Uitspraken

De voorzieningenrechter is van oordeel dat [eiser sub 1] en [eiser sub 2] een spoedeisend belang bij hun vordering hebben. Zij beogen immers te bewerkstelligen dat met instemming van [gedaagde] vóór 1 april 2018 een melding op grond van artikel 23 lid 5 Meststoffenwet wordt gedaan, om een beperking van 10% op de fosfaatrechten te ontlopen. De voorzieningenrechter volgt daarbij niet de stelling van [gedaagde] dat [eiser sub 1] en [eiser sub 2] deze melding ook zonder zijn medewerking kunnen doen, aangezien een dergelijke melding gelet op het bepaald in artikel 23 lid 5 Meststoffenwet niet het beoogde gevolg zal hebben en dus zinloos is. Overigens hebben [eiser sub 1] en [eiser sub 2] ook een spoedeisend belang bij overdracht van de fosfaatrechten ingevolge artikel 25 Meststoffenwet, omdat zij die rechten nodig hebben voor het houden van de dieren die zij van [gedaagde] hebben teruggenomen.

Dat [eiser sub 1] en [eiser sub 2] geen probleem zouden hebben gehad als zij de overeenkomsten met [gedaagde] niet zouden hebben ontbonden en het jongvee op zijn bedrijf zouden hebben gelaten, doet niet af aan het spoedeisend belang. Daarbij komt dat [eiser sub 1] en [eiser sub 2] al voorafgaande aan die ontbinding aanspraak hebben gemaakt op de onderhavige fosfaatrechten en [gedaagde] ook toen heeft geweigerd daaraan mee te werken.

Bij brief van 18 november 2016 (Kamerstukken II 2016/17, 34 532 nr. 45), heeft de Minister van Economische Zaken een maatregelenpakket fosfaatreductie 2017 aangekondigd. Het pakket is gericht op fosfaatreductie in 2017. Vanaf 2018 kan, met de herziening van de Meststoffenwet ter introductie van het stelsel van fosfaatrechten, wettelijk worden geborgd dat de fosfaatproductie vanaf 1 januari 2018 onder het niveau van het plafond blijft, aldus de Minister in voormelde brief. Naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter hangen de Regeling Fosfaatreductieplan 2017 en de wijzigingen in de Mestwetgeving derhalve met elkaar samen.

Artikel 23 lid 3 Meststoffenwet bepaalt dat het op het bedrijf rustende fosfaatrecht op het tijdstip van inwerkingtreding van het verbod als bedoeld in artikel 21b lid1 Meststoffenwet, overeenkomt met de forfaitaire productie van dierlijke meststoffen in een kalenderjaar door melkvee dat op 2 juli 2015 op het bedrijf is gehouden en krachtens de artikelen 4, 96 en 111 van de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren gestelde regels (I&R) is geregistreerd. In het onderhavige geval zijn de fosfaatrechten voor de 61 dieren van [eiser sub 1] en de 19 dieren van [eiser sub 2] op grond van de wettelijke bepalingen in januari 2018 door de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit toegekend aan het bedrijf van [gedaagde] .

Artikel 23 lid 5 Meststoffenwet bepaalt dat indien een landbouwer voor een datum die bij ministeriële regeling wordt vastgesteld, meldt en aantoont dat hij op 2 juli 2015 melkvee had uitgeschaard, het fosfaatrecht, bedoeld in het derde lid, wordt verhoogd en het fosfaatrecht van de landbouwer die dat melkvee op die datum had ingeschaard, met diens instemming wordt verlaagd. Lid 5 is in de wet gekomen naar aanleiding van een amendement van de leden Dik-Faber en Geurts. De toelichting op dit amendement luidt:

De voorzieningenrechter begrijpt uit de eerder genoemde Memorie van Toelichting dat in geval van uitscharing het wat betreft de toekenning van de fosfaatrechten gaat om de houder van de dieren, omdat deze de dieren feitelijk in zijn stal onderbrengt, op zijn land weidt en de verzorging op zich neemt. Daarmee heeft het landbouwbedrijf dat de dieren inschaart belang bij toekenning van de fosfaatrechten voor zijn bedrijfsvoering. In artikel 23 lid 5 Meststoffenwet heeft de wetgever naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter onderkend dat - evenals dat het geval is bij de Regeling Fosfaatreductieplan 2017 - recht moet kunnen worden gedaan aan de feitelijke situatie indien een bedrijf op 2 juli 2015 runderen had uitgeschaard, maar die uitscharingsregeling met de inschaarder niet gedurende het gehele jaar van kracht was; in dat geval is er in de periode van één jaar sprake van houderschap van de runderen zowel bij in- als uitschaarder. Die situatie brengt met zich dat als de landbouwer meldt en aantoont dat hij op 2 juli 2015 melkvee had uitgeschaard, de hem toegekende fosfaatrechten worden verhoogd. Aangezien het fosfaatrecht van de landbouwer die dat melkvee op die datum had ingeschaard wordt verlaagd, is diens instemming vereist.

Artikel 23 lid 5 Meststoffenwet geeft de landbouwer die melkvee had uitgeschaard een mogelijkheid om de ongewenste gevolgen van de fosfaatregeling te vermijden, maar anderzijds legt de wet het benutten van die mogelijkheid geheel in handen van partijen. Daarnaast biedt artikel 25 Meststoffenwet voor andere gevallen de mogelijkheid van overdracht van fosfaatrechten. Voor de vraag of [gedaagde] onder de gegeven omstandigheden zijn medewerking kon onthouden aan de mogelijkheid om de fosfaatrechten van [eiser sub 1] en [eiser sub 2] te verhogen ten koste van de aan hem toegekende fosfaatrechten, overweegt de voorzieningenrechter als volgt.

De onderhavige bepaling is op initiatief van [eiser sub 1] in de overeenkomsten opgenomen. Niet gebleken is dat partijen bij de formulering daarvan rechtsbijstand hebben gehad. Het gaat er dus om wat melkveehouders onderling, in de toenmalige situatie, daaruit redelijkerwijs hebben mogen opmaken. De voorzieningenrechter acht in dit verband van belang dat ten tijde van het sluiten van de overeenkomsten een reële mogelijkheid bestond dat de overheid omwille van de bescherming van het milieu maatregelen zou nemen die op enigerlei wijze tot beperking van productie zouden kunnen leiden. Een stelsel van dierrechten was binnen de veehouderij een bekend instrument, omdat dit werd toegepast in de varkens- en pluimveesector. Het was ten tijde van het sluiten van de overeenkomsten echter niet bekend welk instrument de overheid ten aanzien van de melkveesector zou inzetten. De onderhavige bepaling weerspiegelt die onzekerheid: in algemene zin wordt gesproken van veranderingen die 'komen vanaf het ministerie oid'. Vervolgens zijn voorbeelden genoemd van instrumenten en/of maatregelen die op dat moment onder veehouders bekend waren (dierrechten en vergoedingen wegens ruiming). Hieruit had [gedaagde] , als (voormalig) veehouder, redelijkerwijs kunnen en moeten opmaken dat de bepaling de ruime strekking had om alle rechten die verband hielden met toekomstige overheidsmaatregelen en die samenhingen met het stallen van het jongvee op zijn bedrijf, in de onderlinge verhouding te laten toekomen aan [eiser sub 1] en [eiser sub 2] . Na het sluiten van de overeenkomsten heeft de Staatssecretaris van Economische Zaken bij brief van 2 juli 2015 aan de Tweede Kamer (zie 2.5) drie varianten voor het reguleren van de fosfaatproductie voorgehouden, te weten dierrechten, fosfaatrechten en rechten op basis van de melkproductie per dier of per bedrijf. Dat na afweging van voor- en nadelen van de varianten is gekozen voor een stelsel van fosfaatrechten, is niet wat partijen op voorhand konden voorzien. Er kan daarom geen doorslaggevende betekenis worden toegekend aan de omstandigheid dat in de bepaling de variant van de fosfaatrechten niet uitdrukkelijk is benoemd. Evenmin is van betekenis dat in de overeenkomsten is vermeld dat het verblijf van de dieren bij [gedaagde] inclusief mestrechten is. Die vermelding ziet kennelijk op de situatie tijdens het verblijf van het jongvee op het bedrijf van [gedaagde] en dat verblijf is inmiddels geëindigd.

De conclusie is dat uit hetgeen partijen in hun onderlinge verhouding zijn overeengekomen, volgt dat [gedaagde] verplicht is om mee te werken aan de overgang van de fosfaatrechten naar [eiser sub 1] en [eiser sub 2] , voor zover die fosfaatrechten zijn verkregen uit hoofde van het stallen van jongvee van [eiser sub 1] en [eiser sub 2] op grond van de onderhavige overeenkomsten.

