv. In de Aanwijzing is geregeld welke toezeggingen aan getuigen toelaatbaar zijn en welke toezeggingen niet. Punt 5.1 van deze Aanwijzing bevat een verbod om toezeggingen te doen met betrekking tot de inhoud van de tenlastelegging (bijvoorbeeld het aantal feiten op de tenlastelegging en de zwaarte daarvan). Punt 5.2 bevat een verbod om in afwijking van het geldende opsporings- en vervolgingsbeleid af te zien van actieve opsporing of vervolging van strafbare feiten.

Bij de beoordeling door het Openbaar Ministerie of vervolging van een verdachte voor een bepaald strafbaar feit opportuun is spelen in ieder geval de aard van het feit, de bewijsbaarheid van het feit en het algemeen belang een rol. Ook in geval van een potentiële kroongetuige is de afweging daarvan bij uitstek een taak van het Openbaar Ministerie. De rechter die de overeenkomst met een kroongetuige toetst, dient deze afweging in beginsel te eerbiedigen. Het is niet de taak van die rechter om zelf te bepalen voor welke feiten de kroongetuige zou moeten worden vervolgd en welke strafeis bij die vervolging zou passen. Wel dient de rechter, gelet op de geldende wet- en regelgeving, te toetsen of er geen sprake is geweest van onderhandelingen met de getuige over het aantal ten laste te leggen feiten en de kwalificatie daarvan en of niet in afwijking van het geldende opsporings- en vervolgingsbeleid aan de getuige is toegezegd af te zien van vervolging voor bepaalde feiten. In dat geval zou er immers sprake kunnen zijn van een niet toegestane toezegging in de zin van de Aanwijzing.

De rechtbank stelt vast dat is gesteld noch gebleken dat [medeverdachte 1] en het Openbaar Ministerie hebben onderhandeld over de ten laste te leggen feiten. Het Openbaar Ministerie heeft zoals hiervoor besproken verklaard dat de vervolgingsbeslissing in het deelonderzoek Langenhorst het resultaat was van intern overleg tussen de zaaksofficieren ruim ná het sluiten van de overeenkomst en dat het resultaat daarvan aan [medeverdachte 1] is medegedeeld. Evenmin is gebleken dat het achterwege laten van vervolging van [medeverdachte 1] voor zijn handelingen in dit deelonderzoek is te duiden als een verboden toezegging. Daartoe overweegt de rechtbank als volgt. Artikel 226g, tweede lid Sv schrijft voor dat in de overeenkomst met een kroongetuige wordt vastgelegd voor welke feiten de getuige zelf zal worden vervolgd. Dat betekent dat het Openbaar Ministerie de strafbaarheid van het feit, de kans op een veroordeling en aspecten van algemeen belang naar de stand van zaken van dat moment moet inschatten. Vanuit een oogpunt van algemeen belang is niet onbegrijpelijk dat het Openbaar Ministerie de vervolging van de potentiële kroongetuige beperkt tot feiten waarvoor reeds op dat moment voldoende bewijs voorhanden lijkt te zijn of die mogelijkheid in ieder geval reëel te achten is na verder opsporingsonderzoek. Wanneer het Openbaar Ministerie een kroongetuige ook zou moeten vervolgen voor feiten waarin de bewijspositie dubieus is of zeer weinig kans van slagen heeft, zouden de te verwachten veroordeling en de straf(eis) uiterst onzeker worden. Het nuttig effect van de kroongetuigenregeling zou in die interpretatie ernstig worden aangetast.

Het Openbaar Ministerie heeft na de totstandkoming van de overeenkomst geoordeeld dat de slagingskans van een vervolging van [medeverdachte 1] in de zaak Langenhorst te klein was, omdat – kort gezegd – bewijs voor het vereiste opzet op de moord bij [medeverdachte 1] ontbrak. De rechtbank acht deze beoordeling in de zaak van [medeverdachte 1] weliswaar voor (enige) discussie vatbaar, maar niet zo onbegrijpelijk dat geoordeeld zou kunnen worden dat het niet anders kan dan dat in afwijking van het geldende opsporings- en vervolgingsbeleid aan de getuige is toegezegd af te zien van vervolging voor bepaalde feiten en dat het achterwege laten van vervolging voor dit feit achteraf moet worden opgevat als een verkapte verboden toezegging voor het afleggen van verklaringen. De rechtbank acht de beslissing van het Openbaar Ministerie om alleen te vervolgen in bewijstechnisch stevig ogende zaken dan ook rechtmatig.

Voor een toezegging aan [medeverdachte 1] dat zijn vader [A] niet zal worden vervolgd voor strafbare feiten in Eris is geen enkele aanwijzing gevonden in het dossier.

Netto strafeis disproportioneel?

Het Openbaar Ministerie heeft gesteld dat geen sprake is van een disproportionele eis. Zoals hiervoor besproken heeft het Openbaar Ministerie in de overeenkomst de basisstrafeis bepaald op 24 jaren en, bij nakoming van de verplichtingen door [medeverdachte 1] , toegezegd om 50% hiervan als straf te zullen eisen, namelijk twaalf jaren gevangenisstraf.

De rechtbank hanteert het volgende juridisch kader. Ook voor de tegen een kroongetuige te formuleren basisstrafeis geldt dat het Openbaar Ministerie een ruime beoordelingsvrijheid heeft die de rechter heeft te eerbiedigen. Op voorhand kan echter niet worden uitgesloten dat een toegezegde basisstrafeis zo onbegrijpelijk laag is dat het verschil met een reguliere strafeis niet anders kan worden opgevat dan als tegenprestatie voor af te leggen verklaringen. De rechter dient in verband daarmee te toetsen of het Openbaar Ministerie, gelet op alle omstandigheden van het geval en met inachtneming van zijn ruime beoordelingsvrijheid, in redelijkheid tot de toegezegde basisstrafeis heeft kunnen komen.

De rechtbank kan de rechtmatigheid van die basisstrafeis slechts afmeten aan de feiten die daadwerkelijk aan [medeverdachte 1] ten laste zijn gelegd. Zoals gezegd gaat het om het medeplegen van een moord, het voorhanden hebben van wapens, de heling van auto’s en het voorhanden hebben van een valse kentekenplaat en zijn daarbij tevens de feiten betrokken in het deelonderzoek Gezicht en deelname aan een criminele organisatie. Al deze feiten overziende acht de rechtbank de basisstrafeis van 24 jaren niet zo onverklaarbaar laag dat deze niet anders kan worden verklaard dan als een verkapte tegenprestatie voor het afleggen van verklaringen, terwijl de maximale strafkorting van 50% niet wordt overschreden. Daarom acht de rechtbank de overeenkomst met [medeverdachte 1] ook op dit punt niet onrechtmatig.

Bij aanvang van de inhoudelijke behandeling heeft het Openbaar Ministerie evenwel aangekondigd bij requisitoir een lagere straf te zullen eisen dan in de overeenkomst is toegezegd. Dit naar aanleiding van de inwerkingtreding van de Wet straffen en beschermen op 1 juli 2021. In deze nieuwe wet is de termijn van de voorwaardelijke invrijheidstelling gemaximeerd tot twee jaar bij gevangenisstraffen vanaf zes jaar. Ten tijde van het sluiten van de overeenkomst zou een gevangenisstraf van twaalf jaar een netto straf van acht jaar betekenen. Daar mocht [medeverdachte 1] bij het sluiten van de overeenkomst van uitgaan. In het geval van de nieuwe wet betekent een gevangenisstraf van twaalf jaar een netto straf van tien jaar. De inhoud van de overeenkomst biedt volgens het Openbaar Ministerie ruimte om een zodanige gevangenisstraf te eisen die erop neerkomt dat de kroongetuige netto acht jaar moet zitten. Bij requisitoir is daarom niet 24 jaar gevangenisstraf als uitgangspunt genomen, maar twintig jaar gevangenisstraf, die met 50% is verminderd tot de uiteindelijke eis van tien jaar in plaats van twaalf jaar.

De rechtbank overweegt dat bij het aangaan van de overeenkomst in 2018 de oude regelgeving gold dat een veroordeelde in beginsel na afloop van twee derde van zijn gevangenisstraf in aanmerking kwam voor voorwaardelijke invrijheidstelling. Het Openbaar Ministerie en [medeverdachte 1] hebben bij het aangaan van de overeenkomst geen rekening gehouden met de gevolgen die de Wet straffen en beschermen zou hebben voor de uitvoering van de aan [medeverdachte 1] op te leggen straf. Na de inwerkingtreding van de Wet straffen en beschermen zou [medeverdachte 1] bij een gelijkblijvende basiseis immers in een nadeliger positie komen te verkeren dan waar hij op grond van de overeenkomst van uit mocht gaan. Zijn netto straf zou namelijk twee jaar langer zijn.

Hoewel in de overeenkomst alleen gesproken wordt over de basiseis en niet over de netto uit te zitten gevangenisstraf, acht de rechtbank aannemelijk dat juist de te verwachten netto straf voor [medeverdachte 1] van belang is geweest bij de vraag of hij de overeenkomst wilde aangaan, zoals ter terechtzitting bij requisitoir respectievelijk pleidooi ook expliciet door beide partijen is betoogd. In die zin is er dan ook sprake van een wijziging van omstandigheden die tot gevolg heeft dat de overeenkomst voor [medeverdachte 1] nu anders uitpakt dan hij bij het aangaan van de overeenkomst mocht verwachten. De rechtbank betrekt verder bij haar oordeel dat ook een basisstrafeis van twintig jaar op zichzelf nog past binnen de ruime beoordelingsvrijheid die het Openbaar Ministerie toekomt en dus ook op zichzelf beschouwd niet zo onbegrijpelijk laag is dat deze moet worden gezien als een ontoelaatbare, verkapte tegenprestatie voor het afleggen van zijn verklaringen. Gelet op het belang dat opgewekt vertrouwen in beginsel gehonoreerd dient te worden is de rechtbank dan ook van oordeel dat het Openbaar Ministerie in afwijking van de overeenkomst zijn eis ter zitting mocht baseren op een basisstrafeis van twintig jaar. De rechtmatigheid van de overeenkomst wordt daardoor ook achteraf niet aangetast.

Dat betekent dat er gelet op het voorgaande geen sprake is van disproportionele eis. Ook op dit punt is de overeenkomst daarom rechtmatig.

Ontoelaatbare toezegging inzake ontneming?

De rechtbank hanteert het volgende juridisch kader. Voor zover het Openbaar Ministerie los van een eventuele overeenkomst ook al niet tot vordering van het wederrechtelijk verkregen voordeel zou zijn overgegaan, hoeft het dat bij een getuige met wie een overeenkomst is gesloten ook niet te doen. Het Openbaar Ministerie kan dan eenzijdig beslissen van ontneming af te zien, zonder dat van een toezegging in de zin van de Aanwijzing sprake is. Ook op dit punt komt aan het Openbaar Ministerie een zekere beoordelingsvrijheid toe. Wel zal uit de motivering van het besluit om volledig van een ontnemingsvordering af te zien, moeten blijken dat geen sprake is van een verkapte financiële beloning voor het afleggen van verklaringen.

Het Openbaar Ministerie heeft aangevoerd dat er geen sprake is geweest van een toezegging aan [medeverdachte 1] dat er geen ontnemingsvordering zal worden ingediend. Uit de stukken die zijn opgenomen in het dossier blijkt niet dat hierover is gesproken tussen de officier van justitie van het team Bijzondere Getuigen en [medeverdachte 1] en zijn advocaat. Hoewel dit had gekund, is daarover geen afspraak gemaakt. Het Openbaar Ministerie heeft verder aangevoerd dat [medeverdachte 1] na afloop van zijn detentie elders, vermoedelijk in een ver land, een veilig nieuw bestaan zal moeten opbouwen. Financieel gezien begint hij bij nul en zal hij in het begin een redelijke tegemoetkoming van het team Getuigenbescherming ontvangen. Bij de bepaling van de hoogte van die tegemoetkoming is het uitgangspunt dat iemand gezien de nieuwe leefomstandigheden een redelijk bestaan kan opbouwen. Een eventuele ontneming zou dus ook door het team Getuigenbescherming betaald moeten worden. Dat is volgens het Openbaar Ministerie geen werkelijke ontneming en uit oogpunt van de Staat een vestzak-broekzak-aangelegenheid. Om die reden zal het Openbaar Ministerie geen vordering ontneming indienen voor [medeverdachte 1] .

De rechtbank is van oordeel dat het Openbaar Ministerie in het licht van het geschetste kader in het ontbreken van eigen verhaalsmogelijkheden bij [medeverdachte 1] op enigszins afzienbare termijn voldoende reden heeft kunnen zien om een ontnemingsvordering niet opportuun te achten. Van een zo onbegrijpelijke beslissing dat er in feite slechts sprake kan zijn van een verkapte financiële beloning is naar het oordeel van de rechtbank geen sprake.

De verdediging heeft nog aangevoerd dat [medeverdachte 1] in het criminele circuit een miljoenenschuld heeft aan derden, en dat deze schuld hem feitelijk is kwijtgescholden omdat [medeverdachte 1] door het aangaan van de overeenkomst onvindbaar is geworden voor zijn schuldeisers.

Voor zover de verdediging heeft betoogd dat op dit punt sprake is van een (verkapte) beloning, verwerpt de rechtbank dit verweer. Allereerst is niet gebleken dat de kroongetuige een juridisch afdwingbare (miljoenen)schuld heeft bij derden. Reeds daarom slaagt dit verweer niet. Los daarvan is geen sprake van enige toezegging door het Openbaar Ministerie dat deze schulden niet meer betaald zouden hoeven worden en slaagt het verweer ook daarom niet.

Samenvatting en conclusie

De overeenkomst met [medeverdachte 1] heeft betrekking op feiten als bedoeld in artikel 226g Sv. Het Openbaar Ministerie heeft het sluiten van de overeenkomst op goede gronden dringend noodzakelijk geacht en heeft de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit niet overschreden. Noch uit de omvang van de vervolging, noch uit de strafeis, noch uit het achterwege laten van een ontnemingsvordering kan worden afgeleid dat aan [medeverdachte 1] verboden toezeggingen zijn gedaan in ruil voor het afleggen van verklaringen. Ook in onderling verband en samenhang bezien is geen sprake van een overschrijding van de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit, zodat de verweren strekkende tot niet-ontvankelijkheid of het uitsluiten van bewijs van de verklaringen van [medeverdachte 1] op die grond niet slagen.

Betrouwbaarheid verklaringen kroongetuige

Door diverse raadslieden is aandacht gevraagd voor de onbetrouwbaarheid van de getuige. Aangevoerd is dat [medeverdachte 1] al sinds jonge leeftijd op meerdere terreinen strafbare feiten pleegt, zoals handel in drugs en oplichtingen. Omdat hij al zijn hele leven liegt en bedriegt, is het zeer riskant om zijn verklaringen te gebruiken voor het bewijs, zeker nu [medeverdachte 1] een duidelijk eigen belang heeft bij het afleggen van zijn verklaringen, aldus de raadslieden.

Alle raadslieden hebben daarnaast op inhoudelijke gronden de bruikbaarheid en de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 1] betwist. Zoals in de zaak van [medeverdachte 14] is verwoord: “De kroongetuige heeft veel vermoedens, invullingen, veronderstellingen en gevoelens en verkeerde ten tijde van de feiten waarover hij verklaart niet zelden onder invloed van verdovende middelen. Hij is na talloze verhoren door de politie, bij de rechter-commissaris en op de zitting nauwelijks meer in staat om onderscheid te maken tussen wat hij daadwerkelijk heeft meegemaakt, wat hij van derden heeft gehoord en wat hij later heeft opgepikt uit de media. De primaire bron is uiteindelijk vaak [medeverdachte 5] , die ooit iets tegen hem gezegd zou hebben, al weet hij niet meer waar, wanneer, in welke bewoordingen en in welke context.”. Andere raadslieden hebben daaraan nog toegevoegd dat de verklaringen bewust of onbewust onbetrouwbaar zijn te achten: door de wijze van verhoren, namelijk het toepassen van Neuro Linguïstisch Programmeren (NLP), het bestaan van valse herinneringen en het voeden met informatie door politie en justitie. De verklaringen kunnen daarom niet worden gebezigd voor het bewijs. In ieder geval is het volgens de raadslieden noodzakelijk om deze verklaringen met grote voorzichtigheid te benaderen. Voorwaardelijk is verzocht om nader deskundigenonderzoek te gelasten over geheugentraining, dan wel hierover een deskundige ter zitting te bevragen.

