Uitspraken

De Hoge Raad heeft in het Participatieplaats-arrest geoordeeld dat voor de vraag of sprake is van een arbeidsovereenkomst toetsing in twee fasen moet plaatsvinden (HR, 6 november 2020, ECLI:NL:HR:2020:1746). In de eerste fase gaat het erom vast te stellen welke rechten en verplichtingen [verzoeker] en [verweerster] zijn overeengekomen. Tussen partijen is geen schriftelijke overeenkomst tot stand gekomen, zodat moet worden gekeken naar hoe partijen feitelijk uitvoering hebben gegeven aan de overeenkomst. Voor de betekenis die partijen daaraan mochten geven is het Haviltex-criterium van toepassing.

De kantonrechter zal dan ook eerst vast stellen welke afspraken er tussen [verzoeker] en [verweerster] golden, en wat hun wederzijdse bedoelingen en verwachtingen ten aanzien van die afspraken waren. In de tweede fase moet aan de hand van de vastgestelde rechten en verplichtingen en de wederzijdse bedoelingen en verwachtingen, beoordeeld worden of sprake is van een arbeidsovereenkomst. Die elementen uit de eerste fase worden dus in de tweede fase door de kantonrechter gekwalificeerd.

Feitelijke uitvoering overeenkomst

Tijdens de zitting heeft [verzoeker] ter onderbouwing van zijn standpunt dat sprake is van een arbeidsovereenkomst voor de duofunctie die hij vanaf het seizoen 2021 heeft verricht, naar voren gebracht dat hij voorafgaand aan het seizoen 2021/22 met het bestuur van [verweerster] heeft gesproken over de overeenkomsten voor beide functies. Volgens [verzoeker] heeft [verweerster] toegezegd om voor beide functies een arbeidsovereenkomst aan te gaan en die ter goedkeuring aan [verzoeker] te sturen. Die toezegging is [verweerster] volgens [verzoeker] niet nagekomen.
[verweerster] heeft uitdrukkelijk betwist dat dat tussen partijen zou zijn gesproken over het aangaan van twee arbeidsovereenkomsten en dat zij aan [verzoeker] een dergelijke toezegging heeft gedaan. Volgens [verweerster] is juist de overeenkomst van opdracht ongewijzigd voortgezet, zij het dat [verzoeker] naast zijn werkzaamheden als trainer, tevens als [functie] werkzaamheden voor haar is gaan verrichten.

De kantonrechter stelt vast dat nergens uit blijkt dat gesproken is over het aangaan van twee arbeidsovereenkomsten voor het seizoen 2021/22. Het had ook op de weg gelegen van
[verzoeker] bij een dergelijke toezegging te informeren bij het bestuur waar de arbeidsovereenkomsten bleven. Dat heeft [verzoeker] niet gedaan. Sterker nog: [verzoeker] is onverminderd zijn werkzaamheden blijven factureren aan [verweerster] . Door [verzoeker] is dan ook onvoldoende onderbouwd dat partijen zijn overeengekomen voor de duofunctie twee arbeidsovereenkomsten aan te gaan.

Vaste beloning/uurtarief

[verzoeker] stelt dat partijen hebben afgesproken dat hij vanaf het seizoen 2021 een vaste beloning zou ontvangen, terwijl hij voor die tijd op uurbasis de daadwerkelijk gemaakte uren declareerde. Hij heeft een vast bedrag van € 1.298,67 per maand gedeclareerd en dat is door [verweerster] ook steeds betaald, onafhankelijk van de daadwerkelijk gewerkte uren. Dat hij een vaste beloning ontving, is volgens [verzoeker] een aanwijzing dat tussen partijen een arbeidsovereenkomst bestond. [verweerster] stelt dat [verzoeker] onverminderd op basis van zijn uurtarief is blijven declareren en wijst daarbij naar de diverse facturen die [verzoeker] in de loop der tijd heeft verzonden waaruit blijkt dat steeds eenheden zijn gefactureerd die overeenkomen met een uurtarief van
€ 20,64.

