Uitspraken

Centraal in de stellingen van [eisers] staat dat het tweede testament nietig en/of vernietigbaar is dan wel dat [gedaagde sub 1] gelet op het bepaalde in artikel 4:59 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) geen voordeel uit dit tweede testament kan trekken. [eisers] heeft deze juridische stellingen gebaseerd op feitelijke stellingen die naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende duidelijk en onvoldoende onderbouwd zijn. Deze feitelijke stellingen betreffen beweerde gedragingen van [gedaagde sub 1] en zijn speculatief in die zin dat zij niet of nauwelijks zijn gebaseerd op vaststaande of deugdelijk onderbouwd gestelde feiten. De rechtbank zal dit oordeel hierna - niet uitputtend - toelichten aan de hand van de meest belangrijke stellingen.

[eisers] heeft gesteld dat [gedaagde sub 1] het vermogen van erflaatster heeft beheerd, wat - zo begrijpt de rechtbank de stellingen – blijkt uit het feit dat de administratie van erflaatster zich bij [gedaagde sub 1] bevindt en dat de persoon die vroeger de administratie deed daar in 2009 mee is opgehouden. [gedaagde sub 1] heeft het vermogensbeheer betwist en heeft aangevoerd dat de administratie zich bij hem bevindt omdat hij als executeur optreedt. De rechtbank is van oordeel dat uit het enkele feit dat de persoon die tot 2009 de administratie deed daarmee is opgehouden, niet kan volgen dat die taak daarna door een ander - dan erflaatster - is overgenomen laat staan dat dit specifiek [gedaagde sub 1] zou zijn. Daarnaast is de rechtbank van oordeel dat de verklaring die [gedaagde sub 1] heeft gegeven voor het feit dat hij de administratie onder zich heeft in beginsel toereikend is in die zin dat uit het beschikken over de administratie - zonder verdere toelichting die ontbreekt - geen steun voor de stelling van [eisers] volgt. Verder zijn er geen relevante feiten en omstandigheden door [eisers] aangevoerd waaruit zou kunnen blijken van enig vermogensbeheer door [gedaagde sub 1] . De slotsom is dan ook dat het gestelde vermogensbeheer onvoldoende is onderbouwd.

In samenhang met de stelling rond het vermogensbeheer heeft [eisers] gesteld dat gedurende dat vermogensbeheer het vermogen van erflaatster is gedecimeerd. Ter comparitie is gebleken dat deze stelling louter en alleen is gebaseerd op de omstandigheid dat op de bankrekeningen van erflaatster grotendeels zijn verdwenen de bedragen die zich daarop in 2009 nog bevonden. [eisers] heeft daaraan - zo begrijpt de rechtbank de stellingen - de conclusie verbonden dat [gedaagde sub 1] deze heeft laten verdwijnen. Ter comparitie heeft [gedaagde sub 1] gesteld dat hij geen geld van de rekeningen heeft gehaald (niet als vermogensbeheerder, wat hij ontkent te zijn geweest, en niet als executeur), maar dat er wel contant geld in enveloppen in het safeloket lag en dat dat waarschijnlijk het geld van de spaarrekening is. De strekking van deze stelling is dat van decimering van het vermogen überhaupt geen sprake is. [eisers] heeft geen nadere feiten of omstandigheden kunnen aanvoeren waaruit kan blijken dat wel sprake is van een dergelijke decimering van het vermogen. De rechtbank is van oordeel dat aldus is gebleken dat de gestelde vermogensdecimering speculatief is en door [gedaagde sub 1] eenvoudig is ondergraven, zodat deze stelling dient te worden gepasseerd. Daarmee zijn zowel het gestelde vermogensbeheer als de gestelde vermogensafname van tafel.