Het Openbaar Ministerie heeft hiertegen het volgende aangevoerd. [medeverdachte 1] heeft in zijn kluisverklaringen slechts uit zijn eigen geheugen geput. In de vele tactische verklaringen die [medeverdachte 1] bij de verhoorders uit het onderzoek Eris heeft afgelegd, heeft [medeverdachte 1] globaal telkens hetzelfde verhaal verteld, maar vooral méér dan in zijn kluisverklaringen. Nergens is hij teruggekomen op zijn eerder afgelegde kluisverklaringen in de zin dat deze bewust onjuist zouden zijn geweest. De tactische verklaringen bevatten vooral meer details dan de kluisverklaringen, dit naar aanleiding van verhelderende vragen. Uiteindelijk is [medeverdachte 1] geconfronteerd met de onderzoeksresultaten. Soms om uit te leggen hoe zijn verklaringen passen in het beeld dat met harde onderzoeksbevindingen tot stand is gekomen, maar ook om zaken, die hij zich kennelijk niet goed herinnerde, helder te krijgen. Dat ging vaak om tijd en plaats. Zo heeft hij zich vergist of één bepaalde ontmoeting van zijn vele ontmoetingen met [medeverdachte 5] in [plaats] of [plaats] heeft plaatsgevonden en heeft hij grote moeite gehad om bepaalde gebeurtenissen in tijd goed te plaatsen. Het Openbaar Ministerie heeft tot slot opgemerkt dat als gevolg van de zeer getrapte wijze van verhoren van [medeverdachte 1] en de letterlijke uitwerking van zijn verhoren, het in elk geval helder is hoe zijn verklaringen tot stand zijn gekomen en controle ten behoeve van de bruikbaarheid van zijn verklaringen goed uitvoerbaar is.

De rechtbank overweegt als volgt. Vooropgesteld wordt dat de rechtbank niet de betrouwbaarheid van de persoon van [medeverdachte 1] maar die van zijn verklaringen dient te toetsen.

Een kritische benadering van de verklaringen van [medeverdachte 1] ligt voor de hand, nu hij deze heeft afgelegd als kroongetuige. Immers, het feit dat een kroongetuige van het Openbaar Ministerie een tegenprestatie krijgt in ruil voor zijn verklaringen, verschaft hem een bijzondere positie, die maakt dat zijn verklaringen met extra behoedzaamheid dienen te worden benaderd, zoals voorgeschreven in artikel 360, tweede lid Sv in verband met artikel 342, tweede lid Sv. De eis van behoedzaamheid geldt in het bijzonder waar het gaat om die verklaringen die zien op informatie die [medeverdachte 1] stelt van [medeverdachte 5] te hebben verkregen. [medeverdachte 1] en [medeverdachte 11] hebben over [medeverdachte 5] immers verklaard dat hij informatie wel eens aandikte of dat hij met desinformatie strooide. Uitgangspunt is dat ‘de auditu-verklaringen’ in beginsel bruikbaar zijn voor bewijs, maar dat de verdediging wel de gelegenheid moet hebben gehad om de getuige, het liefst ter terechtzitting, te horen. Vastgesteld kan worden dat de verdediging [medeverdachte 1] ook ter zitting aan vele indringende verhoren heeft onderworpen, waarbij het aspect ‘van horen zeggen van [medeverdachte 5] ’ uitvoerig aan de orde is geweest. Het zou dan ook te ver gaan om aan de verklaringen van [medeverdachte 1] om die reden op voorhand slechts de waarde van steunbewijs toe te kennen, zeker omdat de beweerde bron van de ‘de auditu-verklaringen’, [medeverdachte 5] , zich hoofdzakelijk heeft beperkt tot het enkel ontkennen van de beweringen van [medeverdachte 1] .

Op de rechtbank komt [medeverdachte 1] in zijn wijze van verklaren bij de politie en de rechter-commissaris, maar ook ter terechtzitting, zelfverzekerd, helder en in grote lijnen consistent over. Bij deze algemene positieve indruk staat voorop dat [medeverdachte 1] zichzelf heeft belast in zaken waarin hij tot op dat moment bij het Openbaar Ministerie in het geheel niet in beeld was gekomen en het gegeven dat zijn, op punten gedetailleerde, verklaringen voor een belangrijk deel ook bevestiging vinden in objectieve onderzoeksbevindingen. De rechtbank wijst hier onder meer op de bevindingen in het uitgebreide verificatie/falsificatiedossier. Wel is duidelijk gebleken dat [medeverdachte 1] grote moeite heeft met het plaatsen van gebeurtenissen in de tijd en dat hij bepaalde zaken heeft ingevuld en met elkaar verward, zoals bijvoorbeeld in de deelonderzoeken Lis en Barbera. Ook heeft [medeverdachte 1] zijn verklaringen gedurende het proces op punten moeten nuanceren, daar waar hij eerder, al dan niet ingegeven door zijn eigen overtuigingen, in al te concluderende zin had verklaard. Sommige ongerijmdheden in de verklaringen van [medeverdachte 1] zijn niet geheel opgehelderd of op andere wijze verklaarbaar gebleken. Hiervan is bijvoorbeeld sprake in de deelonderzoeken Charlie17 en Langenhorst, daar waar het de gang van zaken in aanloop naar de moord, dan wel de rol van [medeverdachte 1] zelf betreft. Ook in deze beide zaken, die in de vonnissen van de verdachten die het betreft en voor zover relevant bij de beantwoording van de vragen van 348 en 350 van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) nader aan de orde komen, komt de rechtbank evenwel niet op voorhand tot de conclusie dat [medeverdachte 1] bewust niet volledig naar waarheid heeft verklaard.

Ondanks de kanttekeningen die op punten bij de verklaringen van [medeverdachte 1] kunnen worden geplaatst, blijft, tegen de achtergrond van het totaal van zijn vele verklaringen in het licht van de overige onderzoeksbevindingen, het beeld van [medeverdachte 1] als een overwegend betrouwbaar verklarende getuige in stand. Uit de verbatim uitgewerkte verhoren van [medeverdachte 1] is van het toepassen van NLP, van het opwekken van valse herinneringen en het voeden van informatie in de verhoren door de politie niet gebleken, noch zijn hiervoor aanwijzingen te vinden. De rechtbank ziet dan ook geen noodzaak om hieromtrent nader deskundigenonderzoek te laten doen of een deskundige te bevragen, zodat het (voorwaardelijke) verzoek daartoe wordt afgewezen.

De genoemde kanttekeningen maken wel dat de rechtbank de verklaringen van [medeverdachte 1] met de vereiste extra behoedzaamheid zal benaderen. De rechtbank geeft hieraan op de volgende wijze concreet uiting. Een verklaring van [medeverdachte 1] over het daderschap van een medeverdachte bij een tenlastegelegd feit kan in beginsel in aanzienlijke mate bijdragen aan het bewijs maar slechts dan leiden tot een veroordeling van deze medeverdachte indien er naast deze verklaring sprake is van ander zelfstandig bewijs, dus uit andere bron, dat deze verklaring in voldoende mate ondersteunt. Voor de feitelijke invulling hiervan verwijst de rechtbank naar de bespreking van de diverse deelonderzoeken.

Conclusies veredelingen en identificaties

De rechtbank heeft op basis van de bewijsmiddelen en conclusies die zijn opgenomen in bijlage 3 onder meer de volgende veredelingen van PGP-namen en bijnamen vastgesteld.

[verdachte]

is degene die schuil gaat achter de PGP-accountnaam ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’. Daartoe overweegt de rechtbank als volgt. In het chatgesprek tussen [medeverdachte 5] (onder de naam ‘ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 5] ’) en ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’ van 22 februari 2017 maken ‘ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 5] ’ en ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’ als het ware kennis met elkaar, althans zij tasten elkaars werkelijke identiteit af. [medeverdachte 5] stelt daarbij expliciet dat hij ‘ […] ’ is, baas van de [motorclub 1] en een grote motorclub. ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’ zegt dat hij ‘ [bijnaam verdachte] ’ is, op dat moment 34 jaar oud, bevestigt dat hij [bijnaam verdachte] is, dat hij een rover is en hij noemt een groot aantal familienamen en namen van personen met wie ‘hij is’. Deze omstandigheden zijn – zoals uit de bovengenoemde bewijsmiddelen volgt – in overtuigende mate passend bij, maar ook onderscheidend voor [verdachte] . Dit geldt ook voor de omstandigheid dat ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’ stelt dat hij in de periode oktober 2016 in Suriname was. De rechtbank ziet verdere ondersteuning in de omstandigheid dat [medeverdachte 5] en [medeverdachte 6] (met de accountnaam ‘ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 6] ’) spreken over ‘ [bijnaam verdachte] ’, die blijkbaar in Spanje verblijft op dat moment, terwijl [verdachte] ook daadwerkelijk in Spanje is aangehouden, terwijl ook getuige [slachtoffer 12] verklaart dat [verdachte] bekend staat als ‘ [bijnaam verdachte] ’.

[verdachte] heeft zich ondanks deze belastende omstandigheden, die in zwaarwegende mate de conclusie rechtvaardigen dat hij schuil gaat achter het PGP-account ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’ ten tijde van de door [medeverdachte 5] gefilmde chats, beroepen op zijn zwijgrecht.

De verdediging van [verdachte] heeft zich op het standpunt gesteld dat de in de bewijsmiddelen weergegeven chatgesprekken niet tot het bewijs kunnen bijdragen, omdat niet vast zou staan dat het überhaupt gefilmde PGP-chatgesprekken zouden zijn en ook de mogelijkheid bestaat dat de beelden op allerlei wijzen zijn gemanipuleerd. Dit standpunt gaat echter volledig voorbij aan hetgeen uit de bewijsmiddelen voortvloeit. Vast staat immers dat [medeverdachte 5] met een mobiel telefoontoestel foto’s, maar ook (bewegende) filmbeelden heeft gemaakt van op dat moment, of kort daarvoor, gevoerde chats via een PGP-dienst. Reeds hieruit volgt dat daadwerkelijk via PGP-toestellen gevoerde correspondentie door [medeverdachte 5] in beeld is gebracht en door [medeverdachte 5] is bewaard. Dat het hier niet om fictieve chatgesprekken gaat leidt de rechtbank af uit de omstandigheid dat er daadwerkelijk mensen zijn geliquideerd, waarbij de omstandigheden van deze liquidaties aansluiten bij de gevoerde chatgesprekken. Dat aan de toestellen waarmee deze correspondentie is gevoerd geen nader (contra-)onderzoek meer kan worden verricht, doet hier niets aan af. Ook de omstandigheid dat slechts een beperkt deel van een waarschijnlijk uitvoeriger communicatie op deze wijze bewaard is gebleven brengt niet mee dat het bewijs als zodanig niet bruikbaar is.

Voor zover de verdediging betoogt dat niet voldoende vaststaat dat [verdachte] schuilgaat achter het account van ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’, geldt dat uit de gebruikte bewijsmiddelen juist het tegendeel volgt.

Overige verdachten

De rechtbank concludeert ten aanzien van de andere verdachten het volgende:

Charon

De rechtbank leidt uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen de volgende gang van zaken af.

Verder heeft [medeverdachte 1] verklaard dat [medeverdachte 8] als chauffeur betrokken is geweest bij een liquidatie. De rechtbank overweegt dat uit de bewijsmiddelen zoals weergeven in bijlage 3 (veredelingen en identificaties) blijkt dat met [medeverdachte 8] wordt bedoeld.

De rechtbank acht deze verklaring van [medeverdachte 1] betrouwbaar, omdat die bevestiging vindt in meerdere bewijsmiddelen. De rechtbank zal dat hieronder nader uitwerken.

Uit de vonnissen van de rechtbank Midden-Nederland van 27 maart 2019 blijkt dat [slachtoffer 24] op 12 januari 2017 omstreeks 01.45 uur aan de [straat] te [plaats] is neergeschoten en is komen te overlijden. Het beoogd doelwit van deze liquidatie bleek echter [slachtoffer 25] te zijn. Voor de liquidatie op 12 januari 2017 op [slachtoffer 24] en het voorbereiden van de liquidatie van [slachtoffer 25] op 13-14 januari 2017 zijn [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] veroordeeld.

Op de dag van de liquidatie, 31 januari 2017, geeft [medeverdachte 5] omstreeks 19.30 uur de opdracht aan [medeverdachte 5] en [medeverdachte 9] om [medeverdachte 8] op te halen omdat ze ‘laat zijn’. Wanneer [medeverdachte 5] vraagt of ze naar ‘L’ of ‘ [plaats] ’ moeten, antwoordt [medeverdachte 5] : “Nee. [bijnaam medeverdachte 9] weet. Ze moeten iets daar ophalen. Bij sport. Daarna widow. En dan kom ik naar sport”.

Op 4 februari 2017 kwam in de nacht een melding binnen dat er een personenauto in brand zou staan in De Zilk. Het ging om een Renault Clio die was voorzien van een vals kenteken en die gestolen bleek. Op 4 februari 2017 vindt er een PGP-chatgesprek plaats tussen ‘ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 5] ’, veredeld als [medeverdachte 5] , en ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’, veredeld als [verdachte] . [verdachte] stuurt om 13.57 uur “Oké ik kijk nieuws ma zie nergens daarom!”. [medeverdachte 5] reageert daarop met “Ik stuur je. Zie mijn mensen zo”. Omstreeks 14.00 uur belt [medeverdachte 5] tweemaal tevergeefs naar [medeverdachte 10] en vervolgens vraagt [medeverdachte 5] via WhatsApp aan zowel [medeverdachte 5] als [C] of [medeverdachte 8] daar is, waarop bevestigend wordt geantwoord door beide personen. [medeverdachte 8] moet wachten totdat [medeverdachte 5] er is. Vervolgens stuurt [medeverdachte 5] om 15.44 uur via de PGP aan [verdachte] “Tussen [plaats] en [plaats] . Lichterlaaie. Een van mijn mensen is zelfs bijna verbrand. Dan weet je”. Vervolgens geeft [verdachte] uitleg over hoe je het beste een auto in brand kunt steken.

De rechtbank leidt uit het feit dat de betreffende Renault Clio in brand is gestoken door mensen uit de organisatie van [medeverdachte 5] , dat [medeverdachte 5] juist specifiek over deze auto chat met [verdachte] , die namens de opdrachtgever van de liquidatie optreedt, dat de papieren van deze auto zijn aangetroffen in een loods die bij de organisatie van de opdrachtgever in gebruik was en waar ook de papieren van auto’s die zijn gebruikt bij de moord op [slachtoffer 24] en de voorbereiding van de moord op [slachtoffer 25] zijn aangetroffen af dat het hier gaat om de auto die als vluchtauto is gebruikt bij het uitvoeren van de liquidatie.

De rechtbank leidt hieruit af dat [medeverdachte 5] betaald heeft gekregen vanuit de opdrachtgever, dat hij op zijn beurt de schutter heeft betaald en dat [medeverdachte 9] die avond over een stapel geld beschikte.

Nadien heeft [medeverdachte 5] op 4 februari 2017 contact met [medeverdachte 3] via de PGP. Ze praten onderling over ‘pap’ en PGP’s. [medeverdachte 3] stuurt daarbij: “Hij is correct met u die hele orga is correct met u. Prijzen zijn altijd real.” en “Na elke actie kan j meer en meer eisen stellen en pgps vragen”. Op 4 februari 2017 chat [medeverdachte 5] met [verdachte] waarbij [verdachte] aangeeft dat [medeverdachte 5] het deze dagen met hem moet doen en vraagt hij aan [medeverdachte 5] waar hij de ‘spotfiets’ wilt hebben. Op 22 februari 2017 heeft [medeverdachte 5] wederom contact met [verdachte] . [medeverdachte 5] stuurt: “Geld komt bij mij als laatste respect als eerst. [verdachte] reageert met “Ja bij ons ook broeder. [medeverdachte 5] : “Dat is wat me aantrok. Voor dat geld zo ik had die kleine nooit geholpen hebben” en “Ik besliste letterlijk 1 dag.. Ik zat zijn paniek en ken zijn vader.”. Later in hetzelfde chatgesprek zegt [medeverdachte 5] : “Mooiste is die kleine kwam met zijn pa (zit ook in mijn club) om me werk te geven hahaha. Ik voelde dat hij niet wist waar hij meebezig was. En vroeg hem openkaart te spelen.hij wilde niets zeggen. Niet eens tegen zijn vader” en “Ik zei ook maar geef die bv over als ik je help. Hij was zo in paniek en zei ja”.

