Uitspraken

Om de vraag of Y aan X schadevergoeding moet betalen omdat zij uitvoering heeft gegeven aan een eerder door deze rechtbank gewezen vonnis dat in hoger beroep is vernietigd. Y heeft het vonnis tenuitvoergelegd door de percelen grond die X in gebruik had, te ontruimen. X stelt dat hij schade lijdt doordat hij de grond gedurende drie jaren niet heeft kunnen gebruiken. Volgens Y heeft het hof het vonnis wat de ontruiming betreft, bekrachtigd.

Wat is de achtergrond van deze zaak?
2.2. De pachtkamer gaat uit van de volgende feiten:
a. X is agrarisch ondernemer. Hij heeft de percelen aan de Nieuwe Ruiterweg, kadastraal bekend gemeente Havelte, sectie I nummer 3574 en 3575, samen 8.49.12 hectare, (hierna: de percelen) gepacht van de voormalige eigenaar. In het kader van projectontwikkeling heeft de vorige eigenaar de percelen verkocht aan Hofstede Ommen Vastgoed B.V. (hierna: Hofstede) met de afspraak dat levering zal plaatsvinden wanneer Hofstede de percelen nodig heeft. In de tussentijd heeft X het gebruik van de percelen gehad en hiervoor een vergoeding betaald aan de voormalige eigenaar. Op 3 januari 2005 heeft de voormalige eigenaar de percelen geleverd aan Hofstede die de percelen dezelfde dag heeft doorgeleverd aan Mega Projecten B.V. (hierna: Mega).
De percelen zijn vanwege een dreigend faillissement van Mega via een veiling verkocht aan Y en op 25 maart 2016 aan Y geleverd.
b. Tussen X en Y is een verschil van mening ontstaan over de vraag of X een pachtaanspraak heeft op de percelen. X heeft bij dagvaarding van 11 februari 2016 schriftelijke vastlegging van de pachtverhouding gevorderd. Y heeft in reconventie de ontruiming van de beide percelen gevorderd. Bij vonnis van 4 april 2017 heeft de pachtkamer de vordering tot vastlegging afgewezen en de vordering in reconventie tot ontruiming toegewezen. Redengevend daarvoor was dat X, nadat hem drie keer uitstel was verleend, geen akte uitlating heeft genomen ten aanzien van de hem in het tussenvonnis van 6 december 2016 verstrekte bewijsopdracht, namelijk het bewijs dat voor het gebruik van de percelen een tegenprestatie was overeengekomen met Mega. Het vonnis is uitvoerbaar bij voorraad verklaard.
c. X heeft tegen dit vonnis hoger beroep ingesteld. Y heeft het vonnis kort daarna laten betekenen en aangekondigd dat zij aanspraak zou maken op de dwangsommen als X de percelen niet tijdig zou verlaten. X heeft Y verzocht om hangende de uitkomst van het hoger beroep de gebruikssituatie voort te zetten. Omdat Y daarin niet mee ging, heeft X de percelen onder protest ontruimd en aan Y ter beschikking gesteld. Y heeft de percelen vervolgens aan derden verpacht. X heeft Y aansprakelijk gesteld voor alle schade die hij door deze ontruiming zou lijden.
d. Bij arrest van 24 september 2019 heeft de pachtkamer van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden het vonnis van de pachtkamer van 4 april 2017 in conventie vernietigd en in reconventie bekrachtigd wat de ontruiming betreft. Het hof heeft verder, opnieuw recht doende, de reguliere pachtovereenkomst tussen Y als verpachter en X als pachter met betrekking tot de percelen vastgelegd met ingang van het pachtjaar 1996 voor de wettelijke duur van zes jaar en tegen een pachtprijs van € 2.500,00 voor het geheel. De reden hiervoor is dat na bewijslevering is komen vast te staan dat X een tegenprestatie heeft betaald en dat de reguliere pachtovereenkomst vanaf 2005 is voortgezet. De vordering tot ontbinding is toegewezen omdat volgens het hof het bestemmingsplan onherroepelijk is gewijzigd in een andere dan landbouwkundige bestemming en het belang van Y bij ontbinding zwaarder weegt dan dat van X.
e. X vordert na wijziging van eis, verkort weergegeven, veroordeling van Y tot betaling aan X van € 33.849,17, althans een door de pachtkamer vast te stellen schadevergoeding, vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 8 mei 2017 en met de proceskosten.

f. Y voert verweer en concludeert tot afwijzing van de vordering. In reconventie vordert hij, samengevat, veroordeling van X tot betaling van € 33.246,02, te vermeerderen met een deel van de waterschapslasten over 2016 tot en met 2019, en vermeerderd met de rente over dit bedrag. Y heeft na de eis in reconventie een gemachtigde in de arm genomen die het verweer ter zitting mondeling heeft aangevuld.

Heeft X recht op schadevergoeding vanwege de uitspraak van het Hof? Ja
2.3. Volgens vaste rechtspraak moet worden aangenomen dat de partij die door dreiging met executie van een uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis de wederpartij heeft gedwongen tot nakoming van dat vonnis voordat dit in kracht van gewijsde is gegaan, in beginsel onrechtmatig handelt en schadeplichtig is wanneer het vonnis in hoger beroep wordt vernietigd (vgl. onder meer HR 19 mei 2000, ECLI:NL:HR:2000:AA5863). De partij die wegens onrechtmatige executie aansprakelijk is, is in beginsel verplicht de daardoor veroorzaakte schade volledig te vergoeden (HR 12 juni 2015, ECLI:NL:HR:2015:1600).

