Uitspraken

[gedaagden] betogen primair dat [eiser] niet-ontvankelijk is in zijn vorderingen, omdat hij met de broers en [gedaagde 1] als erfgenamen die de nalatenschap beneficiair hebben aanvaard, gezamenlijk vereffenaars zijn van de nalatenschap. Op grond van artikel 4:198 BW kunnen zij hun bevoegdheden slechts gezamenlijk uitoefenen. [eiser] heeft in reactie daarop aangevoerd dat de vereffening reeds is voltooid en voor zover dat niet het geval is, de vordering tegen [gedaagde 1] niet is ingesteld in haar hoedanigheid van erfgenaam, maar in haar hoedanigheid van gevolmachtigde.
Voor zover nodig heeft [eiser] handgeschreven verklaringen van zijn broers in het geding gebracht, waarin zij aangeven in deze procedure achter [eiser] te staan. Ten slotte wil [eiser] , als de rechtbank oordeelt dat ook de broers als procespartij opgeroepen moeten worden, daartoe op grond van artikel 118 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: Rv) de gelegenheid krijgen.

Uitgangspunt is dat [gedaagde 1] , [eiser] en de broers allen de nalatenschap beneficiair hebben aanvaard en daarom op grond van artikel 4:198 BW hun bevoegdheden als vereffenaars tezamen uitvoeren. Het betoog van [eiser] dat de vereffening al is geëindigd, slaagt niet. Gesteld noch gebleken is dat sprake is geweest van enige handeling in het kader van de vereffening, zoals het maken van een boedelbeschrijving. [gedaagde 1] heeft gemotiveerd betwist dat zij betrokken is geweest bij de verdeling van de inboedel van de voormalige woning van erflater. Zij heeft er verder op gewezen dat uit de rekening en verantwoording die de bewindvoerder heeft afgelegd, volgt dat mogelijk nog sprake is van een bate in de vorm van een nog in te vorderen lening aan een derde.

Ook het betoog van [eiser] dat hij de vorderingen tegen [gedaagde 1] heeft ingesteld in haar hoedanigheid van gevolmachtigde en niet van erfgenaam, kan niet slagen. De gevorderde verklaring voor recht dat het aan het vermogen van erflater door [gedaagde 1] onttrokken aandeel in de nalatenschap van erflater is verbeurd, kan immers uitsluitend tegen haar in haar hoedanigheid van erfgenaam worden ingesteld. Ten aanzien van de andere twee vorderingen geldt dat deze zijn ingesteld ten behoeve van de nalatenschap en dat [gedaagde 1] , of zij nu wel of niet uit hoofde van haar hoedanigheid van gevolmachtigde wordt aangesproken, erfgenaam en dus deelgenoot is.

[eiser] heeft een beroep gedaan op artikel 3:171 BW op grond waarvan iedere deelgenoot bevoegd is tot het instellen van een rechtsvordering. Uit HR 6 april 2018, ECLI:NLHR:2018:535 volgt echter dat dit artikel alleen ziet op vorderingen tegen derden, maar niet op vorderingen van de gemeenschap tegen een deelgenoot. Laatstgenoemde vorderingen moeten immers op de voet van artikel 3:184 BW en 3:185 BW in de verdeling van de gemeenschap worden meegenomen. Een uitzondering hierop is gerechtvaardigd als een vordering ten behoeve van de gemeenschap tegen een deelgenoot zich er niet voor leent om in de verdeling van de gemeenschap te worden betrokken (zie HR 8 september 2000, ECLI:NL:HR:2000:NJ2000/604). Als een deelgenoot in dat laatste geval een rechtsvordering instelt ter verkrijging van een rechterlijke uitspraak ten behoeve van de gemeenschap, zal hij kenbaar moeten maken dat hij in zijn hoedanigheid voor de gezamenlijke, zo veel mogelijk met name te noemen, deelgenoten optreedt.

Gelet op het voorgaande is [eiser] in zijn vorderingen tegen [gedaagde 2] in ieder geval ontvankelijk. Ten aanzien van [gedaagde 2] geldt dat zij geen erfgenaam is en dus een derde in de zin van artikel 3:171 BW. Voor wat betreft de procedure tegen [gedaagde 1] is [eiser] in elk geval ontvankelijk voor wat betreft de vordering tot het afleggen van rekening en verantwoording. Ten aanzien van deze vordering geldt dat een uitzondering gerechtvaardigd is omdat deze vordering zich er in beginsel niet voor leent om in de verdeling betrokken te worden. Verder heeft [eiser] door het in het geding brengen van de verklaringen van zijn broers, kenbaar gemaakt dat hij in hoedanigheid van de gezamenlijke deelgenoten optreedt.

