Uitspraken

Het gaat in deze zaak om de vraag of de arbeidsovereenkomst tussen partijen moet worden ontbonden. Een arbeidsovereenkomst kan alleen worden ontbonden als daarvoor een redelijke grond is. In de wet is bepaald wat een redelijke grond is (artikel 7:669 lid 3 BW). Ook is voor ontbinding vereist dat herplaatsing van de werknemer binnen een redelijke termijn niet mogelijk is of niet in de rede ligt (artikel 7:669 lid 1 BW). Herplaatsing ligt in ieder geval niet in de rede indien sprake is van verwijtbaar handelen of nalaten van de werknemer (als bedoeld in artikel 7:699 lid 3 sub e BW).

DJI onderbouwt haar verzoek onder meer met de genoemde CCTV beelden van JC Zaanstad (zie punten 2.6 en 2.8 t/m 2.14), die DJI vanaf 25 februari 2023 tot en met 13 april 2023 heeft veiliggesteld. Volgens [verweerder] moeten deze beelden buiten beschouwing worden gelaten, omdat de Ondernemingsraad van DJI (‘OR’) geen toestemming heeft gegeven voor het gebruik van die beelden in personeelszaken.

Vaststaat dat [verweerder] in de periode van 25 februari 2023 tot met 13 april 2023 meermaals etenswaren JC Zaanstad binnen heeft gebracht. [verweerder] heeft daarmee de GDJI waarin contrabande onder het kopje ‘professionaliteit’ gedefinieerd is als ‘goederen (…) die zonder toestemming vooraf van het bevoegd gezag in of buiten de dienst of inrichting worden gebracht, al dan niet ten behoeve van een justitiabele’ meerdere keren overtreden. [verweerder] erkent immers dat hij geen toestemming had om de etenswaren binnen te brengen.

Eveneens staat vast dat op 9 maart 2023 en 13 april 2023 tijdens de standaardcontrole bij de voorportier in JC Zaanstad in de rugzak van [verweerder] een telefoon en op 13 april 2023 ook een nieuwe (nog in het plastic gewikkelde) oplaadkabel is aangetroffen. Beide keren zou het volgens [verweerder] gaan om zijn privételefoon, die hij was vergeten uit zijn tas te halen en in zijn kluisje op te bergen. Over de telefoon die op 13 april 2023 in zijn rugzak is aangetroffen (de roze IPhone) heeft [verweerder] verklaard dat hij deze de voorgaande avond heeft afgehaald bij ‘iemand van de moskee’, omdat zijn eigen telefoon stuk was gegaan. [verweerder] had vervolgens nog geen tijd gehad om de gegevens van de kapotte telefoon over te zetten naar de IPhone. Dit verklaart volgens [verweerder] waarom er maar één contact op de IPhone stond. [verweerder] betwist uitdrukkelijk dat hij de telefoons mee naar binnen zou hebben willen smokkelen ten behoeve van gedetineerden.

Niet in geschil is dat telefoons verboden zijn in JC Zaanstad, behoudens uitzonderingen voor zakelijke telefoons waarvoor uitdrukkelijk toestemming is verleend. Een dergelijke uitzondering was voor [verweerder] niet gemaakt. Een telefoon en oplaadkabel kwalificeren als contrabande in de zin van de GDJI. Met het, al dan niet per ongeluk, meenemen van een telefoon in zijn rugzak heeft [verweerder] dus tweemaal in strijd met de GDJI gehandeld. [verweerder] erkent ook dat hij de telefoons in zijn kluisje had achter moeten laten, maar stelt dat hij beide keren ‘gewoon vergeetachtig’ was. Wat daar ook van zij, dit verweer verandert bovenstaande conclusie niet.