De rechtbank vindt hierin bevestiging voor de verklaring van [medeverdachte 1] dat [medeverdachte 5] ‘het stokje’ heeft overgenomen van de zoon van [bijnaam medeverdachte 7] .

Tevens stelt de rechtbank vast dat [medeverdachte 5] voorafgaand aan de liquidatie een PGP-toestel met simnummer [simnummer] en IMEI-nummer [IMEI-nummer] heeft ontvangen, dat later onder [medeverdachte 9] is inbeslaggenomen. Uit nader onderzoek is gebleken dat in dit toestel op 28 januari 2017 respectievelijk 30 januari 2017 de contacten ‘ [PGP contactnaam] ’ en ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’ zijn toegevoegd als contacten. [medeverdachte 1] heeft hierover verklaard dat beide contacten toebehoren aan de groep rondom [B] . In onderzoek 09Kreta vond op 10 mei 2017 een doorzoeking plaats in de woning van [E] . Tijdens deze doorzoeking werd onder meer administratie inbeslaggenomen, waarin onder meer de gegevens ‘Q10’, ‘Simnummer [simnummer] (1)’ en ‘Datum: 28-01 ecc: [PGP gebruikersnaam 2 medeverdachte 5] ’ waren genoteerd.

Voorts is onder [medeverdachte 5] een chatgesprek aangetroffen tussen [medeverdachte 5] en [verdachte] van 22 februari 2017 waarin [verdachte] aan [medeverdachte 5] uitleg geeft over de achterliggende redenen voor de liquidatie van [slachtoffer 4] . [verdachte] zegt onder meer: “Maar dan die jonge die weg is is een neef van [naam 2] z’n neef en die [naam 2] ook”. [medeverdachte 5] reageert met “Ohhh. Ohjaa nu begrijp ik…dus hun zijn neven”. [verdachte] vervolgt het gesprek: “Maar ze gaven niet thuis ken hem vanaf kleins toen zag ik jullie niet klaar voor dit want als die $an was gekomen hun gemait driver was weg kijken ze na ll voor 2e x in 1 flat!!! Is doodstraf voor driver”. [medeverdachte 5] : “Jaaaa. Zei ik ook. Klopt klopt. Was het hun 2de x? In 1 flat? Oh nu begrijp ik. Als de doelwit gekomen was ja. Nu kijken ze al naar LL”. [verdachte] : “Waarom waren ze bang eerste doen ze fout onze eigen $an 2e x rijdt driver weg. 3e x ander team gepakt”. [medeverdachte 5] reageert: “Jaa. Veel fouten. Veel” en “Plus driver sprak. Misschien wel meer dan we denken”. [verdachte] : “En ik zag me me neefje ook dus heb het kunnen saven en nog pap getrokken bro”. [medeverdachte 5] : Ja weet niet eens of ik ze gespaard had eerlijk gezegd.. zei ik hem ook. Ja ze moeten je dankbaar zijn broer echt”. [verdachte] : “Broer als ik het was op weg terug had ik ‘m door z’n kop geschoten en verbrandt in foets. Fiets” en “En dat was hun fout hebben bijna drie weken laten lopen met angst”. Uit nader onderzoek is gebleken dat [slachtoffer 4] een neef heeft genaamd ‘ [naam 2] ’. [slachtoffer 4] is negentien dagen na de vergismoord in [plaats] geliquideerd. Dit is iets minder dan drie weken. Verder blijkt uit telecomonderzoek dat [verdachte] voorafgaand aan de liquidatie van [slachtoffer 24] ook in contact heeft gestaan met de uitvoerders van die liquidatie.

De rechtbank acht op grond van het bovenstaande en van hetgeen in bijlage 3 (veredelingen en identificaties) bij dit vonnis is opgenomen over de rol van [E] het voldoende aannemelijk dat [verdachte] deel uitmaakt van de criminele organisatie van vermoedelijk [B] , net zoals [E] .

Wel blijkt uit de gebezigde bewijsmiddelen dat [verdachte] zich schuldig heeft gemaakt aan medeplegen van uitlokking van medeplegen van de moord op [slachtoffer 4] . Zoals hiervoor overwogen, kwam de opdracht voor de liquidatie van [slachtoffer 4] uit de organisatie van vermoedelijk [B] , waar [verdachte] blijkens de bewijsmiddelen deel van uit maakt. Dat [verdachte] bij het verstrekken van de opdracht een rol speelde, blijkt allereerst uit het feit dat voorafgaand aan de uitvoering van de liquidatie van [slachtoffer 4] de PGP-accountnaam van [verdachte] , ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’, in de aan [medeverdachte 5] verstrekte PGP wordt toegevoegd. Verder is van belang het gesprek tussen [verdachte] en [medeverdachte 5] over de liquidatie van [slachtoffer 24] en het voorbereiden van de liquidatie van [slachtoffer 25] waarin [verdachte] te kennen geeft dat deze gang van zaken aanleiding heeft gegeven tot de ‘doodstraf voor driver’, waarvan de rechtbank heeft vastgesteld dat dit [slachtoffer 4] is. Aan [verdachte] wordt verantwoording afgelegd over het in brand steken van de vluchtauto die is gebruikt bij de liquidatie van [slachtoffer 4] . Tot slot blijkt uit de bewijsmiddelen dat [verdachte] geld in het vooruitzicht heeft gesteld voor de liquidatie door ‘hem’ 70’ te bieden voor ‘hem’ en ‘me neefje’ en dat hij ook een rol heeft gespeeld bij het verstrekken van het geld aan [medeverdachte 5] . Uit al deze feiten en omstandigheden blijkt van een nauwe en bewuste samenwerking tussen [verdachte] en vermoedelijk [B] , waarbij de bijdrage van [verdachte] van voldoende gewicht is geweest om de kwalificatie medeplegen (van uitlokking) te rechtvaardigen.

Uit het voorgaande volgt ook dat er bij [verdachte] ook sprake is geweest van voorbedachte raad om [slachtoffer 4] van het leven te beroven. Er was sprake van kalm beraad en er zijn vele momenten geweest waarop van het plan kon worden afgezien.

Eend

De rechtbank leidt uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen de volgende gang van zaken af.

Op 4 februari 2017 stuurt ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’, veredeld als [verdachte] , naar [medeverdachte 5] “Is zijn gym trouwens sir !”. Vervolgens stuurt [verdachte] een bericht van ‘ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 6] ’, veredeld als [medeverdachte 6] , door dat afkomstig is van het account ‘ [PGP gebruikersnaam B 2] ’, waarvan zich in het dossier aanwijzingen bevinden dat dit account kan worden veredeld als [B] . Hierin staat: “Hy sluit hem vaak af alleen”. [verdachte] stuurt daarna naar [medeverdachte 5] dat hij een klein moment moet hebben en dat [verdachte] zo alles zal doorsturen.

Uit het dossier van de deelonderzoeken Mus, Kraai, Duif en Spreeuw blijkt dat er op 18 en 19 februari 2017 eveneens een PGP-chatgesprek plaatsheeft tussen een account veredeld als [medeverdachte 5] , ‘ [PGP gebruikersnaam 2 medeverdachte 5] ’, en [verdachte] waar min of meer op eenzelfde wijze informatie wordt gedeeld over personen (‘ [naam 2] ’, ‘ [naam 2] ’, ‘ [slachtoffer 8] ’ en ‘ [bijnaam] en [naam 2] ’) die moeten worden geliquideerd.

Op 26 februari 2017 stuurt [medeverdachte 6] de berichten “In die porsche ryd zyn vriendin vaak klopt” en “ [PGP gebruikersnaam B 1] dat is die man precies op die foto die u stuurde” door van ‘ [PGP gebruikersnaam B 2] ’. [medeverdachte 5] reageert daarop door te stellen dat hij dan genoeg weet.

Naar de inhoud van bovengenoemde gesprekken is nader onderzoek gedaan. Hieruit is gebleken dat in februari 2017 op de [adres] in de [plaats] een democenter was gevestigd van de sportschool [sportschool 1] . De uiteindelijke belanghebbende van deze sportschool is [slachtoffer 3] . Ook had [slachtoffer 3] in februari 2017 een relatie met [F] . Zij woonde in 2017 op de [adres] te [plaats] . Deze [F] had van 17 april 2015 tot 25 februari 2017 een Porsche Panamera op haar naam staan.

Voorts bleek uit onderzoek naar de onder [medeverdachte 5] inbeslaggenomen Acer-laptop dat hier verschillende afbeeldingen op staan van [slachtoffer 3] .

Uit de bewijsmiddelen volgt dat aanvankelijk op 2 februari 2017 ene ‘ [PGP account 1] ’ via een PGP-toestel informatie aan [medeverdachte 5] verschaft over een persoon die is veredeld als [slachtoffer 3] , namelijk het adres van zijn sportschool en zijn huisadres. Op 4 februari 2017 stuurt [verdachte] informatie aan [medeverdachte 5] over [slachtoffer 3] , namelijk “Is zijn gym trouwens sir !”. Daarmee geeft [verdachte] kennelijk aan [medeverdachte 5] informatie over de sportschool van [slachtoffer 3] . Aansluitend stuurt [verdachte] nadere informatie aan [medeverdachte 5] , namelijk dat ‘hij’ – de rechtbank begrijpt dit als [slachtoffer 3] – zijn gym vaak alleen afsluit. Dit bericht is afkomstig van een account van vermoedelijk [B] , die dit bericht naar [medeverdachte 6] heeft gestuurd, terwijl [medeverdachte 6] dit bericht op zijn beurt aan [verdachte] heeft gestuurd. Aansluitend bericht [verdachte] aan [medeverdachte 5] dat hij nog even een moment moet hebben en dat [verdachte] zo alles door zal sturen. Op 26 februari 2017 stuurt [medeverdachte 6] een bericht van vermoedelijk [B] over de auto waarin de vriendin van [slachtoffer 3] rijdt en een tekst over een foto, althans de bevestiging dat ‘dat de man op de foto is die u stuurde’. Aangezien op gegevensdragers bij [medeverdachte 5] foto’s van [slachtoffer 3] zijn aangetroffen, acht de rechtbank aannemelijk dat [medeverdachte 5] een foto heeft gezonden aan de organisatie van vermoedelijk [B] en dat daarnaar verwezen wordt. Op dat moment antwoordt [medeverdachte 5] dat hij genoeg weet. De rechtbank overweegt dat dit het moment is waarop de uitlokking van [medeverdachte 5] is voltooid. [medeverdachte 5] weet dan immers genoeg en heeft daarmee zijn wil om de moord op [slachtoffer 3] te gaan organiseren bepaald.

Dat de informatie die [verdachte] , [medeverdachte 6] , de persoon achter ‘ [PGP account 1] ’ en vermoedelijk [B] aan [medeverdachte 5] hebben verschaft daadwerkelijk betrekking heeft op het voornemen om [slachtoffer 3] te liquideren, staat voor de rechtbank buiten kijf. De informatie-uitwisseling moet immers gezien worden in de context van de andere contacten die [verdachte] en/of [medeverdachte 6] , [medeverdachte 5] en vermoedelijk [B] met elkaar hadden in de deelonderzoeken Mus, Kraai, Duif en Spreeuw en die de rechtbank heeft geduid als onmiskenbaar betrekking hebbend op voorgenomen liquidaties, waarbij ook regelmatig is gesproken over bedragen die betaald zouden worden indien deze voorgenomen liquidaties uitgevoerd zouden worden. Bovendien blijkt ook uit het latere berichtenverkeer in november 2017 tussen [medeverdachte 5] en vermoedelijk [B] dat [medeverdachte 5] de opdracht tot liquidatie heeft aanvaard, nu hij immers in die berichten verslag doet van de acties die hij tot dat moment heeft ondernomen en waarin hij opmerkt dat [slachtoffer 3] nog een keer gefilmd moet worden en dat er daarna ‘actie’ is.

De rechtbank volgt de verdediging van [verdachte] niet in het verweer dat [verdachte] geen berichten heeft (door)gestuurd die kunnen zien op de voorgenomen liquidatie van [slachtoffer 3] . De betreffende berichten passen naadloos in de context van de andere berichten die zijn verzonden door ‘ [PGP account 1] ’ en [medeverdachte 6] over dit beoogde slachtoffer en bevatten informatie die relevant kan zijn voor de voorgenomen liquidatie, nu die immers betrekking hebben op de sportschool en de omstandigheid dat het beoogde slachtoffer die vaak alleen afsluit. Bovendien stuurt [verdachte] rechtstreeks het bericht aan [medeverdachte 5] dat hij, [verdachte] , ‘straks alles door zal sturen’. Hieruit blijkt de significante rol die [verdachte] speelt in de informatieverschaffing aan [medeverdachte 5] . Uit de bovengenoemde context van de andere zaken waarbij de rechtbank strafbare betrokkenheid van [verdachte] heeft aangenomen, blijkt zonder meer dat [verdachte] weet had van de betekenis van de berichten die hij (door)zond, namelijk dat die betrekking hadden op een voorgenomen liquidatie, zodat hij willens en wetens bijgedragen heeft aan de uitlokking van [medeverdachte 5] . Dat niet vast zou staan dat het voornemen tot liquidatie voldoende serieus was, is gelet op de genoemde context en de omstandigheid dat daadwerkelijk liquidaties hebben plaatsgevonden door de organisatie van [medeverdachte 5] in opdracht van de organisatie van vermoedelijk [B] buitengewoon onaannemelijk.

De rechtbank heeft tot slot overwogen dat in deze fase van de samenwerking de communicatie tussen vermoedelijk [B] en [medeverdachte 5] nog niet rechtstreeks plaatsvond maar verliep via [medeverdachte 6] en [verdachte] , zodat [medeverdachte 6] en [verdachte] een belangrijke schakel waren in het contact met de opdrachtgever. Op grond daarvan is sprake van een nauwe en bewuste samenwerking tussen [verdachte] en [medeverdachte 6] en vermoedelijk [B] , waarbij de bijdrage van [verdachte] van voldoende gewicht is geweest om de kwalificatie medeplegen te rechtvaardigen.

Uit het voorgaande volgt ook dat er bij [verdachte] evident sprake is geweest van voorbedachte raad. Nu de moord destijds echter niet is uitgevoerd, acht de rechtbank op grond van het bovenstaande het tenlastegelegde medeplegen van poging tot uitlokking van medeplegen van moord op [slachtoffer 3] wettig en overtuigend bewezen.

Mus

De rechtbank leidt uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen de volgende gang van zaken af.

De rechtbank leidt hieruit af dat [medeverdachte 5] en [verdachte] via de chat verder aan het verkennen zijn wat zij voor elkaar kunnen betekenen en dat het daarbij om het liquideren van personen gaat. Ook leidt de rechtbank af dat [verdachte] daarbij zorgt dat er vuurwapens en auto’s beschikbaar zijn en dat hij geld in het vooruitzicht stelt. Uit het chatgesprek van 19 februari 2017 tussen [medeverdachte 5] en [verdachte] blijkt dat een ‘soldaat’ van [medeverdachte 5] ook daadwerkelijk een ‘yzer’ bij [verdachte] heeft opgehaald. [medeverdachte 5] geeft hiervan een ontvangstbevestiging aan [verdachte] .

