1 [eiser]
2. [eiseres] ,
beiden wonende te [woonplaats] ,
eisers,
toegevoegd advocaat mr. M. Spithoff te Leeuwarden,
1. het samenwerkingsverband
MAATSCHAP GRONINGEN,
gevestigd te Utrecht ,
advocaat mr. P.A.Th. Kostwinder te Groningen,
alsmede haar maten in hoedanigheid van maat alsmede afzonderlijk als partij:
a. de besloten vennootschap
NEDERLANDSE AARDOLIE MAATSCHAPPIJ B.V.,
gevestigd te Assen ,
advocaat mr. P.A.Th. Kostwinder te Groningen,
b. de besloten vennootschap
EBN B.V.,
gevestigd te Utrecht ,
gedaagde,
advocaat mr. J.F. de Groot te Amsterdam,
2. de publiekrechtelijke rechtspersoon
DE STAAT DER NEDERLANDEN,
zetelend te 's- Gravenhage ,
advocaat mr. K. Teuben te 's-Gravenhage,
gedaagden.
Eisers zullen hierna gezamenlijk ook wel [eisende partij] worden genoemd en afzonderlijk [eiseres] respectievelijk [eiser] . Gedaagden zullen hierna afzonderlijk de maatschap, NAM, EBN en de Staat genoemd worden.
2 De feiten
2.1.
[eisende partij] . zijn sedert 26 juli 1999 eigenaar van een boerderij-woning aan de [xxx] (verder te noemen: de woning). Het achterhuis van de woning is in 1910 gebouwd; de rest van de woning in 1970. De woning is op 31 oktober 2005 getaxeerd op een onderhandse verkoopwaarde, vrij van huur en gebruik, van € 220.000,00 en - na verbouwing - op een onderhandse verkoopwaarde, vrij van huur en gebruik van € 225.000,00. Gedurende de jaren 2008 tot en met 2011 heeft [eiser] te kampen gehad met de ziekte van Lyme, waardoor hij zijn werkzaamheden als ICT-er en metaalbewerker niet meer heeft kunnen voortzetten. [eiseres] is als schrijfster, vertaalster en beeldend kunstenares hoofdkostwinner en thuis werkzaam. Op enig moment is de wens bij [eisende partij] . opgekomen om dichter bij de stad Groningen te gaan wonen, zodat de woning op 20 juli 2011 te koop is gezet voor een bedrag van € 224.500,00. De woning kende op peildatum 1 januari 2011 een WOZ-waarde van € 199.000,00.
2.2.
Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw wordt gas gewonnen uit het zogenaamde Groningenveld. Het Groningenveld bevindt zich onder de gemeenten Appingedam, Bedum, Delfzijl, Eemsmond, Groningen, Hoogezand-Sappemeer, Loppersum, Menterwolde, Slochteren, Oldambt, Pekela, Ten Boer, Veendam en een stukje Bellingwedde en Haren.
2.3.
Na de vondst van het Groningenveld heeft de toenmalige Minister van Economische Zaken, J.W. de Pous, op 11 juli 1962 een nota aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal gezonden waarin hij een overzicht gaf van de betekenis van de aardgasvondsten in de provincie Groningen. Deze nota vermeldt, voor zover van belang:
“dat het voor een goede en verantwoorde afzet van het aardgas noodzakelijk zou zijn, een nauwe coördinatie tussen winning en afzet tot stand te brengen. Een dergelijke eenheid van beleid bij winning en afzet zou het meest ideaal worden geëffectueerd, indien beide takken zouden worden ondergebracht bij één maatschappij.
(…)
De concessie voor winning van aardgas in de provincie Groningen wordt verleend aan de N.A.M., doch deze concessie wordt (…) geëxploiteerd voor rekening van de samenwerkende partijen Shell, Esso en Staatsmijnen, die terzake een maatschap zullen aangaan. Deze samenwerkende partijen bepalen dus gezamenlijk het beleid inzake de verdere exploratie en exploitatie binnen de concessie. Alle gewonnen aardgas - voor zover niet nodig binnen het eigen winningsbedrijf van de N.A.M. - wordt verkocht aan de op te richten nieuwe gasmaatschappij, waarin Shell, Esso en Staatsmijnen participeren in de hieronder aan te geven verhouding.”
2.4.
Bij akte van 27 maart 1963 hebben de Staatsmijnen (thans EBN geheten) en N.V. Nederlandse Aardolie Maatschappij (N.A.M., rechtsvoorganger van NAM) en haar aandeelhouders (thans Shell en Exxon Mobil geheten) een overeenkomst van samenwerking gesloten (hierna: OvS), waarbij EBN en NAM een maatschap zijn aangegaan. De OvS bevat onder meer de volgende bepalingen:
“Artikel 1. Doel en duur.