[verweerder] heeft in strijd met het interne beleid van DJI gehandeld door gedetineerde K. meerdere keren over de rode streep in de personeelsruimte te laten, althans dit gedrag niet te corrigeren. Dat dit de gangbare praktijk zou zijn, zoals [verweerder] heeft aangevoerd en onderbouwd met de eerder genoemde twee getuigenverklaringen, wordt door DJI uitdrukkelijk betwist. Naast de overgelegde verklaringen van [betrokkene 7] en [betrokkene 5] , heeft DJI ter zitting (onder meer) de CCTV beelden van 8 april 2023 (zie punt 2.13) getoond. De kantonrechter heeft op deze beelden kunnen waarnemen hoe gedetineerde K. in aanwezigheid van [verweerder] zonder aarzeling over de rode streep loopt, terwijl meerdere andere gedetineerden achter de streep blijven. [verweerder] heeft nog aangevoerd dat gedetineerden in de personeelsruimte televisie kijken. Daarover heeft [betrokkene 1] onbetwist verklaard dat in de personeelsruimte enkel een controlepaneel staat. Dat gedetineerden in de personeelsruimte televisie kijken lijkt dus onjuist en maakt de verklaringen van [betrokkene 9] en de anonieme oud-collega van [verweerder] in ieder geval op dit punt ongeloofwaardig.

Daarnaast staat vast dat gedetineerde K. meerdere keren de personeelsruimte binnen is gekomen wanneer [verweerder] daar aanwezig was en dat K. de ruimte vervolgens met een gevulde zwarte vuilniszak heeft verlaten. Volgens [verweerder] heeft hij steeds op verzoek van gedetineerde K. schoonmaakspullen uit de kast in de personeelsruimte gehaald. Gedetineerde K. heeft deze spullen in vuilniszakken gedaan en meegenomen naar zijn cel. De vuilniszakken gebruikt hij voor de afvalbak in zijn cel. [verweerder] ontkent dat er andere spullen dan schoonmaakmiddelen in de vuilniszak zaten.

Uit de beelden is niet gebleken wat voor spullen er in de vuilniszakken zaten. Wel staat vast dat binnen de DJI een regel geldt dat gedetineerden alleen doorzichtige tassen op de afdeling mogen gebruiken en dat [verweerder] het bestaan van deze regel niet heeft weersproken. Dit betekent dat het (laten) gebruiken van zwarte, niet doorzichtige vuilniszakken voor het vervoeren van spullen in strijd is met het interne beleid van DJI en dat [verweerder] dit beleid dus meerdere keren heeft overtreden. De gemachtigde van [verweerder] heeft er nog op gewezen dat op de beelden een andere gedetineerde ook gebruik maakte van een zwarte vuilniszak. Daarover merkt de kantonrechter op dat het in dat geval ging om een vuilniszak die uit de afvalbak op de cel werd gehaald en niet om een zak waarmee binnen de inrichting spullen werden vervoerd. Zoals gezegd is het niet duidelijk geworden wat gedetineerde K. in de zwarte vuilniszakken vervoerde. [verweerder] heeft echter door gedetineerde K. toe te staan spullen in een zwarte vuilniszak te vervoeren, het risico genomen dat er ten aanzien van hem de verdenking kon ontstaan dat K. in de vuilniszakken spullen vervoerde die in een inrichting als DJI niet zijn toegestaan.

DJI verwijt [verweerder] verder dat hij zich onprofessioneel heeft gedragen door onvoldoende professionele distantie te houden. Dit geldt temeer nu [verweerder] niet heeft weersproken dat binnen DJI verschillende training worden gegeven waarop aan de hand van voorbeelden/rollenspelen wordt geïllustreerd wat dit concept inhoudt. Als voorbeelden van dit gedrag heeft DJI aangedragen de frequente aanwezigheid van [verweerder] in de cel van gedetineerde K., de ‘manhugs’ tussen [verweerder] en gedetineerde K. en het een keer in burgerkleding op de afdeling van JC Zaanstad verschijnen. [verweerder] heeft ook ten aanzien van deze verwijten aangegeven dat dit de gangbare praktijk binnen de instelling is en hij in dit opzicht niets fout heeft gedaan, en dat DJI hem had kunnen corrigeren op dit gedrag, zodat ontbinding van de arbeidsovereenkomst een te zware reactie is.

Ten aanzien van de ‘manhugs’ is de kantonrechter van oordeel dat een ‘manhug’ zich niet verdraagt met de professionele afstand die bewakers ten opzichte van gedetineerden in acht moeten nemen. Bij een ‘manhug’ omarmen twee mannen elkaar terwijl zij hun schouders en/of borst kort tegen elkaar aan drukken. Deze vorm van fysiek contact biedt niet alleen de mogelijkheid om ongezien voorwerpen over te dragen, ook kwalificeert dit contact als (te) persoonlijk en vriendschappelijk, men staat immers gedurende enkele seconden ‘hart aan hart’. Op de CCTV beelden van 8 april 2023 heeft de kantonrechter kunnen waarnemen dat de collega’s van [verweerder] gedetineerden alleen fysiek begroeten met een ‘boks’ (de vuisten tegen elkaar aan drukken) en niet met een ‘manhug’. Dat een ‘manhug’ de gangbare manier van begroeten is, is op grond van de beelden die de kantonrechter heeft gezien niet aannemelijk geworden.

