Uitspraken

Eisers hebben Mebin gedagvaard in verband met een geschil over de nakoming van hun pensioenovereenkomst met Mebin.

Eisers vorderen nakoming en betaling van bedragen op grond van de per 31 december 2005 geëindigde uitvoeringsovereenkomst 1995. Meer in het bijzonder vorderen zij nakoming van de in de uitvoeringsovereenkomst 1995 in artikel 3 lid 3 omschreven verplichting tot het aanzuiveren van de vrije reserve in het pensioenfonds, zoals opgenomen in rechtsoverweging (r.o.) 2.4.

De achtergrond van de vordering van eisers is dat het Pensioenfonds Enci in de jaren 2013 en 2014 een korting op de pensioenaanspraken en –rechten jegens haar pensioen-gerechtigden (waaronder eisers) heeft moeten toepassen (zie r.o. 2.5.).

In de arbeidsovereenkomst en de aanvullende arbeidsvoorwaarden van Mebin met haar werknemers wordt voor de inhoud van de pensioenregeling verwezen naar het pensioenreglement en de statuten van de pensioenuitvoerder, te weten Pensioenfonds Enci. De verwijzing in de arbeidsovereenkomst/aanvullende arbeidsvoorwaarden en de inhoud van het pensioenreglement vormen dus de pensioenovereenkomst. Zodoende is sprake van incorporatie van het pensioenreglement en van de (relevante onderdelen van de) statuten in de pensioenovereenkomst. Dit betekent onder meer dat wanneer het pensioenfonds gebruik kan maken van een in zijn statuten opgenomen eenzijdig wijzigingsbeding, tevens de pensioenovereenkomst kan wijzigen. Dit zou dan eveneens tot wijziging van de uitvoeringsovereenkomst moeten leiden (deze moet immers de pensioenovereenkomst reflecteren) en wel zonder dat individuele instemming van de deelnemer ten aanzien van de specifieke wijziging is vereist. De deelnemer heeft met het aangaan van de arbeidsovereenkomst (gegeven die incorporatie) immers de mogelijkheid tot eenzijdige wijziging van de pensioenovereenkomst en van de uitvoeringsovereenkomst geaccepteerd, althans heeft daar kennis van genomen.

De bevoegdheid om gebruik te maken van een eenzijdig statutair wijzigingsbeding kan (enkel) worden beperkt indien het pensioenfonds misbruik zou maken van deze bevoegdheid of als de uitoefening van die bevoegdheid in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. Zie Hoge Raad 6 september 2013, ECLI:NL:HR:2013:CA0566, r.o. 4.1.4.).

Maakt de in de uitvoeringsovereenkomst 1995 neergelegde bijstortingsverplichting deel uit van de pensioenovereenkomst door (statische) incorporatie?

Eisers baseren hun stelling dat de in de uitvoeringsovereenkomst 1995 neergelegde bijstortingsverplichting is geïncorporeerd in hun pensioenovereenkomst op de formulering van artikel 13 lid 1 van het pensioenreglement 2006 die luidt als volgt:
“1. Met inachtneming van de tussen de stichting en de werkgever gesloten overeenkomst (onderstreping kantonrechter), welke ter inzage ligt bij de stichting, worden de kosten van de pensioenregeling door de werkgever en de deelnemers gezamenlijk gedragen. De deelnemersbijdrage wordt door de werkgever in maandelijkse termijnen op het salaris ingehouden.”

Volgens eisers gaat het om een specifieke (uitvoerings)overeenkomst, namelijk de “gesloten” overeenkomst en is er dus sprake van een statische incorporatie van de uitvoeringsovereenkomst 1995 in hun pensioenovereenkomst, waarvan de neergelegde bijstortingsverplichting deel uitmaakt.

Mebin stelt dat eisers geen beroep meer kunnen doen op nakoming van de uitvoeringsovereenkomst 1995 omdat die niet meer bestaat en zag op een pensioenregeling die niet meer bestaat (pensioenreglement B). Daarbij komt nog dat deze overeenkomst een heel ander karakter had (eindloon versus middelloon), een lager opbouwpercentage en een hogere franchise. De geheel nieuwe pensioenregeling 2006 die voldeed aan de eisen van de Pensioenwet, diende een daarop aangepaste nieuwe gewijzigde uitvoeringsovereenkomst mee te brengen.