In het vervolg van het chatgesprek van 18 februari 2017 worden door [medeverdachte 5] en [verdachte] personen besproken die worden gezocht. Eén van die personen wordt “ [slachtoffer 8] ”, “ [slachtoffer 8] ” of “ [slachtoffer 8] ” genoemd. Deze persoon zou rijden in een witte Volkswagen Polo met het kenteken [kenteken] . Uit de politiesystemen blijkt dat [slachtoffer 8] in 2017 meermalen in een auto met dit kenteken is gecontroleerd. [medeverdachte 5] vraagt aan [verdachte] of hij “ [slachtoffer 8] wil”. [verdachte] antwoordt hierop met “Ja graag!”. [medeverdachte 5] vraagt vervolgens voor “hoeveel” en zegt dat ‘ [slachtoffer 8] ’ “heeel dichtbij is” en “zeg met wat je met hem wilt en de prijs kan komende week”. [verdachte] antwoordt “Laats wou hem lokken maar ging mis hij kwam met gepantserde wagen en nog aanhang met andere auto’s en die head was alleen hij zou ook zelf rijden!”. De kroongetuige heeft verklaard dat met ‘head’ schutter wordt bedoeld. [verdachte] noemt vervolgens de prijs waar [medeverdachte 5] om vraagt: “Als je hem dit weekend nog of maandag geef ik je 80 snel zonder gezeik!!!”. [medeverdachte 5] antwoordt: “Ok”, “Maak er werk van” en “Ik hou je op de hoogte”. [verdachte] geeft nog mee dat het ook top is als [medeverdachte 5] hem in de fiets kan verbranden.

Op 19 februari 2017 overdag en aan het begin van de avond stuurt [verdachte] naar [medeverdachte 5] een aantal berichten van ‘ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 6] ’, veredeld als [medeverdachte 6] , door, al dan niet eerst doorgestuurd van het account ‘ [PGP gebruikersnaam B 3] ’. In het dossier bevinden zich aanwijzingen dat dit account kan worden veredeld als [B] . Deze berichten luiden: “ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 6] [02/19/2017 @ FW: [PGP gebruikersnaam B 3] 15.20] En sir fiets in de fik met die hond erin beste geen fouten sir ”, “ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 6] [02/19/2017 @ 15.52] Hahahaha ok heel sterk bro mensen naar ons hart zijn dit” en “ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 6] [02/19/2017 @ 15.51] Laat m aub vndg slapen zou mooi zijn”. [verdachte] stuurt naar [medeverdachte 5] dat “iedereen jullie begint te mogen broer is alleen maar goed teken!”. Een paar uur later vraagt [medeverdachte 6] aan [verdachte] “Bro hoe bgaat t met [slachtoffer 8] hou me op de hoogte zien ze m vndg”. [verdachte] heeft dit doorgestuurd naar [medeverdachte 5] . Als [medeverdachte 5] hierop stuurt dat ze “al goed contact met degene die mee gaat helpen” hebben en dat “hij hem nu in positie moet zetten” antwoordt de persoon die vermoedelijk [B] is via de accounts van [medeverdachte 6] en [verdachte] “Met gods wil sir whoooooooppppp (…) ooooooooooooooooppppp dat wil ik horen whoooppppppp whooooppppp Jij ook bedankt bro!”. Om 23.47 uur laat [medeverdachte 5] aan [verdachte] weten dat “hij er vandaag niet was”, dat “de mensen die hem rijden en thuiszetten ons gaan seinen” en “dus nog heel even geduld iedereen staat klaar”. [medeverdachte 5] laat [verdachte] weten dat hij naar huis gaat, maar dat hij er “morgen weer op is”, “hij (de rechtbank begrijpt: [slachtoffer 8] ) zit al in de net… nu timeren” en “je voelt me.deze gaat nergens dan naar boven”.

De rechtbank leidt hieruit af dat zowel [verdachte] als [medeverdachte 6] betrokken zijn bij de opdracht aan [medeverdachte 5] tot het liquideren van [slachtoffer 8] en dat [medeverdachte 5] aan beiden verslag uitbrengt over de voortgang.

[verdachte] heeft in een reeks PGP-chatberichten tussen hem en [medeverdachte 5] , die onmiskenbaar over uit te voeren liquidaties gingen, aan [medeverdachte 5] laten weten dat hij [slachtoffer 8] wilde, daarbij ook de prijs voor deze voorgenomen liquidatie genoemd aan [medeverdachte 5] en duidelijk gemaakt wanneer hij wilde dat de liquidatie plaats zou vinden. Bovendien heeft iemand namens [medeverdachte 5] een wapen ten behoeve van de liquidatie bij [verdachte] gehaald. De rechtbank acht bewezen dat [verdachte] zich samen met [medeverdachte 6] en vermoedelijk [B] schuldig heeft gemaakt aan deze poging tot uitlokking. [medeverdachte 6] heeft immers bij [verdachte] geïnformeerd naar de stand van zaken rond de voorgenomen liquidatie van [slachtoffer 8] , heeft berichten van vermoedelijk [B] over deze voorgenomen liquidatie doorgestuurd aan [verdachte] en heeft ook zelf aan [verdachte] aanwijzingen over de voorgenomen liquidatie doorgestuurd. De rechtbank heeft daarbij overwogen dat in deze fase van de samenwerking de communicatie tussen vermoedelijk [B] en [medeverdachte 5] nog niet rechtstreeks plaatsvond maar verliep via [medeverdachte 6] en [verdachte] , zodat [medeverdachte 6] en [verdachte] een belangrijke schakel waren in het contact met de opdrachtgever. Op grond daarvan is sprake van een nauwe en bewuste samenwerking tussen [verdachte] en [medeverdachte 6] en vermoedelijk [B] , waarbij de bijdrage van [verdachte] van voldoende gewicht is geweest om de kwalificatie medeplegen te rechtvaardigen.

Uit het voorgaande volgt ook dat er bij [verdachte] evident sprake is geweest van voorbedachte raad. Nu de moord destijds echter niet is uitgevoerd, acht de rechtbank op grond van het bovenstaande het aan [verdachte] tenlastegelegde medeplegen van poging tot uitlokking van medeplegen van moord op [slachtoffer 8] wettig en overtuigend bewezen.

De rechtbank zal [verdachte] vrijspreken van het primair, subsidiair en meer subsidiair tenlastegelegde. Omdat in strafrechtelijke zin geen sprake is geweest van een begin van uitvoering van de liquidatie, geldt dat de voor deze varianten van de tenlastelegging vereiste poging tot moord niet bewezenverklaard kan worden.

Duif, Kraai en Spreeuw

De rechtbank leidt uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen de volgende gang van zaken af.

De rechtbank leidt hieruit af dat [medeverdachte 5] en [verdachte] via de chat aan het verkennen zijn wat zij voor elkaar kunnen betekenen en dat het daarbij om het liquideren van personen gaat. Ook leidt de rechtbank af dat [verdachte] daarbij zorgt dat er vuurwapens en auto’s beschikbaar zijn en dat hij geld in het vooruitzicht stelt. Uit het chatgesprek van 19 februari 2017 tussen [medeverdachte 5] en [verdachte] blijkt dat een ‘soldaat’ van [medeverdachte 5] ook daadwerkelijk een ‘yzer’ bij [verdachte] heeft opgehaald. [medeverdachte 5] geeft hiervan een ontvangstbevestiging aan [verdachte] .

In het vervolg van het chatgesprek van 18 februari 2017 worden door [medeverdachte 5] en [verdachte] personen besproken die worden gezocht. Op de vraag van [medeverdachte 5] wie hij zoekt antwoordt [verdachte] “2ling Marokkaans 1 anabole 1 speelt slim [plaats] wonen ze” en “ [naam 2] nummen ze hem en samen [naam 2] ”. [medeverdachte 5] vraagt of “ze van [G] waren” en of “1 van hun gepopped” was en deelt mede dat hij “hier en daar gaat kijken” en “ik kijk [naam 2] voor je”. [verdachte] reageert met “juist top sir !!!” en “oké als je ze kan doen sir top pap licht klaar”. Met ‘pap’ wordt geld bedoeld. De politie komt in het deelonderzoek Kraai tot de conclusie dat met de ‘tweeling [tweeling] ’ [slachtoffer 5] en [slachtoffer 6] worden bedoeld. Zij zijn opgegroeid in [plaats] en één van hen heeft in de jaren 2016 en 2017, dus ten tijde van het voeren van het chatgesprek, ingeschreven gestaan in [plaats] . Deze persoon heeft in die periode ook aangifte gedaan van poging doodslag nadat hij met een kalasjnikov is beschoten. [medeverdachte 5] heeft het over “1 van hun die gepopped was”. De rechtbank begrijpt dat met ‘poppen’ schieten wordt bedoeld.

Nadat [medeverdachte 5] zegt dat hij zal uitkijken naar de ‘ [tweeling] ’ vraagt hij aan [verdachte] wat [verdachte] wil geven voor ‘ [naam 2] ’. Die moet volgens [medeverdachte 5] “makkelijk te spotten zijn”. [verdachte] wil daarvoor ‘70’ geven, want “die is ook heel makkelijk die zwervertje. Is een niks nut”. [medeverdachte 5] antwoordt hierop met “ok” en geeft [verdachte] mee dat hij moet bepalen wie hij eerst wil en dat hij, [medeverdachte 5] , alvast gaat kijken. In het deelonderzoek Spreeuw concludeert de politie dat met ‘ [naam 2] ’ [slachtoffer 7] , de halfbroer van de in 2015 geliquideerde [I ] wordt bedoeld.

Vervolgens gaat het in het gesprek over “ [naam 2] ” waarover [medeverdachte 5] zegt “zijn rappertjes”. [verdachte] antwoordt hierop dat “die rappertje op zijn neefje heeft geschoten” en dat hij “dus ook een prijs voor hem heeft!”. [medeverdachte 5] vraagt hierop “welke rapper wil je?” en zegt “ik geef je”. [verdachte] zegt “ [bijnaam] liefst maar die komt niet voorlopig die oen! Dan z’n maatje [slachtoffer 9] . Die moet zo vrij komen”. [medeverdachte 5] geeft aan dat het geen probleem is, want hij heeft “mensen binnen” (de rechtbank begrijpt: in de gevangenis), die “hitte em daar als ik het zeg” en “zeg me prijzen en is aan”. [verdachte] wil ‘1T’ (de rechtbank begrijpt: 1 ton) geven als [medeverdachte 5] “ [bijnaam] binnen kan doen”. [medeverdachte 5] zegt hierop “ok”. De politie concludeert in deelonderzoek Duif dat met ‘ [bijnaam] ’ en ‘ [slachtoffer 9] en [slachtoffer 10] worden bedoeld. Dit zijn twee rappers van de [naam 2] die beiden vastzitten. [slachtoffer 9] zit een gevangenisstraf van achttien jaren uit, hetgeen overeenkomt met de opmerking in het chatgesprek dat [bijnaam] voorlopig niet komt. In het chatgesprek wordt genoemd dat ‘ [slachtoffer 9] ’ binnenkort vrijkomt. Het chatgesprek is gevoerd op 18 februari 2017 en [slachtoffer 10] zat een gevangenisstraf uit tot 23 februari 2017.

Dat ook deze chats gaan over voorgenomen liquidaties vanuit de criminele organisatie van vermoedelijk [B] en dus dat sprake is van medeplegen, concludeert de rechtbank mede op grond van de gegeven uitleg bij de chats in deelonderzoek Mus. In het bijzonder wijst de rechtbank daarbij op de chat van 19 februari 2017.

De chats tussen [verdachte] en [medeverdachte 5] zijn in redelijkheid niet anders uit te leggen dan dat [verdachte] aan [medeverdachte 5] heeft laten weten dat deze personen geliquideerd moesten worden, waarbij in deze reeks van berichten ook concreet over het betalen van geld voor liquidaties is gesproken, terwijl bovendien door [verdachte] met betrekking tot zowel de broers [slachtoffer 7] als ook [slachtoffer 9] en [slachtoffer 10] inlichtingen zijn verstrekt aan [medeverdachte 5] ten behoeve van het kunnen uitvoeren van deze beoogde liquidaties.

Ten aanzien van het bewezenverklaarde medeplegen overweegt de rechtbank dat [verdachte] niet alleen heeft gehandeld bij het uitlokken van [medeverdachte 5] , maar dat hij op zijn beurt handelde voor en rapporteerde aan vermoedelijk [B] . Deze werkwijze blijkt uit de chatberichten van 19 februari 2017. Deze berichten hebben weliswaar betrekking op het beoogde slachtoffer [slachtoffer 8] (deelonderzoek Mus), maar de rechtbank leidt uit deze chats af dat [verdachte] ook met betrekking tot de beoogde slachtsoffers [slachtoffer 5] en [slachtoffer 6] , [slachtoffer 9] , [slachtoffer 10] en [slachtoffer 7] handelde voor (de organisatie van) vermoedelijk [B] . Deze chats van 19 februari 2017 volgen immers dicht op de chats van 18 februari 2017 en er is geen aanleiding om te veronderstellen dat de uitlokking op grond van de berichten van 18 februari 2017 in een andere context zijn te plaatsen. De rechtbank heeft daarbij overwogen dat in deze fase van de samenwerking de communicatie tussen vermoedelijk [B] en [medeverdachte 5] nog niet rechtstreeks plaatsvond maar verliep via ( [medeverdachte 6] en) [verdachte] , zodat [verdachte] een belangrijke schakel was in het contact met de opdrachtgever. Op grond daarvan is sprake van een nauwe en bewuste samenwerking tussen [verdachte] en vermoedelijk [B] waarbij de bijdrage van [verdachte] van voldoende gewicht is geweest om de kwalificatie medeplegen te rechtvaardigen.

Uit het voorgaande volgt ook dat er bij [verdachte] evident sprake is geweest van voorbedachte raad. Nu de moorden destijds echter niet zijn uitgevoerd, acht de rechtbank op grond van het bovenstaande het aan [verdachte] tenlastegelegde medeplegen van poging tot uitlokking van medeplegen van moord op [slachtoffer 5] en [slachtoffer 6] , [slachtoffer 9] , [slachtoffer 10] en [slachtoffer 7] wettig en overtuigend bewezen.

Barbera

De rechtbank leidt uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen de volgende gang van zaken af. Daarbij merkt de rechtbank op dat zij de verklaringen van [medeverdachte 1] voor dit deelonderzoek buiten beschouwing zal laten. De verweren die de verdediging op dat punt heeft gevoerd, kunnen daarom onbesproken blijven.

Het eerste PGP-chatgesprek waaraan [verdachte] deelneemt dateert van 9 maart 2017 om 21.42 uur, op het moment dat duidelijk is dat de voorgenomen liquidatie van [slachtoffer 11] is mislukt. De rechtbank leidt uit de inhoud van deze chats en uit de inhoud van nadien gevoerde chats af dat [verdachte] samen met [medeverdachte 6] de opdracht heeft gegeven tot de liquidatie en overweegt daartoe het volgende.

Allereerst blijkt uit het chatgesprek dat vanaf 9 maart 2017 om 21.42 uur wordt gevoerd dat [verdachte] op de hoogte was van de voorgenomen liquidatie van [slachtoffer 11] . [verdachte] zegt tegen [medeverdachte 5] dat het niet mis mag gaan. [medeverdachte 5] antwoordt hierop dat [verdachte] ‘ [bijnaam medeverdachte 6] ’ het moet laten uitleggen. [medeverdachte 5] stuurt vervolgens naar [medeverdachte 6] dat hij het ‘ [bijnaam verdachte] ’ moet uitleggen. [medeverdachte 5] laat nog wel aan [verdachte] weten dat hij vindt dat de ‘tata’ het niet goed heeft gedaan en hij vraagt zich af hoe dat kan terwijl ‘jullie’ hem betalen. [medeverdachte 5] geeft vervolgens aan naar de ‘heads’ te gaan om ze te bedaren.

Een paar uur na de mislukte liquidatie vraagt [medeverdachte 5] aan [medeverdachte 6] wat hij de ‘heads’ kan zeggen. [medeverdachte 6] antwoordt hierop dat er morgen wat ‘pap’ (de rechtbank begrijpt: geld) wordt gestuurd voor de moeite en dat [medeverdachte 5] dat dan met [medeverdachte 6] kan delen. [medeverdachte 5] vindt dit goed. In de nacht van 10 op 11 maart 2017 vraagt [medeverdachte 5] aan [verdachte] wat het adres is. [verdachte] antwoordt hierop “ [straat] kruising [straat] ”. [medeverdachte 5] zegt tegen [verdachte] dat hij iemand stuurt en geeft vervolgens dat adres aan [D] door. [verdachte] vraagt aan [medeverdachte 5] of het klopt dat ‘ [bijnaam medeverdachte 6] ’ 35 heeft afgesproken. [medeverdachte 5] antwoordt hierop “Ja ik zei voor jullie 2 1500. Geef ik heads de rest”. [medeverdachte 5] laat aan [verdachte] weten dat de persoon die hij heeft gestuurd er staat. [verdachte] antwoordt om 00.25 uur dat hij het al heeft gegeven. [D] is die nacht om 00.05 uur door de politie op de [straat] te [plaats] gecontroleerd.