1. Staatsmijnen en N.A.M. gaan hierbij een maatschap aan met als doel, gezamenlijk het beleid te voeren inzake en het economisch belang te dragen bij de opsporing en ontginning door N.A.M. van de aardgasvoorkomens in de haar voor de provincie Groningen te verlenen concessie (…).
2. De maatschap treedt niet naar buiten op.
(…)
Artikel 7. Kosten en baten.
1. De uitgaven en opbrengsten van de maatschap worden tussen Staatsmijnen en N.A.M. gedeeld in de verhouding 40 : 60.
(…)
Artikel 19. Partijvervanging
1. Indien de rechtsvorm van het Staatsmijnbedrijf wordt gewijzigd in een naamloze vennootschap heeft Staatsmijnen het recht en de plicht zich als partij bij deze gehele overeenkomst te doen vervangen door bedoelde vennootschap, met dien verstande dat de Staat de bevoegdheden aan hem toegekend in de artikelen 4, 9, 13, 21 en 23 als partij bij deze overeenkomst blijft uitoefenen.”
2.5.
Op basis van de daarvoor bij koninklijk besluit van 30 mei 1963, nr. 39 (Stct. 126) verleende aardgas- en aardolieconcessie 'Groningen' (verder te noemen: de concessie) wordt door NAM gas gewonnen uit onder meer het hiervoor genoemde Groningenveld. De gaswinning uit het Groningenveld veroorzaakt bodemdaling en aardbevingen. Deze aardbevingen zijn in frequentie en zwaarte toegenomen. De woning bevindt zich boven het Groningenveld en daarmee ook in het gebied waar aardbevingen als gevolg van gaswinning plaatsvinden. De zwaarte van de aardbevingen is in voorkomende gevallen zodanig dat zij leidt tot fysieke schade aan onroerende zaken.
2.6.
Op 16 augustus 2012 heeft bij Huizinge, gemeente Loppersum, op een afstand van ruim 13 kilometer afstand van de woning, een aardbeving plaatsgevonden met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter. Dit is de zwaarste aardbeving tot nu toe geweest.
Daags daarvoor, op 15 augustus 2012, heeft er een aardbeving plaatsgevonden bij Leermens, op 6 kilometer afstand van de woning, met een kracht van 2.4 op de schaal van Richter.
2.7.
Naar aanleiding van de aardbeving bij Huizinge heeft de rijksinspectiedienst Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) onderzoek gedaan naar de aardbevingsgevoeligheid in het Groningenveld. SodM heeft zijn bevindingen in een brief van 22 januari 2013 aan het Ministerie van Economische Zaken kenbaar gemaakt. SodM schreef in die brief dat de toegenomen gasproductie sinds 2000 niet alleen heeft geleid tot een toename van het aantal aardbevingen, maar ook tot een grotere kans op zwaardere aardbevingen. SodM verwacht niet dat het aantal aardbevingen op korte termijn zal afnemen; alleen door de gasproductie drastisch te verminderen of zelfs te stoppen, is volgens SodM te verwachten dat na enkele jaren vrijwel geen voelbare aardbevingen meer zullen optreden in het Groningenveld.
SodM rapporteert dat NAM, KNMI en hijzelf het erover eens zijn dat er een relatie bestaat tussen het productieniveau en het aantal en de sterkte van de aardbevingen. Hij stelt vast dat vermindering van de gasproductie tot een evenredige vermindering van het aantal aardbevingen leidt en dat indien de gasproductie in 2013/2014 ongewijzigd zou blijven, er een kans van 7% bestaat dat in die periode een aardbeving met een grotere sterkte dan 3.9 op de schaal van Richter optreedt.
2.8.
De WOZ-waarde van de woning is op peildatum 1 januari 2013 vastgesteld op een bedrag van € 145.000,00 en per 1 januari 2014 op een bedrag van € 135.000,00. Omdat er zich in het geheel geen potentiële kopers voor de woning meldden, is de vraagprijs van de woning medio februari 2014 verlaagd tot een bedrag van € 169.000,00.
2.9.
Op 4 april 2014, hebben [eisende partij] . een brief gestuurd aan de burgemeester van Delfzijl en aandacht gevraagd voor hun situatie, in het bijzonder de onmogelijkheid om de woning te (kunnen) verkopen. Die brief aan de burgemeester van Delfzijl heeft de opmaat gevormd voor een traject bij de zogenoemde Commissie Bijzondere Situaties (verder te noemen: CBS). CBS is op aangeven van de Minister van Economische Zaken ingesteld en als zodanig verantwoordelijk voor de uitvoering van de medio april 2014 ingevoerde Regeling Bijzondere Situaties (verder: de regeling). De regeling is bedoeld voor mensen die als gevolg van de aardbevingen in Groningen in medische, psychische, sociale en/of financiële nood verkeren. Het betreft bijzondere individuele situaties, waar dringend hulp nodig is en extra problemen spelen die door de bestaande compensatieregeling, afhandeling volgens het schadeprotocol, onvoldoende worden opgelost. In deze situaties is sprake van een stapeling van problemen: medische, psychische en/of sociale problematiek, vaak in combinatie met economische of financiële zorgen. De regeling dient als vangnet wanneer op kort termijn actie is vereist. CBS beoordeelt zelfstandig de aanvragen en besluit welke extra hulp kan worden geboden. NAM heeft zich gecommitteerd om uitvoering te geven aan de besluiten van CBS, maar geen zicht gehad op de wijze waarop de kwestie van [eisende partij] . door CBS in behandeling is genomen en verder behandeld.