Verder verwijst Mebin naar artikel 27 van Pensioenreglement 2006 waar in lid 3 de volgende overgangsbepaling opgenomen:

“De tot en met 31 december 2005 op basis van het op dat moment geldende pensioenreglement opgebouwde aanspraken op levenslang ouderdomspensioen, tijdelijk ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen van de deelnemers in het op 1 januari 2006 in werking tredende pensioenreglement, worden omgezet in aanspraken op ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen op basis van dit reglement.”

Hiermee is vastgelegd dat Pensioenreglement 2006 ook van toepassing is op de onder Pensioenreglement B verworven aanspraken.

De kantonrechter stelt voorop dat voor de uitleg van de bepalingen van het pensioenreglement heeft te gelden dat in beginsel de bewoordingen daarvan, gelezen in het licht van de gehele tekst van het reglement, van doorslaggevende betekenis zijn. Het komt aan op de objectieve betekenis die naar objectieve maatstaven volgt uit de bewoordingen waarin het reglement is gesteld. Bij deze uitleg kan onder meer acht worden geslagen op de aannemelijkheid van de rechtsgevolgen waartoe de onderscheiden, op zichzelf mogelijke tekstinterpretaties zouden leiden.

Tussen partijen is niet in geschil dat het Pensioenreglement 2006 vanaf 1 januari 2006 op hen van toepassing is. Eisers maken daarnaast aanspraak op de in de uitvoerings-overeenkomst 1995 neergelegde bijstortingsverplichting. Zij doen dit op basis van de formulering van het hierboven geciteerde artikel 13 lid 1 van het Pensioenreglement 2006 (zie rechtsoverweging 4.3.1.). De woorden “gesloten overeenkomst” zouden enkel kunnen duiden op de uitvoeringsovereenkomst 1995, aldus eisers.

De kantonrechter volgt eisers hierin niet. Het woord “gesloten” kan immers eveneens duiden op de uitvoeringsovereenkomst 2006 die ingevolge artikel 14 lid 1 uitvoerings-overeenkomst 2006 met terugwerkende kracht (eveneens) in werking is getreden op
1 januari 2006, dus tegelijkertijd met Pensioenreglement 2006, en zoals bepaald in de tweede zin van hetzelfde artikel 14 lid 1 “als zodanig alle eerdere tussen de Werkgever en de Stichting gesloten overeenkomsten vervangt”. Naar het oordeel van de kantonrechter volgt uit deze bepaling dat de uitvoeringsovereenkomst 1995 op 1 januari 2006 is vervangen door de uitvoeringsovereenkomst 2006.

De formulering van artikel 13 lid 1 van het pensioenreglement 2006, gelezen in het licht van de tekst van het daaropvolgende artikel 14 lid 1, geeft naar het oordeel van de kantonrechter geen ruimte voor een contractueel-automatische doorwerking van de in de uitvoeringsovereenkomst 1995 neergelegde bijstortingsverplichting in de pensioenovereenkomst, zoals bepleit door eisers. De tekstinterpretatie van eisers dat uit de bewoordingen “gesloten overeenkomst” volgt dat sprake is van een statische incorporatie van (één specifiek beding uit) de uitvoeringsovereenkomst 1995, is - gelezen in het licht van de geheel vernieuwde pensioenregeling die voldeed aan de eisen van de op handen zijnde Pensioenwet - niet juist, gelet ook op de (hierna genoemde) rechtsgevolgen waartoe deze bepleite tekstinterpretatie zou leiden. Overigens valt eisers standpunt dat èn het pensioenreglement 2006 van hun pensioenovereenkomst deel uit maakt èn ook pensioenreglement B (althans één specifiek beding uit dat reglement) moeilijk te rijmen met de voorgestane statische incorporatietheorie. Als eisers al in die theorie zouden moeten worden gevolgd (wat niet het geval is) dan zou de logische conclusie zijn dat alleen pensioenreglement B is geïncorporeerd.