De kantonrechter stelt vast dat het juist is dat [verzoeker] vanaf augustus 2021 steeds hetzelfde bedrag heeft gedeclareerd aan [verweerster] . Dat dit een vast bedrag is lijkt echter voort te komen uit het feit dat [verzoeker] eigenlijk nooit afwezig is geweest, zoals hij tijdens de zitting heeft verklaard. Gelet op die verklaring is het dan ook niet zo veelzeggend dat iedere maand hetzelfde bedrag werd gedeclareerd. De eenheden die op de facturen staan vermeld komen overeen met het uurtarief van € 20,64 dat [verzoeker] ook gedurende het seizoen 2020/21 in rekening bracht aan [verweerster] . De kantonrechter neemt dan ook aan dat [verzoeker] onverminderd zijn werkzaamheden op basis van het uurtarief is blijven declareren. Uit het enkele feit dat [verweerster] in het kader van de beëindiging van de overeenkomst het een correcte afwikkeling vond om aan [verzoeker] nog tot en met juli 2022 te betalen en daarbij aan te sluiten bij wat [verzoeker] in de maanden daarvoor had gedeclareerd, brengt evenmin met zich mee dat geconcludeerd moet worden dat een vaste beloning is overeengekomen.

Kwalificatie van de overeenkomst

Vervolgens kan in de tweede fase worden beoordeeld of de overeenkomst de kenmerken heeft van een arbeidsovereenkomst. Daarbij is niet van belang of partijen ook daadwerkelijk de bedoeling hadden de overeenkomst onder de wettelijke regeling van de arbeidsovereenkomst te laten vallen. De vraag die in deze fase centraal staat is of voornoemde overeengekomen rechten en verplichtingen aan de wettelijke omschrijving van de arbeidsovereenkomst voldoen.

Om tot een antwoord op de vraag te komen of de overeenkomst als arbeidsovereenkomst in de zin van artikel 7:610 BW moet worden gekwalificeerd, moet worden beoordeeld of aan de elementen ‘arbeid’, ‘loon’, ‘in dienst’ en ‘gedurende zekere tijd’ is voldaan.

Arbeid en gedurende zekere tijd
3.10. Dat door [verzoeker] arbeid werd verricht voor [verweerster] , zowel als trainer als [functie] , staat niet ter discussie. Eveneens staat vast dat [verzoeker] van augustus 2020 tot en met mei 2022 werkzaamheden voor [verweerster] heeft verricht. Aan deze beide elementen is dus voldaan.

Loon

Vast staat dat [verzoeker] betaald kreeg voor zijn werkzaamheden, maar dat die beloning niet rechtstreeks aan [verzoeker] werd betaald. [verzoeker] factureerde de door hem gewerkte uren via zijn eenmanszaak op basis van een uurtarief en [verweerster] voldeed die facturen. Over die bedragen heeft [verzoeker] (middels tussenkomst van zijn eenmanszaak) btw in rekening gebracht en afgedragen. Die manier van betaling wijkt af van de gebruikelijke loonbetaling in een arbeidsrelatie, waarbij de werkgever over het loon loonbelasting en werknemerspremies afdraagt en daarvan loonstroken verstrekt.

Gezag/werken in dienst van een ander

Voor de vraag of sprake is van een arbeidsovereenkomst zijn de woorden “in dienst van” het meest onderscheidende criterium.

Dit element “in dienst van” wordt in de rechtspraak gelijkgesteld met de aanwezigheid van een gezagsverhouding. Of sprake is van een gezagsverhouding is van doorslaggevend belang bij het onderscheid met de overeenkomst van opdracht (art. 7:400 BW) en dus beslissend voor de vraag of gewerkt wordt op basis van een arbeidsovereenkomst of overeenkomst van opdracht. Omdat uit de wet en de rechtspraak geen afgebakende definitie volgt van de gezagsverhouding, is het onderscheid tussen de arbeidsovereenkomst en de overeenkomst van opdracht vaak niet eenvoudig vast te stellen. In de praktijk is gebleken dat het onderscheid tussen gezagsverhouding en instructiebevoegdheid niet altijd een goed werkbaar criterium is, omdat ook een opdrachtgever instructies kan geven. Indien echter sprake is van een instructiebevoegdheid van de werkverschaffer die diepgaand ingrijpt op de inhoud van de werkzaamheden en de (on)vrijheid van de werkende om deze uit te voeren, kan dat een belangrijke aanwijzing zijn voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst.