2.10.
De woning heeft beschadigingen opgelopen. [eisende partij] . gaan er van uit dat dit een (in-)direct gevolg is van de gaswinning door NAM en heeft op 26 mei 2014 een schademelding bij NAM gedaan. De gemelde schade betreft scheurvorming in de woning. Bij e-mailbericht van 2 juni 2014 heeft NAM de schademelding bevestigd en in behandeling genomen.
2.11.
[eiseres] heeft in juni 2014 psychische hulp gezocht. [eiser] is in oktober 2014 gestart met een behandelingstraject bij de psycholoog. Beiden zijn in juni 2016 gediagnosticeerd met een post traumatische stress stoornis (PTSS).
2.12.
In juli 2014 en op 3 september 2015 hebben [eisende partij] . de NAM gemeld hinder te ondervinden in de vorm van laagfrequent geluid, volgens hen afkomstig van en veroorzaakt door de winningsactiviteiten van NAM in de buurt van Bierum.
2.13.
Conform het door NAM gehanteerde schadeprotocol (van medio augustus 2014, versie 1) heeft - in opdracht van en op kosten van NAM - onderzoek plaatsgevonden door Crawford & Company namens het Noordelijk Schade Taxatie Bureau B.V. te Akkrum (verder: NSTB).
In haar rapport van 12 september 2014 komt NSTB, verkort weergegeven, tot het oordeel dat de twee door haar geconstateerde schades, zoals vastgelegd op de foto's 1 tot en met 35, niet bevingsgerelateerd zijn, maar mogelijk veroorzaakt zijn door verzakking. In het schadeprotocol wordt schade geclassificeerd als A-, B- of C-schade, waarbij A-schade ziet op schade welke een direct gevolg is van een aardbeving, B-schade schade betreft die reeds aanwezig was vóór een aardbeving, maar ten gevolge van een aardbeving significant verergerd is en C-schade schade betreft die niet in verband kan worden gebracht met een aardbeving.
2.14.
Per peildatum van 1 januari 2015 is de WOZ-waarde van de woning vastgesteld op € 133.000,00. Het daartegen gerichte bezwaar van [eisende partij] . is gegrond verklaard, waarna de WOZ-waarde is vastgesteld op een bedrag van € 108.000,00.
2.15.
[eisende partij] . hebben - conform de daartoe geboden mogelijkheid in het schadeprotocol op kosten van NAM - een contra-expertise uit laten voeren door Vergnes Expertise B.V. (hierna: Vergnes) omdat zij zich niet konden vinden in de conclusies van NSTB. In haar rapport, op 21 januari 2015 aan NAM verzonden, komt Vergnes tot de conclusie dat de door NTBS beoordeelde schades als B-schades moeten worden gekwalificeerd, behoudens de schade op de foto's 23, 30 en 35; de schade op de foto's 23 en 30 zou zijn veroorzaakt door werkzaamheden bij de buren, terwijl de schade op foto 35 niet aardbevingsgerelateerd is. De herstelkosten zijn door Vergnes niet begroot.
2.16.
Op 6 maart 2015, hebben [eisende partij] . opnieuw een schademelding gedaan bij NAM met betrekking tot scheurvorming aan de woning. Zijdens [eisende partij] . wordt tevens aangedrongen op een bouwkundige inspectie.
2.17.
NSTB en Vergnes hebben op 10 maart 2015 de verschillen van inzicht besproken.
Het overleg, dat tussen de experts heeft geleid tot consensus, is vastgelegd in een akte van akkoord van 25 maart 2015. In deze akte wordt de schade weergegeven op de foto's 1 t/m 32, 34 en 35 als B-schade aangemerkt. [eisende partij] . zijn , hoewel zij hiervoor wel zijn uitgenodigd, niet aanwezig geweest bij het overleg tussen NSTB en Vergnes en derhalve niet betrokken geweest bij de totstandkoming van het vergelijk tussen de experts en de akte van taxatie.
2.18.