De kantonrechter kan erkennen dat de gedragsregels of het interne beleid het zitten in de cel van een gedetineerde niet verbieden, maar de frequentie waarmee [verweerder] contact heeft met één specifieke gedetineerde, namelijk gedetineerde K, en de omstandigheid dat [verweerder] meerdere keren per dag op diens cel verblijft, roept op zijn minst vraagtekens op. [verweerder] heeft daarover aangevoerd dat hij als een soort mentor fungeerde voor gedetineerden, in het bijzonder voor gedetineerden die de status ‘groen’ en de daarbij horende privileges wilden verkrijgen. DJI heeft hiertegenover gesteld dat [verweerder] niet de officiële mentor is van gedetineerde K. en ook nooit iets over gedetineerde K. aan K.’s mentor heeft bericht. Bovendien is ter zitting duidelijk geworden dat gedetineerde K. de groene status al had, dus daarvoor was het intensieve contact niet nodig. Dit maakt het verweer van [verweerder] op dit punt ongeloofwaardig.

De kantonrechter concludeert dat [verweerder] een aantal keren de geldende gedragsregels heeft overtreden en dat dit hem kan worden aangerekend. Vaststaat dat [verweerder] etenswaren heeft binnen gebracht. Niet kan evenwel worden bewezen dat [verweerder] in opdracht de roze telefoon heeft ‘geregeld’ voor een gedetineerde. Vaststaat ook dat [verweerder] er geen blijk van heeft gegeven dat hij de grenzen van afstand en nabijheid tot gedetineerden goed begrijpt. Niet vaststaat evenwel dat [verweerder] iets van doen heeft gehad met de drugs die in de zakken zijn aangetroffen bij de gedetineerde die uit de cel van gedetineerde K. kwam kort nadat [verweerder] op de cel van gedetineerde K. was verbleven. Ook andere verwijten die DJI [verweerder] heeft gemaakt zijn niet vast komen te staan. Dat betekent dat naar het oordeel van de kantonrechter geen sprake is van een voldragen e-grond. De arbeidsovereenkomst zal daarom niet op deze grond ontbonden worden.

De kantonrechter zal de arbeidsovereenkomst wel ontbinden op de g-grond. Ter toelichting dient het volgende. Aan een ambtenaar in overheidsdienst worden hoge eisen gesteld ten aanzien van integriteit en betrouwbaarheid. Een overheidswerkgever heeft een groot belang bij een burger die vertrouwen heeft in zijn functioneren. In een detentieomgeving geldt daarnaast meer specifiek dat betrouwbaarheid en professionaliteit van de werknemers essentieel is ter voorkoming van veiligheidsrisico’s voor henzelf, collega’s en gedetineerden.

DJI heeft in haar verzoekschrift voldoende onderbouwd dat sprake is van een verstoorde arbeidsverhouding, waarvan de oorzaak is gelegen in de persoon van [verweerder] . [verweerder] heeft herhaaldelijk in strijd gehandeld met de gedragsregels en de kernwaarden betrouwbaarheid en professionaliteit, zonder dat hij er blijk van heeft gegeven dat hij inziet dat zijn gedrag niet in de haak is. Naast de overtreding van de gedragsregels heeft [verweerder] met zijn gedrag de grenzen van professionele distantie opgezocht en heeft hij die grenzen meerdere keren overschreden. Het hebben van een zodanige band met een gedetineerde, inclusief veelvuldige celbezoeken (van langere duur op één dag) en herhaaldelijke ‘manhugs’ maakt een medewerker van een penitentiaire instelling mogelijk chantabel en kwetsbaar. En wanneer één medewerker kwetsbaar is, kan dit doorwerken binnen de hele instelling. Zoals gezegd kan dit potentieel gevaarlijk zijn. Temeer nu op de afdeling waar [verweerder] werkzaam was niet de minste gedetineerden verblijven. [verweerder] had dit als senior medewerker moeten inzien.