In hetzelfde gesprek vraagt [medeverdachte 5] aan [verdachte] of [verdachte] het redelijk vindt. [verdachte] antwoordt dat dit de eerste keer is en “die man heeft nog niet van je gehoord maar zodra er progres volgt zal je zien heb het je al eens verteld geef me 2 snel en je zal geen geld problemen hebben broer!” Vervolgens antwoordt [medeverdachte 5] : “Dank voor het gebaar mijn broer. We staan aan je zij. Sorry dat we je niet konden geven wat je hoorde te krijgen, maar ik hoop dat er nog een kans volgt om deze voor u naar Satan te sturen.. gr mijn broer”.

Uit een chatbericht tussen [medeverdachte 5] en [verdachte] van 18 februari 2017 blijkt dat er voor een geslaagde liquidatie € 70.000.- aan [medeverdachte 5] wordt betaald door de organisatie waar [verdachte] deel van uitmaakte. Uit het feit dat [medeverdachte 5] in het deelonderzoek Barbera geld krijgt voor de moeite, leidt de rechtbank af dat [medeverdachte 5] ook voor de moord op het beoogde slachtoffer een geldbedrag in het vooruitzicht is gesteld.

De rechtbank leidt uit bovengenoemde feiten en omstandigheden af dat [medeverdachte 6] en [verdachte] gezamenlijk [medeverdachte 5] hebben geprobeerd te bewegen tot het liquideren van het beoogde slachtoffer door [medeverdachte 5] een geldbedrag in het vooruitzicht te stellen. Uit hetgeen de rechtbank hierna overweegt met betrekking tot de uitvoering van de liquidatie, blijkt dat in het kader van de uitlokking ook aan [medeverdachte 5] is verteld wat de verblijfplaats van het slachtoffer zou zijn op het moment van de voorgenomen liquidatie, dat het over een Marokkaanse man uit [plaats] gaat die [slachtoffer 11] heet, die lang en kaal is en die in een auto van het merk Mazda rijdt.

In de avond van 9 maart 2017 heeft [medeverdachte 5] contact met [medeverdachte 2] (die geen verdachte is in dit onderzoek). Om 19.33 uur laat [medeverdachte 2] aan [medeverdachte 5] weten dat hij thuis is op de [adres] te [plaats] en dat dat vlakbij het café is. [medeverdachte 2] vraagt aan [medeverdachte 5] wat ze rijden en of hij thuis of bij het café moet wachten. [medeverdachte 5] antwoordt hierop dat [medeverdachte 2] ze vanzelf ziet en dat hij thuis op ze moet wachten. Om 20.42 uur vraagt [medeverdachte 2] aan [medeverdachte 5] of hij al wat weet. [medeverdachte 5] antwoordt hierop om 20.45 uur dat [medeverdachte 2] moet wachten. Daarna vinden er nog (al dan niet gemiste) telefoonoproepen plaats tussen [medeverdachte 5] en [medeverdachte 2] . Daarvan is de inhoud niet bekend geworden.

Uit de hierna te noemen chatberichten tussen [medeverdachte 5] en [medeverdachte 6] blijkt dat het beoogde doelwit ook bij een café zou komen. De rechtbank leidt uit deze feiten en omstandigheden af dat het de bedoelding was dat [slachtoffer 11] op de avond van 9 maart 2017 in of in de nabijheid van café [café 1] te [plaats] zou worden geliquideerd.

4.3.6.4 De voorbereidingshandelingen voor de (mislukte) liquidatie

4.3.6.4 Gebruik van de PGP-telefoon door [medeverdachte 5]

Uit het vervolg van het chatgesprek blijkt dat [medeverdachte 5] in de minuten daarna meermalen aangeeft dat ze nog niets zien en dat hij meermalen vraagt of ‘ze’ binnen zijn. [medeverdachte 6] benadrukt daarop dat ‘ [PGP account 2] ’ heeft aangegeven dat hij exact 21 uur naar binnen loopt, dus nog niet binnen is en dat hij in de omgeving moet staan. [medeverdachte 5] noemt dat er ‘popo’ (de rechtbank begrijpt: politie) in de buurt is en dat ‘ze’ er niet meer lang kunnen staan. [medeverdachte 6] antwoordt daarop dat ze zich dan moeten focussen en dat ze niet weg kunnen gaan. Om 21.06 uur stuurt ‘ [PGP account 2] ’ via ‘ [PGP account 3] ’ via ‘ [PGP gebruikersnaam B 2] ’ via [medeverdachte 6] dat de “tent gesloten is”. [medeverdachte 6] stuurt ook nog het volgende bericht van ‘ [PGP gebruikersnaam B 2] ’ door: “Hé deze kanker heads zitten te kanker deze man gaat zo weg en weer niks hy is daar al 25min”. Om 21.09 uur stuurt [medeverdachte 6] naar [medeverdachte 5] : “ [PGP gebruikersnaam B 1] die café gesloten”.

Om 21.08 uur krijgt [medeverdachte 5] van [medeverdachte 6] de opdracht om te kijken waar die ‘wagi’ (de rechtbank begrijpt: auto) staat. Dit moet een Mazda zijn. Volgens [medeverdachte 6] moeten ‘ze’ rijden om de Mazda te zoeken “want man gaat max 10 min weg”. Om 21.21 uur stuurt ‘ [PGP account 2] ’ via ‘ [PGP account 3] ’ via ‘ [PGP gebruikersnaam B 2] ’ via [medeverdachte 6] naar [medeverdachte 5] “Ik ben weg hier”. Uit dit laatste bericht en het vervolg van het chatgesprek leidt de rechtbank af dat het kennelijk niet gelukt is om deze persoon te liquideren. Ook na dit moment heeft [medeverdachte 5] nog contact met [medeverdachte 6] om te bespreken waarom het niet is gelukt. Op de onder [medeverdachte 5] aangetroffen filmpjes van PGP-gesprekken is te zien dat vanaf 21.42 uur ook [verdachte] met [medeverdachte 5] gaat chatten.

De rechtbank leidt uit het bovenstaande af dat [medeverdachte 5] een PGP-telefoon in zijn bezit heeft gehad, die bedoeld was om gebruikt te worden bij de uitvoering van de moord op [slachtoffer 11] , te weten het doorgeven van het moment waarop het beoogde slachtoffer ter plaatse zou zijn en het onderhouden van contact over de uitvoering.

In het chatgesprek van 9 maart 2017 stuurt [medeverdachte 6] om 21.08 uur “Stuur is foto van ingang van cafe”. [medeverdachte 5] antwoordt met “Ze zitten ervoor in bus”. Op 17 maart 2017, acht dagen na het moment van deze mislukte liquidatie, worden [medeverdachte 11] , [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] aangehouden. [medeverdachte 10] heeft dan een sleutel van een Volkswagen Caddy, een bestelbus, bij zich. De Caddy is in de nacht van 7 op 8 maart 2017, twee dagen voor de mislukte liquidatie van [slachtoffer 11] , in [plaats] gestolen. In het navigatiesysteem van deze Caddy stond het adres [straat] de [plaats] . De eigenaar heeft verklaard dit adres als enige van de adressen niet te hebben ingevoerd.

In de nacht van 8 op 9 maart 2017 hebben [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] WhatsApp-contact met elkaar en gaat het erover of [medeverdachte 9] een sleutel aan [medeverdachte 10] heeft gegeven. [medeverdachte 10] geeft aan de sleutel te hebben. [medeverdachte 9] noemt nog dat als [medeverdachte 10] ernaar gevraagd wordt, hij moet zeggen dat [medeverdachte 9] de sleutel heeft. Over de inhoud van deze berichten hebben [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] geen aannemelijke verklaring afgelegd. Gelet op alle overige feiten en omstandigheden in dit dossier, in onderlinge samenhang bezien, gaat de rechtbank er daarom van uit dat het hier gaat om de sleutel van de bestelbus.

Uit de telecomgegevens van 9 maart 2017 blijkt dat [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] in de ochtend met elkaar hebben afgesproken. [medeverdachte 10] appt om 10.09 uur naar [medeverdachte 9] dat hij nu de deur uit is. Om 10.38 uur laat [medeverdachte 9] aan [medeverdachte 10] weten dat [medeverdachte 10] “gewoon voor kan parkeren” en dat hij dan naar [medeverdachte 9] toe moet komen. Om 18.35 uur straalde een toestel van [medeverdachte 10] aan op de mast aan de [adres] te [plaats] . Zoals eerder genoemd, straalde een telefoon van [medeverdachte 9] kort na het moment van de beoogde liquidatie ook op deze mast aan. Om 01.27 uur straalde een telefoon van [medeverdachte 10] aan op de mast [adres] te [plaats] . Deze mast bevindt zich in de nabije omgeving van de woning van [medeverdachte 5] aan de [adres] te [plaats] .

Uit de telecomgegevens die zich in het dossier bevinden blijkt niet dat [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] zich op de avond van 9 maart 2017 op enig moment in de nabijheid van café [café 1] hebben bevonden. De verdediging van [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] heeft gesteld dat dit tot vrijspraak zou moeten leiden . In dat verband hebben zij mede aangevoerd dat [medeverdachte 10] en [medeverdachte 9] ook op andere avonden in de betreffende periode in [plaats] waren waarbij hun telefoons de zendmast aan de [adres] aanstraalden. Uit het enkele feit dat zij ook op de avond van 9 maart 2017 in [plaats] waren, kan dus geen betrokkenheid bij het tenlastegelegde worden afgeleid, aldus de verdediging.

De rechtbank acht op basis van de telecomgegevens met betrekking tot (het tijdstip van) de contacten tussen [medeverdachte 9] en [medeverdachte 5] , de feiten en omstandigheden met betrekking tot de bestelbus en het feit dat [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] de avond na de mislukte liquidatie samen naar [medeverdachte 5] zijn gereden, in samenhang met het feit dat zij die avond in [plaats] waren, voldoende aannemelijk dat zij betrokken waren bij de uitvoering van het plan om [slachtoffer 11] van het leven te beroven. Dat zij op andere avonden in die periode ook in [plaats] waren, is gelet op het overige belastende bewijsmateriaal niet van doorslaggevend belang.

De rechtbank gaat er op basis van het voorgaande van uit dat [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] de beoogde schutters zouden zijn bij de liquidatie van [slachtoffer 11] en dat [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] eerder genoemde bestelbus voorhanden hebben gehad om te gebruiken bij de voorgenomen liquidatie van [slachtoffer 11] . De rechtbank heeft daarbij gelet op het gegeven dat [medeverdachte 5] op het moment van de beoogde liquidatie veelvuldig chatcontact had met [medeverdachte 6] en later ook [verdachte] over de uitvoering van de liquidatie en dat [medeverdachte 5] op datzelfde moment met zijn normale telefoontoestel continu contact zocht of heeft gehad met [medeverdachte 9] .

De rechtbank acht op basis van het bovenstaande wel wettig en overtuigend bewezen dat [medeverdachte 5] , [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] zich tezamen en in vereniging schuldig hebben gemaakt aan voorbereidingshandelingen voor moord. Nu de moord destijds niet is uitgevoerd kan voor [verdachte] en [medeverdachte 6] wettig en overtuigend worden bewezen dat zij zich schuldig hebben gemaakt aan het medeplegen van poging tot uitlokken van medeplegen van moord. Uit het voorgaande volgt immers ook dat er bij [verdachte] evident sprake is geweest van voorbedachte raad.

Uit het dossier blijkt dat er sprake was van een samenwerkingsverband tussen de criminele organisatie van [medeverdachte 5] en de criminele organisatie van vermoedelijk [B] , waarbij [medeverdachte 5] in opdracht van de organisatie van vermoedelijk [B] liquidaties uitvoerde en waarbij [verdachte] en [medeverdachte 6] voor [medeverdachte 5] als contactpersoon van die organisatie optraden. De rechtbank verwijst in dit verband naar de bewijsmiddelen zoals besproken bij de het lidmaatschap van de criminele organisatie. Het dossier bevat geen aanknopingspunt voor het oordeel dat in afwijking van de gebruikelijke gang van zaken [verdachte] en [medeverdachte 6] in deze zaak voor zichzelf hebben gehandeld. De rechtbank wijst hiervoor op de deelname aan de chats van 9 maart 2017 door ‘ [PGP gebruikersnaam B 2] ’, vermoedelijk [B] . De rechtbank heeft daarbij overwogen dat in deze fase van de samenwerking de communicatie tussen vermoedelijk [B] en [medeverdachte 5] nog niet rechtstreeks plaatsvond maar verliep via [medeverdachte 6] en [verdachte] , zodat [medeverdachte 6] en [verdachte] een belangrijke schakel waren in het contact met de opdrachtgever. De rechtbank acht daarom bewezen dat sprake was van een nauwe en bewuste samenwerking tussen [verdachte] en [medeverdachte 6] met vermoedelijk [B] , waarbij de bijdragen van [verdachte] en [medeverdachte 6] van voldoende gewicht zijn geweest om de kwalificatie medeplegen te rechtvaardigen.

Arford

De rechtbank leidt uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen de volgende gang van zaken af.

[verdachte] laat aan [medeverdachte 5] weten dat de prijs voor de twee mannen “140 allebei op snelheid 160” is. [medeverdachte 5] mag deze personen ook een “drive by geven”. Volgens [verdachte] stapt “hij uit voor zijn deur”, dan moet [medeverdachte 5] “hem pakken”. [medeverdachte 5] mag hem ook pakken “als hij naar huis loopt van gym”. [verdachte] tipt nog dat ze “in die hoofdstraat tegen over [sportschool 2] moeten staan, zie je iedereen erin of eruit rijden”.

De rechtbank leidt hieruit af dat [verdachte] via de chat een opdracht tot het liquideren van [slachtoffer 12] en [slachtoffer 13] uitzet, daarover inlichtingen aan [medeverdachte 5] verschaft en hier een prijs van € 140.000,- of € 160.000,- tegenover zet.

Later in het chatgesprek laat [verdachte] aan [medeverdachte 5] weten dat als het “vandaag niks is dan morgen op scherp” en dat “deze binnen nu en paar dagen max klaar moet zijn”. [medeverdachte 5] antwoordt dat hij het “morgen 200% doet”, “als sportschool klopt of niet klopt hebben we savonds nog” en hij “laat ze morgen hele dag daar zijn”. Ook noemt [medeverdachte 5] dat ze in een bus kunnen om te ‘timeren’ en heeft hij het over een Clio.

De rechtbank leidt hieruit af dat [medeverdachte 11] , [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] op 17 maart 2017 bezig waren met de voorbereiding van de liquidatie van [slachtoffer 12] en [slachtoffer 13] en dat zij daarbij in nauw contact stonden met [medeverdachte 5] , die de opdracht tot het liquideren van deze personen de dag ervoor van [verdachte] had aangenomen. In dit verband is ook van belang dat de plek waar [medeverdachte 11] , [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10] zijn aangetroffen precies de plek is die [verdachte] in de chat met [medeverdachte 5] noemt als plek waar hij moet staan.

Meer subsidiair is aan [verdachte] tenlastegelegd dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan het medeplegen van een poging tot het uitlokken van het medeplegen van moord. Uit de hiervoor genoemde feiten en omstandigheden blijkt dat [verdachte] aan [medeverdachte 5] heeft laten weten dat hij [slachtoffer 12] en [slachtoffer 13] wil laten liquideren en dat hij geld in het vooruitzicht heeft gesteld voor deze liquidatie door [medeverdachte 5] “140 allebei op snelheid 160” te bieden. Verder heeft hij inlichtingen over [slachtoffer 12] en [slachtoffer 13] ten behoeve van de liquidatie aan [medeverdachte 5] verstrekt.