Volgens [verzoeker] is sprake van inbedding van zijn functies binnen de organisatie van [verweerster] , omdat de functies van trainer en [functie] bij uitstek passen bij een voetbalvereniging als [verweerster] . Die inbedding blijkt volgens [verzoeker] ook uit het feit dat hij gebonden was aan alle regels en voorschriften van de vereniging en hij aan [verweerster] verantwoording verschuldigd was.

Tijdens de zitting heeft [verzoeker] toegelicht dat hij in de functie van [functie] de vereniging ondersteunde bij het verder professionaliseren van de club en het vorm geven aan het technisch beleid van de vereniging. Hij was technisch verantwoordelijk voor de hele jeugdopleiding, zorgde voor aansturing van de trainers en coaches, verzorgde interne opleidingen en hield zich daarnaast ook bezig met een stukje interne scouting. [verzoeker] was in zijn functie van [functie] tevens lid van de technische commissie, in die commissie zat ook een afgevaardigde van het bestuur. In de uitoefening van zijn functie als [functie] heeft [verzoeker] meerdere presentaties gegeven aan het bestuur en de technische commissie over hoe het technisch beleid er in zijn ogen uit zou moeten komen te zien, waarover het bestuur vervolgens een beslissing moest nemen.

[verweerster] betwist dat sprake was van een gezagsrelatie tussen het bestuur van [verweerster] en [verzoeker] . Tijdens de zitting is namens het bestuur toegelicht dat [verzoeker] een grote vrijheid had om zijn werkzaamheden in te richten zoals hij dat goed achtte, daar bemoeide het bestuur zich niet mee. Het bestuur heeft ook toegelicht dat zij helemaal geen kennis had van de werkzaamheden die [verzoeker] als [functie] uitvoerde, die kennis had het bestuur nou juist van [verzoeker] nodig. Het bestuur heeft besloten (voor het eerst) een [functie] aan te stellen en daarvoor [verzoeker] te vragen. Ten aanzien van de functie van [functie] gold ook dat [verzoeker] daarbij zijn tijd en werkzaamheden zo kon indelen als hij zelf wilde.

Verder is tijdens de zitting door [verweerster] toegelicht dat zij vier trainers op basis van een arbeidsovereenkomst in dienst heeft, dat deze trainers weliswaar ook een grote vrijheid hebben om hun trainingen naar eigen goeddunken in te richten, maar dat met die trainers wel afwijkende afspraken zijn gemaakt ten opzichte van [verzoeker] . Zo zorgt het bestuur bij verhindering van die trainers voor een vervanger. Tijdens de zitting is gebleken dat dit bij [verzoeker] anders ging. Voor een zaterdag waarop hij zelf de training niet kon geven, is [verzoeker] degene geweest die voor vervanging heeft gezorgd. Ook vinden met de hiervoor genoemde vier trainers die op basis van een arbeidsovereenkomst werkzaam zijn jaarlijks voortgangsgesprekken plaats. Die gesprekken worden gehouden door de technische commissie. Met [verzoeker] zijn geen voortgangsgesprekken gehouden.

Tot slot heeft [verweerster] gewezen op de mailwisseling tussen [A] en [verzoeker] van 22 en 23 januari 2022 waarin [verzoeker] heeft voorgesteld een voetbalkamp te organiseren in de zomer. Uit die mailwisseling blijkt volgens [verweerster] duidelijk dat tussen [verzoeker] en het bestuur geen sprake is van een gezagsverhouding.