In reactie op de schademelding van 6 maart 2015 heeft NAM voorgesteld om de beoordeling van de nieuwe schademelding eveneens door NSTB te laten plaatsvinden, welk voorstel [eisende partij] . bij e-mailbericht van 24 maart 2015 hebben afgehouden, onder meer omdat zij vindt dat de eerdere schade niet naar behoren is beoordeeld en zij slechte ervaringen heeft gehad met NSTB.
2.19.
Bij brief van 3 april 2015, gericht aan NAM, hebben [eisende partij] . NAM in gebreke gesteld met betrekking tot een bouwkundige inspectie aan de woning. Bij brief van 14 april 2015 heeft NAM gereageerd op deze brief van [eisende partij] . en een nadere inspectie naar de veiligheid (van de woning) voorgesteld. Omdat een inhoudelijke reactie uitbleef, heeft NAM bij brief van 29 september dat voorstel herhaald en tevens - nogmaals - gevraagd of een expert langs kan komen om de aanvullende schade op te nemen.
2.20.
Op 7 mei 2015 bericht CBS aan [eisende partij] . “dat de woning scherper in de markt gezet moet worden. De Commissie kan u daarin ondersteunen door (na verkoop van de woning) een aanvulling op de koopprijs te garanderen tot de huidige vraagprijs van € 135.000 met een maximum van € 30.000,-. Dit bedrag is inclusief de uitkomst van een beroep op de Waarderegeling.”. De 'Waarderegeling' waaraan wordt gerefereerd door CBS,
betreft een regeling die medio april 2014 door NAM is opgesteld, na overleg met de Minister van Economische zaken en andere betrokken partijen, en is bedoeld om woningeigenaren uit bepaalde gemeenten te compenseren bij de verkoop van hun woning. CBS heeft haar aanbod herhaald op 26 juni 2015.
2.21.
Bij brief van 18 november 2015, onder meer gericht aan NAM en CBS, heeft de raadsvrouw van [eisende partij] . aangegeven dat [eisende partij] . door NAM en CBS schrijnend zijn behandeld en voorts dat de privacy van [eisende partij] . meermalen is geschonden, doordat financiële en persoonlijke medische gegevens door CBS aan NAM zijn verstrekt. Onder overlegging van een offerte van Vergnes, wordt zijdens [eisende partij] . aangedrongen op een spoedige afwikkeling. Ter zake van de gestelde privacy schending is het [eisende partij] . gebleken dat een WOB-verzoek van haar tot twee keer toe enige tijd met naam en toenaam online heeft gestaan.
2.22.
Bij brief van 10 december 2015 heeft NAM met betrekking tot de door [eisende partij] . gestelde inbreuk op de privacy gemotiveerd betwist dat zij dergelijke gegevens van derden zou hebben ontvangen. Ook is zijdens NAM aangegeven dat meermalen - vergeefs - is voorgesteld om een expert langs te sturen voor het opnemen van de nieuwe schade en een calculatie van de herstelwerkzaamheden. Zijdens NAM wordt voorgesteld om een bouwkundige inspectie te laten verrichten door Royal Haskoning. CBS heeft in reactie op de brief van de raadsvrouw van [eisende partij] . van 18 november 2015, bij brief van 9 december 2015 aangegeven dat zij (d.i. CBS) formeel nog geen reactie heeft gekregen op haar aanbod, zoals verwoord in de brief van 7 mei 2015. Hiervoor verleent CBS uitstel tot 31 december 2015. [eisende partij] . hebben dat aanbod (uiteindelijk) niet geaccepteerd.
2.23.
Met het voorstel van NAM om een veiligheidsinspectie door Royal Haskoning te laten verrichten gaan [eisende partij] . niet akkoord.
2.24.
Op 15 januari 2016 hebben Vergnes en NSTB gezamenlijk een opname aan de woning verricht ten behoeve van de schadecalculatie. Ook is de door [eisende partij] . nieuw gemelde schade (op 6 maart 2015) onderzocht. In het naar aanleiding hiervan opgemaakte Dekra-rapport van 4 april 2016 wordt - ook - de aanvullende schade (gebaseerd op de schademelding van 6 maart 2015) als B-schade aangemerkt en de totale schade begroot op een bedrag van € 18.871,69 (inclusief btw). Dekra is getuige pagina 2 van voornoemd rapport namens NAM, door tussenkomst van NSTB, belast met het afwikkelen van schadedossiers waarbij een contra-expert betrokken is. Bij brief van 4 mei 2016 heeft NAM voormelde rapportage aan [eisende partij] . verstrekt en bij wijze van (finale) afwikkeling voorgesteld om het door Dekra begrote schadebedrag van € 18.871,69 aan haar uit te betalen. Dat voorstel is niet geaccepteerd door [eisende partij] .
2.25.