Uit de chat van 16 maart 2017 tussen [medeverdachte 5] en [verdachte] blijkt dat het opzet van [verdachte] was gericht op de dood van [slachtoffer 12] en [slachtoffer 13] . Het Openbaar Ministerie stelt dat uit het chatgesprek verder blijkt dat [verdachte] op de koop toenam dat [slachtoffer 14] (de dochter van [slachtoffer 12] ) en/of [slachtoffer 15] (de partner van [slachtoffer 12] ) bij de liquidatie ook om het leven zouden kunnen komen. Deze stelling berust naar het oordeel van de rechtbank echter op een onjuiste lezing van dit chatbericht. Uit het chatbericht blijkt volgens de rechtbank dat met “Pak je ze alle drie” [slachtoffer 12] , [slachtoffer 13] en een eventuele taxichauffeur werden bedoeld. De rechtbank zal [verdachte] daarom vrijspreken van de tenlastegelegde uitlokking van de moord op de partner en dochter van [slachtoffer 12] .

Uit het dossier blijkt dat er sprake was van een samenwerkingsverband tussen de criminele organisatie van [medeverdachte 5] en de criminele organisatie van vermoedelijk [B] , waarbij [medeverdachte 5] in opdracht van vermoedelijk [B] liquidaties uitvoerde. De rechtbank verwijst in dit verband naar de bewijsmiddelen zoals besproken in het stuk over de criminele organisatie. Het dossier bevat geen aanknopingspunt voor het oordeel dat in afwijking van de door de rechtbank vastgestelde gebruikelijke gang van zaken [verdachte] in deze zaak voor zichzelf heeft gehandeld. De rechtbank heeft daarbij overwogen dat in deze fase van de samenwerking de communicatie tussen vermoedelijk [B] en [medeverdachte 5] nog niet rechtstreeks plaatshad maar verliep via ( [medeverdachte 6] en) [verdachte] , zodat [verdachte] een belangrijke schakel was in het contact met de opdrachtgever. De rechtbank acht daarom bewezen dat sprake was van een nauwe en bewuste samenwerking tussen [verdachte] en tenminste een mededader uit de organisatie van vermoedelijk [B] , waarbij de bijdrage van [verdachte] van voldoende gewicht is geweest om de kwalificatie medeplegen te rechtvaardigen.

Uit het voorgaande volgt ook dat er bij [verdachte] evident sprake is geweest van voorbedachte raad. Nu de moord destijds echter niet is uitgevoerd, acht de rechtbank op grond van het bovenstaande het aan [verdachte] tenlastegelegde medeplegen van poging tot uitlokking van medeplegen van moord op [slachtoffer 12] en [slachtoffer 13] wettig en overtuigend bewezen.

De rechtbank hanteert het volgende juridisch kader. Onder een organisatie moet worden verstaan een samenwerkingsverband tussen tenminste twee personen met een zekere duurzaamheid en structuur. Niet vereist is dat daarbij komt vast te staan dat elke deelnemer aan deze organisatie moet hebben samengewerkt met, althans bekend moet zijn geweest met alle andere deelnemers, of dat de samenstelling van het samenwerkingsverband steeds dezelfde is (zie Hoge Raad 22 januari 2008, ECLI:NL:HR:2008:BB7134). Het oogmerk van de organisatie moet gericht zijn op het plegen van meer misdrijven (zie Hoge Raad 15 juni 2010, ECLI:NL:HR:2010:BK6148). Oogmerk op het plegen van één misdrijf is dus onvoldoende. Voor het bewijs van dat oogmerk – waartoe ook het naaste doel dat de organisatie nastreeft moet worden gerekend – zal onder meer betekenis kunnen toekomen aan misdrijven die in het kader van de organisatie reeds zijn gepleegd, aan het meer duurzaam of gestructureerde karakter van de samenwerking, zoals daarvan kan blijken uit de onderlinge verdeling van werkzaamheden of onderlinge afstemming van activiteiten van deelnemers binnen de organisatie met het oog op het bereiken van het gemeenschappelijke doel van de organisatie, en, meer algemeen, aan de planmatigheid of stelselmatigheid van de met het oog op dit doel verrichte activiteiten van deelnemers binnen de organisatie (zie Hoge Raad 15 mei 2007, ECLI:NL:HR:2007:BA0502).

Op grond van de inhoud van de bewijsmiddelen in de diverse deelonderzoeken en hetgeen daarover in het kader van de verschillende deelonderzoeken is overwogen, alsmede op grond van de aanvullende bewijsmiddelen voor de criminele organisatie en bijlage 3 bij dit vonnis (veredelingen en identificaties) komt de rechtbank tot de conclusie dat er sprake was van een duurzaam en gestructureerd samenwerkingsverband dat zich gedurende meer dan een jaar, in wisselende samenstelling, maar met een vaste kern, heeft beziggehouden met het plegen van liquidaties, dan wel voorbereidingen daartoe, alsmede het bezit van vuurwapens en munitie.

Aan deze criminele organisatie namen twee organisaties deel . Een organisatie van vermoedelijk [B] , waarvan [medeverdachte 6] en [verdachte] deel uitmaakten en de organisatie waarin [medeverdachte 5] de spilfunctie had. De eerste organisatie hanteerde een dodenlijst en besteedde de uitvoering van deze liquidaties uit aan de organisatie van [medeverdachte 5] . Bij de uitvoering van deze liquidaties was sprake van een nauwe samenwerking tussen beide organisaties. De organisatie van vermoedelijk [B] bepaalde de beoogde slachtoffers, zorgde voor de wapens (ijzers), de auto’s (fietsen) en de lokkers. [medeverdachte 5] zorgde voor de schutters (heads) uit zijn eigen omgeving, ofwel vanuit de [motorclub 1] ofwel vanuit de nieuw opgerichte motorclub [motorclub 2] . De moord op [slachtoffer 17] (deelonderzoek Langenhorst) betreft een liquidatie waarbij de organisatie van [medeverdachte 5] niet in opdracht van vermoedelijk [B] heeft gewerkt, maar in opdracht van een andere, niet nader bekend geworden criminele groepering. Ook in die zaak is in ieder geval de criminele organisatie van [medeverdachte 5] als zodanig betrokken bij de uitvoering van de moord. Ook de moord op [slachtoffer 18] (deelonderzoek Lis) betreft een liquidatie waarvan de opdrachtgever onbekend is gebleven, maar daarvoor geldt in ieder geval dat ook deze liquidatie is uitgevoerd door de organisatie van [medeverdachte 5] . In deze twee onderzoeken is de criminele organisatie dus anders samengesteld.

De rechtbank benadrukt daarbij dat de organisatie van [medeverdachte 5] weliswaar deels bestond uit mensen die ook lid waren van [motorclub 2] , maar daarmee niet gelijkgesteld kan worden. De vraag of [motorclub 2] al dan niet een criminele organisatie is, is in het Eris-proces niet aan de orde.

Veelzeggend over het professionele karakter van de criminele organisatie zijn de eigen woorden van [medeverdachte 5] tegen [verdachte] in februari 2017 over de overname van de liquidatiewerkzaamheden van medeverdachte [medeverdachte 3] : “Ik zei geef die BV over”. In december 2017 spraken [medeverdachte 5] en [medeverdachte 6] over het verder professionaliseren van hun organisatie, de taakverdeling en de vergroting van de efficiëntie van hun bedrijfsplan in 2018.

De leden van de organisatie maakten gebruik van PGP-toestellen om heimelijk met elkaar te kunnen communiceren. Ook maakten zij gebruik van (automatische) vuurwapens, (gestolen) voertuigen, valse kentekenplaten en lokkers, zoals in de afzonderlijke deelonderzoeken bewezen is verklaard. Zij werden voor hun werkzaamheden door de organisatie betaald.

Dat het oogmerk van de organisatie niet alleen zag op moord en de voorbereiding daarvan, maar ook op het bezit van vuurwapens en munitie, volgt reeds uit het feit dat voor liquidaties wapens en munitie noodzakelijk zijn. Hierbij roept de rechtbank in herinnering dat volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad tot het oogmerk van de organisatie ook moet worden gerekend het naaste doel dat de organisatie nastreeft. Het plegen van liquidaties heeft als noodzakelijk, en daarmee door de organisatie gewild gevolg, dat tevens overtredingen van de Wet wapens en munitie worden begaan.

De verdediging van [verdachte] heeft geconcludeerd tot vrijspraak van dit feit. Er is volgens de verdediging geen redengevend bewijs voor een bewezenverklaring van een criminele organisatie waaraan ‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’ zou hebben deelgenomen en er is geen sprake van een samenwerkingsverband met een zekere duurzaamheid en structuur tussen [verdachte] en tenminste één andere persoon, aldus de verdediging.

De rechtbank volgt de verdediging hierin niet. Dat [verdachte] heeft behoord tot het samenwerkingsverband en dat hij wist dat de organisatie tot oogmerk had het plegen van liquidaties en aanverwante misdrijven, volgt naar het oordeel van de rechtbank genoegzaam uit hetgeen hiervoor is overwogen in de deelonderzoeken Charon, Eend, Mus, Kraai, Duif, Spreeuw, Barbera en Arford. Tevens heeft de rechtbank de aanvullende bewijsmiddelen ten aanzien van de criminele organisatie in haar oordeel betrokken.

De rechtbank acht bewezen dat [verdachte] vanaf januari 2017 (deelonderzoek Charon) tot en met 9 juli 2017 als leider heeft deelgenomen aan de criminele organisatie. Vanaf april 2017 is [verdachte] niet meer zichtbaar in de chats, maar in de chat van 9 juli 2017 in het deelonderzoek Breuk wordt door [medeverdachte 5] en [medeverdachte 6] gesproken over het bedrag dat [verdachte] is toegezegd voor de moord op [slachtoffer 1] . Kennelijk is hij dan nog zodanig betrokken bij de liquidatiewerkzaamheden dat hij daarvoor ook geld ontvangt. In de samenwerking met [medeverdachte 5] en [medeverdachte 6] was een duidelijke taakverdeling zichtbaar. [medeverdachte 5] vervulde een leidinggevende rol bij het verder uitzetten van de liquidatieopdrachten bij andere deelnemers van de criminele organisatie en regisseerde de liquidaties tot in detail, terwijl [verdachte] en [medeverdachte 6] in opdracht van vermoedelijk [B] de opdrachten voor de liquidaties aan [medeverdachte 5] gaven, wapens, auto’s en lokkers regelden en verantwoordelijk waren voor de financiën. [verdachte] fungeerde in die periode ook als tussenpersoon tussen vermoedelijk [B] en [medeverdachte 5] door het doorsturen van berichten via PGP-telefoons. In de door de organisatie van vermoedelijk [B] aan [medeverdachte 1] verstrekte PGP-telefoons stonden de PGP-accounts van [verdachte] (‘ [PGP gebruikersnaam verdachte] ’) en [medeverdachte 6] (‘ [PGP gebruikersnaam 1 medeverdachte 6] ’) voorgeprogrammeerd.

Ernst van de feiten

Het draait in de zaak Eris om een criminele organisatie, gericht op het plegen van moorden, het voorbereiden van moorden en het bezit van vuurwapens en munitie. De strafwaardigheid van deelneming aan een criminele organisatie wordt bepaald door het ontwrichtende karakter daarvan voor de openbare orde én de (daarmee samenhangende) aard van de misdrijven die worden beoogd. Binnen de hier aan de orde zijnde criminele organisatie zijn meerdere buitengewoon ernstige en schokkende feiten begaan. Door (leden van) de organisatie zijn vijf afzonderlijke liquidaties gepleegd. Daarnaast zijn er voorbereidingen getroffen om elf andere personen te liquideren.

De wijze waarop de organisatie opereerde is zonder meer professioneel te noemen. Binnen de organisatie ging een dodenlijst rond met namen van de verschillende doelwitten. Door [medeverdachte 6] en [verdachte] werden namens vermoedelijk [B] opdrachten verstrekt aan [medeverdachte 5] om deze liquidaties te plegen. [medeverdachte 5] liet deze opdrachten vervolgens uitvoeren door leden van zijn organisatie. Hoewel [medeverdachte 6] en [verdachte] in beginsel eerder aan een organisatie van vermoedelijk [B] te linken zijn, werd er ten behoeve van het afwerken van de dodenlijst nauw samengewerkt met [medeverdachte 5] en zijn mannen, zodanig dat zij ook deel uitmaakten van de criminele organisatie waarvan [medeverdachte 5] de spil was. [verdachte] en [medeverdachte 6] regelden namens vermoedelijk [B] de zogenaamde ‘spotters’ (observeerders), de lokkers, de wapens en de gestolen auto’s en [medeverdachte 5] regelde de ‘heads’ (schutters) en de daadwerkelijke voorbereiding en uitvoering van de liquidaties. [verdachte] en [medeverdachte 6] betaalden [medeverdachte 5] voor zijn werkzaamheden, [medeverdachte 5] betaalde daarvan weer zijn mannen. [medeverdachte 5] had verschillende teams/mannen tot zijn beschikking die, al dan niet in wisselende samenstellingen, de “klussen” voor hem oppakten.

Door de leden van de organisatie werd gebruik gemaakt van PGP-toestellen om heimelijk met elkaar te kunnen communiceren. Uit de aangetroffen communicatie doemt een schokkend beeld op van een organisatie die zich fulltime, zo nodig 24 uur per dag, met het plegen van liquidaties bezig hield. In huiveringwekkende berichten werd gesproken over hoe de beoogde doelwitten het beste geliquideerd konden worden (zoals “fiets in de fik met die hond erin”, waarmee bedoeld werd dat iemand in zijn auto verbrand zou worden) en over de hoogte van het te betalen bedrag (“Geef je 70 de hoofd sir ”/”Als je hem dit weekend nog of maandag geef ik je 80 snel zonder gezeik!!!”/”Maar als u uw eigen fietsen yzers alles dan kan ik na 90 sir soms een ton!”). De leden van de organisatie, die zich onbespied waanden, spreken in de berichten gewetenloos over andere (mensen)levens, die in hun ogen kennelijk niets waard zijn.

De wijze waarop de liquidaties werden uitgevoerd is als zeer gewelddadig te kenschetsen. Zo werd, op de openbare weg, soms in het bijzijn van getuigen, gebruik gemaakt van (semi-) automatische wapens waarbij meerdere kogels van dichtbij – onder meer in het hoofd – werden afgevuurd.

Hierbij zijn vijf mensenlevens beëindigd. Vijf mannen, vaders, broers, zoons, partners, vrienden, die een blijvende leegte achterlaten in de levens van de nabestaanden. Hiervan hebben de benadeelden op indrukwekkende wijze getuigd in hun verklaringen: het gemis is er nog elke dag. Jonge kinderen die hun vader nooit zullen leren kennen en ouders die het grootst denkbare verdriet hebben moeten ervaren, namelijk het verlies van hun kind. De wijze waarop ze zijn vermoord maakt dat het verlies nog veel moeilijker te dragen is, bijvoorbeeld door de onbeantwoorde vragen over waarom hun geliefde zoon of broer dood moest en wie daarvoor verantwoordelijk is.

Daarnaast zijn binnen de organisatie de liquidaties van elf andere personen voorbereid, waarbij het soms heel dicht bij een uitvoering kwam, maar die toch door toeval of fouten niet zijn uitgevoerd. Elf personen die destijds aan de dood ontsnapten. Die nu, voor zover zij niet later alsnog zijn omgekomen, moeten leven met de gedachte dat ze op een dodenlijst stonden en misschien nog wel staan, en nog lang over hun schouder zullen blijven kijken.

Moord behoort tot de ernstigste feiten die in onze strafwetgeving strafbaar zijn gesteld. Een moord in de vorm van een liquidatie geeft aan die ernst een extra lading. De verdachten in Eris hebben allen een al dan niet voorbereidende rol gespeeld bij een of meer liquidaties in Nederland en daarmee bijgedragen aan de publieke onrust en verontwaardiging die bij dit soort ernstige geweldsdelicten ontstaat.