[eisers] heeft verder een aantal stellingen betrokken met de strekking dat [gedaagde sub 1] erflaatster op onrechtmatige wijze heeft bewogen hem als enige erfgenaam aan te wijzen. Uiteindelijk is gebleken dat ook deze stellingen geen of een uitermate smalle feitelijke basis hebben. De stellingen zijn bijvoorbeeld gebaseerd op hetgeen erflaatster op haar sterfbed tegen haar nicht heeft verteld, namelijk dat ze een fout had gemaakt, dat ze onder druk was gezet en dat ze het aan de verkeerde had gegeven. Ter comparitie heeft eiseres sub 4 verklaard, dat erflaatster niet heeft verteld wat er precies is gebeurd en ook niet heeft verteld hoe ze onder druk was gezet. Dat biedt naar het oordeel van de rechtbank weinig tot geen aanknopingspunten voor de beweerde onrechtmatige gedragingen van [gedaagde sub 1] . Van groot belang in dat verband is ook dat erflaatster het tweede testament al in mei 2010 heeft opgesteld, waarna zij nog viereneenhalf jaar heeft geleefd. Uitgaande van de door [eisers] gestelde druk of anderszins onrechtmatige gedragingen van [gedaagde sub 1] jegens erflaatster, is dan de vraag waarom een en ander al die tijd onopgemerkt is gebleven door de familie, die immers stelt een goed en frequent contact met erflaatster te hebben gehad. Een dergelijke vraag komt niet op indien wordt uitgegaan van de lezing van [gedaagde sub 1] namelijk dat erflaatster uit vrije wil - en ondanks tegenstribbelen van [gedaagde sub 1] - is overgegaan tot opstelling van het tweede testament. Een andere stelling in dit verband is die dat [gedaagde sub 1] het testament onder bedreiging met schade aan het zielenheil van erflaatster tot stand heeft doen komen en dat erflaatster bang was voor [gedaagde sub 1] . Ter comparitie heeft de advocaat van [eisers] desgevraagd erkend dat dit niet meer is dan een vermoeden gebaseerd op het belang van het geloof voor erflaatster en de machtspositie die [gedaagde sub 1] daaraan zou kunnen ontlenen. De rechtbank is van oordeel dat voor dergelijke speculatieve stellingen in rechte geen plaats is.

De slotsom is dat de stellingen met betrekking tot de beweerdelijk onrechtmatige gedragingen van [gedaagde sub 1] als onvoldoende onderbouwd - en gedeeltelijk zelfs als louter speculatief - moeten worden gepasseerd, waardoor de grondslag van het gevorderde reeds grotendeels komt te vervallen. Daarnaast geldt dat ook het beroep op artikel 4:59 BW niet kan slagen. Artikel 4:59, eerste lid, BW luidt:

“De beroepsbeoefenaren op het gebied van de individuele gezondheidszorg, die iemand gedurende de ziekte waaraan hij is overleden, bijstand hebben verleend, alsmede de geestelijk verzorgers die hem gedurende die ziekte hebben bijgestaan, kunnen geen voordeel trekken uit de uiterste wilsbeschikkingen die zodanig persoon gedurende de behandeling of de bijstand te hunnen behoeve heeft gemaakt.”

Het beroep op dit artikel slaagt niet reeds vanwege de omstandigheid dat erflaatster het testament niet heeft opgesteld gedurende de ziekte waaraan zij is overleden in de zin van dit artikel. Erflaatster is immers overleden viereneenhalf jaar na de opstelling van het tweede testament aan een ziekte die zich eerst een half jaar voor het overlijden - en dus vier jaar na opstelling van dat tweede testament - heeft geopenbaard. Ook dit deel van de grondslag van het gevorderde houdt derhalve geen stand.

In rechtsoverweging 4.2 heeft de rechtbank haar oordeel gemotiveerd dat [eisers] niet aan de stelplicht heeft voldaan ten aanzien van de stellingen ter onderbouwing van de vorderingen gericht tegen de geldigheid van de tweede testament. Gelijktijdig met deze dagvaardingsprocedure is een procedure aanhangig op basis van een door [eisers] bij deze rechtbank ingediend verzoekschrift gericht op het houden van een voorlopig getuigenverhoor. Mede tegen die achtergrond ligt de vraag voor of [eisers] in de gelegenheid moet worden gesteld om haar stellingen - die nu onvoldoende zijn - nader te ontwikkelen, wat kennelijk de bedoeling is van [eisers] .