Tussentijds hebben [eisende partij] . opdracht gegeven aan Vergnes voor een inspectie, welke inspectie op 14 maart 2016 heeft plaatsgevonden. In haar rapportage van 15 augustus 2016 komt Vergnes tot veel nieuwe (niet bij NAM) gemelde schades.
2.26.
Timmerbedrijf [J.B.] heeft op 14 april 2016 een calculatie afgegeven ter zake van herstel van aardbevingsschade aan de woning van € 32.713,98 (exclusief eventuele verhuis- en opslagkosten).
2.27.
Op 31 oktober 2016 heeft de raadsvrouw van [eisende partij] . onder bijvoeging van een concept dagvaarding NAM verzocht om een oplossing. Het daarop volgende voorstel van NAM is niet geaccepteerd door [eisende partij] .
3 Het geschil
3.1.
Tegen de achtergrond van de vaststaande feiten, vorderen [eisende partij] . dat de rechtbank, zoveel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:
1. voor recht zal verklaren dat gedaagden, althans enkele met name door de rechtbank aan te duiden gedaagden, - zo mogelijk hoofdelijk - aansprakelijk zijn voor de door [eisende partij] . geleden schade;
2. voor recht zal verklaren dat gedaagden, althans enkele met name door de rechtbank aan te duiden gedaagden, gehouden zijn - zo mogelijk hoofdelijk - tot vergoeding van de schade die [eisende partij] . door de onrechtmatige gedragingen, althans enkele nader door de rechtbank te duiden gedragingen, hebben geleden;
3. gedaagden alvast, zo mogelijk hoofdelijk, zal veroordelen tot betaling aan [eisende partij] . tegen behoorlijk bewijs van kwijting van de door [eisende partij] . ten gevolge van het onrechtmatig handelen van gedaagden geleden en te lijden schade, op een ten titel van voorschot te stellen bedrag van € 149.214,-- dan wel een bedrag dat de rechtbank in goede justitie zal vermenen te behoren, te vermeerderen met de wettelijke rente sedert de dag der dagvaarding tot de dag der algehele voldoening;
4. gedaagden zal veroordelen, zo mogelijk hoofdelijk, tot betaling tegen een behoorlijk bewijs van kwijting aan [eisende partij] . de door [eisende partij] . ten gevolge van het onrechtmatige handelen van gedaagden geleden en te lijden schade, nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet, verminderd met het bedrag dat reeds als voorschot door de rechtbank is vastgesteld, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de dag der dagvaarding tot de dag der algehele voldoening;
5. gedaagden zal veroordelen in de kosten en nakosten van dit geding.
3.2.
Aan hun vorderingen leggen [eisende partij] ., samengevat, ten grondslag dat zij schade hebben geleden door aardbevingen die zijn ontstaan door de gaswinning.
Ten aanzien van NAM hebben [eisende partij] . het volgende aangevoerd:
Primair rust op NAM een risicoaansprakelijkheid op grond van artikel 6:177 lid 1 sub b van het Burgerlijk Wetboek (BW). De omstandigheid dat NAM exploiteert op basis van een vergunning, vrijwaart haar niet voor kwalitatieve aansprakelijkheid dan wel aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad. Subsidiair stellen [eisende partij] . NAM dan ook aansprakelijk op grond van artikel 6:162 BW. NAM heeft namelijk toerekenbaar in strijd met artikel 33 van de Mijnbouwwet gehandeld. Ingevolge dat artikel rust er op de exploitant een specifieke zorgplicht.
Die zorgplicht vereist een inspanning van de vergunninghouder om alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem gevergd kunnen worden om te voorkomen dat door zijn activiteiten enigerlei schade wordt berokkend. De zorgplicht is eveneens terug te vinden in de artikelen 40, 44 en 45 van de Mijnbouwwet. Ondanks de vele verzoeken van [eisende partij] . heeft NAM geen concrete actie ondernomen om alle schade te vergoeden of om naar een definitieve oplossing te zoeken om [eisende partij] . schadeloos te stellen. NAM heeft, integendeel, het proces getraineerd zonder echt te luisteren naar [eisende partij] . Door dit onrechtmatig handelen van NAM is schade ontstaan, welke toerekenbaar is aan NAM. NAM heeft zich in het geheel niet de belangen van [eisende partij] . aangetrokken bij de gaswinning. Er is voldaan aan het relativiteitsvereiste, nu de geschonden norm strekt tot het voorkomen van de schade die [eisende partij] . geleden hebben . Naast het voorgaande heeft NAM inbreuk gemaakt op het eigendomsrecht van [eisende partij] . ex de artikelen 5:1 jo. 5:20 BW. De eigendom van het onroerend goed van [eisende partij] . omvat mede de daaronder bevindende aardlagen. Door de gaswinning komen deze aardlagen in beweging, waardoor schade aan de woning is ontstaan. NAM is derhalve aansprakelijk voor de (gevolg)schade die door de inbreuk op het eigendomsrecht van [eisende partij] . is ontstaan.