Ten aanzien van de g-grond heeft [verweerder] als verweer gevoerd dat de arbeidsverhouding niet ernstig is verstoord en ook niet duurzaam en dat DJI zich geen enkele inspanning heeft getroost om de eventuele verstoring van de arbeidsverhouding (bijvoorbeeld door middel van mediation) te herstellen. Ten aanzien van dit verweer oordeelt de kantonrechter dat met name het niet houden van professionele afstand gedurende een langere periode (namelijk vanaf eind november 2022 tot april 2023) naar haar oordeel maakt dat de verhouding wel ernstig en duurzaam is verstoord. Daarbij komt voor wat betreft de ernst van de verstoring dat een aantal verwijten weliswaar niet bewezen is (geworden), maar dat [verweerder] door zijn gedragingen wel de gerechtvaardigde verdenking op zich heeft geladen dat hij met dingen bezig was die niet in de haak waren. Dat had hij kunnen (en moeten) voorkomen. Het gebrek aan vertrouwen dat hierdoor is ontstaan is gelegen in de persoon van [verweerder] . Dit, in samenhang met de reactie van [verweerder] op de incidenten, die niet blijk geeft van afdoende zelfinzicht, en in aanmerking genomen de bijzondere aard van een overheidswerkgever als DJI, maken dat DJI naar het oordeel van de kantonrechter niet de weg van een poging tot herstel van het vertrouwen (via mediation) hoefde te volgen en eveneens dat herplaatsing in het voorliggende geval niet in de rede ligt.

De kantonrechter ziet geen aanleiding om aan [verweerder] een billijke vergoeding toe te kennen. Een billijke vergoeding kan worden toegekend als de ontbinding van de arbeidsovereenkomst het gevolg is van ernstig verwijtbaar handelen of nalaten van de werkgever (artikel 7:671b lid 9 BW). Dat zal zich alleen voordoen in uitzonderlijke gevallen en als een werkgever de verplichtingen uit de arbeidsovereenkomst in ernstige mate schendt (Kamerstukken II, 2013-2014, 33 818, nr. 3, pag. 34). In dit geval is geen sprake van dergelijk ernstig verwijtbaar handelen of nalaten.

Omdat de arbeidsovereenkomst wordt ontbonden op de subsidiaire grond, zal de kantonrechter beslissen op de door [verweerder] ingestelde subsidiaire tegenverzoeken.

[verweerder] heeft recht op een transitievergoeding omdat hij niet ernstig verwijtbaar heeft gehandeld of nagelaten. De hoogte van de vergoeding van € 7.234,94 bruto is door DJI niet betwist en wordt dus toegewezen. De gevorderde wettelijke rente over de transitievergoeding zal worden toegewezen, te rekenen vanaf een maand na de dag waarop de arbeidsovereenkomst is geëindigd.

[verweerder] verzoekt, zoals ter zitting is gesteld op grond van goed werkgeverschap, dat DJI hem in staat stelt om voor de einddatum van het dienstverband zijn opleiding af te ronden op de locatie van JC Zaanstad of een andere locatie van DJI. Ter zitting heeft [verweerder] toegelicht dat de afronding enkel ziet op het paraferen van al gemaakte opdrachten en een eindgesprek. DJI heeft toegezegd dat zij vrijwillig aan het verzoek zal voldoen, mits het aftekenen en het voeren van het eindgesprek buiten JC Zaanstad of een andere locatie van DJI zal plaatsvinden. In zoverre zal het verzoek van [verweerder] dus worden toegewezen. Er bestaat vanwege de opstelling van DJI geen aanleiding om aan de veroordeling op dit punt een dwangsom te verbinden. Voor zover het verzoek op meer of iets anders ziet, bijvoorbeeld op het aanwezig zijn in de inrichting en contact met gedetineerden, wordt dit afgewezen. Van DJI kan niet worden verwacht om [verweerder] na het beëindigen van het dienstverband nog toegang te verschaffen tot de inrichting en in zoverre mee te werken aan het afronden van zijn opleiding.

De kantonrechter ziet aanleiding om de kosten in het tegenverzoek te compenseren, in die zin dat partijen hun eigen kosten dragen.