Conclusie

De kantonrechter komt tot het oordeel dat geen sprake is van een arbeidsovereenkomst in de zin van artikel 7:610 BW. Dit concludeert de kantonrechter gelet op de feiten en omstandigheden waaruit blijkt hoe partijen uitvoering gaven aan de overeenkomst en wat zij over en weer van elkaar mochten verwachten (zoals weergegeven onder 3.6 tot en met 3.8) en de duiding daarvan onder de elementen loon en gezagsverhouding (waarvoor wordt verwezen naar 3.12 tot en met 3.14).
Niet gezegd kan worden dat de werkzaamheden van [verzoeker] ingebed waren binnen de organisatie van [verweerster] . Duidelijk is dat de kennis die [verzoeker] meebracht voor de vereniging nieuw was. Die kennis hadden zij niet in huis. De vrijheid die [verzoeker] had om vorm te geven aan de functie van [functie] en trainer en de wijze waarop hij daaraan invulling heeft gegeven, sluit naar het oordeel van de kantonrechter veel meer aan bij het karakter van een overeenkomst van opdracht dan bij een arbeidsovereenkomst (waarbij wordt verwezen naar het hiervoor overwogene onder 3.14). [verzoeker] had en heeft daarnaast een eigen onderneming en trad daarmee ook naar buiten als sportconsultant/coach, zoals blijkt uit zijn website. Overigens blijkt ook niet – anders dan [verzoeker] heeft gesteld – dat hij zich met zijn eenmanszaak vooral richtte op het organiseren van zomerkampen. Uit de website van [onderneming] komt juist naar voren dat [verzoeker] als ervaren trainer door onder meer verenigingen kan worden ingehuurd als sportconsultant voor advies op maat voor spelers, coaches en de vereniging zelf. Dat sluit naar het oordeel van de kantonrechter nou juist aan bij de werkzaamheden die [verzoeker] als [functie] voor [verweerster] heeft uitgevoerd. Feitelijk werkte [verzoeker] tijdens zijn werk voor [verweerster] ook bij andere verenigingen. Eveneens geeft de wijze waarop tussen [verzoeker] en het bestuur werd gecommuniceerd over het organiseren van een zomerkamp blijk van de vrijheid waarin [verzoeker] opereerde. In die e-mail deelt [verzoeker] namelijk mee dat hij gelet op de reactie van het bestuur afziet van het organiseren van een zomerkamp en dat wel elders gaat doen. Die wijze van communicatie geeft ook de vrijheid en zelfstandigheid weer die [verzoeker] had richting [verweerster] . De stelling van [verzoeker] dat dit te verklaren is doordat hij de zomerkampen wilde organiseren vanuit zijn eigen onderneming en dus niet als werknemer, kan naar het oordeel van de kantonrechter niet los worden gezien van de relatie tussen [verzoeker] als [functie] en [verweerster] .
Verder is gebleken dat [verzoeker] in vergelijking met de trainers die op basis van een arbeidsovereenkomst werkzaam zijn bij [verweerster] ook anders werd behandeld, onder meer waar het gaat om het regelen van vervanging bij afwezigheid. Met [verzoeker] vonden ook geen evaluatiegesprekken plaats en [verzoeker] was zelf ook lid van de technische commissie die deze gesprekken jaarlijks hield met de overige trainers. Ook daaruit volgt dat geen gezagsverhouding bestond tussen [verzoeker] en die technische commissie/het bestuur.
Daarnaast is typerend voor de overeenkomst tussen partijen dat [verzoeker] zijn werkzaamheden steeds gefactureerd heeft op basis van een uurtarief middels zijn eenmanszaak aan [verweerster] en hij daarbij btw in rekening bracht. Dat is een afwijkende wijze van de manier waarop beloning plaatsvindt binnen een arbeidsovereenkomst. [verzoeker] ontving ook geen vakantietoeslag en had geen recht op doorbetaalde vakantiedagen. Aan het element loon is dan ook niet voldaan.

Tot slot weegt de kantonrechter mee dat tussen partijen sinds augustus 2020 al een overeenkomst van opdracht bestond en niet is gebleken dat deze nadien zodanig is gewijzigd dat dit een arbeidsovereenkomst zou zijn geworden.
Weliswaar kon [verzoeker] zich niet laten vervangen in de functie van [functie] en deelde [verzoeker] niet in de ondernemersrisico’s, maar dat is hier gelet op alle voorgaande besproken elementen van ondergeschikt belang.

Proceskosten