De rechtbank heeft bij het bepalen van de straffen gekeken naar straffen die in andere moordzaken en zaken over voorbereidingshandelingen zijn opgelegd. Hoewel strafzaken zich moeilijk laten vergelijken, kan hieruit wel een zekere lijn worden afgeleid. In dat kader tekent zich een ontwikkeling af naar steeds zwaardere straffen, waarbij twintig jaren gevangenisstraf voor één liquidatie geen uitzondering is, net zoals zes tot acht jaren voor voorbereidingshandelingen. Dit kan worden gezien in het kader van steeds gewelddadiger optreden in het criminele milieu, waarmee de maatschappij in toenemende mate wordt geconfronteerd en de roep om vergelding steeds luider wordt. Het opleggen van straffen dient bij te dragen aan de algemene preventie van strafbare feiten en daarom moet er een zekere afschrikkende werking vanuit gaan. Ook in deze zaak wordt duidelijk gemaakt dat op deze ernstige vormen van ontwrichtend geweld een zeer stevige reactie van de strafrechter volgt. De rechtbank realiseert zich daarbij dat alleen zwaarder straffen de golf van geweld niet tot stoppen kan brengen en dat ook de hoogste straf het leed van de nabestaanden niet kan vergelden.

[verdachte] heeft ongeveer een half jaar deelgenomen aan de organisatie, als leidinggevende persoon. In die relatief korte tijd is hij bepalend geweest bij de start van de liquidatiewerkzaamheden binnen de organisatie. Als tussenpersoon tussen vermoedelijk [B] en [medeverdachte 5] heeft hij in die maanden eerst de liquidatie van [slachtoffer 4] uitgelokt (deelonderzoek Charon) en vervolgens samen met (een) ander(en) de liquidatie van [slachtoffer 3] (deelonderzoek Eend), [slachtoffer 8] (deelonderzoek Mus), de broers [tweeling] (deelonderzoek Kraai), [slachtoffer 9] en [slachtoffer 10] (deelonderzoek Duif), [slachtoffer 7] (deelonderzoek Spreeuw), [slachtoffer 11] (deelonderzoek Barbera) en [slachtoffer 12] en [slachtoffer 13] (deelonderzoek Arford) uitgelokt dan wel proberen uit te lokken. Deze laatste personen zijn destijds aan de dood ontsnapt, maar [slachtoffer 4] niet. [slachtoffer 4] was een 25-jarige man die midden in [plaats] op de openbare weg met een zwaar vuurwapen van korte afstand, meedogenloos is doodgeschoten, omdat hij zich wilde onttrekken aan de neerwaartse spiraal van liquidaties waar hij bij betrokken was geraakt. Het is ontluisterend zoals [verdachte] en zijn mededaders over leven en dood meenden te kunnen beschikken, door via PGP-berichten de lijst van doelwitten met [medeverdachte 5] door te nemen. Er werd onderhandeld over de prijs van een leven alsof het niets betekent (“Geef je 70 de hoofd sir ”/”Als je hem dit weekend nog of maandag geef ik je 80 snel zonder gezeik!!!”/”Maar als u uw eigen fietsen yzers alles dan kan ik na 90 sir soms een ton!”). Het uitlokken van dergelijke feiten is door de wetgever even strafwaardig geacht als het plegen van het delict zelf. Gelet op de ernst en de hoeveelheid van de feiten komt in beginsel alleen de zwaarst mogelijke straf in aanmerking, de levenslange gevangenisstraf.

Persoon van de verdachte

In de persoonlijke omstandigheden van verdachte heeft de rechtbank geen omstandigheid aangetroffen die aanleiding geeft om ondanks alles te denken aan een tijdelijke gevangenisstraf van zeer lange duur. De rechtbank heeft gekeken naar het strafblad van [verdachte] en geconstateerd dat hij niet eerder is veroordeeld voor soortgelijke delicten. Dit heeft echter geen matigende invloed op de straf.

[verdachte] heeft zich gedurende het gehele proces op zijn zwijgrecht beroepen. Ook over zijn persoonlijke omstandigheden heeft hij weinig verklaard. De rechtbank heeft daardoor geen inzicht gekregen in zijn drijfveren. Dat [verdachte] mogelijk niet kan verklaren omdat hij zich heeft ingelaten met een criminele organisatie waar praten tot de dood kan leiden , is iets wat voor zijn eigen rekening en risico komt.

Uit het dossier komt [verdachte] naar voren als een man die klakkeloos de liquidatieopdrachten van vermoedelijk [B] uitzet bij [medeverdachte 5] ; zijn organisatie beschikt over voldoende geld om anderen het vuile werk op te laten knappen. Een mensenleven stelt in de visie van [verdachte] kennelijk niets voor. Als het gaat om de bespreking van de dodenlijst zegt [verdachte] in februari 2017 tegen [medeverdachte 5] : “Iedereen die tegen [K] en ermee te maken heeft gehad en erbij horen en willen horen!!! [L] neus die salim slang bende [naam 2] Allemaal de deur uit die smerige kk ratten en iedereen.”. Het lijkt erop dat het enige motief voor [verdachte] macht en wraak was en er was voldoende geld in kas (“de oorlogskast”: “Hahahaahaa en tuurlijk die kast moet leeg op hun allemaal en is nog laaaaaaang niet leeg broer”) om de liquidaties uit te laten voeren door [medeverdachte 5] en zijn mannen. Op enig moment na april 2017 is [verdachte] niet meer zichtbaar in de PGP-chats die door [medeverdachte 5] gefilmd zijn, behalve als het gaat over het aandeel van [verdachte] in de beloning voor de moord op [slachtoffer 1] . Het lijkt er op dat [verdachte] naar Spanje is vertrokken, waar hij uiteindelijk is aangehouden. De rechtbank heeft evenwel geen aanleiding om te denken dat hij zich hiermee heeft willen onttrekken aan de liquidatieorganisatie. [verdachte] heeft een partner en een gezin, maar dit is in het licht van de feiten volstrekt onvoldoende voor matiging van de straf.

Strafmaat

De raadsvrouw van [verdachte] heeft gemotiveerd bepleit om geen levenslange gevangenisstraf op te leggen, omdat dit in strijd zou zijn met onder meer artikel 3 EVRM. De rechtbank verwerpt dit verweer. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 23 april 2019 (ECLI:NL:HR:2019:600) bepaald dat oplegging van een levenslange gevangenisstraf niet in strijd is met artikel 3 EVRM, omdat het Nederlands recht door de regelgeving over de tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf en in het bijzonder het Besluit Adviescollege levenslanggestraften een stelsel van herbeoordeling kent op grond waarvan in zich daarvoor lenende gevallen kan worden overgegaan tot verkorting van levenslange gevangenisstraf.

Sindsdien zijn er wel relevante ontwikkelingen zichtbaar die mogelijk tot een andere conclusie van het Europees Hof van de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) en de Hoge Raad zouden kunnen leiden over de vraag of door de nieuwe regelgeving over de tenuitvoerlegging van levenslange gevangenisstraf en het Besluit Adviescollege levenslanggestraften niet alleen de jure maar ook de facto wordt voldaan aan de eisen van het EVRM. Zo zijn er in de afgelopen jaren ondanks een aantal positieve adviezen van het Adviescollege nog geen levenslanggestraften voorwaardelijk in vrijheid gesteld en lijkt er nog geen sprake van een voldoende effectieve rechterlijke toetsing van de beslissingen van de minister dienaangaande. Voorts heeft het EHRM dit voorjaar vragen gesteld aan de Nederlandse regering over de stand van zaken en de voortgang van de mogelijkheden van levenslanggestraften om na afloop van maximaal 25 jaren te laten toetsen of hun straf nog voortgezet moet worden. De minister voor Rechtsbescherming heeft de Tweede Kamer op 21 februari 2022 laten weten dat hij zijn beleidsnota over de levenslange gevangenisstraf uitstelt tot na bestudering van een rapport van de Raad voor Straftoepassing en Jeugdbescherming, dat inmiddels op 9 mei 2022 is verschenen. Hierin wordt geadviseerd om een rechterlijke toets in te voeren voor de herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf. Een rechterlijke toets biedt immers betere waarborgen voor het perspectief op vrijlating dan de huidige gratieprocedure, die gevoelig is voor politieke invloeden omdat de minister beslist.

Door diverse raadslieden is gemotiveerd aangevoerd dat een levenslange straf in strijd is met het EVRM. De rechtbank volgt dit verweer niet. Hoewel er belangwekkende ontwikkelingen gaande zijn op dit onderwerp voldoet de huidige regeling en uitvoering nog steeds aan de minimumeisen van het EVRM. De rechtbank ziet gelet op de recente uitspraak van de Hoge Raad ook geen aanleiding tot het stellen van prejudiciële vragen of het benoemen van een deskundige op dit terrein, zoals de raadsvrouw heeft verzocht

Mogelijk wordt in de (nabije) toekomst een rechterlijke toets ingevoerd omdat die voor een veroordeelde betere waarborgen biedt dan de huidige regeling. Ook de verdachten die vandaag tot een levenslange gevangenisstraf worden veroordeeld zullen daar dan van profiteren. Ditzelfde geldt voor het geval dat een hogere rechter wel van oordeel zou zijn dat de huidige regeling niet voldoet aan de minimumeisen van het EVRM.

Alles afwegende is de rechtbank van oordeel dat gelet op de ernst van de feiten – waaronder een uitlokking van een voltooide liquidatie en de uitlokking van de liquidatie van tien andere personen, die slechts door toeval of fouten niet zijn uitgevoerd – en de persoon van [verdachte] enkel oplegging van een levenslange gevangenisstraf voldoende recht doet. Alleen met deze straf wordt het leed zoveel als mogelijk vergolden en wordt de maatschappij voldoende beschermd tegen het gevaar dat naar het oordeel van de rechtbank nog steeds van [verdachte] uit gaat.

De rechtbank beoogt met de wijze waarop deze zaak wordt afgedaan het signaal af te geven dat bij wijze van vergelding op deze ernstige vormen van excessief geweld in georganiseerd verband geen andere straf kan volgen. Daarnaast hoopt de rechtbank eraan bij te dragen dat anderen ervan worden weerhouden om dergelijke misdrijven te begaan. Gelet op de aard van de straf heeft een eventuele overschrijding van de redelijke termijn in dit geval geen matigende invloed.

[getuige] (vader)

[getuige] heeft zich als benadeelde partij in het geding gevoegd en vordert een bedrag van € 73.003,80. Dit bedrag bestaat uit € 13.003,80 materiële schade en € 60.000,- immateriële schade, ten gevolge van de aan [verdachte] tenlastegelegde feiten.

Materiële schade

De benadeelde partij vordert vergoeding van materiële schade, bestaande uit diverse te onderscheiden schadeposten. Een beperkt deel van de kosten waarvan vergoeding wordt gevorderd, bestaat uit medische kosten. Voor het overige zijn deze kosten te herleiden tot de gevolgen die de benadeelde partij heeft ondervonden in zijn hoedanigheid van getuige en dreiging die hij op grond van die hoedanigheid heeft ervaren.

De grondslag van deze vordering is volgens de benadeelde partij gelegen in shockschade en de gestelde inbreuk die verdachten hebben gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van de benadeelde partij, die volgens de verdediging als een op zich staande onrechtmatige daad van verdachten jegens de benadeelde partij moet worden beschouwd.

De rechtbank overweegt dat niet aan de vereisten van shockschade is voldaan, hetgeen hierna bij de bespreking van de immateriële schade wordt toegelicht. Van een andere grondslag voor toewijzing is evenmin sprake, aangezien er niet voldoende rechtstreeks verband is tussen de bewezenverklaarde moord enerzijds en de materiële schade anderzijds. Die schade is immers primair het gevolg van de hoedanigheid van de benadeelde partij als getuige. De benadeelde partij zou deze schade weliswaar niet hebben geleden als de moord niet zou hebben plaatsgevonden en hij derhalve niet de hoedanigheid van getuige zou hebben verkregen, maar dit gegeven is onvoldoende om de kosten in redelijkheid toe te rekenen (in de zin van artikel 6:98 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW)) aan de bewezenverklaarde moord.

Immateriële schade

De vereisten voor toewijsbaarheid van shockschade

De vorderingen van de benadeelde partij tot vergoeding van immateriële schade is mede gebaseerd op zogenoemde shockschade.

De wet (artikelen 6:107, 107a en 108 BW) regelt de vergoeding van schade die derden lijden door kwetsing of overlijden van een naaste limitatief en exclusief. Dat stelsel laat niet toe dat derden buiten dat stelsel om op grond van een eigen vordering uit onrechtmatige daad of wanprestatie vergoeding vorderen van niet in die artikelen genoemde schade die het gevolg is van kwetsing of overlijden van een naaste.

Onder omstandigheden laat het wettelijk stelsel inzake vergoeding van schade van derden door letsel en overlijden van een ander niettemin toe, dat iemand die schade oploopt door waarneming van of confrontatie met een schokkende gebeurtenis een zelfstandige (dus niet van aansprakelijkheid jegens de primair gekwetste afgeleide) aanspraak op schadevergoeding geldend maakt. Dit soort aanspraken wordt doorgaans aangeduid met de term shockschade.

Voor een dergelijke aanspraak is nodig dat is voldaan aan het door de Hoge Raad geformuleerde samenstel van eisen: (a) er moet sprake zijn van schending van een verkeers- of veiligheidsnorm of een strafbaar feit, (b) van letsel of overlijden van een ander, (c) van waarneming van het ongeval of het tenlastegelegde of directe confrontatie met de ernstige gevolgen ervan en ten slotte (d) moet sprake zijn een hevige emotionele schok en geestelijk letsel.

De geschrokkene hoeft niet aanwezig te zijn geweest bij de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust (in dit geval de moord op [slachtoffer 4] ); onder omstandigheden is (in de woorden van de Hoge Raad) ook “directe confrontatie met de ernstige gevolgen ervan” voldoende voor het vestigen van een aanspraak op schadevergoeding: “Deze confrontatie kan ook plaatsvinden (kort) nadat de gebeurtenis die tot de dood of verwonding van een ander heeft geleid, heeft plaatsgevonden.”

De benadeelde partij die zich beroept op het ontstaan van geestelijk letsel, zal voldoende concrete gegevens moeten aanvoeren waaruit kan volgen dat dat in verband met de omstandigheden van het geval psychische schade is ontstaan. Daartoe is vereist dat naar objectieve maatstaven het bestaan van geestelijk letsel in rechte kan worden vastgesteld. Dit zal in het algemeen slechts het geval zijn als sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld.

Bij de vaststelling van de omvang van de vergoeding van ander nadeel dan vermogensschade moet de rechter ermee rekening houden dat in geval van confrontatie met een schokkende gebeurtenis een onderscheid moet worden gemaakt tussen het verdriet dat een gevolg is van het overlijden van de naaste (zogenoemde affectieschade) en het leed dat wordt veroorzaakt door het geestelijk letsel als gevolg van de confrontatie. De wet (artikelen 6:107 lid 1 en 6:108 lid 3 BW) voorziet sinds 1 januari 2019 in de erkenning van affectieschade. Voor benadeelde partijen in de onderhavige strafzaak bestaat deze mogelijkheid nog niet.

De gevolgen voor de vorderingen

De benadeelde partij heeft het bestaan van (door de verdediging betwiste) psychische schade als gevolg van de tenlastegelegde moord slechts in beperkte mate kunnen onderbouwen. Uit een verslag van een psycholoog blijkt dat in de zomer van 2021 een intake heeft plaatsgevonden bij een psycholoog en in dit verslag wordt melding gemaakt van PTSS en “problemen verband houdend met justitiële maatregelen”. Gelet op het tijdsverloop tussen de moord en deze intake en de vermelding van problemen die samenhangen met justitiële maatregelen, staat op basis van dit verslag onvoldoende vast dat sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld als gevolg van de moord. Dit maakt dat de rechtbank onvoldoende in staat is om in deze zaak naar objectieve maatstaven het bestaan van geestelijk letsel in rechte vast te stellen.

Van een zelfstandige onrechtmatige daad jegens de benadeelde partij die – los van de grondslag van shockschade – leidt tot toewijzing van vergoeding van immateriële schade is ook niet gebleken. De rechtbank verwijst naar hetgeen zij heeft overwogen bij de beoordeling van de gevorderde materiële schadevergoeding: schade die primair het gevolg is van de omstandigheid dat de benadeelde partij bedreigingen ervaart in zijn hoedanigheid van getuige is niet in juridische zin in redelijkheid als rechtstreeks gevolg van de bewezenverklaarde moord te beschouwen.