De rechtbank is van oordeel dat die gelegenheid niet moet worden geboden en heeft daartoe als volgt overwogen. Het burgerlijk procesrecht legt op de partij die een vordering jegens een ander instelt de plicht om ter onderbouwing van die vordering voldoende te stellen en om dit tijdig te doen. Het element van tijdigheid wordt bijvoorbeeld gevonden in de verplichting vervat in artikel 111, derde lid, Rv dat vereist dat de dagvaarding de door de gedaagde tegen de eis aangevoerde verweren en de gronden daarvoor vermeldt en ook de bewijsmiddelen noemt waarover eiser kan beschikken. Deze bepaling veronderstelt een pre-processueel debat tussen partijen en een tijdig beraad aan de zijde van de eisende partij over haar bewijspositie. Daarnaast moet worden gewezen op het basismodel van het burgerlijk proces dat uitgaat van een enkele schriftelijke ronde en een afronding van het partijdebat ter comparitie. Het is duidelijk dat bij deze uitgangspunten niet past een werkwijze waarin een dagvaarding wordt uitgebracht en dat eerst daarna de daarin opgenomen globale stellingen dan wel vermoedens feitelijk worden onderzocht. Dat feitenonderzoek dient te worden uitgevoerd vóór de dagvaarding bijvoorbeeld door een daartoe bestemd voorlopig getuigenverhoor. De rechtbank merkt in dat verband op dat is gesteld noch gebleken dat een dergelijke werkwijze in het onderhavige geval niet mogelijk was. [eisers] heeft in dit geval echter gekozen voor een geheel andere werkwijze door de dagvaarding uit te brengen in januari 2015 en eerst in maart 2015 een verzoekschrift tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor in te dienen. In dat verband wijst de rechtbank er ook op dat het vaste rechtspraak is dat verzoeken tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor in beginsel niet worden gehonoreerd als de hoofdzaak inmiddels zover gevorderd is dat getuigen niet kunnen worden gehoord op een tijdstip gelegen vóór een (tussen)vonnis in de hoofdzaak of als de beslissing op het verzoekschrift in tijd min of meer zou samenvallen met de in de hoofdzaak te houden comparitie. Een en ander brengt met zich dat de door [eisers] gekozen werkwijze zich niet verdraagt met de procesrechtelijke uitgangspunten die zijn gericht op een vlotte behandeling van de zaak en dat pleit op zichzelf al voldoende tegen het geven van een nadere kans tot verdere ontwikkeling van de nu ontoereikende stellingen. Ook een andere invalshoek leidt tot dezelfde conclusie. [gedaagde sub 1] heeft aangevoerd dat naar zijn mening sprake is van onware, lasterlijke en smadelijke aantijgingen aan zijn adres, dat hij daarvan veel hinder ondervindt en dat hij vindt dat de hele zaak inmiddels al veel te lang duurt. Vaststaat dat de kwestie in regionale kranten aan de orde is geweest. De rechtbank verbindt aan een en ander de conclusie dat [gedaagde sub 1] onredelijk in zijn belangen zou worden geschaad als [eisers] alsnog in de gelegenheid zou worden gesteld nader onderzoek te doen naar het waarheidsgehalte van de door haar ingenomen stellingen en uitgesproken vermoedens. De door [eisers] geformuleerde verwijten zijn immers vergaand van aard en omvatten niet alleen de hierboven reeds genoemde - welke misbruik van het ambt van pastoor impliceren - maar omvatten ook beschuldigingen van ouderenmishandeling. Deze beschuldigingen zijn in deze openbare procedure naar voren gebracht en het is duidelijk dat dergelijke beschuldigingen schade toebrengen aan de persoon tegen wie zij zijn gericht. Dat is in sterkere mate het geval indien die persoon een publieke functie bekleedt zoals het geval is bij [gedaagde sub 1] . Dat betekent dat niet alleen de hoofdregels van het burgerlijk procesrecht maar ook de persoonlijke belangen van [gedaagde sub 1] - en in mindere mate en daarvan afgeleid die van de kerk - in de weg staan aan het bieden van de gelegenheid aan [eisers] tot nader feitenonderzoek. Dat betekent in deze procedure dat geen plaats is voor daarop gerichte nadere proceshandelingen en dat evenmin plaats is voor toewijzing van de incidentele vordering ex artikel 843a Rv, die immers gericht is op het (alsnog) verzamelen van de nodige informatie. Terzijde wordt hier opgemerkt dat deze overwegingen in de verzoekschriftprocedure eveneens zullen moeten leiden tot een afwijzing van het verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor. Dit voorlopig getuigenverhoor had eerder kunnen - en gelet op de procesrechtelijke uitgangspunten en de belangen van [gedaagde sub 1] en de kerk - ook eerder behoren plaats te vinden.