Waar het EBN betreft, hebben [eisende partij] . gesteld dat mede-exploitanten naast elkaar hoofdelijk aansprakelijk zijn (artikel 6:182 BW jo. artikel 6:177 BW). EBN kwalificeert als mede-exploitant, althans als gebruiker van de mijnbouwwerken, nu zij op basis van artikel 87 jo. artikel 95 van de Mijnbouwwet profiteert van de opbrengst van de gaswinning. NAM is verplicht om 40% van de opbrengsten af te staan aan EBN en daarmee aan de Staat der Nederlanden. Aldus kan EBN als mede-exploitant worden aangemerkt. [eisende partij] . hebben voorts gewezen op de uitspraak van deze rechtbank van 5 oktober 2016 (ECLI:NL:RBNNE:2016:4402), waarin is bepaald dat EBN de ten behoeve van de maatschap geëxploiteerde mijnbouwwerken mede in gebruik heeft en daarom exploitant in de zin van artikel 6:177 lid 2 onder b BW is. EBN is derhalve, net als NAM, primair risico-aansprakelijk voor de bij [eisende partij] . door de aardbevingen ontstane schade. Subsidiair is EBN aansprakelijk op grond van onrechtmatig handelen, waarbij wordt verwezen naar hetgeen hierover is opgemerkt bij NAM.
Met betrekking tot de maatschap stellen [eisende partij] . dat zij zelfstandige dragers van rechten en verplichtingen zijn en derhalve ook zelfstandig en onrechtmatig kan handelen. De maatschap betreft een samenwerkingsconstructie die volledig verantwoordelijk is voor de exploratie en exploitatie van het Groningse gasveld. Nu de maatschap deze verantwoordelijkheid draagt, is zij ook aan te merken als mede-exploitant en bijgevolg risico-aansprakelijk op basis van artikel 6:177 jo. 6:182 BW. Subsidiair is de maatschap aansprakelijk op grond van artikel 6:162 BW, waarbij wordt verwezen naar hetgeen hierover is opgemerkt bij NAM.
Ten aanzien van de Staat, stellen [eisende partij] . dat hij meerdere rollen bekleedt in het proces van de gaswinning. De staat is vergunningverstrekker, toezichthouder, maar ook door middel van EBN betrokken als exploitant in de maatschap. Daarnaast heeft de Staat een rol in het schade-afhandelingsproces door via de Minister CBS in het leven te hebben geroepen.
Een overheid die toerekenbaar nalaat te anticiperen, dan wel op vroege berichten nalaat adequaat te reageren en verzuimt de nodige maatregelen te nemen, is op grond van artikel 6:162 BW aansprakelijk als schade optreedt. Een zodanige plicht tot het nemen van veiligheidsmaatregelen blijkt onder andere uit het arrest van de Hoge Raad van 9 juli 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL3262 (Vuurwerkramp Enschede).
De Staat heeft zich laten bijstaan door adviesorganen en heeft talloze onderzoeken uitgevoerd naar de relatie tussen gaswinning en aardbevingen. De Staat heeft echter geen maatregelen genomen om een gevaar, dat door gaswinning ontstaat, te voorkomen, maar - integendeel - de gaswinning stevig doorgezet. De Staat is al sinds 1993 bekend, althans had bekend moeten zijn, met de gevaren van gaswinning alsmede met de aard en de ernst van de potentiële schade, waarbij er een aanzienlijke kans was op verwezenlijking van het gevaar. De Staat heeft nagelaten om tijdig en effectief passende maatregelen te treffen. Ondanks dat [eisende partij] . meermalen bij meerdere overheidsinstanties aan de bel hebben getrokken, kregen zij overal nul op het rekest. Ten onrechte heeft de Staat daarbij naar NAM verwezen. De Staat is ook aansprakelijk voor de bij [eisende partij] . ontstane schade, nu hij is tekort geschoten in zijn zorgplicht. De aansprakelijkheid van de Staat vindt haar grondslag tevens in de artikelen 2, 3 en 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Conform artikel 2 van het EVRM hebben [eisende partij] . recht op een veilig leven, maar zij voelen zich al jaren niet meer veilig in de woning en de leefomgeving. De Staat heeft geen enkele actie ondernomen om het leven van [eisende partij] . veiliger te maken, maar - sterker nog - bewerkstelligd dat de veiligheid nog verder achteruit ging. Er kan dagelijks nog een aardbeving plaatsvinden en de angst daarvoor grijpt diep in in het leven van [eisende partij] . Bovendien heeft het hele schadeafhandelingstraject, waar de overheid via CBS een grote rol in speelde, zijn weerslag gehad op de psychische gezondheid van [eisende partij] . [eisende partij] . zijn gediagnosticeerd met PTTS. Aldus heeft de Staat ook artikel 3 van het EVRM geschonden evenals artikel 8. De Staat heeft de gasproductie namelijk opgevoerd, hetgeen grote impact heeft op het gezinsleven van [eisende partij] .