De rechtbank zal de benadeelde partij daarom niet-ontvankelijk verklaren in zijn vordering tot vergoeding van immateriële schade.

[benadeelde 1]

heeft zich als benadeelde partij in het geding gevoegd en vordert een bedrag van € 41.950,74. Dit bedrag bestaat uit € 1.950,74 materiële schade en € 40.000,- immateriële schade, ten gevolge van de aan [verdachte] tenlastegelegde feiten.

Materiële schade

De rechtbank acht de gevorderde vergoeding van de kosten die de benadeelde partij heeft gemaakt voor de uitvaart van haar zoon toewijsbaar tot een bedrag van € 1.147,09 (€ 847,09 ter zake van het onverzekerde deel van de uitvaart en € 300,- ter zake van de kosten voor het uitstrooien van de as). De kosten van het onverzekerde deel van de uitvaart zijn met stukken onderbouwd en voor de kosten die zien op het uitstrooien van de as geldt dat deze gemotiveerd zijn gesteld en mede gelet op hun omvang voldoende aannemelijk zijn om toe te wijzen. Deze kosten zijn het rechtstreekse gevolg van de moord op de zoon van de benadeelde partij en ten aanzien van [verdachte] is het medeplegen van uitlokking van deze moord bewezenverklaard. Dergelijke kosten komen op grond van artikel 6:108 BW als zogenoemde kosten van lijkbezorging voor vergoeding in aanmerking, te vermeerderen met de wettelijke rente met ingang van 1 juli 2017. Dit geldt echter niet voor kosten die zien op werkzaamheden van een notaris, de vordering zal voor dat deel worden afgewezen.

De rechtbank overweegt dat er geen grondslag is voor toewijzing van de vordering tot vergoeding van medische kosten en overweegt daartoe als volgt. Voor zover deze vordering is gebaseerd op shockschade, geldt dat niet is voldaan aan de vereisten tot vergoeding van shockschade, zie hierna bij de bespreking van de immateriële schade. Van een andere grondslag voor toewijzing is evenmin sprake, aangezien er niet voldoende rechtstreeks verband is tussen de bewezenverklaarde moord enerzijds en de materiële schade anderzijds. De benadeelde partij zou deze schade mogelijk niet hebben geleden als de moord niet zou hebben plaatsgevonden, maar dit gegeven is onvoldoende om de kosten in redelijkheid toe te rekenen (in de zin van artikel 6:98 BW) aan de bewezenverklaarde moord.

Immateriële schade

De vordering van de benadeelde partij tot vergoeding van immateriële schade is gebaseerd op zogenoemde shockschade. Voor het juridisch kader waarbinnen deze vordering moet worden beoordeeld, verwijst de rechtbank naar hetgeen zij heeft overwogen ten aanzien van de vordering van benadeelde partij [getuige] .

De benadeelde partij heeft het bestaan van (door de verdediging betwiste) psychische schade als gevolg van de tenlastegelegde moord onvoldoende kunnen onderbouwen. Zij heeft stukken overgelegd van een bedrijfsarts waaruit blijkt dat zij arbeidsongeschikt is geraakt in de eerste helft van 2017 en waarin ook is vermeld dat zij contact heeft met haar huisarts. Op basis van deze informatie staat echter onvoldoende vast dat sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld als gevolg van de moord. Dit maakt dat de rechtbank onvoldoende in staat is om naar objectieve maatstaven het bestaan van geestelijk letsel in rechte vast te stellen. De rechtbank zal de benadeelde partij daarom niet-ontvankelijk verklaren in haar vordering tot vergoeding van immateriële schade.

Schadevergoedingsmaatregel

Om te bevorderen dat de schade door de verdachte wordt vergoed, zal de rechtbank de maatregel van artikel 36f Sr opleggen op de hierna te noemen wijze.

[benadeelde 2]

heeft zich als benadeelde partij in het geding gevoegd en vordert een bedrag van € 20.000,- immateriële schade, ten gevolge van de aan [verdachte] tenlastegelegde feiten.

De vordering van de benadeelde partij tot vergoeding van immateriële schade is gebaseerd op zogenoemde shockschade. Voor het juridisch kader waarbinnen deze vordering moet worden beoordeeld, verwijst de rechtbank naar hetgeen zij heeft overwogen ten aanzien van de vordering van benadeelde partij [getuige] .

De benadeelde partij heeft het bestaan van (door de verdediging betwiste) psychische schade niet kunnen onderbouwen met stukken. Dit maakt dat de rechtbank onvoldoende in staat is om naar objectieve maatstaven het bestaan van geestelijk letsel in rechte vast te stellen. De rechtbank zal de benadeelde partij daarom niet-ontvankelijk verklaren in zijn vordering tot vergoeding van immateriële schade.

[benadeelde 3]

heeft zich als benadeelde partij in het geding gevoegd en vordert een bedrag van € 34.632,02. Dit bedrag bestaat uit € 14.634,02 materiële schade en € 20.000,- immateriële schade, ten gevolge van de aan [verdachte] tenlastegelegde feiten.

Materiële schade

De rechtbank acht de gevorderde vergoeding van materiële schade toewijsbaar tot een bedrag van € 1.635,34. Deze kosten hebben betrekking op EMDR-behandelingen bij een psychotherapeut en een psycholoog (€ 550,- en € 558,-), de daarmee gepaard gaande reis- en parkeerkosten (374,4 km * 0,26 = € 97,34 en € 45,- parkeren) en het eigen risico voor de ziektekostenverzekering (€ 385,-). Deze kosten zijn als shockschade toewijsbaar, zoals de rechtbank zal toelichten bij de bespreking van de gevorderde immateriële schadevergoeding voor shockschade. Voor de overige materiële schade overweegt de rechtbank dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk is voor zover het betreft de kosten (overige) hulpverlening, verlies aan verdienvermogen en studiekosten voor omscholing. Er is voor deze gestelde schade namelijk onvoldoende gebleken van het vereiste rechtstreeks verband tussen de bewezenverklaarde moord en de schade. Voor de overige reiskosten geldt dat die niet toewijsbaar zijn voor zover het betreft reiskosten naar de advocaat en de rechtbank en dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk is voor zover die kosten zijn gerelateerd aan de posten waarvan hierboven is overwogen dat sprake is van onvoldoende rechtstreeks verband.

Immateriële schade

De vordering van de benadeelde partij tot vergoeding van immateriële schade is gebaseerd op zogenoemde shockschade. Voor het juridisch kader waarbinnen deze vordering moet worden beoordeeld, verwijst de rechtbank naar hetgeen zij heeft overwogen ten aanzien van de vordering van benadeelde partij [getuige] .

De benadeelde partij heeft gemotiveerd gesteld dat zij in de dagen na de moord in het mortuarium is geconfronteerd met het ernstig kapotgeschoten lichaam van haar broer en diens ernstige verwondingen heeft waargenomen. Als gevolg van deze confrontatie heeft de benadeelde partij herbelevingen. Dat de benadeelde partij als gevolg van deze confrontatie lijdt aan een in de psychiatrie erkend ziektebeeld, blijkt afdoende uit de stukken die zij ter onderbouwing van haar vordering in het geding heeft gebracht. Uit die stukken leidt de rechtbank af dat bij de benadeelde partij PTSS is ontstaan ten gevolge de moord op haar broer, waarbij melding wordt gemaakt van herbelevingen van de confrontatie in het mortuarium en dat de benadeelde partij hiervoor EMDR-therapie heeft gevolgd in de periode april 2017 tot en met juni 2017. Ook blijkt uit de overgelegde stukken dat deze aanvankelijke behandeling niet volstond en dat er nadere behandeling is gevolgd vanaf januari 2018. Daarmee staat vast dat is voldaan aan het door de Hoge Raad geformuleerde samenstel van eisen voor toewijzing van shockschade.

Met betrekking tot de hoogte van deze schade overweegt de rechtbank dat die op grond van de in het strafgeding thans bekende omstandigheden in redelijkheid kan worden begroot op € 10.000,-, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 1 februari 2017, nu deze schade immers kort na de moord is ontstaan. De rechtbank zal de vordering voor dit bedrag toewijzen en voor het overige bepalen dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk is.

Schadevergoedingsmaatregel

Om te bevorderen dat de schade door de verdachte wordt vergoed, zal de rechtbank de maatregel van artikel 36f Sr opleggen op de hierna te noemen wijze.

[benadeelde 4]

heeft zich als benadeelde partij in het geding gevoegd en vordert een bedrag van € 34.632,02. Dit bedrag bestaat uit € 18.737,- materiële schade en € 20.000,- immateriële schade, ten gevolge van de aan [verdachte] tenlastegelegde feiten.

Materiële schade

De rechtbank overweegt dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk is in haar vordering tot vergoeding van materiële schade.

De vordering van de benadeelde partij tot vergoeding van materiële schade is primair gebaseerd op zogenoemde shockschade. Voor het juridisch kader waarbinnen deze vordering moet worden beoordeeld, verwijst de rechtbank naar hetgeen zij heeft overwogen ten aanzien van de vordering van benadeelde partij [getuige] .

De benadeelde partij heeft ter onderbouwing van shockschade een stuk in het geding gebracht waaruit kan worden afgeleid dat zij in december 2021 door haar huisarts is verwezen naar een psycholoog. Deze psycholoog bericht de huisarts op 29 december 2021 dat de aanmeldreden was: “patiënte wordt verwezen door haar huisarts i.v.m. traumaverwerking na liquidatie broer in 2017”. In de beschrijvende diagnose wordt melding gemaakt van PTSS, maar komt ook naar voren dat de lopende rechtszaak en (recente) berichten in social media als trigger werken bij de benadeelde partij. Tegen deze achtergrond overweegt de rechtbank dat onvoldoende duidelijk is of de eind 2021 gediagnosticeerde klachten voldoende rechtstreeks verband houden met de confrontatie met de gevolgen van de bewezenverklaarde moord in januari 2017. Het nader vaststellen van dit mogelijke verband zou een onredelijke belasting van het strafgeding betekenen en de benadeelde partij wordt daarom niet-ontvankelijk verklaard voor zover zij haar vordering baseert op de gestelde shockschade.

Van een andere grondslag voor toewijzing is evenmin sprake, aangezien er niet voldoende rechtstreeks verband is tussen de bewezenverklaarde moord enerzijds en de materiële schade anderzijds. De benadeelde partij zou deze schade mogelijk niet hebben geleden als de moord niet zou hebben plaatsgevonden, maar dit gegeven is onvoldoende om de kosten in redelijkheid toe te rekenen (in de zin van artikel 6:98 BW) aan de bewezenverklaarde moord.

Immateriële schade

Op grond van bovenstaande overwegingen is de benadeelde partij ook niet-ontvankelijk in haar vordering tot vergoeding van immateriële schade, nu immers daarvoor dezelfde grondslagen zijn aangevoerd.

[benadeelde 5]

heeft zich als benadeelde partij in het geding gevoegd en vordert een bedrag van € 23.945,20. Dit bedrag bestaat uit € 3.945,20 materiële schade en € 20.000,- immateriële schade, ten gevolge van de aan [verdachte] tenlastegelegde feiten.

Materiële schade

De rechtbank overweegt dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk is in zijn vordering tot vergoeding van materiële schade.

De vordering van de benadeelde partij tot vergoeding van materiële schade is primair gebaseerd op zogenoemde shockschade. Voor het juridisch kader waarbinnen deze vordering moet worden beoordeeld, verwijst de rechtbank naar hetgeen zij heeft overwogen ten aanzien van de vordering van benadeelde partij [getuige] .

De benadeelde partij heeft ter onderbouwing van shockschade een stuk in het geding gebracht waaruit kan worden afgeleid er kennelijk op 18 november 2021 een behandelplan is opgesteld door PsyQ, naar de rechtbank begrijpt een instelling voor specialistische gezondheidszorg. In de beschrijvende diagnose wordt – zakelijk weergegeven – onder meer vermeld dat de benadeelde partij in de zomer van 2020 als gevolg van een tv-serie het besef heeft gekregen dat zijn broer is vermoord, dat hij vervolgens daarover informatie en beeldmateriaal is gaan opzoeken en de plaats delict heeft bezocht. Sindsdien ervaart de benadeelde partij hiervan psychische klachten. Diagnostisch is volgens dit behandelplan sprake van PTSS.

Tegen deze achtergrond overweegt de rechtbank dat onvoldoende duidelijk is of de eind 2021 gediagnosticeerde klachten voldoende rechtstreeks verband houden met de confrontatie met de gevolgen van de bewezenverklaarde moord in januari 2017. Er lijkt immers eerder sprake te zijn van klachten die hun oorsprong vinden in een confrontatie die vele jaren later heeft plaatsgevonden. Het nader vaststellen van een mogelijke verband tussen de aanvankelijke confrontatie in 2017 en het kennelijk in november 2021 geconstateerde ziektebeeld zou een onredelijke belasting van het strafgeding betekenen. De benadeelde partij wordt daarom niet-ontvankelijk verklaard voor zover hij zijn vordering baseert op de gestelde shockschade.

Van een andere grondslag voor toewijzing is evenmin sprake, aangezien er niet voldoende rechtstreeks verband is tussen de bewezenverklaarde moord enerzijds en de materiële schade anderzijds. De benadeelde partij zou deze schade mogelijk niet hebben geleden als de moord niet zou hebben plaatsgevonden, maar dit gegeven is onvoldoende om de kosten in redelijkheid toe te rekenen (in de zin van artikel 6:98 BW) aan de bewezenverklaarde moord.

Immateriële schade

Op grond van bovenstaande overwegingen is de benadeelde partij ook niet-ontvankelijk in zijn vordering tot vergoeding van immateriële schade, nu immers daarvoor dezelfde grondslagen zijn aangevoerd.

[benadeelde 6]

heeft zich als benadeelde partij in het geding gevoegd en vordert een bedrag van € 68.360,-. Dit bedrag bestaat uit € 63.360,- materiële schade en € 5.000,- immateriële schade, ten gevolge van de aan [verdachte] tenlastegelegde feiten.

Materiële schade

De rechtbank acht aannemelijk dat de benadeelde partij als dochter van haar als gevolg van een misdrijf om het leven gekomen vader inkomensderving lijdt. Het is immers zonder meer aannemelijk dat het slachtoffer als vader op regelmatige basis bijdroeg aan de kosten van levensonderhoud van zijn dochter. De inkomenspositie van haar vader en zijn bijdrage aan haar levensonderhoud zijn echter niet inzichtelijk gemaakt en onderbouwd zodat de rechtbank het gevorderde bedrag van € 330,- per maand over de periode vanaf haar tweede jaar tot haar achttiende verjaardag niet zonder meer toewijsbaar acht. Wel acht de rechtbank het – schattenderwijs – voldoende aannemelijk dat [slachtoffer 4] in ieder geval met een relatief laag maandelijks bedrag van € 100,- had bijgedragen aan de kosten van levensonderhoud van zijn dochter, vanaf haar tweede jaar tot het moment waarop zij de leeftijd van achttien jaren had bereikt. Daarmee is ook zonder nadere bewijslevering omtrent de inkomenspositie van haar vader voldoende aannemelijk dat tot een bedrag van € 19.200,- daadwerkelijk aan schade wordt geleden. Nu de vordering op deze wijze eenvoudig kan worden vastgesteld, is geen sprake van een onevenredige belasting van het strafgeding. De rechtbank zal de vordering toewijzen tot dit bedrag, te vermeerderen met de wettelijke rente met ingang van de dag van de moord tot de dag der algehele voldoening.

Immateriële schade

In zijn algemeenheid is goed voorstelbaar dat de benadeelde partij ook wat betreft haar psychisch welbevinden vroeg of laat nadelige gevolgen zal ondervinden of reeds heeft ondervonden van het (gewelddadige) overlijden van haar vader. Deze algemene voorstelbaarheid is echter onvoldoende om het bestaan van psychische schade op voorhand aan te nemen. De vordering tot vergoeding van immateriële schade is vooralsnog onvoldoende onderbouwd en de rechtbank zal de benadeelde partij daarom niet-ontvankelijk verklaren in dit deel van de vordering.

Schadevergoedingsmaatregel

Om te bevorderen dat de schade door de verdachte wordt vergoed, zal de rechtbank de maatregel van artikel 36f Sr opleggen op de hierna te noemen wijze.