Het meewerken aan de overgang van de fosfaatrechten kan door de melding op grond van artikel 23 lid 5 Meststoffenwet of door overdracht op grond van artikel 25 Meststoffenwet. Zoals kan worden afgeleid uit hetgeen hiervoor onder 4.3 tot en met 4.7 is overwogen, zijn er aanwijzingen dat bij in- en uitscharen niet in de eerste plaats is gedacht aan het opfokken van jongvee, gedurende langere tijd. Anderzijds is het begrip in- of uitscharing niet wettelijk gedefinieerd. In de hiervoor aangehaalde Memorie van Toelichting is het inscharen beschreven aan de hand van enkele feitelijke elementen: wie feitelijk de dieren houdt, dat wil zeggen feitelijk de dieren in zijn stal onderbrengt, de dieren op zijn land weidt en de verzorging daarvan op zich neemt. Die feitelijke elementen waren in dit geval aanwezig. [gedaagde] heeft de dieren van [eiser sub 1] en [eiser sub 2] in zijn stal ondergebracht, de verzorging daarvan op zich genomen en, naar niet is weersproken, ook op zijn land geweid. Mede in aanmerking genomen dat partijen de bedoeling hebben gehad om de van overheidswege toe te kennen rechten aan [eiser sub 1] en [eiser sub 2] te laten toevallen, is de voorzieningenrechter van oordeel dat onder deze omstandigheden de mogelijkheid die artikel 23 lid 5 Meststoffenwet biedt, om de toekenning van de fosfaatrechten aan de inschaarder te corrigeren, voor de onderhavige situatie is aangewezen. [gedaagde] zal daaraan zijn medewerking moeten verlenen. De primaire vordering is daarom toewijsbaar.

Alleen voor het geval mocht blijken dat de melding op grond van artikel 23 lid 5 Meststoffenwet om welke reden dan ook, van overheidswege niet wordt aanvaard, is [gedaagde] gehouden om zijn medewerking te verlenen aan een overdracht van de fosfaatrechten op grond van artikel 25 Meststoffenwet. De subsidiaire vordering van [eiser sub 1] zal daarom voorwaardelijk worden toegewezen.

Het feit dat de overeenkomsten tussen partijen zijn ontbonden, is vooralsnog onvoldoende reden om aan te nemen dat [eiser sub 1] en [eiser sub 2] geen aanspraak meer kunnen maken op de fosfaatrechten. Bij brief van 9 maart 2018 hebben [eiser sub 1] en [eiser sub 2] de overeenkomsten ontbonden, omdat [gedaagde] weigerde de fosfaatrechten over te dragen. Daarbij is de aanspraak op de fosfaatrechten uitdrukkelijk gehandhaafd en is tevens een kort geding aangekondigd om de overdracht van de fosfaatrechten te bewerkstelligen. Uit het een en ander heeft [gedaagde] redelijkerwijs kunnen opmaken dat [eiser sub 1] en [eiser sub 2] een partiële ontbinding van de overeenkomsten voor ogen stond, in die zin dat de overeenkomsten werden ontbonden behoudens wat betreft de bepaling op grond waarvan zij aanspraak maakten op de fosfaatrechten. Van die bepaling is immers onverkort nakoming verlangd. Daarnaast acht de voorzieningenrechter het aannemelijk is dat de bepaling de strekking heeft om ook na beëindiging van de overeenkomsten werking te hebben. Ten slotte mag voorshands worden aangenomen, in geval de overeenkomsten toch volledig zouden zijn ontbonden, dat medewerking aan overgang van de fosfaatrechten behoort tot de verplichting van [gedaagde] tot het ongedaan maken van uit hoofde van de overeenkomsten ontvangen prestaties.

Hetgeen partijen verder nog hebben aangevoerd, behoeft bij deze stand van zaken geen bespreking.

De dwangsommen zullen worden toegewezen zoals gevorderd.

De proceskosten komen ten laste van [gedaagde] omdat hij in het ongelijk is gesteld. De proceskosten aan de zijde van [eiser sub 1] en [eiser sub 2] stelt de voorzieningenrechter vast op € 626,-- voor griffierecht en € 816,-- voor salaris advocaat.