Voor wat betreft de overige tegen [gedaagde 1] gerichte vorderingen geldt dat [eiser] deze niet als enige van de erfgenamen tegen haar kan instellen. Het gaat hier om een vordering ten behoeve van de nalatenschap, waarbij het noodzakelijk is dat de beslissing daarover in dezelfde zin luidt ten aanzien van alle bij die nalatenschap betrokkenen: een processueel ondeelbare rechtsverhouding.
Uit HR 10 maart 2017, ECLI:NL:HR:2017:411 volgt dat als degene die een beslissing wil uitlokken over een processueel ondeelbare rechtsverhouding nalaat om alle bij de rechtsverhouding betrokken partijen in het geding op te roepen, de rechter hem de gelegenheid moet geven om de niet opgeroepen personen alsnog als partij in het geding te betrekken door oproeping op de voet van artikel 118 Rv. De rechtbank zal [eiser] hiertoe in de gelegenheid stellen op na te melden wijze. Indien [eiser] hieraan niet voldoet, zal hij niet ontvankelijk worden verklaard voor wat betreft de tegen [gedaagde 1] gerichte vordering tot vergoeding van € 24.145,- aan de nalatenschap en de verklaring voor recht dat [gedaagde 1] haar aandeel in de nalatenschap heeft verbeurd.

Ten aanzien van de tegen [gedaagde 1] en [gedaagde 2] gerichte vordering tot het afleggen van rekening en verantwoording overweegt de rechtbank als volgt. Onbetwist is dat [gedaagde 1] en [gedaagde 2] jegens erflater de verplichting hadden om op grond van de door hem verleende volmacht rekening en verantwoording aan hem af te leggen. In deze is het echter niet erflater, maar [eiser] als erfgenaam en rechtsopvolger onder algemene titel die rekening en verantwoording verlangt. Rekening en verantwoording aan rechtsopvolgers onder algemene titel is alleen dan aan de orde indien een volmachtgever niet in staat was tot het afnemen van rekening en verantwoording. In de periode waarin [gedaagde 1] en [gedaagde 2] gevolmachtigd waren, had erflater al enige jaren de diagnose dementie en was hij ernstig ziek door COPD. Onmiddellijk na het beëindigen van de volmacht is hij onder bewind gesteld, is een mentor benoemd en is hij opgenomen in een verpleeghuis omdat hij continu zorg nodig had. Gelet op deze omstandigheden moet het er voor worden gehouden dat erflater zelf niet meer in staat was tot het afnemen van rekening en verantwoording. Omdat ook niet is gesteld of gebleken dat [gedaagde 1] en [gedaagde 2] rekening en verantwoording hebben afgelegd aan de beschermingsbewindvoerder, hetgeen wel voor de hand zou hebben gelegen, zullen zij die rekening en verantwoording alsnog aan de erfgenamen moeten afleggen. Omdat het hier gaat om (verstoorde) familieverhoudingen kunnen aan het afleggen van rekening en verantwoording geen al te hoge eisen worden gesteld. [eiser] beschikt al over de bankafschriften van de rekening van erflater en [gedaagde 1] heeft een gift van € 4.000 aan haar en € 1.000 aan [gedaagde 2] al toegelicht. [gedaagde 2] heeft bij conclusie van antwoord al een toelichting verstrekt op de gedane uitgave in de periode dat zij gevolmachtigd was (productie 2). [gedaagden] hebben verder gewezen op een rode map waarin alle bonnen en facturen uit de periode waarin zij gevolmachtigd waren, werden opgenomen. De map lag volgens hen steeds bij erflater op tafel (bij de zorgmap van de thuiszorg) en kon ook door [eiser] worden ingezien. De map is ter comparitie getoond maar niet overgelegd.

De rechtbank zal [gedaagden] in de gelegenheid stellen om de betreffende map (althans goed leesbare kopieën van de inhoud daarvan) in het geding te brengen. Aan de hand daarvan zal de rechtbank beslissen of (en in hoeverre) de vordering tot het afleggen van rekening en verantwoording toewijsbaar is. Tevens kan pas naar aanleiding daarvan worden beoordeeld of en in hoeverre de andere vorderingen toewijsbaar zijn.

De conclusie is als volgt:
- [eiser] wordt in de gelegenheid gesteld om op de voet van artikel 118 Rv de broers in het geding op te roepen op uiterlijk 5 juni 2024;
- [gedaagden] worden in de gelegenheid gesteld om op de rol van 5 juni 2024 de hiervoor genoemde rode map (althans kopieën van de inhoud daarvan) in het geding te brengen, desgewenst voorzien van een korte akte met toelichting op die map;
- [eiser] zal in de gelegenheid worden gesteld om vervolgens met een termijn van vier weken bij akte te reageren op hetgeen door [gedaagden] wordt overgelegd;
- iedere verdere beslissing zal worden aangehouden.