Y voert aan dat X geen vordering heeft omdat het hof in het dictum het vonnis van de pachtkamer, wat de ontruiming betreft, heeft bekrachtigd. Het hof heeft de ontruiming vanaf 2017 immers in stand gehouden, aldus Y. Y heeft slechts gevolg gegeven aan een uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis en door de bekrachtiging van de ontruiming is geen sprake van een genomen executierisico. Y wijst erop dat

als de pachtkamer dit standpunt volgt, de vordering in reconventie geen stand houdt omdat Y dan geen recht heeft op een pachtvergoeding van X.

De pachtkamer is gelet op het voorgaande van oordeel dat Y door X te dwingen tot uitvoering van het vonnis, onrechtmatig heeft gehandeld en dat hij daarom schadeplichtig is.

Wat is de hoogte van de schadevergoeding?
2.9. De schadevergoeding moet worden berekend door met elkaar te vergelijken de situatie waarin de geëxecuteerde als gevolg van de tenuitvoerlegging daadwerkelijk verkeert, en de situatie waarin hij zou hebben verkeerd als de tenuitvoerlegging niet had plaatsgevonden (vgl.: HR 8 juli 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ1823). In dit geval betekent dit dat moet worden gekeken wat de opbrengst van de percelen zou zijn geweest als het vonnis niet ten uitvoer zou zijn gelegd. Daarbij moet uiteraard ook rekening worden gehouden met de kosten die X als gevolg van de pacht zou hebben gemaakt.

X stelt dat Y de vermogensschade van X moet vergoeden door hem in de positie te brengen waarin hij zou hebben verkeerd als hij de beschikking over het land zou hebben gehad in 2017, 2018 en 2019. De schade bestaat volgens X uit het gemiddelde resultaat per hectare in de betreffende jaren op het bedrijf, door de accountant berekend op € 1.389,00 per hectare. Omdat dit saldo tevens de kosten omvat, dus ook de betaalde pachtprijs (respectievelijk € 18.610,00, € 19.158,00 en € 23.542,00), heeft X deze bedragen in mindering gebracht op het totale resultaat, omdat de pachtprijs anders dubbel in mindering zou worden gebracht. X komt daarmee op een gemiddeld resultaat per hectare van € 1.730,00 bruto. Hierop moeten dan de (volgens de veranderpercentages jaarlijks gewijzigde) geldende pachtkosten over de desbetreffende jaren van in totaal € 10.220,16 nog in mindering moeten worden gebracht. De berekening van de schadeloosstelling luidt volgens X dan als volgt:

€ 1.730,00 bruto x 8.49.12 hectare = € 44.069,33 minus € 10.220,16 = € 33.849,17.

X wijst op het door zijn accountant ingebrachte overzicht dat is gebaseerd op de jaarstukken. X wil de jaarstukken liever niet overhandigen omdat deze gevoelige privéinformatie bevatten en hij bang is dat de stukken op straat komen te liggen. Hij biedt aan de accountant een verklaring te laten afleggen. De kwestie over de onderpacht is volgens X achterhaald door het oordeel van het hof dat sprake is (geweest) van een pachtrelatie tussen partijen.

De pachtkamer stelt verder vast dat Y ter zitting niet (langer) heeft betwist dat X terecht de gemiddelde opbrengst per hectare van zijn bedrijf over 2017, 2018 en 2019 (inclusief de oogst van 2019) tot uitgangspunt voor de schadeloosstelling heeft genomen en dat het er daarom niet om gaat wat er daadwerkelijk op de percelen is verbouwd in die jaren. Ook staat vast dat X bij de berekening van de schade rekening heeft gehouden met de pachtprijs, zij het dat Y in reconventie op een hoger bedrag uitkomt. De pachtkamer is met X van oordeel dat niet de regionormen, maar de veranderpercentages van toepassing zijn op de jaarlijkse wijzigingen van die pachtprijs, nu de pachtovereenkomst dateert van voor 2007.

Het verweer van Y gaat verder voornamelijk over de onderbouwing van de cijfers van de accountant. Y wil aan de hand van de jaarstukken kunnen controleren of de berekening klopt. De pachtkamer overweegt dat Y niet met concrete gegevens heeft onderbouwd op grond waarvan zij twijfelt aan de juistheid van de berekening van de accountant en op grond waarvan het nodig is de jaarstukken in te zien. De pachtkamer ziet daarin geen reden om X op te dragen de jaarstukken in het geding te brengen. Aan Y moet echter worden toegegeven dat de verklaring van de accountant summier is. Deze bestaat alleen uit een excelsheet dat ook niet op briefpapier van de accountant is afgedrukt, noch door hem is ondertekend. Daarom zal de pachtkamer X opdragen om een (ten overstaan van een notaris) beëdigde verklaring van de accountant over te leggen waarin deze de juistheid van de gegevens onder ede bevestigt.

De pachtkamer houdt de beslissing hierover aan in afwachting van de hiervoor onder 2.13. en 2.14. opgedragen verklaringen.

Heeft Y in reconventie recht op betaling van de pachtprijs?
2.16. Y vordert in (voorwaardelijke) reconventie de met terugwerkende kracht berekende reguliere pachtprijs over 2016 tot en met 2019 ad € 24.784,12 en de opbrengst van het land over 2019 van € 8.461,70 die vanwege de ontbinding volgens hem niet aan X zou zijn toegekomen. Zij stelt hiervoor dat als sprake is geweest van pacht tot

24 september 2019, X haar de marktconforme pachtprijs had moeten betalen en de opbrengst van de oogst niet aan X was toegekomen.