Los van hetgeen is overwogen in r.o. 4.7., is het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar om naast de voordelen die eisers onder de werking van (en in aanloop naar) de uitvoeringsovereenkomst 2006 ten deel zijn gevallen, tevens aanzuivering te vorderen uit de oude uitvoeringsovereenkomst 1995.

Uit het door Mebin overgelegde overzicht van premie volgens de uitvoeringsovereenkomst 1995 versus uitvoeringsovereenkomst 2006 (productie 11 bij conclusie van antwoord) blijkt immers dat Mebin onder de werking van de uitvoeringsovereenkomst 2006 meer kostendekkende premie heeft betaald dan onder de uitvoeringsovereenkomst 1995 het geval zou zijn geweest, ook indien de bijstortingsplicht hierbij wordt betrokken. Nadat eisers ter zitting vraagtekens hadden gezet bij dit overzicht (omdat hierin een fictieve premie vanaf 2006 is opgenomen waarbij rekening is gehouden met buffers, terwijl voorheen premie is betaald zonder dat rekening is gehouden met buffers) heeft Mebin genoegzaam toegelicht dat vóór 2006 sprake was van een zodanig hoge dekkingsgraad, dat buffervorming niet nodig was. Bovendien is door Enci Holding in de aanloop naar de uitvoeringsovereenkomst 2006 tweemaal een substantiële, onverplichte extra bijstorting gedaan, mede ten behoeve van de werknemers van Mebin.

Aanzuivering enkel en alleen ten gunste van eisers volgt bovendien niet uit de uitvoeringsovereenkomst, is strijdig met de regel dat een pensioenfonds een financieel geheel is en is niet in lijn met het Nederlandse stelsel van arbeidsvoorwaardelijke pensioenen, dat is gebaseerd op collectiviteit en solidariteit.

De kantonrechter deelt ook om die reden het standpunt van Mebin in deze, dat eisers niet slechts op één onderdeel van de uitvoeringsovereenkomst 1995, de bijstortingsplicht, aanspraak kunnen maken en verder het regiem van de uitvoeringsovereenkomst 2006 kunnen genieten. Met recht voert Mebin aan dat de uitvoeringsovereenkomsten elk op zichzelf een samenhangend pakket vormen. De bijstortingsplicht die was opgenomen in de uitvoeringsovereenkomst 1995 was verbonden aan het begrip vrije reserve, dat niet meer voorkomt. Het was tevens gelinkt aan een totaal andere financieringsmethodiek dan de uitvoeringsovereenkomst 2006 met kostendekkende premie. De bijstortingsplicht waarop eisers thans aanspraak maken, dient derhalve uitgelegd en toegepast te worden in het kader van de uitvoeringsovereenkomst 1995 als geheel.

Eisers stellen zich tevens op het standpunt dat het schrappen van de bijstortings-verplichting de op de pensioenovereenkomst gebaseerde rechten van de (oud-)deelnemers heeft aangetast en dat dit niet zomaar kan. Ook op die grond is de bijstortingsverplichting onderdeel geworden van de pensioenovereenkomst, aldus eisers.

Mebin betwist dat de bijstortingsverplichting zomaar is geschrapt. Mebin en Pensioenfonds Enci zijn rechtsgeldig een andere uitvoeringsovereenkomst overeengekomen die van kracht is geworden op 1 januari 2006. Hierbij is de voorgaande uitvoeringsovereenkomst vervallen. Eisers hebben niet de nietigheid of vernietigbaarheid van deze nieuwe overeenkomst ingeroepen. Verder zou Mebin pas een verplichting tot bijstorting hebben, nadat Pensioenfonds Enci het bedoelde percentage zoals bepaald in artikel 3 lid 3 uitvoeringsovereenkomst 1995 zou hebben vastgesteld en dat is niet gebeurd. Bovendien heeft Mebin meer premie betaald dan onder uitvoeringsovereenkomst 1995 het geval zou zijn geweest, aldus Mebin.