[eisende partij] . hebben zich ter zake van het causale verband tussen de door hen geleden schade en de gaswinning beroepen op omkering van de bewijslast, aangevoerd dat het bewijsvermoeden van toepassing is en dat het leerstuk van de omkeringsregel hier van toepassing is. Waar het gaat om de omkering van de bewijslast, hebben [eisende partij] . gesteld dat zij afhankelijk zijn van de onderzoeken die door gedaagden zijn ingesteld. Dergelijke onderzoeken kunnen in redelijkheid niet van [eisende partij] . gevergd worden. Gegeven de grote ongelijkheid in partijen, is een omkering van de bewijslast op grond van de redelijkheid en billijkheid gerechtvaardigd. [eisende partij] . hebben, waar het gaat om het bewijsvermoeden, gewezen op een amendement dat in de Mijnbouwwet zal worden opgenomen. Dat amendement heeft zich inmiddels vertaald in het bewijsvermoeden van artikel 6:177b BW en [eisende partij] . beroepen zich hierop. Ook hebben [eisende partij] . verwezen naar de hiervoor al aangehaalde uitspraak van deze rechtbank van 5 oktober 2016 (ECLI:NL:RBNNE:2016:4402). [eisende partij] . beroepen zich ten slotte op de omkeringsregel, nu gedaagden een specifieke zorgplicht hebben geschonden die strekt tot het beschermen tegen een bepaald gevaar, welk gevaar zich heeft verwezenlijkt. Dit betreft de zorgplicht van artikel 33 Mbw.
De schade van [eisende partij] . bestaat in ieder geval uit zaakschade, herstelschade, waardevermindering, tijdelijke huisvesting, ontruiming van de gebouwen, tijdelijke opslag ten tijde van herstel en versterking, immateriële schade in de zin van psychische schade, inkomstenderving door schadeherstel bij buren, schade door privacyschending en verlies van woongenot.
Bij wijze van bevoorschotting vorderen [eisende partij] . een bedrag van € 149.214,00, zijnde
€ 32.714,-- conform het rapport van Vergnes, vermeerderd met € 116.500,00, zijnde het verschil in WOZ-waarde van de woning tussen 2005 (€ 224.500,00) en 2015 (€ 108.000,00).
3.2.
Gedaagden voeren verweer, als volgt.
3.2.1.
De maatschap stelt dat zij een samenwerkingsverband betreft tussen NAM en EBN. De maatschap is derhalve geen zelfstandig drager van rechten en plichten nu zij geen rechtspersoonlijkheid heeft. Sprake is van een stille maatschap die niet op een voor derden kenbare wijze (zelfstandig) deelneemt aan het rechtsverkeer. In de artikelen 1.2 en 5 van de OvS is tussen NAM en EBN overeengekomen dat de maatschap niet naar buiten toe optreedt. Voorts is tussen partijen overeengekomen dat NAM het bedrijf van de opsporing en ontginning van aardgas op eigen naam voert. Feitelijk doet NAM dat ook. De maatschap kan derhalve niet als procespartij optreden. Eventuele aanspraken dienen te worden ingesteld tegen haar vennoten. In haar vonnis van 5 oktober 2016 (ECLI:NL:RBNNE:2016:4402) heeft deze rechtbank vastgesteld dat de maatschap een stille maatschap is en daarom niet zelfstandig in rechte kan worden betrokken. [eisende partij] . voeren in deze procedure geen gronden aan waarom dat oordeel van de rechtbank onjuist zou zijn. Evenmin is tussentijds hoger beroep ingesteld van het hiervoor genoemde vonnis. Aan de maatschap kunnen ingevolge het bepaalde in artikel 51 Rv ook geen exploten worden betekend.
3.2.2.