De kantonrechter stelt voorop dat ten tijde van de totstandkoming van pensioenreglement 2006 de Pensioenwet nog niet van toepassing was. Op dat moment was de Pensioen en Spaarfondsenwet (hierna: PSW) nog van kracht. Ook artikel 27 lid 7 Wet op de Ondernemingsraden (WOR), waarop eisers een beroep hebben gedaan, was ten tijde van de totstandkoming van het pensioenreglement 2006 nog niet van toepassing.

De overgangsbepalingen als geformuleerd in artikel 27 van Pensioenreglement 2006 golden derhalve als uitgangspunt toen de Pensioenwet nog niet in werking was getreden. De statutaire bevoegdheid tot wijziging van het pensioenreglement is geïncorporeerd in de pensioenovereenkomst. Bovendien heeft Mebin instemming gevraagd van de ondernemingsraad en gekregen voor de wijziging van het pensioenreglement.

Verder is gesteld noch gebleken dat Pensioenfonds Enci misbruik heeft gemaakt van zijn statutaire bevoegdheid tot wijziging van het pensioenreglement of dat de uitoefening van die bevoegdheid in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn.

Eisers hebben in dit verband aangevoerd dat Mebin stiekem de bijstortingsverplichting heeft geschrapt, omdat zij enkel de vervanging van de eindloonregeling naar de middelloonregeling heeft toegelicht aan de ondernemingsraad en de medewerkers.

Mebin heeft gemotiveerd betwist dat er sprake was “stiekeme uitsluiting”.

Mebin heeft ter zitting verklaard dat de financiering wel degelijk aan de orde is geweest in de voorlichtingsbijeenkomsten en is genoemd in de voorlichtingsbrieven aan de werknemers. Voor iedere werknemer die niet onder de CAO viel, dus ook voor eisers, zijn individuele berekeningen gemaakt. Destijds waren kortingen niet zozeer aan de orde dus de financieringsproblematiek was - in tegenstelling tot het wegvallen van het prepensioen en de wijziging van eindloon naar middelloon – niet zo’n in het oog springend item. De gewijzigde financieringsafspraken tussen Mebin en Pensioenfonds Enci zullen wellicht minder aandacht hebben gekregen en hebben gevraagd in de voorlichting. Echter, dat sprake is geweest van tactisch verzwijgen of stiekem afschaffen van de bijstortingsverplichting met het doel de op de pensioenovereenkomst gebaseerde rechten van de (oud-)deelnemers aan te tasten, hebben eisers onvoldoende onderbouwd.

Zijn de (oud-)deelnemers, onder wie eisers, krachtens een derdenbeding partij bij de in de uitvoeringsovereenkomst 1995 neergelegde bijstortingsverplichting?

De kantonrechter beantwoordt deze vraag – mede bezien in het licht van het vorenstaande – ontkennend. De uitvoeringsovereenkomst 1995 waarvan de bijstortingsverplichting onlosmakelijk deel uitmaakte, is op 1 januari 2006 immers komen te vervallen, zodat eisers hierop geen aanspraak (meer) kunnen maken. De vordering van eisers is dus evenmin op deze grondslag toewijsbaar.

Overigens oordeelt de kantonrechter los hiervan, dat de in de uitvoeringsovereenkomst 1995 neergelegde bijstortingsverplichting zich niet kwalificeert als derdenbeding.

Daartoe oordeelt de kantonrechter redengevend dat de pensioenuitvoerder een bijstortingsverplichting in eerste instantie ten behoeve van zijn eigen vermogen bedingt. Het is dus niet op de individuele deelnemer gericht maar op het collectief. Het belang voor de deelnemer is op zichzelf onvoldoende om een zelfstandig vorderingsrecht voor de deelnemer, en daarmee een derdenbeding ten laste van de werkgever, aan te nemen.

Eisers zullen, als de in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de proceskosten als hierna te melden.

De gevorderde hoofdelijke veroordeling van eisers dient als ongegrond te worden afgewezen. Er bestaat gebondenheid voor gelijke delen, tenzij uit de wet, gewoonte of rechtshandeling iets anders voortvloeit. Gesteld noch gebleken is dat van een dergelijke uitzondering op vorenbedoelde hoofdregel sprake is.