NAM stelt dat tussen partijen in confesso is dat NAM risico-aansprakelijk is in de zin van artikel 6:177 lid 1 aanhef en onder b BW, zodat [eisende partij] . bij de onder 1. gevorderde verklaring voor recht geen belang hebben. Of NAM aansprakelijk is in vorenbedoelde zin, is afhankelijk van de vraag of en in hoeverre sprake is van schade die is veroorzaakt door aardbevingen. [eisende partij] . hebben gegeven de hiervoor genoemde risicoaansprakelijkheid geen belang bij een vordering gebaseerd op artikel 6:162 BW, de subsidiaire grondslag van de vorderingen van [eisende partij] .. [eisende partij] . stellen of onderbouwen dat belang ook niet. NAM betwist dat zij in strijd met artikel 33 Mbw heeft gehandeld. Het handelen van NAM is steeds gebaseerd geweest op de op dat moment best beschikbare kennis en dient op basis daarvan te worden beoordeeld en dus niet op basis van de kennis van nu. [eisende partij] . hebben gesteld noch onderbouwd waarom NAM de artikelen 40, 44 en 45 Mbw zou hebben geschonden. Aan de gestelde inbreuk op het eigendomsrecht van [eisende partij] . komt geen zelfstandige betekenis toe. De gaswinning op zichzelf vormt namelijk geen inbreuk op een recht en dient door [eisende partij] . op basis van de Mijnbouwwet gedoogd te worden. NAM betwist dat de schade-afhandeling niet naar behoren zou zijn afgehandeld, terwijl de verwijten geen onrechtmatig handelen harerzijds kunnen opleveren. De stelplicht en bewijslast ten aanzien van het causaal verband tussen de aardbevingen en de schade aan de woning rusten conform de hoofdregel van artikel 150 Rv op [eisende partij] . Gelet op het inmiddels in werking getreden wettelijke bewijsvermoeden ex artikel 6:177a BW kan het hanteren van een bewijslastomkering/bewijsvermoeden dan wel de omkeringsregel niet aan de orde zijn. De zijdens [eisende partij] . aangevoerde omstandigheden rechtvaardigen dat overigens ook niet. Het bewijsvermoeden is beperkt tot fysieke schade die naar haar aard redelijkerwijs door beweging van de bodem is veroorzaakt. Het is aan [eisende partij] . te stellen en bij gemotiveerde betwisting te bewijzen dat elk van de schades aan dit criterium voldoet. Het opname-rapport van Vergnes van 14 augustus 2016 biedt hiervoor geen aanknopingspunten. Er is louter sprake van B-schades, zodat NAM meent dat er geen schades zijn die zijn veroorzaakt door aardbevingen.
Primair is er een andere, reeds aanwezige schadeoorzaak. Gelet op het bepaalde in artikel 6:177a lid 2 BW heeft NAM recht op een eigen onderzoek. De door [eisende partij] . opgesomde schade wordt betwist.
Wat betreft de gestelde waardevermindering heeft NAM onder meer aangevoerd dat een eventuele mindere waarde van de woning geen schade is omdat deze mindere waarde zich eerst bij verkoop manifesteert. Wat betreft de gestelde psychische schade heeft NAM aangevoerd dat in de rechtspraak en in de literatuur hoge eisen worden gesteld aan de onderbouwing van psychisch letsel. De door [eisende partij] . overgelegde diagnostische brieven zijn volgens NAM niet voldoende objectief en kunnen niet dienen als bewijs voor het causale verband tussen het psychisch letsel en de aardbevingen.
3.2.3.
EBN stelt dat zij niet aansprakelijk is op grond van artikel 6:177 (lid 2 sub b) BW. NAM is (de enige) houder van de winningsvergunning voor het Groningenveld. EBN heeft geen vergunning, zodat [eisende partij] . hun vordering jegens EBN dan ook ten onrechte gronden op artikel 6:177 lid 2 sub a BW. Evenmin valt EBN, anders dan de rechtbank in haar vonnis van 5 oktober 2016 (ECLI:NL:RBNNE:2016:4402) heeft aangenomen, onder de b-grond van voornoemd artikellid. EBN heeft het mijnbouwwerk niet aangelegd of in gebruik. Uit de OvS volgt juist dat NAM de gebruiker is; NAM is de (feitelijke) exploitant als bedoeld in artikel 6:177 BW en niet EBN of de maatschap. Het profijtbeginsel maakt dat niet anders. EBN betwist verder aansprakelijk te zijn op grond van artikel 6:162 BW. De specifieke zorgplicht van artikel 33 Mbw rust volgens haar alleen op NAM. Naar het oordeel van EBN leent deze zaak zich bij uitstek voor het stellen van prejudiciële vragen aan de Hoge Raad.
3.2.4.
De Staat heeft aansprakelijkheid betwist. De Staat meent in de eerste plaats dat hij niet onrechtmatig heeft gehandeld jegens [eisende partij] . De Staat heeft sinds het SodM-rapport van januari 2013 - dat een kanteling in de heersende inzichten teweegbracht - een reeks van preventieve en schadebeperkende maatregelen getroffen, waaronder substantiële productiebeperkingen. Leidraad hierbij is steeds geweest de veiligheid van de Groningse bevolking. Ten tweede meent de Staat dat causaal verband tussen de gestelde schade en de aan de Staat verweten handelwijze ontbreekt. [eisende partij] . onderbouwen in het geheel niet dat hun schade door onrechtmatig handelen van de Staat is veroorzaakt.
3.3.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover aangewezen, nader ingegaan.
.jpg?width=50&height=55)
.jpg?width=50&height=55)
